Χρήστης:Θεοδωρος/πρόχειρο/1

Με τον όρο Μυστήρια αναφερόμαστε γενικά στις θεοσύστατες τελετές της Ορθόδοξης Εκκλησίας που είναι απαραίτητες για τη σωτηρία του ανθρώπου, οι οποίες έχουν σκοπό τον αγιασμό των μελών της, την ένωση τους με τη θεότητα και την δυνατότητα να κληρονομήσουν την αιώνια ζωή. Τα μυστήρια είναι αγωγοί της νέας πνευματικής ζωής με την είσοδο στο κράτος της χάριτος, που εγκαινίασε ο Χριστός.

Είναι θεοσύστατα επειδή τα ίδρυσε είτε ο ίδιος ο Θεάνθρωπος άμεσα, είτε έμμεσα διά των Αποστόλων του, οι οποίοι βασίστηκαν στις πράξεις και τη διδασκαλία του Ιησού, οδηγούμενοι στην πλήρη κατανόηση τους φωτιζόμενοι από το Άγιο Πνεύμα.

Ονομάζονται Μυστήρια επειδή αυτό που μεταφέρουν είναι μυστικό και αθέατο στους σωματικούς οφθαλμούς, δεν μπορεί δηλ. ο άνθρωπος να αντιληφθεί με τις εξωτερικές του αισθήσεις τη μεταβίβαση και τη λειτουργία της χάριτος στην ψυχή του. Κατά συνέπεια, όλα τα μυστήρια έχουν ένα διπλό χαρακτήρα, ταυτόχρονα εξωτερικό και εσωτερικό, που αποτελεί το διακριτικό χαρακτηριστικό του κάθε μυστηρίου. Σύμφωνα με τον χαρακτήρα αυτό, τα μυστήρια είναι ταυτόχρονα ορατά και αόρατα, συνδυασμός ενός εξωτερικού, ορατού σημείου (πράξης με συμβολισμό), με μια εσωτερική, πνευματική χάρη. Κατ' αυτό τον τρόπο, στο βάπτισμα, για παράδειγμα, ο χριστιανός υφίσταται μια ορατή κατάδυση στο νερό, ενώ ταυτόχρονα καθαρίζεται εσωτερικά από τις αμαρτίες του.

Κάθε μυστήριο που τελείται εκτός της Ορθόδοξης Εκκλησίας θεωρείται άκυρο, ενώ δεν έχει εξουσία για την τέλεσή του ο πιστός που δεν έχει λάβει το ειδικό χάρισμα της ιερωσύνης κατ' αδιάκοπη αποστολική διαδοχή.

Σύμφωνα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας οι ιερείς ή η επίσκοποι είναι κυρίως τα απαραίτητα όργανα, μέσω των οποίων επιτελεί ο Χριστός τα μυστήρια ως Μέγας Αρχιερέας. Στο πνεύμα αυτό, ο ορθόδοξος ιερέας κατά την τέλεση των μυστηρίων, απαγγέλλει τις ιερουργίες σε τρίτο ενικό πρόσωπο ("Βαπτίζεται ο δούλος του Θεού", "αρραβωνίζεται","μεταλαμβάνει" κ.λπ.).

Ο αριθμός των μυστηρίων στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Ως προς τον αριθμό των μυστηρίων, πρέπει να σημειωθεί ότι δεν καθορίζεται ούτε στην Καινή Διαθήκη, ούτε εξ αρχής από κάποιον Πατέρα της Εκκλησίας, ήταν όμως όλα σε χρήση μέσα στην Εκκλησία εξ αρχής ως θεοσύστατα: Βάπτισμα και Ευχαριστία (Αποστολικοί Πατέρες, Ιουστίνος), Εξομολόγηση, Γάμος, Χειροτονίες (Διδαχή των Αποστόλων, Ιγνάτιος ο Θεοφόρος, Κλήμης Ρώμης, Τερτυλλιανός), Χρίσμα (Κυπριανός) και Ευχέλαιο (Ιππόλυτος, Σεραπίων Θμούεως). Ο χρόνος κατά τον οποίο καθορίσθηκε ότι τα μυστήρια είναι επτά, συμπίπτει περί τα τέλη του 13ου αιώνα, όταν στη Σύνοδο της Λυών (1274) οι ανατολικοί αποδέχθηκαν την ομολογία πίστεως του Κλήμεντα Δ΄, στην οποία αναφέρεται ρητά ο αριθμός των μυστηρίων.

Συνοπτική περιγραφή των μυστηρίων

1. Βάπτισμα: Το ιερό βάπτισμα αναγεννά πνευματικά τον άνθρωπο, σε μια νέα ένθεη ύπαρξη, ως τέκνο Θεού, ενσωματώνοντας το βαπτισθέντα στο μυστικό σώμα της Εκκλησίας. Είναι μια εκούσια πράξη για όποιον επιθυμεί να γίνει χριστιανός, που πραγματοποιείται με τριπλή κατάδυση σε νερό, στο όνομα της Aγίας Τριάδας και δι αυτού, ο άνθρωπος καθαίρεται από κάθε αμαρτία. Όπως η φυσική γέννηση του ανθρώπου γίνεται μία και μόνη φορά και ο αναβαπτισμός θεωρείται αμάρτημα. Το βάπτισμα ως νέα γέννηση κι ως αρραβώνας μίας εσχατολογικής πορείας έχει νομοτελειακή προτεραιότητα που ως στόχο έχει την παροχή μία νέας ζωής που στη μετέπειτα εσχατολογική πορεία του ανθρώπου συνεργεί συνάμα με την εκκλησιαστική ζωή. Γι αυτό και το βάπτισμα αποτελεί εγκεντρισμό στη ζωή, γέννηση σε αυτή και τελικώς πορεία σε μία τελειωτική οδό. Έτσι άνθρωπος δε γίνεται μέλος αποδεχόμενος απλώς μερικές θεωρητικές αρχές και αξιώματα ή κάποιες ηθικές δεσμεύσεις, αλλά με μία έμπρακτη αισθητή ενέργεια, ένα πραγμαικό αισθητό συσχηματισμό στο θάνατο και την ανάσταση του Ιησού Χριστού.

2. Χρίσμα: Το χρίσμα είναι το μυστήριο που σφραγίζει με τις δωρεές και τα χαρίσματα του παναγίου Πνεύματος τη νέα πνευματική ζωή που αρχίζει με το βάπτισμα και συνεχίζεται με έναν βίο θεοφιλή και φιλόχριστο. Επίσης το μυστήριο αυτό δεν επαναλαμβάνεται. Το χρίσμα ουσιαστικά παρέχει τη χαρισματική εξουσία για τον αγώνα της άσκησης, της προκοπής και της τελείωσης, όπου το βαπτισμένο μέλος πλέον μέσω των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος, πλουτίζεται και θεραπεύεται. Ο άνθρωπος με το μυστήριο αυτό κινείται άμεσα προς τη πραγμάτωση του σκοπού της βασιλείας του Θεού, παρέχοντάς του την ίδια την αλήθεια και την αγαθότητα, στο μέτρο της συνεργίας και της άσκησης που το ίδιο το μέλος πραγματοποιεί. Έτσι με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος ο άνθρωπος καθαιρεί τις δαιμονικές δυνάμεις, σφραγιζόμενος με τη σφραγίδα της προσωπικής υιοθεσίας του Κυρίου, μέσω τη προσωπικής παρουσίας της Αγίας Τριάδος στα μυστικά βάθη τη ύπαρξής του.

3. Μετάνοια: Η μετάνοια είναι το ιερό μυστήριο που αποκαθιστά την πνευματική υγεία της ψυχής, όταν αυτός που μετανιώνει ειλικρινά για τ' αμαρτήματα του και τα εξομολογείται στον πνευματικό της Εκκλησίας λειτουργό, λαμβάνει άφεση αμαρτιών, γινόμενος και πάλι φίλος και τέκνο αγαπητό του Θεού. Το μυστήριο αυτό επαναλαμβάνεται, ανάλογα με τις πνευματικές ανάγκες των πιστών. Έτσι σκοπός του μυστηρίου είναι η θεραπεία των τραυμάτων της πτώσης των ανθρώπων με την άφεση των αμαρτιών. Η εξουσία αυτή μάλιστα -της άφεσης των αμαρτιών- προκύπτει από το ίδιο το εκκλησιαστικό σώμα που ως κοινότητα ή δια μέσου του χαρισματικού φορέα, που είναι ο επίσκοπος (και δια μέσου αυτού οι υπόλοιποι πρεσβύτεροι) παρέχουν δραστική ίαση κι διόρθωση των πνευματικών νοσημάτων.

4. Θεία Ευχαριστία: Η Θεία Ευχαριστία τρέφει αληθώς, με το σώμα και το αίμα του Χριστού τα μέλη της Εκκλησίας, τα ενώνει εσωτερικά με τη θεότητα και τα θεοποιεί με προϋπόθεση τη δική τους βούληση. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία τονίζεται η πίστη πως ο άρτος, αληθινά, πραγματικά και ουσιαστικά γίνεται αυτό το τίμιο Σώμα του Χριστού και ο οίνος το τίμιο Αίμα Του. Αυτή η μεταβολή ουδέποτε επιχειρείται να εξηγηθεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία και όποια ορολογία κι αν χρησιμοποιηθεί για το γεγονός αυτό, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση προσπάθεια ερμηνείας ή κατανόησης. Η Θεία Ευχαριστία, είναι μυστήριο επαναλαμβανόμενο, που αποτελεί τη θύρα της εσχατολογικής πορείας του ανθρώπου στον ορίζοντα της ανάστασης. Είναι η συμμετοχή των μελών της εκκλησίας στη δωρεά της αφθαρσίας, τς αθανασίας και της απολύτρωσης η οποία όμως δε συντελείται ειδυλλιακά και εξωπραγματικά, αλλά εν μέσω τη καθαίρεσης των δαιμονικών δυνάμεων.

5. Ιεροσύνη: Η ιερωσύνη είναι το ιερό μυστήριο που παρέχει δια της χειροτονίας τους λειτουργούς τής Εκκλησίας, μια ειδική τάξη μελών της, του ιερατείου, το οποίο κηρύσσει το λόγο του Θεού, τελεί τα ιερά μυστήρια, ποιμαίνει πνευματικά τα μέλη της Εκκλησίας και διοικεί το σώμα της. Το μυστήριο αυτό δεν είναι επαναλαμβανόμενο. Η ιεροσύνη είναι το ειδικό χάρισμα, που παρέχεται μέσω της χειροτονίας σε μερικά μέλη του σώματος της εκκλησίας για να τη διακονούν και να την ποιμαίνουν ύστερα από τη συναίνεση του ίδιου του σώματος. Αυτή η χαρισματική εξουσία που προέρχεται από τον Ιησού Χριστό δεν αποτελεί κανενός είδους μεσιτική εξουσία και δύναμη, αφού μόνος μεσίτης και αρχιερέας είναι ο Ιησούς Χριστός. Έτσι δεν αποτελεί κάποια κάστα, αλλά δύναμη κατά την οποία μετέχουν όλα τα μέλη της εκκλησίας ως "βασίλειο ιεράτευμα" κάτι που τελικά αποτελεί το διαχωρισμό της ειδικής από τη γενική ιεροσύνη. Η πράξη αυτή πρέπει να τονιστεί πως βρίσκει μία ιστορική συνέχεια, αφού ως χάρισμα μεταδόθηκε από τον Ιησού Χριστό στους Αποστόλους και από αυτούς στους μαθητές τους και τελικά τους επισκόπους.

6. Γάμος: Ο γάμος είναι το μυστήριο, δια του οποίου δημιουργείται, ευλογείται και αγιάζεται η ορθόδοξη οικογένεια. Κατ' οικονομία, το μυστήριο επαναλαμβάνεται το πολύ μέχρι τρεις φορές. Είναι μυστήριο το οποίο ενώνει άνδρα και υνίκα με φυσικό δεσμό, μέσω τη θείας ευλογίας, το οποίο σα στόχο έχει την κατανικήσει του θανάτου, αλλά και της λειτουργίας, της συνέχισης και της ολοκλήρωσης του ιστορικού γίγνεσθαι προς τη τελείωση.

7. Ευχέλαιο: Το ευχέλαιο είναι αυτό που παρέχει πρωτευόντως τη σωματική ίαση στα ασθενούντα μέλη της Εκκλησίας, δευτερευόντως δε και την πνευματική τους υγεία, την άφεση των αμαρτιών. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν υπάρχει περιορισμός ως προς το χρόνο της τελέσεως του μυστηρίου. Όταν ένας χριστιανός είναι ασθενής ή επιθυμεί να προετοιμασθεί για τη θεία Κοινωνία, είναι δυνατόν να καλέσει τους κληρικούς προς τέλεση του Ευχελαίου. Το μυστήριο αυτό ήδη τελείτο κατά την εποχή των Αποστόλων, όπως μας πληροφορεί ο Ιάκωβος ο αδελφόθεος. Το ευχέλαιο όπως κάθε μυστήριο παρέχει άφεση, αλλά ειδικώς σωματική υγεία, αποτελώντας μία συνέχιση των θεραπευτικών θαυματουργικών ενεργειών του Ιησού Χριστού. Αυτή η θεραπεία φυσικά διαφέρει από μία ιατρική θεραπεία, ενώ θα πρέπει αποφεύγονται οι μηχανικές μαγικές επενέργειες μία τέτοια πρακτικής, αφού απαιτείται συγκατάθεση και εν Χριστώ βίο, από την πλευρά του πιστού.

Βιβλιογραφία

• Νικόλαος Ματσούκας, "Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄", Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2007.
• Νικόλαος Ματσούκας, "Δογματική και Συμβολική θεολογία Γ΄", Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2005.
• Χρήστος Ανδρούτσος, "Δογματική της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας", Αστήρ, Αθήνα 1956.
• Κάλλιστος Ware, "Η Ορθόδοξη Εκκλησία", Ακρίτας, Νέα Σμύρνη 2007.
• Ανδρέας Θεοδώρου, "Βασική Δογματική Διδασκαλία - Απαντήσεις σε Ερωτήματα Συμβολικά", Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2006.
• Αθανάσιος Δεληκωστόπουλος, "Η πίστη των Ορθοδόξων", Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1999.
• Βλάσιος Φειδάς, "Εκκλησιαστική Ιστορία", Τόμος Α΄, Διήγηση, Αθήνα 2002.
• Βασίλειος Στεφανίδης, "Εκκλησιαστική Ιστορία", Παπαδημητρίου, Θεσσαλονίκη 1959.
• Χρήστος Γιανναράς, "Το λφαβητάι της Πίστης", Δόμος, Αθήνα 2006.
• Παναγιώτης Τρεμπέλας, "Δογματική", Τόμος Γ΄, Σωτήρ, Αθήνα 2003.
• "Μυστήριον", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 9, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1966, στ. 234-238

Ιερά Μυστήρια

Μυστήρια της Εκκλησίας | | Θεία Ευχαριστία | Βάπτισμα | Χρίσμα | Ευχέλαιο | Γάμος | Ιεροσύνη | Μυστήριο της Μετανοίας | (Μνήμη νεκρών) | (Μοναχική κουρά)