Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον

Το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον είναι ένα από τα 4 πρώτα βιβλία του Κανόνα της Καινής Διαθήκης (και ένα εκ των τριών Συνοπτικών Ευαγγελιών), του 2ου μέρους δηλ. της χριστιανικής Αγίας Γραφής το οποίο κατέγραψε ο εξ Αντιοχείας της Συρίας, γιατρός και στενός συνεργάτης του αποστόλου Παύλου, ευαγγελιστής Λουκάς.

Ο ευαγγελιστής Λουκάς, χωρίς προηγουμένως να γίνη προσήλυτος Ιουδαίος, προσχώρησε στο Χριστιανισμό και είναι ο μόνος από τους ευαγγελιστές που ήταν εθνικός στην καταγωγή όπως φαίνεται από το γεγονός ότι δεν μνημονεύεται από τον απόστολο Παύλο (Κολ. 4:11) μεταξύ των μαθητών και ακολούθων του οι οποίοι προέρχονταν από την περιτομή (ήταν δηλ. Εβραίοι), καθώς και από την προέλευση του ονόματος του Λουκάς, που αποτελεί σύντμηση του λατινικού Λουκιανός ή Λούκιος.

Ασκούσε το επάγγελμα του γιατρού και με εξαίρεση τον Παύλο, ήταν ο μόνος από τους πρώτους κήρυκες του Ευαγγελίου, που είχε επιστημονική κατάρτιση. Μάλιστα, την εποχή του Λουκά, το ρωμαϊκό κράτος απαιτούσε από τους ασκούντες την ιατρική να έχουν γνώσεις οι οποίες εξετάζονταν από σύλλογο ανώτερων αρχιάτρων σε κάθε πόλη ενώ όσοι από τους γιατρούς γίνονταν δεκτοί παρέμεναν για καιρό υπό επιτήρηση και καθοδήγηση.

Ήταν κάτοχος της ελληνιστικής παιδείας και γνώστης της ιστορικής μεθόδου της εποχής του με ευχέρεια χρήσης της Ελληνιστικής Κοινής.

Ο Λουκάς ήταν συνοδός και συνεργάτης του αποστόλου Παύλου από τη δεύτερη ακόμη αποστολική περιοδεία του όπως φαίνεται από τα λεγόμενα ημείς εδάφια των Πράξεων των Αποστόλων (βλ. παρακάτω.

Η παράδοση και το περιεχόμενο του Ευαγγελίου

Συγγραφέας του Ευαγγελίου

Από το δεύτερο μισό του 2ου αιώνα μ.Χ., το κατά Λουκάν Ευαγγέλιον είναι γνωστό σε όλη την Εκκλησία, από τη Μ. Ασία μέχρι τη Γαλλία και από τη Ρώμη μέχρι την Αλεξάνδρεια και την Αφρική, και από την Παλαιστίνη μέχρι την ανατολική Συρία και την Ελλάδα, αποδεκτό ως κανονικό βιβλίο με συγγραφέα τον Λουκά.

Ο Λουκάς μνημονεύεται στις επιστολές του Παύλου τρεις φορές (Φιλ. 24, Κολ. 4:14, Β' Τιμ. 4:11) αλλά η παράδοση που τοποθετεί τον Λουκά ως συγγραφέα των βιβλίων της Καινής Διαθήκης, Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον & Πράξεις των Αποστόλων, στηρίζεται αρκετά στα λεγόμενα "ημείς εδάφια".

Αυτό σημαίνει πως η χρήση του α' πληθυντικού προσώπου (εζητήσαμεν εξελθείν εις Μακεδονίαν, ευθυδρομήσαμεν εις Σαμοθράκην, εξήλθομεν έξω τής πόλεως κ.ά.) στα εδάφια των Πράξεων 16:10-18, 20:5-16, 21:1 -18, 27:1, 28:16, υποδηλώνει ότι αποσπάσματα από το ταξιδιωτικό ημερολόγιο κάποιου ακολούθου του Παύλου, που αναφέρονται στις παραπάνω περικοπές, ενσωματώθηκαν στο ευρύτερο έργο των Πράξεων.

Καθώς πρέπει να αποκλεισθούν ως συγγραφείς των "ημείς εδαφίων" τα πρόσωπα που αναφέρονται στις διηγήσεις σε γ' πρόσωπο, όπως και τα πρόσωπα που αναφέρονται ονομαστικά σε άλλα σημεία του Ευαγγελίου και των Πράξεων, τα οποία θα έπρεπε να μνημονεύωνται σε α' πρόσωπο, απομένουν ελάχιστοι, όπως ο Δημάς (Κολ. 4:14, Φιλ. 24, Β' Τιμ. 4:10), ο Κρήσκης (Β' Τιμ. 4:10), ο Αρτεμάς (Τίτ. 3:12), ο Ζηνάς και ο Απολλώ (Τίτ. 3:13), καθώς και ο Τίτος, ο οποίος ήταν με τον Παύλο στην Αποστολική Σύνοδο (Γαλ. 2:13).

Έτσι, ο συγγραφέας των διηγήσεων των "ημείς εδαφίων" και κατά συνέπεια, των δύο βιβλίων, είναι ο συνεργάτης του Παύλου, Λουκάς, ο μόνος που παρέμεινε μαζί του μέχρι το τέλος (Β' Τιμ, 4:10-11):

Δημᾶς γάρ με ἐγκατέλιπεν ἀγαπήσας τὸν νῦν αἰῶνα, καὶ ἐπορεύθη εἰς Θεσσαλονίκην, Κρήσκης εἰς Γαλατίαν, Τίτος εἰς Δαλματίαν· Λουκᾶς ἐστι μὀνος μετ’ εμοῦ.

Από τις αντιρρήσεις που έχουν διατυπωθεί ενάντια στην ταύτιση του Λουκά με τον συγγραφέα του Ευαγγελίου και των Πράξεων, είναι πως στο κείμενο δεν παρατίθενται εδάφια από τις επιστολές του Παύλου. Πρέπει όμως να παρατηρηθεί ότι ο Λουκάς γνώριζε τον Παύλο ως αρχηγό της ιεραποστολής και συγγραφέα επιστολών, όταν όμως έγραφε τα βιβλία του, δεν είχαν δημοσιευθεί σε ενιαίο σύνολο οι επιστολές του Παύλου ώστε να παραπέμψει σε αυτές.

Από την άλλη, η εκφραστική ομοιότητα και γλωσσική συγγένεια του Λουκά προς εκείνη του Παύλου είναι χαρακτηριστική καθώς υπάρχουν 117 λέξεις που στην Καινή Διαθήκη συναντώνται μόνο στα έργα του Παύλου και του Λουκά και 175 λέξεις που είναι κοινές στα βιβλία το Λουκά και τις επιστολές του Παύλου. Για να φανεί η σημασία αυτής της συγγένειας πρέπει να αναφερθεί πως ο Ματθαίος και ο Παύλος έχουν κοινές 39 λέξεις, ο Μάρκος και ο Παύλος 22 λέξεις, ενώ ο Ιωάννης και ο Παύλος 17 λέξειςΠρότυπο:Ref.

Από τις πιο σημαντικές εσωτερικές μαρτυρίες που οδηγούν στο συμπέρασμα της συγγραφής του Ευαγγελίου και των Πράξεων από το Λουκά, είναι οι λέξεις, οι ιατρικές εκφράσεις και οι περιγραφές (π.χ. στην περιγραφή της θεραπείας της αιμορροούσης Λουκ 8:43), με καθαρά ιατρική σημασία που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά από τον Λουκά.

Για το ζήτημα ότι ο Λουκάς ήταν γιατρός έχουμε την μαρτυρία από την επιστολή Παύλου προς Κολοσσαείς:

ἀσπάζεται ὑμᾶς Λουκᾶς ὁ ἰατρὸς ὁ ἀγαπητὸς (Κολ. 4:14)

Επίσης συνηγορεί στην υπόθεση αυτή και ο αρχαίος αντι-Μαρκιωνιτικός Πρόλογος στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο (160-180 μ.Χ., αγνώστου συντάκτη), λέγοντας ότι:

"ο Λουκάς Αντιοχεύς Σύρος, ιατρός τη τέχνη, μαθητής αποστόλων γενόμενος και ύστερον Παύλω παρακολουθήσας μέχρι του μαρτυρίου αυτού, [...] εκοιμήθη εν τη Βοιωτία, πλήρης πνεύματος αγίου. ούτος προϋπαρχόντων ήδη ευαγγελίων, [...] προτραπείς υπό πνεύματος αγίου εν τοις περί την Αχαΐαν το παν τούτο συνεγράψατο εύαγγέλιον".

Στο Πράξ. 28:8 αναφέρεται:

ἐγένετο δὲ τὸν πατέρα τοῦ Ποπλίου πυρετοῖς καὶ δυσεντερίῳ συνεχόμενον κατακεῖσθαι

Αυτή η διάγνωση του γαστρεντερικού πυρετού είναι ακριβής και συναντάται στον Ιπποκράτη και άλλους γιατρούς συγγραφείς.

Επίσης, στο Πράξ. 28:3:

συστρέψαντος δὲ τοῦ Παύλου φρυγάνων πλῆθος καὶ ἐπιθέντος ἐπὶ τὴν πυράν, ἔχιδνα ἀπὸ τῆς θέρμης διεξελθοῦσα καθῆψε τῆς χειρὸς αὐτοῦ

χρησιμοποιεί τον όρο καθήψε για να δηλώσει ότι με το δάγκωμα είσήλθε το δηλητήριο στο χέρι του Πάυλου όπως και το όρο θέρμη αντί για θερμότης.

Αλλά και στο εδάφιο Πράξ. 27:17:

ἣν ἄραντες βοηθείας ἐχρῶντο ὑποζωννύντες τὸ πλοῖον· φοβούμενοί τε μὴ εἰς τὴν Σύρτιν ἐκπέσωσι, χαλάσαντες τὸ σκεῦος οὕτως ἐφέροντο

για να περιγράψει την πρόσδεση του πλοίου, χρησιμοποποιεί το υποζωννύντες, μια έκφραση που συναντάται επίσης σε ιατρικά εγχειρίδια και αναφέρεται στην πρόσδεση των μελών του ασθενή.

Η θεραπεία του χωλού στο Πράξ. 3:7 εξ., περιγράφεται με ακρίβεια και με χρήση των κατάλληλων όρων:

παραχρῆμα δὲ ἐστερεώθησαν αὐτοῦ αἱ βάσεις καὶ τὰ σφυρά, καὶ ἐξαλλόμενος ἔστη καὶ περιεπάτει

Συνολικά, η σύγκριση των σχετικών με θεραπείες αφηγήσεων με τις παράλληλες αφηγήσεις του Μάρκου (Λουκ. 4:35 & Μάρκ. 1:26, Λουκ. 4:38 & Μάρκ. 1:30, Λουκ. 5:12 & Μάρκ. 1:40, Λουκ. 8:55 & Μάρκ. 5:42 κ.λπ.) κάνει εμφανές το γεγονός πως ο συγγραφέας παρουσιάζει, τουλάχιστον αυξημένα ενδιαφέροντα σχετικά με την ιατρική επιστήμη.

Περιεχόμενο

• Τόσο στο ευαγγέλιο του Λουκά, όσο και στις Πράξεις των Αποστόλων, τονίζεται η ιστορική δράση της εκκλησίας. Χωρίς να απουσιάζει η αναμονή των εσχάτων, παρουσιάζεται περισσότερο η δράση του Αγίου Πνεύματος στο παρόν:

λήψεσθε δύναμιν ἐπελθόντος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφ’ ὑμᾶς καὶ ἔσεσθέ μοι μάρτυρες [...] ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς (Πράξ. 1:8)

• Ο Λουκάς προσπαθεί να δώσει με ακρίβεια την ιστορική τοποθέτησης των γεγονότων. Π.χ. η σύλληψη του Ιησού αποφασίζεται να γίνει "άτερ όχλου" (Λουκ. 22:6), οι μαθητές που έστειλε ο Ιησούς για την προετοιμασία του πασχάλιου δείπνου αναφέρονται ονομαστικά και είναι οι Πέτρος και Ιωάννης (Λουκ. 22:8), ο Ιησούς πέμπεται από τον Πιλάτο στον Ηρώδη τον Αντίπα (Λουκ. 23:6-16), το σκοτάδι κατά τη σταύρωση εξηγείται ότι οφείλεται σε φαινόμενο που σχετίζεται με την απόκρυψη του ηλίου (Λουκ. 23:44) κ.ά.

• Παρουσιάζει τη ζωή του Ιησού κάτω από το πρίσμα της Ανάστασης και ανύψωσης του Χριστού και χρησιμοποιεί συχνά αντί του "Ιησούς" ή και μαζί με αυτό, τον χριστολογικό όρο "Κύριος" (Λουκ. 7:13, 12:42, 13:15, 17:5, 18:6, 19:8 κ.ά.)

• Στο ευαγγέλιό του ο Λουκάς διασώζει πολλούς ύμνους και προσευχές ακόμα και σε σημεία της διήγησης, που οι άλλοι δύο Συνοπτικοί δεν αναφέρουν τίποτε σχετικό όπως π.χ. πριν από την εκλογή των δώδεκα (Λουκ. 6:12), πριν από την ομολογία του Πέτρου (Λουκ. 9:18), κατά την επιστροφή των μαθητών από την περιοδεία (Λουκ. 10:21) ενώ καταγράφει ύμνους όπως οι «Δόξα εν ύψίστοις Θεώ», «μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον», «Νυν απολύεις τον δούλόν σου» κ.ά.

• Στο ευαγγέλιο κυριαρχεί ατμόσφαιρα χαράς που είναι εμφανής κατά τη γέννηση του Ιωάννη, στον ευαγγελισμό της Θεοτόκου, στον ευαγγελισμό των ποιμένων, στην είσοδο των μαθητών στην Ιερουσαλήμ και αλλού.

Πηγές του Ευαγγελίου

Το θέμα των πηγών του ευαγγελίου του Λουκά απασχόλησε αρκετά του ερευνητές. Σε γενικές γραμμές, αν και όχι χωρίς κάποιες αντιρρήσεις, ως πηγές του γ' ευαγγελίου θεωρούνται:

1. Το κατά Μάρκον Ευαγγέλιον:

Το υλικό του Λουκά που προέρχεται από τον Μάρκο, αποτελεί περίπου το 35% του ευαγγελίου του. Το υλικό αυτό ο Λουκάς το αναδιαρθώνει ώστε να το κατατάξει χρονολογικά. Έχει ενδιαφέρον ότι ο Λουκάς παραλείπει ή μεταβάλλει χωρία του Μάρκου όπως τα Μκ. 8:22-26 που τονίζουν τη βραδύτητα αντιλήψεως των μαθητών, το Μκ. 8:33 όπου ο Ιησούς αποκαλεί τον Πέτρο "Σατανά". Παραλείπει το ότι οι μαθητές αποκοιμήθηκαν τρεις φορές στη Γεθσημανή, όπως και το διασκορπισμό των μαθητών μετά το πάθος. Επίσης παραλείπονται χωρία του Μάρκου που περιέχουν ανθρώπινες αδυναμίες του Ιησού, όπως τα Μκ. 4:38, 10:14 κ.ά.

2. Η ιδιαίτερη πηγή του Λουκά, που διεθνώς σημειώνεται με το γράμμα L:

Αυτή η πηγή μπορεί να ταυτιστεί γενικά με την παράδοση της εκκλησίας, στην οποία ζούσε και για την οποία ο Λουκάς έγραψε το ευαγγέλιο του. Ειδικότερα, και δεδομένου ότι στον πρόλογο του ευαγγελίου ο Λουκάς φαίνεται να γνωρίζει αρκετές διηγήσεις ("περί των πεπληροφορημένων εν ημίν πραγμάτων", Λκ. 1:1) και αρκετούς "απ' αρχής γενομένους αυτόπτας και υπηρέτας του λόγου" (Λκ. 1:2), πρέπει να υποθέσουμε ότι το υλικό της πηγής L προέρχεται από αυτούς, τους οποίους ο Ευσέβιος (Εκκ. Ιστ. Γ', 24,15) ταυτίζει με τον Παύλο και τους υπόλοιπους Αποστόλους.

Το ιδιαίτερο υλικό του Λουκά που δεν προέρχεται ούτε από τον Μάρκο ούτε από την Q, αποτελεί περίπου το 40% του ευαγγελίου. Πάντως δεν είναι βέβαιο σε ποιο ποσοστό προέρχεται γραπτές πηγές που έχει αναδιαρθώσει ή προφορικές πηγές που έχει καταγράψει. Σχετικά με τα γεγονότα της γεννήσεως και της παιδικής ηλικίας του Ιησού, όπως και τα περί της γέννησης του Βαπτιστή, υπάρχει γενικά συμφωνία των ερευνητών ότι δεν μπορεί παρά να τα παρέλαβε σε προφορική μορφή από τους συγγενείς τους.

3. Η πηγή των Λογίων (Q):

Ο Λουκάς διατηρεί γενικά την αρχική διάταξη της Q (έτσι όπως οι ερευνητές την έχουν ανασυστήσει), ενώ κάποιες φορές παρεμβάλλει υλικό της Q σε τμήματα από το κατά Μάρκον. Επίσης συχνά αναμιγνύει τμήματα της Q με υλικό από την ιδιαίτερη πηγή του, την λεγόμενη L, ώστε να εξυπηρετήσει τους θεολογικούς σκοπούς του. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη διήγηση του πάθους, ενώ ο Λουκάς απομακρύνεται από τους άλλους Συνοπτικούς, πλησιάζει προς την ιωάννεια παράδοση. Αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει φιλολογική εξάρτηση μεταξύ τους, αλλά ότι η ιδιαίτερη πηγή του Λουκά L, παρουσιάζει σημεία επαφής με την παράδοση του κατά Ιωάννην.

Ύφος και γλώσσα

Από φιλολογική άποψη, το κατά Λουκάν Ευαγγέλιον διαφέρει από τα δύο άλλα συνοπτικά. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Λουκάς δεν είναι εκείνη της κλασσικής αρχαιότητας, αλλά η λόγια γλώσσα της ελληνιστικής εποχής. Από γλωσσικής πλευράς, τα έργα του Λουκά ανήκουν στα ωραιότερα βιβλία της Καινής Διαθήκης καθώς παρουσιάζουν σπανία ρητορικότητα και εκφραστικότητα και η σύγκριση των παράλληλων περικοπών των άλλων ευαγγελίων, φανερώνει την υπεροχή της γλώσσας του Λουκά:

• Χρησιμοποιεί τις λέξεις κλινίδιον και κλίνη αντί του κράβατος, τη λέξη κονιορτός αντί χους, και εξελληνίζει τις αραμαϊκές και λατινικές λέξεις του Μάρκου όπως με τη λέξη κύριε αντί ραββουνί, την έκφραση έχει αληθώς ή επ' αληθείας αντί αμήν, τη λέξη εκατοντάρχης αντί κεντυρίων κ.ά.

• Χρησιμοποιεί προτάσεις με μετοχές ή συνδέει τις προτάσεις με τα "δε", "γαρ", "ουν". Αντικαθιστά άλλωστε 26 φορές το "και" του Μάρκου με το "δε".

• Χρησιμοποιεί κάποιες φορές την ευκτική, το ρήμα "είναι" με δοτική για να δηλώσει κατοχή και την αντωνυμία "τις".

• Σε ένα πλήθος 151 ιστορικών ενεστώτων σε ύφος λαϊκό του Μάρκου, μόνο ένας συναντάται σε παράλληλο χωρίο του Λουκά (8:49).

• Εκτός του ότι ο Λουκάς γνώριζε άριστα την ελληνική γλώσσα, επιπλέον, αποδεικνύει την επίδραση της γλώσσας της μετάφρασης των Ο' στα έργα του, ένα γλωσσικό περιβάλλον στο οποίο έζησε ο Ιησούς και οι πρώτοι χριστιανοί, που χρησιμοποιούσαν τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης στη λατρεία τους.

• Η ποικιλία των γλωσσικών εκφράσεων δειχνει το σεβασμό του ευαγγελιστή προς τις πηγές του, τις οποίες χρησιμοποιεί χωρίς να αλλοιώνει το φιλολογικό ύφος τους.

Παραλήπτες, τόπος και χρόνος συγγραφής

Παραλήπτες

Σύμφωνα με τους προλόγους του Ευαγγελίου και των Πράξεων, ο Λουκάς αφιέρωσε και τα δύο βιβλία του σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, τον "κράτιστον Θεόφιλον". Αρκετές υποθέσεις έγιναν για το πρόσωπο αυτό, με το όνομα Θεόφιλος, ένα όνομα που χρησιμοποιούσαν και οι ιουδαίοι και οι εθνικοί. Για το πρόσωπο αυτό, το μόνο γνωστό στοιχείο είναι πως φέρει τον τίτλο "κράτιστός" το οποίο πέρα από υψηλή κοινωνική διάκριση, δηλώνει και φορέα ανώτατου κυβερνητικού αξιώματος, όπως π.χ. ο Φήλιξ, Επίτροπος της Ιουδαίας (τω κρατίστω ηγεμόνι Φήλικι, Πράξ. 23:26).

Κάποιες υποθέσεις που έχουν διατυπωθεί, αναφέρουν πως ήταν πιθανό ο Θεόφιλος να είχε διατελέσει Ρωμαίος Επίτροπος στους Φιλίππους, όπου γνωρίσθηκε με τον Λουκά και κατηχήθηκε στη χριστιανική πίστη. Όταν συναντήθηκαν και πάλι, στη Ρώμη κατά την άφιξη του Παύλου, δέσμιου με σκοπό να δικασθεί, μετά την επίκληση του αυτοκράτορα ενώπιον του Φήστου (Πράξ. 25:11-12), ο Θεόφιλος ίσως να χρησιμοποίησε το αξίωμα του για να αποφύγει ο Παύλος τη φυλακή και να μείνει σε κατ' οίκον περιορισμό (Πράξ. 28:16-31).

Σε γενικές γραμμές φαίνεται ότι το έργο του Λουκά προϋποθέτει πως μέσα στην Εκκλησία ήταν αισθητή η πίεση από την αφύπνιση της αυτοκρατορίας ως προς το θέμα Χριστός-Καίσαρας. Υπό αυτή την προϋπόθεση ο Λουκάς θέλησε με το έργο του να διαλύση τις υποψίες των εκτός της Εκκλησίας και να ενίσχυση την πίστη των χριστιανών στη νέα θρησκεία σε μια περίοδο δοκιμασιών. Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα έργα του Λουκά αποτελούν την πρώτη απολογία του χριστιανισμού προς τις ρωμαϊκές αρχές, για να φανεί ποιος είναι ο αληθινός χριστιανισμός έναντι των κατηγοριών των Ιουδαίων.

Τόπος

Τόποι συγγραφής του ευαγγελίου έχουν προταθεί πολλοί. Κάποιοι δέχονται την Αντιόχεια λόγω της σημασίας της για την εξάπλωση του χριστιανισμού ενώ άλλοι δέχονται ως τόπο συγγραφής τη Ρώμη.

Αρκετοί ερευνητές θεωρούν ότι τα σημεία επαφής μεταξύ της ιδιαίτερης παράδοσης του Λουκά και της ιωάννειας παράδοσης επιτρέπουν να γίνει αποδεκτή η Έφεσος σαν τόπος συγγραφής του Κατά Λουκάν, το μέρος όπου μετά από αρκετά χρόνια γράφτηκε και το δ' ευαγγέλιο. Αν σύμφωνα με κάποιες υποθέσεις, η έκδοση των Επιστολών του Παύλου έγινε όντως στην Έφεσο από τον Ονήσιμο στο τέλος του 1ου αιώνα, με αφορμή τη δημοσίευση των Πράξεων, τότε προστίθεται ένα ακόμη επιχείρημα υπέρ της Εφέσου.

Άλλοι εκκλησιαστικοί συγγραφείς έχουν συνδέσει τη συγγραφή του Ευαγγελίου με την Αχαΐα και τη Βοιωτία (Ιερώνυμος, Γρηγ. Ναζιανζηνός κ.ά.).

Χρόνος

Οι απόψεις για τον χρόνο συγγραφής του Ευαγγελίου διαφέρουν. Για τους υποστηρικτές της συγγραφής του Ευαγγελίου μετά το 70 μ.Χ., τα επιχειρήματα σχετίζονται με:

• Τα χωρία Λουκ. 19:43.44, 21:20 και 21:24, στα οποία βλέπουν ενδείξεις, ότι ο Λουκάς βρισκόταν ενώπιον της επαληθεύσεως των προρρήσεων του Ιησού για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ.

• Επίσης βασίσθηκαν στην υπόθεση ότι μεταξύ των πηγών του Λουκά υπήρξε και η Ιουδαϊκή Αρχαιολογία του Ιωσήπου που γράφτηκε περίπου το 94 μ.Χ.

• Λιγότεροι βασίστηκαν στην υπόθεση της εξάρτησης του κατά Λουκάν Λουκάν από το Κατά Μαρκίωνα Ευαγγέλιο, το οποίο κατέταξαν μεταξύ των γραπτών πηγών του Λουκά (αν και για τους περισσότερους σήμερα, ισχύει το αντίστροφο).

Οι υποστηρικτές της συγγραφής του Ευαγγελίου πριν το 70 μ.Χ., αφού αναιρούν τα παραπάνω επιχειρήματα, εστιάζονται κυρίως στο γεγονός ότι θα ήταν αδύνατο να κατανοηθεί το γεγονός πως ο Ευαγγελιστής ξέχασε ή παρέλειψε να αναφερθεί στην καταστροφή του ναού των Ιεροσολύμων από τον Ρωμαϊκό στρατό.

Διάγραμμα περιεχομένου

Το περιεχόμενο του Ευαγγελίου του Λουκά χωρίζεται σε έξι κύρια μέρη:

• Πρόλογος (1:1-4)
• Μέρος 1ο: Προϊστορία της δημοσίας δράσης του Ιησού, νηπιακή και παιδική ηλικία (1:5-2:52).
• Μέρος 2ο: Προετοιμασία για τη δημόσια δράση (3:1-4:13).
• Μέρος 3ο: Δημοσία δράση στη Γαλιλαία (4:14-9:50).
• Μέρος 4ο: Πορεία προς τα Ιεροσόλυμα (9:51-19:27).
• Μέρος 5ο: Είσοδος και δράση στην Ιερουσαλήμ, Μυστικός Δείπνος, Πάθος, Θάνατος και ταφή (19:28-23:56).
• Μέρος 6ο: Ανάσταση και εμφανίσεις του αναστημένου Ιησού (24:1-53).

Η Ορθόδοξη παράδοση για το τέλος του ευαγγελιστή

Δεν είναι γνωστά με ακρίβεια τα γεγονότα της ζωής του Λουκά μετά το μαρτύριο του Παύλου. Είναι πιθανό ότι λόγω του διωγμού των χριστιανών, θα πρέπει να εγκατέλειψε τη Ρώμη. Σύμφωνα με τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό, ο Λουκάς συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων μαρτύρων της Εκκλησίας. Κατά τον Νικηφόρο Κάλλιστο, ο Λουκάς υπέστη μαρτυρικό θάνατο, αφού τον κρέμασαν σε ένα ελαιόδενδρο στην Έφεσο (Εκκ. Ιστ. 11,43) σε ηλικία 80 ετών, ενώ σύμφωνα με τον Ιερώνυμο πέθανε στη Θήβα της Βοιωτίας σε ηλικία 84 ετών.
Η μνήμη του τιμάται από την Ανατ. Ορθόδοξη Εκκλησία στις 18 Οκτωβρίου.

Υποσημειώσεις

• Τρεμπέλας, Υπόμνημα εις το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον, Προλεγόμενα, σελ. 9
  
• Τρεμπέλας: πριν την καταστροφή του Ναού δηλ. πριν το 70 μ.Χ. * Καραβιδόπουλος: μετά το 70 μ.Χ. "χωρίς να είναι δυνατό να προσδιοριστεί ακριβέστερα" * Αγουρίδης: μετά το 65 μ.Χ., "Πόσον μετά, δεν δυνάμεθα να είπωμεν", Βούλγαρης: "εις ούδεμίαν περίπτωσιν δύνανται να θεωρηθούν ότι εγράφησαν μετά το 70 (μ.Χ.)"

Βιβλιογραφία

• Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, Αγουρίδης Σ., Γρηγόρης, 1991
• Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Καραββιδόπουλος Ι., Πουρναράς, 1998
• Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην Τόμοι Α' & Β', Βούλγαρης Χρ., Αθήνα, 2003
• Exploring the New Testament, Dunnett, W. M., Crossway Books, 2001
• Wiersbe's expository outlines on the New Testament, Wiersbe, W. W., Victor Books, 1992
• New Testament introduction (4th rev. ed.), Guthrie, D., Inter-Varsity Press, 1996
• The Wycliffe Bible commentary: New Testament, Pfeiffer, C. F., Moody Press, 1962