Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Αγία Γραφή"

Από OrthodoxWiki
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση
(Ο Κανόνας της Αγίας Γραφής)
Γραμμή 27: Γραμμή 27:
 
==Βίβλος==
 
==Βίβλος==
 
Από τον Μεσαίωνα και κατόπιν, τα βιβλία της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς]] και της [[Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]] ονομάζονται και ''Βίβλος'', ονομασία που αποτελεί προϊόν επίδρασης των ξενόγλωσσων όρων ''Bible, Bibel, Biblia'' κ.λπ.. Αυτοί οι όροι προέρχονται από το λατινικό ''biblia'' το οποίο με τη σειρά του έχει τις ρίζες του στους ελληνικούς βιβλικούς ορούς ''"βίβλος(οι)"'', ''"ιερά βίβλος"'' κ.ά.<ref>Καλαντζάκης, ''Εισαγωγή...'', ό.π., σελ. 23-24.</ref>.
 
Από τον Μεσαίωνα και κατόπιν, τα βιβλία της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς]] και της [[Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]] ονομάζονται και ''Βίβλος'', ονομασία που αποτελεί προϊόν επίδρασης των ξενόγλωσσων όρων ''Bible, Bibel, Biblia'' κ.λπ.. Αυτοί οι όροι προέρχονται από το λατινικό ''biblia'' το οποίο με τη σειρά του έχει τις ρίζες του στους ελληνικούς βιβλικούς ορούς ''"βίβλος(οι)"'', ''"ιερά βίβλος"'' κ.ά.<ref>Καλαντζάκης, ''Εισαγωγή...'', ό.π., σελ. 23-24.</ref>.
 +
 +
==Ο Κανόνας της Αγίας Γραφής==
 +
Ο ρόλος της Εκκλησίας, ήταν καθοριστικός στην διαμόρφωση του [[Κανόνας|Κανόνα]] της Αγίας Γραφής καθώς ''"με την καθοδήγηση του Αγ. Πνεύματος διαχώρισε μεταξύ των βιβλίων, τα οποία έφεραν λαθραίως το όνομα ενός προφήτη ή αποστόλου, από εκείνα τα οποία ήταν γνήσια βιβλία των θεοπνεύστων ανδρών. Η Εκκλησία ξεχώρισε τα γνήσια από τα ψευδεπίγραφα ή νόθα βιβλία"''<ref>Μπούμης Ι. Παναγιώτης, ''Κανονικόν Δίκαιον'', έκδ. 3η επηυξημένη, Γρηγόρης, Αθήνα 2002, σελ. 34.</ref>.
 +
 +
Συγκεκριμένα, με τον β' κανόνα της [[Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος|Πενθέκτης Οικουμ. Συνόδου]]<ref>Νικοδήμου Αγιορείτου, ''Πηδάλιον'' (ακριβής ανατύπωσις της γ' εκδόσεως του 1864), εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 220.</ref> η Ορθόδοξη Εκκλησία επικύρωσε τους εξής κανόνες<ref>Μπούμης Ι. Παναγιώτης, ''Οι Kανόνες της Eκκλησίας περί του Kανόνος της Αγ. Γραφής'', 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1991, σελ. 197.</ref>:
 +
 +
*''πε' αποστολικό''<ref>''Πηδάλιον'', ό.π., σελ. 442.</ref>
 +
*''ξ' Λαοδικείας''<ref>''Πηδάλιον'', σελ. 442.</ref>
 +
*''λβ' Καρθαγένης''<ref>''Πηδάλιον'', σελ. 480.</ref>
 +
*''Μεγ. Αθανασίου, λθ' Εορταστική Επιστολή''<ref>''Πηδάλιον'', σελ. 583.</ref>
 +
*''Γρηγορίου του Θεολόγου''<ref>''Πηδάλιον'', σελ. 663.</ref> και
 +
*''Αμφιλοχίου Ικονίου''<ref>''Πηδάλιον'', σελ. 664-665.</ref>
 +
 +
Ο [[Κανονικό Δίκαιο|κανονολόγος]], καθ. Παν. Μπούμης, αποδέχεται<ref>Μπούμης, ''Οι Kανόνες της Eκκλησίας...'', ό.π., σελ. 200-201.</ref> την άποψη του καθ. [[Σάββας Αγουρίδης|Σάββα Αγουρίδη]] ότι: ''"η Εκκλησία έθεσε κατά τον 2ον αιώνα τας βάσεις και αρχάς του Κανόνος της. Λόγω όμως του οικουμενικοϋ χαρακτήρος της χριστιανοσύνης και επειδή εις ωρισμένας παλαιάς Εκκλησίας ήσαν εμπεδωμέναι διάφοροι ως προς ωρισμένα βιβλία παραδόσεις, η Εκκλησία δεν επέβαλε δι' αυθεντικής αποφάσεως ένα αυστηρώς καθωρισμένων ορίων Κανόνα. Εσωτερικώς καθωδήγησε τα απανταχού τέκνα της, ώστε να συγκλίνουν άπαντες συν τω χρόνω επί τα αυτά όρια"''<ref>Αγουρίδης Σάββας, ''Εισαγωγή Εις την Καινήν Διαθήκην'', 3η έκδ., Γρηγόρης, Αθήνα 1991, σελ. 70.</ref>. Στην εμπεριστατωμένη μελέτη του (240 σελίδων): Μπούμης Ι. Παναγιώτης, ''Οι Kανόνες της Eκκλησίας περί του Kανόνος της Αγ. Γραφής'', 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1991, ο καθηγητής αναλύει σε βάθος όλους τους παραπάνω κανόνες και καταλήγει:
 +
 +
:''"Εξ όσων μέχρι τούδε αναλυτικώς εξετέθησαν, δυνάμεθα, νομίζομεν, συμπερασματικώς να καταλήξωμεν...ότι μεταξύ των κανόνων της Εκκλησίας, οι οποίοι επεκυρώθησαν υπό της Πενθέκτης Οικουμ. Συνόδου και αναφέρονται εις τον κανόνα της Αγ. Γραφής, υπάρχει μία θαυμαστή συμφωνία, μία πραγματική αρμονία...Οι πιστοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας θα πρέπει να θεωρούν πως ''"η Πρόνοια του Θεού ενήργησε δια της Πενθέκτης Οικουμ. Συνόδου εις την δημιουργίαν ενός κοινώς αποδεκτού αυθεντικού κανόνος της Αγ. Γραφής"''<ref>Μπούμης, ''Οι Kανόνες της Eκκλησίας...'', ό.π., σελ. 197.204.</ref>.
  
 
==Υποσημειώσεις==
 
==Υποσημειώσεις==

Αναθεώρηση της 21:10, 1 Ιουλίου 2008

Το παρόν είναι τμήμα σειράς άρθρων
Εισαγωγή
στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό
Ιερά Παράδοση
Αγία Γραφή
Το σύμβολο της Πίστης
Οικουμενικές Σύνοδοι
Πατέρες της Εκκλησίας
Θεία Λειτουργία
Κανόνες
Εικόνες
Η Αγία Τριάδα
Θεός Πατήρ
Ιησούς Χριστός
Το Άγιο Πνεύμα
Η Εκκλησία
Θεία Αποκάλυψη
Εκκλησιολογία
Ιστορία
Ιερά Μυστήρια
Η Ζωή στην Εκκλησία
Σημαντικές μορφές
Θεοτόκος
Απόστολοι
Τάξη των Προφητών
Αποστολικοί Πατέρες
Απολογητές
Εκκλησιαστικοί Πατέρες
'Αγιοι

Με τον όρο Αγία Γραφή αναφερόμαστε στο σύνολο των θεόπνευστων βιβλίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης[1] που αποτελούν την γραπτή πηγή της Θείας Αποκαλύψεως[2] και της ιστορίας της προετοιμασίας και εκπληρώσεως της ενανθρώπησης του Μεσσία Ιησού Χριστού[3].

Στην Αγία Γραφή αναφερόμαστε και με τους όρους Ιερά Γραφή, Γραφές ή Ιερές Γραφές[4], Άγιες Γραφές[5], Γραφή, Βίβλος (αντιδάνειο από την ελληνική λέξη βιβλία)[6], ενώ η ίδια η Καινή Διαθήκη χρησιμοποιεί τη ραβινική έκφραση "γραφαί άγιαι" (Ρωμ 1,2) και "Ιερά γράμματα" (Β' Τιμ 3,15)[7].

Επίσης, η Αγία Γραφή λέγεται και Διαθήκη. Η λέξη διαθήκη είναι παράγωγος του ρήματος διατίθημι που σημαίνει μεταξύ άλλων διευθετώ κάτι με αμοιβαία συμφωνία ή διαθέτω την περιουσία μου με συμφωνία. Η αντίστοιχη εβραϊκή λέξη berith σημαίνει κατά περίπτωση "τέμνω-τεμαχίζω" ή και "εκλέγω-ορίζω"[8]. Συνεπώς, ο όρος "Διαθήκη", χρησιμοποιείται στη βιβλική γλώσσα "ως συμφωνία μεταξύ του θεού..και των ανθρώπων...καθ' ην ο μεν θεός υπέσχετο την προστασίαν και τας δωρεάς Του, οι δε άνθρωποι ανελάμβαναν την υποχρέωσιν να συμμορφωθούν προς το θέλημα Του"[9].

Η Αγία Γραφή διαιρείται σε δύο μεγάλα μέρη, την Παλαιά Διαθήκη η οποία περιέχει τα προ Χριστού, θεόπνευστα βιβλία, του Μωϋσή, των προφητών και των άλλων συγγραφέων, και στην Καινή Διαθήκη η οποία περιλαμβάνει τα έργα των Αποστόλων, από το κατά Ματθαίον Ευαγγελίου μέχρι και της Αποκάλυψης, του ευαγγελιστή Ιωάννη[10]. Από απόψεως χρονικής διαρκείας κατά την οποίαν γράφτηκαν οι δύο Διαθήκες, τα μεν βιβλία της Π.Δ. γράφτηκαν από τον 13ο[11] μέχρι και τον 2ο π.Χ. αιώνα, ενώ αυτά της Κ.Δ. γράφτηκαν κατά τον πρώτο μετά Χριστό αιώνα[12]. Η Ορθόδοξη Αγία Γραφή περιλαμβάνει συνολικά 76 βιβλία:

1.Γένεσις 2.Έξοδος 3.Λευϊτικόν 4.Αριθμοί 5.Δευτερονόμιον 6.Ιησούς του Ναυή 7.Κριταί 8.Ρουθ 9.Α' Βασιλειών 10.Β' Βασιλειών 11.Γ' Βασιλειών 12.Δ' Βασιλειών 13.Α' Παραλειπομένων 14.Β' Παραλειπομένων 15.Α' Έσδρας 16.Β' Έσδρας 17.Νεεμίας 18.Εσθήρ 19.Ιουδίθ 20.Τωβίτ 21.Α' Μακκαβαίων 22.Β' Μακκαβαίων 23.Γ' Μακκαβαίων 24.Ψαλμοί 25.Ιώβ 26.Παροιμίαι 27.Εκκλησιαστής 28.Άσμα Ασμάτων 29.Σοφία Σολομώντος 30.Σοφία Σειράχ 31.Ωσηέ 32.Αμώς 33.Μιχαίας 34.Ιωήλ 35.Οβδιού 36.Ιωνάς 37.Ναούμ 38.Αββακούμ 39.Σοφονίας 40.Αγγαίος 41.Ζαχαρίας 42.Μαλαχίας 43.Ησαΐας 44.Ιερεμίας 45.Βαρούχ 46.Θρήνοι 47.Επιστολή Ιερεμίου 48.Ιεζεκιήλ 49.Δανιήλ
50.Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον 51.Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον 52.Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον 53.Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον 54.Πράξεις των Αποστόλων55.Προς Ρωμαίους 56.Προς Κορινθίους Α' 57.Προς Κορινθίους Β' 58.Προς Γαλάτας 59.Προς Εφεσίους 60.Προς Φιλιππησίους 61.Προς Κολοσσαείς 62.Προς Θεσσαλονικείς Α' 63.Προς Θεσσαλονικείς Β' 64.Προς Τιμόθεον Α' 65.Προς Τιμόθεον Β' 66.Προς Τίτον 67.Προς Φιλήμονα 68.Προς Εβραίους 69.Επιστολή Ιακώβου 70.Επιστολή Πέτρου Α' 71.Επιστολή Πέτρου Β' 72.Eπιστολή Ιωάννου Α' 73.Eπιστολή Ιωάννου Β' 74.Eπιστολή Ιωάννου Γ' 75.Επιστολή Ιούδα 76.Αποκάλυψις Ιωάννου

Η Παλαιά Διαθήκη

Βλέπε κύριο άρθρο Παλαιά Διαθήκη.

Ο όρος "Παλαιά Διαθήκη" συντίθεται από το επίθετο παλαιός και το ουσιαστικό διαθήκη και σημαίνει την, προ ενανθρωπήσεως του Χριστού, συμφωνία μεταξύ του Θεού Γιαχβέ και του περιουσίου λαού δια μέσου των εκπροσώπων του, προπατόρων, πατριαρχών και λοιπών μεγάλων θρησκευτικών προσωπικοτήτων. Η συμφωνία ή "η σχέση αυτή δεν πρέπει βεβαίως να συνδέσει το θείο σχέδιο της σωτηρίας με το ιστορικό πεπρωμένο του ισραηλιτικού λαού...αλλά με το ιστορικό πεπρωμένο ολόκληρης της ανθρωπότητας"[13]. Το περιεχόμενο της "Παλαιάς Διαθήκης" κατανοείται από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως προεξαγγελτικό της παρουσίας του Χριστού. "Ερμηνεύοντας, λοιπόν, η Εκκλησία χριστολογικά τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, δίνει σε αυτά ένα εντελώς διαφορετικό νόημα από εκείνο που τα ίδια κείμενα έχουν για τη Συναγωγή. Με αυτό το νέο νόημα ενσωματώνει η Εκκλησία τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης στη δική της Αγία Γραφή και τα θεωρεί πλέον τμήμα της δικής της παράδοσης, νομιμοποιώντας έτσι ταυτόχρονα το δικαίωμα της να είναι αυτή, ως «νέος Ισραήλ», η κληρονόμος των επαγγελιών του Θεού και όχι η Συναγωγή"[14]. Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, η Παλαιά Διαθήκη περιέχεται σ' ενα σώμα 49 ιερών βιβλίων, τα οποία ξεχώρισαν για τη θεοπνευστία τους.

Η Καινή Διαθήκη

Βλέπε κύριο άρθρο Καινή Διαθήκη.

Η Καινή Διαθήκη είναι η συλλογή των 27 ιερών βιβλίων, τα οποία η Εκκλησία επέλεξε, αναγνώρισε και καθιέρωσε ως την μοναδική θεόπνευστη και αποστολική γραπτή μαρτυρία για τη νέα, πλήρη καί τελεσίδικη αποκάλυψη του Θεού στο μοναδικό πρόσωπο και έργο του Ι. Χριστού[15]. Κατά το δείπνο του υπερώου με τους μαθητές (Ματθ. 26, 28. Μάρκ. 14,24. Λουκ. 22,20, πρβλ. και Α' Κορ. 11, 25), ο ίδιος ο Μεσσίας αναφέρθηκε στην "Καινή Διαθήκη", δηλώνοντας έτσι τη νέα περίοδο της λυτρωτικής οικονομίας του Θεού που επρόκειτο να θεμελιωθεί με το αίμα που ο ίδιος έχυσε εκούσια στο σταυρό[16].

Βίβλος

Από τον Μεσαίωνα και κατόπιν, τα βιβλία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης ονομάζονται και Βίβλος, ονομασία που αποτελεί προϊόν επίδρασης των ξενόγλωσσων όρων Bible, Bibel, Biblia κ.λπ.. Αυτοί οι όροι προέρχονται από το λατινικό biblia το οποίο με τη σειρά του έχει τις ρίζες του στους ελληνικούς βιβλικούς ορούς "βίβλος(οι)", "ιερά βίβλος" κ.ά.[17].

Ο Κανόνας της Αγίας Γραφής

Ο ρόλος της Εκκλησίας, ήταν καθοριστικός στην διαμόρφωση του Κανόνα της Αγίας Γραφής καθώς "με την καθοδήγηση του Αγ. Πνεύματος διαχώρισε μεταξύ των βιβλίων, τα οποία έφεραν λαθραίως το όνομα ενός προφήτη ή αποστόλου, από εκείνα τα οποία ήταν γνήσια βιβλία των θεοπνεύστων ανδρών. Η Εκκλησία ξεχώρισε τα γνήσια από τα ψευδεπίγραφα ή νόθα βιβλία"[18].

Συγκεκριμένα, με τον β' κανόνα της Πενθέκτης Οικουμ. Συνόδου[19] η Ορθόδοξη Εκκλησία επικύρωσε τους εξής κανόνες[20]:

  • πε' αποστολικό[21]
  • ξ' Λαοδικείας[22]
  • λβ' Καρθαγένης[23]
  • Μεγ. Αθανασίου, λθ' Εορταστική Επιστολή[24]
  • Γρηγορίου του Θεολόγου[25] και
  • Αμφιλοχίου Ικονίου[26]

Ο κανονολόγος, καθ. Παν. Μπούμης, αποδέχεται[27] την άποψη του καθ. Σάββα Αγουρίδη ότι: "η Εκκλησία έθεσε κατά τον 2ον αιώνα τας βάσεις και αρχάς του Κανόνος της. Λόγω όμως του οικουμενικοϋ χαρακτήρος της χριστιανοσύνης και επειδή εις ωρισμένας παλαιάς Εκκλησίας ήσαν εμπεδωμέναι διάφοροι ως προς ωρισμένα βιβλία παραδόσεις, η Εκκλησία δεν επέβαλε δι' αυθεντικής αποφάσεως ένα αυστηρώς καθωρισμένων ορίων Κανόνα. Εσωτερικώς καθωδήγησε τα απανταχού τέκνα της, ώστε να συγκλίνουν άπαντες συν τω χρόνω επί τα αυτά όρια"[28]. Στην εμπεριστατωμένη μελέτη του (240 σελίδων): Μπούμης Ι. Παναγιώτης, Οι Kανόνες της Eκκλησίας περί του Kανόνος της Αγ. Γραφής, 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1991, ο καθηγητής αναλύει σε βάθος όλους τους παραπάνω κανόνες και καταλήγει:

"Εξ όσων μέχρι τούδε αναλυτικώς εξετέθησαν, δυνάμεθα, νομίζομεν, συμπερασματικώς να καταλήξωμεν...ότι μεταξύ των κανόνων της Εκκλησίας, οι οποίοι επεκυρώθησαν υπό της Πενθέκτης Οικουμ. Συνόδου και αναφέρονται εις τον κανόνα της Αγ. Γραφής, υπάρχει μία θαυμαστή συμφωνία, μία πραγματική αρμονία...Οι πιστοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας θα πρέπει να θεωρούν πως "η Πρόνοια του Θεού ενήργησε δια της Πενθέκτης Οικουμ. Συνόδου εις την δημιουργίαν ενός κοινώς αποδεκτού αυθεντικού κανόνος της Αγ. Γραφής"[29].

Υποσημειώσεις

  1. ↑ "Γραφή Αγία", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (Θ.Η.Ε.), τόμ. 4, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1964, στ. 658.
  2. ↑ "Αγία Γραφή", Στύλιος Κ. Ευθύμιος (Επίσκοπος), Μικρό Χριστιανικό Λεξικό (Α' ανατύπωση της 2ης έκδ.), Αποστολική Διακονία, 1998, σελ. 13.
  3. ↑ Φειδάς Ιω. Βλάσιος, "Γραφή Αγία", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 19, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.
  4. ↑ "Γραφή", Μαλαβάκης Νίκος, Βυζαντινολόγιο-Λεξικό Εκκλησιαστικών και Θρησκευτικών όρων, Αστήρ, Αθήνα 1999, σελ. 32.
  5. ↑ "Γραφή Αγία", Μουστάκης Βασίλειος, Λεξικό της Αγίας Γραφής, Αθήναι 1955.
  6. ↑ "Αγία Γραφή", εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, εκδ. Δομή Α.Ε., τόμ. 1, Αθήνα 2004.
  7. ↑ "Γραφή", Λεξικό Βιβλικής Θεολογίας (μτφρ. από τα Γαλλικά με εποπτεία Σάββα Αγουρίδη, Σταύρου Βαρτανιάν), Άρτος Ζωής, Αθήνα 1980, στ. 224.
  8. ↑ Καλαντζάκης Ε. Σταύρος, Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 17.
  9. ↑ "Αγ. Γραφή", Κολιτσάρας Θ. Ιωάννης, Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν της Αγίας Γραφής, 'Η Ζωή', 2η έκδ., Αθήναι 1998, σελ. 12Α.
  10. ↑ Κολιτσάρας, ό.π..
  11. ↑ Καλαντζάκης, Εισαγωγή..., ό.π., σελ. 282.
  12. ↑ Κολιτσάρας, ό.π., σελ. 12Β.
  13. ↑ Καλαντζάκης, Εισαγωγή..., ό.π., σελ. 18-20.
  14. ↑ Κωνσταντίνου Μιλτιάδης, Η Παλαιά Διαθήκη Μυθολογία των Εβραίων ή Βίβλος της Εκκλησίας;, Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2003, σελ. 35-36.
  15. ↑ Παναγόπουλος Ιωάννης, Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Ακρίτας, Αθήνα 1994, σελ. 13.
  16. ↑ Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, Εισαγωγή Στην Καινή Διαθήκη, 2η έκδ., Πουρναράς, θεσσαλονίκη 1998, σελ. 15.
  17. ↑ Καλαντζάκης, Εισαγωγή..., ό.π., σελ. 23-24.
  18. ↑ Μπούμης Ι. Παναγιώτης, Κανονικόν Δίκαιον, έκδ. 3η επηυξημένη, Γρηγόρης, Αθήνα 2002, σελ. 34.
  19. ↑ Νικοδήμου Αγιορείτου, Πηδάλιον (ακριβής ανατύπωσις της γ' εκδόσεως του 1864), εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 220.
  20. ↑ Μπούμης Ι. Παναγιώτης, Οι Kανόνες της Eκκλησίας περί του Kανόνος της Αγ. Γραφής, 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1991, σελ. 197.
  21. ↑ Πηδάλιον, ό.π., σελ. 442.
  22. ↑ Πηδάλιον, σελ. 442.
  23. ↑ Πηδάλιον, σελ. 480.
  24. ↑ Πηδάλιον, σελ. 583.
  25. ↑ Πηδάλιον, σελ. 663.
  26. ↑ Πηδάλιον, σελ. 664-665.
  27. ↑ Μπούμης, Οι Kανόνες της Eκκλησίας..., ό.π., σελ. 200-201.
  28. ↑ Αγουρίδης Σάββας, Εισαγωγή Εις την Καινήν Διαθήκην, 3η έκδ., Γρηγόρης, Αθήνα 1991, σελ. 70.
  29. ↑ Μπούμης, Οι Kανόνες της Eκκλησίας..., ό.π., σελ. 197.204.

Δικτυακοί τόποι

Ανακτήθηκε από «https://el.orthodoxwiki.org/index.php?title=Αγία_Γραφή&oldid=6898»