OrthodoxWiki:Βιβλία

Βιβλία Αυτός ο τομέας του orthodoxwiki, αποτελεί μια καινοτομία του εγχειρήματος, με στόχο να καταστήσει ευρύτερα γνωστά αξιόλογα θεολογικά, ιστορικά, κοινωνικά, λογοτεχνικά και άλλου είδους βιβλία. Τα βιβλία που θα αξιολογούνται εδώ, θα έχουν σαφώς χαρακτήρα που συνάδει με το εγχείρημα και δε θα επιτρέπεται η παρουσίαση βιβλίων που αντίκειται στο πνευματικό περιεχόμενο του ορθόδοξου βικι. Επίσης σε καμία περίπτωση δε θα επιτρέπεται η διαφήμιση ή η προώθηση οποιουδήποτε είδους βιβλίου. Η σελίδα όπως παρατηρείται, αρχικά θα προστατεύεται, και έτσι ο κάθε χρήστης θα πρέπει να καταθέτει την πρότασή του στη σελίδα συζήτησης, μέχρι να αξιολογηθεί από τα μέλη της κοινότητας. Για να μπορέσει ένα οποιοδήποτε μέλος να συνεισφέρει σε αυτόν τον τομέα, θα πρέπει απαραιτήτως να έχει συνεισφέρει στη δημιουργία ενός τουλάχιστον νέου λήμματος, ως τυπική ένδειξη προσφοράς στο εγχείρημα και όχι λόγω τυπικής συμμετοχής για παρουσίαση κάποιου βιβλίου, καθότι το εγχείρημα κατά βάση είναι μια ορθόδοξη χριστιανική εγκυκλοπαίδεια.

Απαιτούμενα: Τίτλος βιβλίου Κατηγορία Συγγραφέας Εκδότης Τόπος Έκδοσης Έτος Έκδοσης Τόμοι (Αν υπάρχουν περισσότεροι από ένας) Σελίδες Σύνοψη περιεχομένου Επιθυμητά (σκαναρισμένα): Εξώφυλλο Περιεχόμενα

Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια

Το εξώφυλο της ΘΗΕ

• Τίτλος βιβλίου: Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια
• Κατηγορία: Εγκυκλοπαίδεια
• Συγγραφέας: Συλλογικό έργο (αναλυτική λίστα συντακτών εντός του άρθρου).
• Εκδότης: Αθανάσιος Μαρτίνος
• Τόπος Έκδοσης: Αθήνα
• Έτος Έκδοσης: 1962-1968
• Τόμοι: 12
• Σελίδες: Από 615 έως 645 σελίδες ανά τόμο.
• Περιεχόμενα:

• Σύνοψη: Η Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (συντομογραφικά ΘΗΕ), είναι μια 12τομη εγκυκλοπαίδεια, αποτέλεσμα συνεργασίας ακαδημαϊκών, πανεπιστημιακών και άλλων συγγραφέων στο διάστημα από το 1962 ως το 1968. Αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο έργο εγκυκλοπαιδικής συλλογής πληροφοριών στον χώρο της Θεολογίας, με πλήθος άρθρων "ηγγυημένης επιστημονικότητος". Στα σημεία της θεολογικής διαπραγματεύσεως, το έργο κατανέμει την ύλη με τρόπο ώστε να δίνεται μεγαλύτερο βάρος στη μαρτυρία της Ορθόδοξης Θεολογίας. Από την πρώτη στιγμή της ολοκλήρωσής της υπάρχουν αναφορές στο αξιόλογο περιεχόμενό της "πολύτομου Θρησκευτικής και Ηθικής Εγκυκλοπαίδειας, ήτις περιέλαβε και πολλά σπουδαιότατα άρθρα του θεολογικού τομέως", η οποία εξακολουθεί να είναι ένα εκ των ων ουκ άνευ επιστημονικό εργαλείο και βοήθημα, "βασικότατο για τα θεολογικά θέματα". Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της βιβλιογραφίας διδακτορικών διατριβών, επιστημονικών εκδόσεων και άρθρων και συλλογικών έργων. Μέσα στις σελίδες της ΘΗΕ περιέχεται πλήρης Πατρολογία, Εκκλησιαστική γραμματολογία, Εισαγωγή στην Καινή και την Παλαιά Διαθήκη, Εκκλησιαστική Ιστορία, Αγιολογία, Δογματική, Εκκλησιολογία, Χριστολογία και γενικά επιστημονική αρθρογραφία με επίκεντρο την Ορθόδοξη Θεολογία. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στο έργο είναι η καθαρεύουσα.

Η Μακεδονία στην εποχή της Καινής Διαθήκης‎

Το εξώφυλλο του βιβλίου

• Τίτλος βιβλίου: Η Μακεδονία στην εποχή της Καινής Διαθήκης
• Κατηγορία: Ιστορία-Αρχέγονος Χριστιανισμός
• Συγγραφέας: Τσαλαμπούνη Αικατερίνη
• Εκδότης: Πουρναράς
• Τόπος Έκδοσης: Θεσσαλονίκη
• Έτος Έκδοσης: 2002
• Σελίδες: 302
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: Σκοπός του βιβλίου, σύμφωνα με τη συγγραφέα, είναι "η παρουσίαση του ιστορικού πλαισίου, μέσα στο οποίο έζησαν και αναπτύχθηκαν οι εκκλησίες της Μακεδονίας, και η αναζήτηση των πολιτικών, κοινωνικών και θρησκευτικών συνισταμένων που προσδιορίζουν αυτό το πλαίσιο". Πρόκειται δηλ. για ένα έργο που κινείται στα ίδια πλαίσια με το γενικότερο έργο του καθ. Σάββα Αγουρίδη, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, μόνο που επικεντρώνεται με λεπτομέρεια και εξαντλητική τεκμηρίωση στο χώρο της Μακεδονίας. Για την τεκμηρίωση αυτή "γίνεται ευρεία χρήση των γραμματειακών και κυρίως των αρχαιολογικών πηγών" και ο αναγνώστης, μέσα και από τις πολυάριθμες παραπομπές και εξαιρετικά χρήσιμες υποσημειώσεις, έρχεται σε επαφή "στο μέτρο που αυτό είναι δυνατό" με το "το κλίμα -πολιτικό, κοινωνικό και θρησκευτικό- που επικρατούσε στις πόλεις της Μακεδονίας κατά την εποχή, στην οποία αναφέρονται τα βιβλία της Καινής Διαθήκης και κυρίως οι Πράξεις των Αποστόλων". Είναι βέβαιο, ότι ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται για τον θρησκευτικό χώρο των μυστηριακών τελετών, και πιθανώς έχει βρει ενδιαφέρον το βιβλίο του Βάλτερ Μπούρκερτ (Walter Burkert) Μυστηριακές Λατρείες της Αρχαιότητας (2η έκδ. διορθωμένη, Καρδαμίτσας, Αθήνα 1997), θα βρει εξίσου ενδιαφέρον το βιβλίο της Αικατερίνης Τσαλαμπούνη καθώς αυτό περιέχει επιπρόσθετες πληροφορίες και επεξηγήσεις για τις μυστηριακές λατρείες των ανατολικών θεοτήτων αλλά και τη λατρεία του δωδεκαθέου. Σημαντικό όμως είναι και το γεγονός, ότι ειδικά για τον Έλληνα αναγνώστη, όλα τα γεγονότα τα οποία περιγράφονται στο βιβλίο, ζωντανεύουν μέσα στους ιστορικούς ελληνικούς χώρους και γίνονται έτσι πολύ προσιτά και ακόμη πιο ενδιαφέροντα. Εξαιρετικά χρήσιμο είναι και το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου με τίτλο: "Η συμμετοχή της γυναίκας στο θρησκευτικό και δημόσιο βίο των πόλεων της Μακεδονίας" (σελίδες 113-190). Απ' όσο γνωρίζουμε, δεν υπάρχουν άλλες ελληνικές μελέτες, τόσο εκτενείς και επικεντρωμένες επάνω στη γυναικεία δημόσια παρουσία και θρησκευτικότητα για την περίοδο αυτή. Αλλά, και γνωστά έργα που περιέχουν συσχετισμούς μεταξύ χριστιανισμού και μυστηριακών λατρειών δεν περιέχουν συγκεντρωμένες κατ' αυτόν τον τρόπο τις πληροφορίες για τον βίο και τη δράση της γυναίκας στα πλαίσια αυτά. Εξαιρετικό ενδιαφέρον όμως, παρουσιάζει και το τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου, το οποίο αναφέρεται στις μονοθεϊστικές τάσεις των μακεδονικών πόλεων οι οποίες εκφράζονται με τη λατρεία του Θεού Υψίστου. Δεν είναι πάντα σαφές, σύμφωνα με τη συγγραφέα, ποια είναι η ταυτότητα της θεότητας που λατρεύεται ως Θεός Ύψιστος. Είναι όμως "αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι τα μνημεία του Θεού Υψίστου στη συντριπτική τους πλειοψηφία...δε φέρουν καμμιά εικονογράφηση ούτε διασώζουν κάποια ανθρωπομορφική παράσταση του ίδιου του θεού". Στη λατρεία αυτή, "συναντάμε στοιχεία τόσο μιας παραδοσιακής λατρευτικής έκφρασης όσο και μίας νεώτερης τάσης απελευθέρωσης του θείου από όλα τα ανθρωπομορφικά στοιχεία της παλαιότερης αντίληψης και ανύψωσης του σε υψηλότερες σφαίρες. Στα πλαίσια της λατρείας του θεού συναντάμε ιδέες αλλά και ορολογία αποδεκτές από την ίδια την Εκκλησία. Πρόκειται με άλλα λόγια για ένα κοινό έδαφος επάνω στο οποίο συναντώνται και διαλέγονται Εκκλησία και ειδωλολατρικός κόσμος". Όπως έχει σημειώσει ο Δημήτριος Τσάμης, ο Απόστολος Παύλος "στον λόγο του στον Άρειο Πάγο αναγνώρισε στον βωμό «τω αγνώστω Θεώ» τον πόθο των ειδωλολατρών για την αλήθεια" και πράγματι, μέσα από λατρείες όπως αυτή του Θεού Υψίστου, εκδηλωνόταν μια έντονη θρησκευτική αναζήτηση η οποία έκανε φανερό "ότι το ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας ήταν έτοιμο να δεχθεί τη διδασκαλία για έναν ύψιστο και μοναδικό θεό" και μάλιστα μας τιμά ιδιαίτερα ότι ο μακεδόνικος χώρος παρουσίασε τέτοιες "υψηλού επιπέδου θρησκευτικές απαιτήσεις" οι οποίες δημιούργησαν το κατάλληλο κλίμα ώστε να συναντηθεί ο εθνικός κόσμος με την Εκκλησία. Συμπερασματικά, το βιβλίο της δρ. Αικ. Τσαλαμπούνη, είναι ένα σημαντικό έργο, επίπονα τεκμηριωμένο μέχρι και στην τελευταία του λεπτομέρεια, το οποίο παρέχει πλήθος μαρτυριών και άλλων στοιχείων, τα οποία επεξηγούν στον αναγνώστη τις σημαντικές διεργασίες που συντελέστηκαν κατά την εποχή της ΚΔ, στον τόσο γόνιμο θρησκευτικά ελληνικό χώρο. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στο αξιόλογο αυτό βιβλίο, είναι η δημοτική.

Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης

Το εξώφυλλο του βιβλίου

• Τίτλος βιβλίου: Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης
• Κατηγορία: Ιστορία-Αρχέγονος Χριστιανισμός
• Συγγραφέας: Αγουρίδης Σάββας
• Εκδότης: Πουρναράς
• Τόπος Έκδοσης: Θεσσαλονίκη
• Έτος Έκδοσης: 1985 (η 4η έκδ.)
• Σελίδες: 454.
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: Η καλλιέργεια της Ιστορίας των χρόνων της Κ.Δ. ως ιδιαίτερου μαθήματος άρχισε πριν μία περίπου εκατονταετία με αφορμή τις απόψεις του F.C. Baur, του διάσημου καθηγητή της Τυβίγγης, που έλεγε ότι ο χριστιανισμός και η γένεση του είναι κατανοητά μέσα στην πορεία της αποσυνθέσεως του ρωμαϊκοϋ κράτους. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, καθ. Αγουρίδη, το βιβλίο του "Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης" δεν είναι μια πλήρης ιστορία του 1ου αιώνα, κατά τον οποίο γράφτηκαν τα βιβλία της Κ.Δ., ούτε μια πλήρης καταγραφή της ζωής στη ρωμαϊκή οικουμένη σε όλες της τις εκδηλώσεις, αλλά προσφέρει μόνο την ιστορία της εποχής-πλαίσιο, κατά την οποία γράφτηκαν τα βιβλία της Κ.Δ. και επιμένει σ' εκείνα τα βασικά στοιχεία που είναι απολύτως αναγκαία για τον μελετητή της Κ.Δ.. Το βιβλίο είναι πυκνογραμμένο, πραγματεύεται πολλά ζητήματα και μπορεί "ο απαιτητικός αναγνώστης" να βρει "εκτενή ανάλυση των πνευματικών προβλημάτων της Ελληνιστικής εποχής" και των απαντήσεων του χριστιανισμού στην "Φιλοσοφία, τις Μυστηριακές θρησκείες και την Αυτοκρατορική λατρεία". Μέσα στην ύλη του βιβλίου, ξεχωρίζει το ειδικό κεφάλαιο που αφορά στις θρησκευτικές και πολιτικές παρατάξεις της συγκεκριμένης περιόδου. Σε τριανταπέντε περίπου σελίδες, ο αναγνώστης μπορεί να βρει απαντήσεις σε πολλές απορίες του σχετικά με τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους, τους Σαδδουκαίους, τους Εσσαίους, τους Ζηλωτές και τους Ηρωδιανούς, τους Σαμαρείτες και τους Αποκαλυπτικούς. Επίσης, αρκετό ενδιαφέρον παρουσιάζει το παράρτημα Α' και Β' του βιβλίου όπου γίνεται εκτενής αναφορά στους Θεραπευτές, μία ασκητική κοινότητα στο περιθώριο της Ιουδαϊκής Θρησκείας (όπως οι Εσσαίοι) και τον Φίλωνα τον Ιουδαίο ο οποίος διασώζει τις μοναδικές πληροφορίες που έχουμε για την ομάδα αυτή. Θα λέγαμε ότι η έρευνα της ιστορίας των χρόνων της Καινής Διαθήκης είναι μεγάλου ενδιαφέροντος και καταδεικνύει τις έντονες μεταφυσικές αναζητήσεις του ανθρώπου της εποχής και διαφωτίζει πολλά σημεία του διαλόγου της Εκκλησίας με τον κόσμο της περιόδου. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στο βιβλίο είναι η δημοτική.

Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας

Το εξώφυλλο του βιβλίου

• Τίτλος βιβλίου: Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας
• Κατηγορία: Άγιοι & Πατέρες
• Συγγραφέας: Τσάμης Γ. Δημητρίος
• Εκδότης: Πουρναράς
• Τόπος Έκδοσης: Θεσσαλονίκη
• Έτος Έκδοσης: 1999
• Σελίδες: 412.
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: Η Αγιολογία είναι ένας πολυδιάστατος κλάδος λόγω της οργανικής της σχέσης με άλλους τομείς της θεολογικής επιστήμης και με ευρύτατα χρονικά όρια που εκτείνονται από την εποχή των δικαίων της Π.Δ. μέχρι σήμερα. Το βιβλίο Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, σύμφωνα με τον συγγραφέα, προσπαθεί να παρουσιάσει "συνοπτικά τον πολύπτυχο χαρακτήρα της ορθόδοξης Αγιολογίας και για τον λόγο αυτόν καταβλήθηκε προσπάθεια να τονισθεί η πνευματική διάσταση της και να περιοριστούν κατά το δυνατόν οι πολλές γραμματολογικές και ιστορικές αναφορές". Πράγματι, ο αναγνώστης θα βρει στο βιβλίο αυτό ωραία ταξινομημένες και με απλά λόγια δοσμένες, όλες τις βασικές πληροφορίες που αφορούν αυτόν τον κλάδο της θεολογίας: ποια είναι τα γραπτά μνημεία που περιλαμβάνονται στα Αγιολογικά κείμενα, μικρής έκτασης βιογραφίες και εργογραφίες των κυριοτέρων αγιολόγων συγγραφέων της Ορθοδοξίας, αναφορά στα πρόσωπα και τις κατηγορίες προσώπων που αποτελούν το αντικείμενο των αγιολογικών κειμένων. Αρκετό ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεφάλαιο που αναφέρεται στην Αναγνώριση και Ανακήρυξη (και όχι "αγιοποίηση" όπως λανθασμένα λέγεται κάποιες φορές) των Αγίων, από την πρωτοχριστιανική εποχή μέχρι τις μέρες μας όπως και οι ιστορικές και θεολογικές θεωρήσεις ζητημάτων που έχουν άμεση σχέση με την Αγιολογία: Ιερά Λείψανα, Αγιότητα, Θέωση. Κατόπιν, το μισό περίπου του περιεχομένου του βιβλίου αφιερώνεται από τον συγγραφέα στο Ανθολόγιο, όπου παρατίθενται "επίλεκτα βυζαντινά σχολιασμένα κείμενα με τις μεταφράσεις τους από χαρακτηριστικά είδη αγιολογικών έργων —Αποφθέγματα, Βίοι, Διηγήσεις, Μαρτυρολόγια και Συναξάρια—". Στις σελίδες του ανθολογίου, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τα ίδια τα αγιολογικά κείμενα, στα περισσότερα από τα οποία υπάρχει πλήθος υποσημειώσεων με πληροφορίες και βιβλιογραφία, για εκείνους που επιθυμούν να μελετήσουν ειδικότερα θέματα. Επίσης, στις τελευταίες σελίδες υπάρχει ευρετήριο των χωρίων της Αγίας Γραφής που χρησιμοποιήθηκαν. Το βιβλίο είναι γραμμένο στη δημοτική.

Πηγές Εκκλησιαστικής Ιστορίας

Το εξώφυλλο του βιβλίου

• Τίτλος βιβλίου: Πηγές Εκκλησιαστικής Ιστορίας
• Κατηγορία: Εκκλησιαστική Ιστορία-Πηγές-Ιστορία των κειμένων-Κριτική του κειμένου
• Συγγραφέας: Μεταλληνός Δ. Γεώργιος
• Εκδότης: Αρμός
• Τόπος Έκδοσης: Αθήνα
• Έτος Έκδοσης: 1989
• Σελίδες: 313
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: Με τον όρο "Εκκλησιαστική Ιστορία" εννοούμε την "επί τη βάσει της αντικειμενικής εκτιμήσεως και της εκκλησιολογικής αξιολογήσεως των σωζόμενων πηγών επιστημονική έκθεση της όλης εξελίξεως του εσωτερικού και του εξωτερικού βίου της Εκκλησίας κατά την ανάπτυξη της στον χώρο και στον χρόνο". Από τα παραπάνω, γίνεται σαφές ότι το περιεχόμενο των πηγών είναι η πρώτη ύλη για την επιστημονική έρευνα που θα ακολουθήσει. Ο ιστορικός θα κατατάξει, αξιολογήσει και αξιοποιήσει τις κάθε είδους μαρτυρίες του παρελθόντος ώστε να αναπλάσει το ιστορικό γεγονός. Σε μια πρώτη επαφή με όλο το πλαίσιο της έννοιας «πηγή» έρχεται ο αναγνώστης με τη βοήθεια του βιβλίου του π. Μεταλληνού. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, σκοπός του βιβλίου είναι η συστηματικότερη διερεύνηση και μελέτη των Πηγών της Εκκλησιαστικής Ιστορίας, η εμβάθυνση στην προβληματική τους και η αμεσότερη επαφή μαζί τους, για να διευκολυνθεί η προσπέλαση και χρήση τους. Ο ενδιαφερόμενος έχει στα χέρια του ένα εύχρηστο εγχειρίδιο το οποίο ξεκινώντας από την Καινή Διαθήκη και συνεχίζοντας με την αγιοπατερική γραμματεία, τα αγιολογικά και συνοδικά κείμενα, την Υμνογραφία ή το αρχειακό οπτικοακουστικό υλικό, προχωρά στο «παράρτημα» σε μια εισαγωγή στην Κριτική των κειμένων και στην εκδοτική εργασία. Αυτό που κάνει το συγκεκριμένο έργο ξεχωριστό, είναι το πλήθος των παρατιθέμενων δειγμάτων από πηγές που βρίσκονται τυπωμένα στο τέλος κάθε ενότητας, με λεπτομερές υπόμνημα κάθε δείγματος, τα οποία συμπληρώνουν με τον καλύτερο τρόπο την πληροφόρηση του αναγνώστη γι' αυτές. Όπως και στα περισσότερα έργα του συγγραφέα, η μεγάλη επιστημονική εμπειρία, του επιτρέπει να προσφέρει όλες τις πληροφορίες με τρόπο απλό και κατανοητό, ενώ ο τρόπος γραφής κάνει το διάβασμα ευχάριστο παρά το ειδικό περιεχόμενο του βιβλίου. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι η δημοτική.

Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη

Το εξώφυλλο του βιβλίου

• Τίτλος βιβλίου: Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη
• Κατηγορία: Εισαγωγές-Καινή Διαθήκη
• Συγγραφέας: Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης
• Εκδότης: Πουρναράς
• Τόπος Έκδοσης: Θεσσαλονίκη
• Έτος Έκδοσης: 1988, 2η έκδοση (c1983).
• Σελίδες: 484.
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: Με τον όρο Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, αναφερόμαστε σε μια ξεχωριστή, βοηθητική επιστήμη της θεολογίας, που διερευνά κάθε είδους δεδομένα που έχουν σχέση με τα κείμενα της Καινής Διαθήκης, γλωσσικά, φιλολογικά, ιστορικά, αρχαιολογικά, θρησκειολογικά, πνευματικά και θεολογικά. Στην Ορθοδοξία, τα εκκλησιαστικά γεγονότα κινούνται στον χρόνο και την ιστορία, και αποτελούν την "ιστορική έκφραση του έργου του αγίου Πνεύματος στη ζωή της Εκκλησίας". Ένα τέτοιο γεγονός, είναι η συγγραφή των 27 βιβλίων της Καινής Διαθήκης και η συγκρότησή τους σε Κανόνα, δηλ. σε ένα σώμα θεόπνευστων κειμένων που αποτέλεσαν το δεύτερο μέρος της Αγίας Γραφής των Ορθοδόξων και όλων των Χριστιανών. Αυτή η σχέση της Καινής Διαθήκης με την ιστορία, δίνει την δυνατότητα της επιστημονικής προσέγγισης των κειμένων που την απαρτίζουν, με τη βοήθεια των γενικών αρχών και κριτηρίων που εφαρμόζονται στην Φιλολογία και τις ιστορικές επιστήμες, χωρίς βέβαια να θεωρηθεί ότι αυτά γίνονται μόνο από επιστημονικό ενδιαφέρον. Σε κάθε περίπτωση, σκοπός της σχετικής έρευνας πρέπει να είναι η "διακονία της Εκκλησίας" και η "οικοδομή του λαού του Θεού". Σε αυτές τις αρχές στήριξε το πόνημά του ο καθ. Ι. Καραβιδόπουλος και πρόσφερε ένα επιστημονικό μεν αλλά ευκολοδιάβαστο και πλήρες έργο στον φοιτητή της Θεολογίας και σε κάθε ενδιαφερόμενο για τις άγιες Γραφές, αναγνώστη. Οι πληροφορίες που περιέχονται στο βιβλίο αυτό, είναι οι αναμενόμενες για το αντικείμενο της Εισαγωγής: Ποιο είναι το έργο της Εισαγωγής στην Καινή Διαθήκη, τι είναι η Καινή Διαθήκη, ποια η ιστορία του χειρόγραφου και έντυπου κειμένου της, ποιες οι σημαντικότερες μεταφράσεις, η ιστορία του Κανόνα της και ο ρόλος του στην Εκκλησία, η γλώσσα των ευαγγελίων και των άλλων κειμένων και κατόπιν, αναλυτική εξέταση, ένα προς ένα, των 27 βιβλίων της Κ.Δ. (περιεχόμενο, συγγραφέας, τόπος, χρόνος, σκοπός, παραλήπτες, τυχόν προβλήματα και λύσεις που προτάθηκαν, θεολογική σημασία). Τέλος, το βιβλίο προσφέρει μερικές εισαγωγικές πληροφορίες για το φαινόμενο της λεγόμενης απόκρυφης φιλολογίας, ενώ στην εισαγωγή κάθε αντικειμένου που εξετάζεται, υπάρχει σύντομο βιβλιογραφικό σημείωμα για εκείνον που επιθυμεί την περαιτέρω μελέτη του θέματος. Επιπρόσθετα, στο έργο παρατίθενται ένας συνοπτικός, χρονολογικός πίνακας (σελ. 482) για τα βιβλία της Κ.Δ. με βασικά στοιχεία για κάθε κείμενο (τίτλο, τόπο, χρόνο, αριθμό κεφαλαίων και σύνολο στίχων) και δύο χάρτες σχετικοί με το πλαίσιο δράσης του Ιησού και του απ. Παύλου. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στο βιβλίο είναι η δημοτική. Συνολικά, το βιβλίο του καθ. Ι. Καραβιδόπουλου αποτελεί ένα εξαιρετικό, εισαγωγικό βοήθημα για κάθε αναγνώστη της Κ.Δ. Σίγουρα, στις σελίδες του, δεν θα βρεθούν εξαντλητικές αναλύσεις επάνω στις διάφορες αντιμαχόμενες θεωρίες, ούτε πυκνογραμμένες υποσημειώσεις και παραπομπές σε πηγές, αφού στόχος του συγγραφέα ήταν κυρίως η χρηστικότητα του έργου. Αποτελεί όμως απαραίτητο βοήθημα για την κατανόηση ενός σημαντικού δεδομένου: η Αγ. Γραφή είναι μεν ένα βιβλίο περί του Θεού, όμως ο Θεός με τις ενέργειές του εισέρχεται στην ανθρωπίνη ιστορία. Έτσι "η Αγ. Γραφή είναι ουσιαστικώς ιστορική, καθόσον αποτελεί καταγραφήν των θείων ενεργειών...που προσεγγίζονται μόνον δια της ιστορίας". Ο μελετητής της Καινής Διαθήκης και ταυτόχρονα αναγνώστης της Εισαγωγής στην Καινή Διαθήκη, συνειδητοποιεί ακόμη περισσότερο την ιστορική διάσταση της Ορθόδοξης Εκκλησίας και τον ρόλο της στην ιστορία της Σωτηρίας.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία

Το εξώφυλλο του βιβλίου

• Τίτλος βιβλίου: Η Ορθόδοξη Εκκλησία (μτφρ. Ιωσήφ Ροηλίδης)
• Κατηγορία: Εκκλησιαστική Ιστορία-Ορθόδοξη Θεολογία
• Συγγραφέας: Ware Κάλλιστος (επίσκ. Διοκλείας)
• Εκδότης: Ακρίτας
• Τόπος Έκδοσης: Αθήνα
• Έτος Έκδοσης: 2007, 4η έκδοση (c1963. Πρώτη αναθεωρημένη έκδοση: 1996)
• Σελίδες: 563.
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: Ο συγγραφέας του βιβλίου "Η Ορθόδοξη Εκκλησία", Επίσκοπος Διοκλείας Κάλλιστος Ware, δηλώνει εξ αρχής τον σκοπό του βιβλίου του: πρόκειται για ένα έργο που αν και μεταφράστηκε στα Ελληνικά, γράφτηκε αρχικά "για το αγγλόφωνο κοινό, και δεν γράφτηκε πρωταρχικά για ορθοδόξους, αλλά για μη ορθοδόξους, που αναζητούν την αλήθεια". Και δεν είναι δύσκολο, από τις πρώτες σελίδες, να αντιληφθεί κάποιος την ήρεμη αγάπη που νιώθει για την Ορθόδοξη Εκκλησία, την οποία επιχειρεί να παρουσιάσει το ίδιο νηφάλια στο αναγνωστικό του κοινό: "Οι Ορθόδοξοι λοιπόν υποστηρίζουν κάτι που θα μπορούσε εκ πρώτης όψεως να εκπλήσσει: θεωρούν την Εκκλησία τους ως την Εκκλησία που φυλάσσει και διδάσκει την ορθή πίστη στον θεό, και Τον δοξάζει με την ορθή λατρεία, και πώς είναι η Εκκλησία του Χριστού επί της γης. Ένας από τους σκοπούς λοιπόν αυτού του βιβλίου είναι να ρίξει φως σ' αυτόν τον ισχυρισμό και στο τι οι Ορθόδοξοι σκέφτονται για τους άλλους χριστιανούς που δεν ανήκουν στην Εκκλησία τους". Το πρώτο και μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αυτού, αφιερώνεται στην Ιστορία της Εκκλησίας, ως ενιαία στην αρχή, που όμως διαφοροποιείται σε Ανατολική και Δυτική εξαιτίας της πολιτικής, πολιτιστικής και δογματικής απόστασης που άρχισε να εμφανίζεται ολοένα και πιο ξεκάθαρα. Ο Κάλλιστος Ware, έχει μια αναγνωρισμένη ικανότητα να παρουσιάζει τα προβλήματα μεταξύ Ορθοδόξων και Καθολικών χωρίς εμπάθεια, με έναν ειλικρινή τρόπο. Είναι σημαντικό άλλωστε να το έχει αυτό στο μυαλό του ο αναγνώστης, για να μπορέσει να ερμηνεύσει κάποιες διατυπώσεις, καθώς ο συγγραφέας δεν δείχνει να παρασύρεται σε χαρακτηρισμούς ούτε όταν αναφέρεται στις σταυροφορίες και στην τραγική κατάληξή τους στα 1204: "Αυτή η δυτική παρέμβαση στη Βυζαντινή πολιτική δεν είχε ευτυχή κατάληξη, γράφει απλά ο Κάλλιστος Ware, καθότι τελικά οι σταυροφόροι, αηδιασμένοι απ' ό,τι θεωρούσαν ως ελληνική διπλοπροσωπία, έχασαν την υπομονή τους και λεηλάτησαν την πόλη. Η Ανατολική Χριστιανοσύνη ποτέ δεν ξέχασε αυτές τις τρεις φοβερές μέρες λεηλασίας". Βέβαια, η νηφαλιότητα του επισκόπου Ware, δεν τίθεται εμπόδιο στην παρουσίαση όλης της αλήθειας, σε ζητήματα πίστεως. Όταν, για παράδειγμα, αναφέρεται στην προοπτική επανένωσης των εκκλησιών ξεκαθαρίζει: "Οι Ορθόδοξοι, επειδή πιστεύουν πως η Εκκλησία τους είναι η αληθινή Εκκλησία, δεν μπορεί παρά να έχουν μια έσχατη επιθυμία: την ένταξη όλων των χριστιανών στην Ορθοδοξία. Δεν πρέπει βέβαια να νομιστεί πως οι Ορθόδοξοι απαιτούν την υποταγή των άλλων χριστιανών σ' ένα συγκεκριμένο κέντρο εξουσίας και δικαιοδοσίας....Υπάρχει όμως ένα πεδίο όπου η ποικιλία δεν επιτρέπεται. Η Ορθοδοξία επιμένει πάνω στην ενότητα σε ζητήματα πίστεως. Πριν υπάρξει επανένωση των χριστιανών, θα πρέπει κατ' αρχάς να υπάρξει πλήρης συμφωνία στην πίστη: αυτή είναι μια βασική αρχή των Ορθοδόξων σ' όλες τις οικουμενικές σχέσεις τους. Αυτό που ενδιαφέρει είναι η ενότητα στην πίστη, κι όχι μια ενότητα που θα στηρίζεται στην οργάνωση...Μόνο μια βάση μπορεί να υπάρξει για την ένωση — η πληρότητα της πίστεως.". Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, με τίτλο "Η Ορθόδοξη Εκκλησία και η Επανένωση των Χριστιανών", παρουσιάζεται με συντομία το ιστορικό των προσπαθειών επανένωσης και οι προοπτικές που υπάρχουν σήμερα. Και στο κομμάτι αυτό, αποδεικνύει ο συγγραφέας ότι δεν έχει σκοπό να κάνει ευθείες βολές κατά του Οικουμενικού διαλόγου, σαν κι αυτές που διαβάζει κανείς στο επίσης αξιόλογο βιβλίο του Ανδρέα Θεοδώρου, "Η Ουσία της Ορθοδοξίας". Ο Κάλλιστος Ware τονίζει όσα κάνουν αναγκαίο τον διάλογο και τα οφέλη από αυτόν, ενώ ο Ανδρέας Θεοδώρου τονίζει όσα χωρίζουν τις εκκλησίες και επισημαίνει τους κινδύνους. Ο επίσκοπος Διοκλείας, επιμένει περισσότερο στο ιστορικό κομμάτι, το οποίο, στο βιβλίο του, είναι έκτασης 300 περίπου σελίδων, και το ένα τρίτο από αυτό, είναι αφιερωμένο στην Ορθοδοξία του 20ου αιώνα: περιγράφεται η σύγκρουση με την αθεΐα στα κομμουνιστικά καθεστώτα, η εικόνα της Ορθοδοξίας της διασποράς και η ιεραποστολική της δράση. Ακολούθως, ο συγγραφέας αφιερώνει το δεύτερο μέρος στη θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, με συνοπτική παράθεση στοιχείων Ορθόδοξης τριαδολογίας, ανθρωπολογίας, Χριστολογίας, εκκλησιολογίας και εσχατολογίας. Ακολουθεί η περιγραφή της λατρευτικής παράδοσης και των μυστηρίων, ενώ στο τέλος του έργου, παρατίθεται μια πολυσέλιδη βιβλιογραφία, κυρίως ξενόγλωσση, ανά θεματική ενότητα "για μια βαθύτερη ενημέρωση πάνω στο θέμα". Τελικά, το περιεχόμενο του πονήματος αυτού, είναι απόλυτα συμβατό με την ομολογία που διατυπώνει ο Κάλλιστος Ware στον ειδικό πρόλογο της αναθεωρημένης έκδοσης του 1996 για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό: "Ευγνωμονώ τον Θεό για το ότι, σχεδόν σαράντα χρόνια πριν, είχα την ευτυχία να γίνω δεκτός στην Ορθόδοξη Εκκλησία...αισθάνθηκα πως εισήλθα στον αληθινό μου οίκο αυτή δε η πεποίθηση ποτέ δεν άλλαξε σ' όλα αυτά τα χρόνια που ακολούθησαν". Αυτή την πεποίθηση παρουσιάζει στο αξιόλογο βιβλίο του, με καθαρή σκέψη, απλούς ορισμούς και στρωτή, κατανοητή γλώσσα. Σίγουρα, θα μπορούσε να διαβαστεί και ως μια άλλη οπτική γωνία, σε ένα θέμα που πραγματεύεται επίσης και ο αείμνηστος Ανδρέας Θεοδώρου στο δικό του έργο.

Η Ουσία της Ορθοδοξίας

Το εξώφυλλο του βιβλίου

• Τίτλος βιβλίου: Η Ουσία της Ορθοδοξίας
• Κατηγορία: Εκκλησιαστική Ιστορία-Ορθόδοξη Θεολογία
• Συγγραφέας: Θεοδώρου Ανδρέας
• Εκδότης: Παρουσία
• Τόπος Έκδοσης: Αθήνα
• Έτος Έκδοσης: 1998, 2η έκδ. βελτιωμένη (c1961)
• Σελίδες: 422.
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: Ο Ανδρέας Θεοδώρου είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες Θεολόγους, με εκτενή εργογραφία επάνω στο αντικείμενο της δογματικής, της Ιστορίας των δογμάτων και της Λειτουργικής. Για το λόγο αυτό, δεν εκπλήσσει η κατανομή της ύλης στο βιβλίο του "Η Ουσία της Ορθοδοξίας" (έκδοση 2η βελτιωμένη, στη δημοτική, Αθήνα 1998, 1η έκδοση 1961)• Σε αντίθεση με το παρόμοιας θεματολογίας έργο του επισκόπου Κάλλιστου Ware, "Η Ορθόδοξη Εκκλησία", που επίσης περιλαμβάνει μια περιεκτική περιγραφή της ιστορίας και θεολογίας της Εκκλησίας, ξεκινά όχι με την ιστορία, αλλά με την εδραίωση της έννοιας του επιθέτου «Ορθόδοξη», που εννοεί την Εκκλησία που δέχθηκε "το δογματικό μέρος της πίστης...από τον Κύριο και τους Αποστόλους [και] το διεφύλαξε απαραχάρακτο διαμέσου των αιώνων". Πριν ακόμη και από την εισαγωγή του βιβλίου, προέχει η "Ομολογία Ορθοδόξου", μια συνοπτική, ποιητική παρουσίαση, όλων όσα περιέχει το "Ανατολικό πνευματικό θησαυροφυλάκιο" :"Βαπτίσθηκα και ανατράφηκα πνευματικά στους κόλπους της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας...γνώρισα για πρώτη φορά τον ένα στην ουσία και τριαδικό στις υποστάσεις Θεό, όπως τον αποκάλυψε στους ανθρώπους ο σαρκωμένος Υιός και Λόγος του Θεού. Μέσα σ' αυτή γνώρισα την αγία Γραφή...ήλθα...σε επαφή με τους ιερούς της Πατέρες...αισθάνομαι να με περιβάλλει...η μυστική ατμόσφαιρα της ιεράς...Παραδόσεως και...η ψυχή μου αισθάνεται...ανάπαυση και πνευματική ασφάλεια...σ' αυτήν διατηρείται αμόλυντη...η αποκάλυψη του Θεού...η πίστη διδάσκεται και βιώνεται σωστά...αναπνέω το άρωμα της αγιότητας...το βίωμα μου είναι εντελώς πνευματικό...Το Πνεύμα το άγιο...είναι για την ψυχή μου...ο μυστικός άρτος και το πνευματικό ύδωρ...Ο χρόνος αναχωνεύεται στην αιωνιότητα ήδη από αυτήν την ζωή...ο ανώτερος εσχατολογικός μου πόθος είναι η χαρισματική ένωση όλης μου της υπόστασης με την αγία Τριάδα...". Το κείμενο αυτό, αντιπροσωπεύει και το κυρίαρχο περιεχόμενο του βιβλίου, που είναι αφιερωμένο στο μεγαλύτερο μέρος του, στην δογματική και τη θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σε αντιδιαστολή με το προαναφερθέν έργο του επισκόπου Ware, μόνο το ένα τρίτο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξής σημείωση του συγγραφέα: "Σκοπός του [βιβλίου] ήταν αρχικά η ένταξη του σε συλλογικό περί Ορθοδοξίας έργο...στα πλαίσια αλληλογνωριμίας...των Εκκλησιών. Ο σκοπός όμως αυτός δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί, γιατί στο κείμενο μας υπήρχαν βολές κατά του ρωμαιοκαθολικού δόγματος, πράγμα που δυσαρέστησε...[και] τελικά το απέρριψαν". Μετά από τη δήλωση αυτή, κατανοούμε ότι στο έργο του Ανδρέα Θεοδώρου δεν υπάρχουν ούτε επιδέξιες διατυπώσεις, ούτε έντονα διαλλακτικό πνεύμα αναφορικά με όσα χωρίζουν τις δύο εκκλησίες αλλά και τον Προτεσταντισμό από την Ορθοδοξία. Όπως ήταν φυσικό, τις βολές του αείμνηστου καθηγητή δέχτηκε και ο Οικουμενικός διάλογος των εκκλησιών, ο οποίος, σύμφωνα με τον συγγραφέα, έχει αρχίσει να στρεβλώνεται από το πνεύμα του "Οικουμενισμού", δηλ. από μια τάση χαλάρωσης περί την πίστη, σύγκρασης ετερόκλιτων στοιχείων δογματικών και λατρευτικών, και αμνήστευση των αιρέσεων, πράγμα αδιανόητο για τους Ορθοδόξους. Μια τέτοια προσπάθεια δεν μπορεί να οδηγήσει σε μια πραγματική ένωση των Εκκλησιών, εφόσον υφίστανται οι δογματικές, θεολογικές και εκκλησιολογικές διαφορές που διέσπασαν την ενιαία εκκλησία. Για το λόγο αυτό, η εκκλησία που μπόρεσε να διατηρήσει την "καθολικότητα" της, είναι εκείνη που έμεινε πιστή στην δογματική καθαρότητα, στην βιβλική και παραδοσιακή θεμελίωση, στην ορθή σωτηριολογία, και διατήρησε ανόθευτα τη θεολογία, την ευσέβεια και τα μυστήρια. Σε κάθε περίπτωση, το βιβλίο "Η Ουσία της Ορθοδοξίας" είναι ένα αξιόλογο έργο, απλό και περιεκτικό, που θα μπορούσε ο ενδιαφερόμενος να το διαβάσει σε συμπληρωματικό συνδυασμό με το παρόμοιας θεματολογίας έργο του Κάλλιστου Ware.

Η Θεραπευτική των πνευματικών νοσημάτων

Το εξώφυλλο του Α΄ τόμου

• Τίτλος βιβλίου: Η Θεραπευτική των πνευματικών νοσημάτων
• Κατηγορία: Θεολογία
• Συγγραφέας: Jean Claude Larchet
• Εκδότης: Αποστολική Διακονία
• Τόπος Έκδοσης: Αθήνα
• Έτος Έκδοσης: 2008
• Τόμοι: 2
• Σελίδες: 656, 654
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: Από την ίδρυσή του ο Χριστιανισμός και μέσα από τη γραμματεία των πατέρων, παρουσιάζεται ως ένα θεραπευτήριο, όπου ιατρός των ψυχών και των σωμάτων μας είναι ο Ιησούς Χριστός. Αυτή η έννοια της θεραπευτικής μεθόδου βρίσκει στέρεες βάσεις μέσα σε όλη την Αγιογραφική γραμματεία, τα κείμενα των Πατέρων και την αρχαία λατρευτική πράξη και έχει αναμφίβολα ταυτιστεί με την ασκητική παράδοση της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Στο παρόν έργο, ο συγγραφέας αντιδιαστέλλει την θεολογική σκέψη της Δύσεως, η οποία ερμηνεύει το απολυτρωτικό έργο του Χριστού με στενούς δικανικούς όρους, με την ευρύτερη πατερική παράδοση της Ορθοδοξίας που μέχρι σήμερα σε μεγάλο βαθμό αποτελεί τη γνήσια διαγνωστική θεραπευτική μέθοδο των πνευματικών ασθενειών. Η μέθοδος αυτή έχει τοποθετηθεί στο κέντρο της χριστιανικής ασκητικής διδασκαλίας των πατέρων σε όλες τις εποχές και αποτελεί τη βάση της χριστιανικής ανθρωπολογίας. Γι αυτό οι πατέρες εξερευνώντας σε βάθος την ανθρώπινη φύση γνώρισαν μέσα από το νηπτικό ιδεώδες και την εν Αγίω Πνεύματι βιωματική εμπειρία, πως η άσκηση είναι το μέσο θεραπείας και επιστροφής της νοσούσας ανθρώπινης φύσης στην προπτωτική μακαριότητα. Αυτή μάλιστα η μέθοδος απέκτησε βαθμιαία συνέπεια, με αξιοπρόσεκτη ακρίβεια και βάθος. Έτσι, σε αυτή τη μελέτη, γίνεται εμφανής σε κάθε αναγνώστη, μέσα από την προσεκτική ματιά του συγγραφέα και την ευρεία σύνθεση της πνευματικής διδασκαλίας των πατέρων 18 αιώνων, η γνησιότητα της Ορθοδόξου θεραπευτικής μεθόδου και συνάμα η πρακτική διάσταση της πνευματικής θεραπείας των ψυχών.

Τα λόγια του Ιησού (το αρχαιότερο Ευαγγέλιο)

Το εξώφυλλο του βιβλίου

• Τίτλος βιβλίου: Τα λόγια του Ιησού, το αρχαιότερο Ευαγγέλιο
• Κατηγορία: Αγία Γραφή-Ιστορία των κειμένων-Κριτική του κειμένου
• Συγγραφέας: Βασιλειάδης Πέτρος
• Εκδότης: Άρτος Ζωής
• Τόπος Έκδοσης: Αθήνα
• Έτος Έκδοσης: 2005
• Σελίδες: 236
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: Είναι βέβαιο, ότι η διατύπωση μιας θεωρίας περί ύπαρξης γραπτής πηγής, προγενέστερης μάλιστα των τεσσάρων Ευαγγελίων, θα ήταν ικανή να κινήσει παγκοσμίως το ενδιαφέρον και να "εξάψει τη φαντασία όχι μόνο των θεολόγων, άλλα και των ανθρώπων του πνεύματος, ακόμη και των μέσων μαζικής ενημέρωσης". Πόσο μάλλον όταν η θεωρία αυτή αποτελεί βεβαιότητα για τη μεγάλη πλεοψηφία των ερευνητών, οι οποίοι, μετά από έρευνα εκατό περίπου ετών, διαπιστώνουν ότι οι ευαγγελιστές Ματθαίος και Λουκάς, εκτός των άλλων, είναι και εκδότες μιας γραπτής πηγής, το περιεχόμενο της οποίας περιέχεται στο κοινό υλικό των ευαγγελίων τους, έκτασης 240 περίπου στίχων. Η πηγή αυτή η οποία ονομάζεται "Πηγή των Λογίων" και συμβολίζεται διεθνώς με το γράμμα Q (από τη γερμανική λέξη Quelle=πηγή), εικάζεται ότι συγγράφηκε πριν από το ευαγγέλιο του Μάρκου και "κυκλοφορούσε στα ελληνικά σε ιουδαιοχριστιανικές Εκκλησίες στο συροπαλαιστινιακό χώρο και είχε έντονο εσχατολογικό χαρακτήρα". Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, η ύπαρξη μιας τέτοιας πηγής δεν βοηθά μόνο στη λύση του συνοπτικού προβλήματος, αλλά μας φανερώνει και την ύπαρξη ενός παράλληλου θεολογικού ρεύματος στον αρχέγονο χριστιανισμό από το οποίο "απουσιάζει...παντελώς η ιστορία του Πάθους του Ιησού" και δίνει έμφαση στην "εσχατολογική...διάσταση του μυστηρίου της Θείας Οικονομίας". Οι πρώτες 70 περίπου σελίδες του βιλίου, είναι αφιερωμένες στην παρουσίαση της πηγής Q έτσι όπως έχει αποκατασταθεί σήμερα, μαζί με τη νεοελληνική της μετάφραση με παραπομπές στα εδάφια από τα οποία προέρχεται. Στο τέλος των σελίδων αυτών παρατίθεται κριτικό υπόμνημα και από εκεί και πέρα ξεκινά το δεύτερο μέρος του βιβλίου, το οποίο είναι αφιερωμένο σε οκτώ μελέτες του συγγραφέα με βασικό θέμα την "Πηγή των Λογίων". Οι μελέτες αυτές, οι οποίες έχουν συλλεχθεί και επανεκδοθεί από παλαιότερες δημοσιεύσεις του καθηγητή, αποτελούν απαραίτητο βοήθημα στην κατανόηση των προβλημάτων τα οποία είτε λύνει, είτε δημιουργεί η ύπαρξη της Q και κυρίως το περιεχόμενό της με το θεολογικό ρεύμα που εκπροσωπεί (και το οποίο ασφαλώς, έχει επίσης διασωθεί στη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας). Σίγουρα, και μόνο το γεγονός ότι η ανάπτυξη των θεμάτων μας οδηγεί πίσω στο χρόνο, κατευθείαν στα πρώτα χρόνια μετά το πάθος του Ιησού, αρκεί να κάνει το βιβλίο συναρπαστικό. Επιπλέον όμως, βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήσει ότι η αρχέγονη Εκκλησία δεν χρησιμοποιούσε το θάνατο και την ανάσταση του Ιησού ως το μοναδικό "μοχλό της χριστιανικής πίστεως" και ότι η έρευνα γύρω από την "Πηγή των Λογίων" αποκάλυψε "την πολυπλοκότητα της αρχέγονης χριστιανικής φιλολογικής δραστηριότητας". Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στο βιβλίο είναι η δημοτική.

Η θέα του Θεού

Το εξώφυλλο του βιβλίου

• Τίτλος βιβλίου: Η θέα του Θεού (μτφρ. Μελέτιος Νικοπόλεως)
• Κατηγορία: Ορθόδοξη θεολογία
• Συγγραφέας: Vladimir Lossky
• Εκδότης: Μητρόπολη Νικοπόλεως
• Τόπος Έκδοσης: Πρέβεζα
• Έτος Έκδοσης: 2004, 2η έκδοση
• Σελίδες: 223.
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: Το παρόν βιβλίο αποτελεί μία σειρά διαλέξεων του σπουδαίου Ρώσου θεολόγου Βλαδίμηρου Λόσκι, με κεντρικό θέμα την επιτομή της θεολογικής σκέψης του Γρηγορίου Παλαμά. Η "θέα του Θεού" είναι ουσιαστικά μία εισαγωγή στον "παλαμισμό", ιστορικής κατά βάση φύσεως, που επιχειρεί να δώσει ιδίως στον αναγνώστη με δυτικές θεολογικές αντιλήψεις μία κομψή άποψη σε ότι αφορά το πρόβλημα των πατερικών προϋποθέσεων της ορολογίας του Γρηγορίου. Έτσι μέσα από αυτό το έργο σκοπός καταστάται η ανάδειξη της χαρισματικής θεολογίας, ως "θέας του Θεού", που εμφαίνει η μόνη απλανής οδός για τη μόνη αληθινή επιστημονική θεολογία, καθότι το επιστητό αυτό, το ον, οράται και διατυπώνεται μέσω της θέασης του όντος, που πραγματοποιείται στα πεπερασμένα όρια της ανθρώπινης υπάρξεως και όχι ως μία θεωρητική νοητική αντίληψη, όπως στη δυτική θεολογία και δη στο σχολαστικισμό επικράτησε. Η όραση αυτή, δεν αποτελεί μία απλή ηθική κατανόηση ή ένα θεωρητικό σχήμα, αλλά μία βαθειά υπαρξιακή πραγματικότητα του "χαριτωμένου" μέλους, μέσα στην ιστορία και όχι σε κάποια μεταφυσική σφαίρα, στα πλαίσια της κοινότητας. Πράγματι τελικά ο συγγραφέας ως ιστορικός της σκέψεως και ως θεολόγος προσκαλεί σε διάλογο τον κάθε αναγνώστη, ώστε να εξέλθει της διελκυστίνδας της δυτικής σκέψεως των θεωρητικών προσεγγίσεων του Θεού, μέσω της ευρείας ανάλυσης του πατερικού έργου, όπως συνοψίζεται στο έργο του Γρηγορίου Παλαμά. Επιτυγχάνει τελικά να οδηγήσει στην αλήθεια του μόνου Όντος, η οποία μόνο αυτή ελευθερώνει τον άνθρωπο, χωρίς η βάση της να είναι βυζαντινή ή λατινική, αλλά καθαρώς αγιοπνευματική.

Δογματική και συμβολική θεολογία

Τα εξώφυλλα των βιβλίων

• Τίτλος βιβλίου: Δογματική και Συμβολική θεολογία
• Κατηγορία: Δογματική
• Συγγραφέας: Ματσούκας Νικόλαος
• Εκδότης: Πουρναράς
• Τόπος Έκδοσης: Θεσσαλονίκη
• Έτος Έκδοσης: Α΄ και Β΄ Τόμοι, 2007. Γ΄ Τόμος, 2005
• Σελίδες: 247, 568, 434.
• Περιεχόμενα: Τόμος Α΄, Τόμος Β΄, Τόμος Γ΄

• Σύνοψη: «Δογματική και συμβολική θεολογία» ονομάζεται το τρίτομο έργο του αείμνηστου Νικόλαου Ματσούκα, ενός εκ των σύγχρονων, ορθόδοξων δογματολόγων, από εκείνους που σύμφωνα με τον Ιωάννη Καραβιδόπουλο "θεράπευσαν λίαν επιτυχώς" τον κλάδο της Δογματικής Θεολογίας. Ο συγγραφέας, στο έργο αυτό καταδεικνύει την πορεία της ορθόδοξης διδασκαλίας μέσα από τις προκλήσεις του περιβάλλοντος, και την παρουσιάζει, όπως αυτή διατυπώθηκε ανά τους αιώνες από την πατερική σκέψη. Παράλληλα δε, επιχειρεί να παρουσιάσει σε όλο το πνευματικό εύρος τους, τις ουσιαστικές διαφορές που διέπουν την ορθόδοξη θεολογία, από τις δυτικές (σχολαστικές ή προτεσταντικές) αντιλήψεις, οι οποίες όμως, πολλές φορές, επιδρούν και στον ορθόδοξο τρόπο σκέψης και έκφρασης. Το σημαντικό αυτό έργο έχει επίσης ως στόχο, να αναδείξει την γνήσια και με ακρίβεια διατυπωμένη ορθόδοξη διδασκαλία, παρουσιάζοντας τον τρόπο με τον οποίο αφομοιώνονται ο ιστορικός και πολιτιστικός παράγοντας, οι οποίοι τελικά μορφοποιούν την έκφραση της εκκλησιαστικής δογματικής διδασκαλίας, που αυτή όμως, ως αποκάλυψη, πάντοτε προηγείται της διατύπωσης. Σε αρκετές περιπτώσεις ο συγγραφέας, ως πρόσωπο "με ικανή φιλοσοφική παιδεία" εντοπίζει με σαφήνεια τους παράγοντες που ως φιλοσοφικός μανδύας και νέος τρόπος ζωής αλλοιώνουν αυτή τη διδασκαλία οδηγώντας στην αίρεση. Γιατί η ορθή διδασκαλία δεν είναι μια θεωρητική σύλληψη, αλλά οφείλει να αντιπροσωπεύει το γνήσιο περιεχόμενο της ζωής μιας κοινότητας και των χαρισματικών της μελών, όπου σε μια ιστορική πορεία και σε μια συνέχεια, βιώνουν τις θεοφάνειες και τις αποκαλύψεις του Θεού στην κτίση και την ιστορία. Το δίπτυχο Θεολογία και Οικονομία, καθώς και η τριμερής έκθεση της δογματικής διδασκαλίας, μέσω της οποίας προσδιορίζονται οι επιμέρους κλάδοι του δογματικού επιστητού, είναι μεστά από πατερική σκέψη, η οποία περιγράφει μια ζωή, που μέσα από σκληρούς και αιμάτινους αγώνες, παρέμεινε ακέραια στη ιστορία της ορθόδοξης εκκλησίας, παρά τις προκλήσεις τόσο των ιστορικών και κοινωνικών, όσο και των φιλοσοφικών παραγόντων. Τελικά ο συγγραφέας, επιτυγχάνει μέσω του έργου αυτού και διαμέσου της γνήσιας πατερικής έκφρασης, να αποδώσει με ακρίβεια το πεντόσταγμα της ορθόδοξης δογματικής διδασκαλίας, η οποία μπορεί να αποτελέσει για κάθε αναγνώστη, δείκτη προσανατολισμού της ορθοδοξίας έναντι των ποικιλώνυμων αιρέσεων καθώς και των καταβολών τους.

Χριστιανισμός και πολιτισμός

Το εξώφυλλο του βιβλίου

• Τίτλος βιβλίου: Χριστιανισμός και Πολιτισμός (μτφρ. Νίκος Σ. Πουρναράς)
• Κατηγορία: Εκκλησιαστική Ιστορία
• Συγγραφέας: Γεώργιος Φλορόφσκι
• Εκδότης: Πουρναράς
• Τόπος Έκδοσης: Θεσσαλονίκη
• Έτος Έκδοσης: 2000, Β έκδοση
• Σελίδες: 306.
• Περιεχόμενα: Σελίδες περιεχομένων

• Σύνοψη: "Χριστιανισμός και πολιτισμός" αποκαλείται το βιβλίο του πατρός Γεωργίου Φλορόφσκι το οποίο συντάχθηκε από μία σειρά άρθρων του, με κύριο σκοπό τη μελέτη των ιστορικών συνθηκών της συνάντησης του χριστιανισμού με το ελληνιστικό πνεύμα, μέσα στο οποίο κλήθηκε να ανδρωθεί και να αποδώσει καρπούς το ευαγγελικό μήνυμα. Επιπρόσθετα, σκοπός του βιβλίου αποβαίνει η μελέτη και η έρευνα των επί μέρους ιστορικών ιδιωμάτων που συνέβησαν κατά τη Βυζαντινή περίοδο, αλλά και η σύγχρονη ιστορία της οικουμενικής κίνησης των εκκλησιών. Ο αναγνώστης μέσα από της σελίδες του βιβλίου καλείται να περιηγηθεί στα δύσβατα μονοπάτια ενός ιστορικού κλίματος το οποίο από τη Δύση κατά το παρελθόν μέχρι και σήμερα πολλές φορές και για πολλούς αιώνες, άλλοτε λοιδωρήθηκε ή παρανοήθηκε και άλλοτε αγνοήθηκε ή μελετήθηκε πλημμελώς, ταυτιζόμενο με ύστερες ιστορικές πρακτικές. Έτσι ο συγγραφέας, μέσα από τη θεολογική βαθύτητα που τον διακρίνει, την πρωτοτυπία και της επί των νέων διαστάσεων ιστορική ερμηνεία που προσέδωσε στη μελέτη των βυζαντινών χρόνων, καταπιάνεται με τα ζητήματα της σύνθεσης ελληνισμού και χριστιανισμού, του καισαροπαπισμού και της γενικότερης σχέσης εκκλησίας και πολιτείας, του μοναστικού κινήματος, της εικονομαχίας και των καταβολών της. Στο τέλος προβαίνει σε εκτενή αναφορά της οικουμενικής κινήσεως και τις προσπάθειες διαλόγου που έχουν καταβληθεί από τον 15ο αιώνα και εκ των υστέρων, μεταξύ των προτεσταντικών ομολογιών και της ορθόδοξης εκκλησίας. Το βιβλίο χριστιανισμός και πολιτισμός τελικά αποτελεί μία εξαίρετη επιλογή για τον αναγνώστη ο οποίος επιθυμεί μέσα από ένα καλογραμμένο, διεισδυτικό και εμπεριστατωμένο βιβλίο, να γνωρίσει την ιστορία της εκκλησίας από τα σπάργανά της, σε σχέση με όλες τις πολιτιστικές προκλήσεις (πολιτειακές, κοινωνικές, θρησκευτικές, φιλοσοφικές) που συνάντησε στο διάβα της μέχρι και σήμερα.

Εγκυκλοπαιδικό Προσωπογραφικό Λεξικό Βυζαντινής Ιστορίας και Πολιτισμού (ΕΠΛΒΙΠ)

• Τίτλος λεξικού: Εγκυκλοπαιδικό Προσωπογραφικό Λεξικό Βυζαντινής Ιστορίας και Πολιτισμού (ΕΠΛΒΙΠ)
• Συγγραφέας: Συλλογικό έργο (επιμελητής: καθ. Αλέξης Σαββίδης)
• Εκδότης: εκδ. "Ιωλκός" και εκδ. "Μέτρον" (συνεργασία)
• Τόπος Έκδοσης: Αθήνα
• Έτος Έκδοσης: 1996-2006
• Τόμοι: 6 + 1 με βιβλιογραφία (αναμένονται άλλοι 6 συν ένας ακόμα με διορθώσεις και προσθήκες)
• Σελίδες: Από 280 έως 410 σελίδες ανά τόμο.
• Περιεχόμενα: Τα εξώφυλλα των έξι τόμων με τα λήμματα

• Σύνοψη: Ένα αξιόλογο και μοναδικής σημασίας λεξικογραφικό έργο, έχει ξεκινήσει εδώ και μερικά χρόνια υπό την επιμέλεια του καθ. Αλέξη Σαββίδη και με τη συνεργασία ενός διαρκώς αυξανόμενου αριθμού επιστημόνων, Ελλήνων και ξένων, οι οποίοι αισίως πλησιάζουν τους ογδόντα. Πρόκειται για ένα εγχείρημα το οποίο επιδιώκει να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βυζαντινολογική και μεσαιωνολογική βιβλιογραφία, καθώς σκοπός του είναι να παραδώσει έναν πλήρη -"εντός των ορίων των ανθρωπίνων δυνατοτήτων"- επιστημονικό προσωπογραφικό κατάλογο, "που αφορά σε μεμονωμένα άτομα, ομάδες ατόμων και λαούς, των οποίων το κοινό γνώρισμα είναι η άμεση ή έμμεση, έστω και εντελώς απομακρυσμένη, σχέση με την συγκροτημένη κρατική οντότητα της Αυτοκρατορίας που ορίζεται με το νεώτερο συμβατικό ιστορικό όρο ‘Βυζαντινή’". Σκοπός του έργου είναι να καλύψει όλη τη βυζαντινή προσωπογραφία της περιόδου 300 - 1500 μ.Χ., περιλαμβάνοντας λήμματα προσώπων, οικογενειών ("οίκων") και δυναστειών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας καθώς και των γειτονικών της κρατών, εθνών, φυλών κ.λπ. Αυτοκράτορες, βασιλείς, πρίγκιπες και λοιποί ηγεμόνες, στρατηγοί και άλλοι αξιωματούχοι, άγιοι, όσιοι, Πατέρες της Εκκλησίας, σημαντικά εκκλησιαστικά πρόσωπα, όπως Πατριάρχες και Επίσκοποι όλων των Πατριαρχείων της Ανατολής, Πάπες και Αντίπαπες, και πολλά άλλα ιστορικά πρόσωπα κάθε εθνικότητας, κοσμικά και εκκλησιαστικά, έχουν θέση σε αυτό το μνημειώδες έργο. Όπου χρειάζεται, αναλυτικοί πίνακες χρονολογιών και ονομάτων παρατίθενται, και βεβαίως, στην αρχή κάθε τόμου ένας αριθμός σελίδων είναι αφιερωμένος στην ερμηνεία των (αρκετών εκατοντάδων) βραχυγραφιών με τις οποίες συμβολίζονται κάθε είδους πηγές και βοηθήματα που έχουν χρησιμοποιηθεί από τους συντάκτες, οι οποίοι στοχεύουν σε ένα έργο που θα "χρησιμεύσει και ως βασικό πληροφοριακό Compendium [βραχεία σύνοψη, επιτομή] Μεσαιωνικής Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού καθώς και ως έργο αναφοράς (reference work) στην επιστημονική κοινότητα, ελληνική και ξένη". Το εγχείρημα του ΕΠΛΒΙΠ είναι σίγουρα τολμηρό και φιλόδοξο, αφού οι δώδεκα αιώνες βυζαντινής ιστορίας και ο όγκος του υλικού προκαλούν δέος: πρέπει να γίνει μια δύσκολη επιλογή ανάμεσα σε χιλιάδες πρόσωπα, να γίνει ταξινόμηση των πηγών, ξεδιάλεγμα μιας τεράστιας βιβλιογραφίας, συγκέντρωση του υλικού, διασταύρωση των πληροφοριών. Τα λήμματα και τα σχετικά με αυτά στοιχεία έχουν αυστηρά πληροφοριακή μορφή η οποία επιτυγχάνεται με το χωρισμό των περισσοτέρων λημμάτων σε δυο βασικές ενότητες: η πρώτη με βασικά βιογραφικά στοιχεία και μια γενική αξιολόγηση της προσφοράς του προσώπου, και η δεύτερη με εργογραφία (αν υπάρχει) και περιεκτική ανάλυση του έργου αυτού. Το ΕΠΛΒΙΠ σαφώς πετυχαίνει τον στόχο του: επιλέγοντας ως παράδειγμα το λήμμα του Μ. Αθανασίου, βλέπουμε ότι προσφέρει τα βασικά στοιχεία που χρειάζεται ο αναγνώστης, ο φοιτητής, ο επιστήμονας, για να κατανοήσει τον ρόλο του, και από εκεί και πέρα, στο επαρκές βιβλιογραφικό σημείωμα, το λεξικό παραπέμπει όχι μόνο σε εκδόσεις των έργων του Μ. Αθανασίου (PG και ΒΕΠΕΣ) αλλά και στο εμπεριστατωμένο άρθρο της Θρησκευτικής και Ηθικής Εγκυκλοπαίδειας, στις Πατρολογίες του Παν. Χρήστου και του Δημ. Τσάμη, σε μονογραφία του Στυλ. Παπαδόπουλου, στην Εκκλησιαστική Ιστορία του Β. Στεφανίδη και σε άλλα αξιόλογα βοηθήματα Ελλήνων και ξένων που θα ενημερώσουν πλήρως εκείνον που ενδιαφέρεται για περισσότερα. Μάλιστα, όπως σημειώνεται από τους συντάκτες στα σχετικά σημειώματα, όπου υπάρχει μετάφραση κάποιου ξενόγλωσσου έργου, προτιμάται να καταγραφεί αυτό για ευκολία του Έλληνα αναγνώστη.

Μερικά από τα σημεία που ξεχωρίζουν στο "Εγκυκλοπαιδικό Προσωπογραφικό Λεξικό Βυζαντινής Ιστορίας και Πολιτισμού" είναι τα εξής:

1. Το μικρό σχήμα: πρόκειται για ένα εργαλείο δουλειάς που μπορεί άνετα να βρίσκεται επάνω στο γραφείο του μελετητή/φοιτητή (ακόμα και 12τομο) για τα πρώτα στάδια της εργασίας του. Μπορεί επίσης κάποιος τόμος να μεταφερθεί με ευκολία στη βιβλιοθήκη όπου θα πραγματοποιηθεί η αναζήτηση της βιβλιογραφίας που αναφέρεται στο τέλος κάθε λήμματος.
2. Τα βιβλιογραφικά σημειώματα: στο τέλος κάθε λήμματος (για να μην αναφέρουμε και τη συχνή χρήση παραπομπών μέσα ίδιο το σώμα του κειμένου), παρέχεται εκτενές βιβλιογραφικό σημείωμα το οποίο όχι μόνο δείχνει την επιστημονική κατάρτιση των συγγραφέων και το επίπεδο γνώσης του αντικειμένου που χειρίζονται, αλλά βοηθά πάρα πολύ κάθε ενδιαφερόμενο στην άμεση συγκέντρωση μιας βασικής ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας για να συνεχίσει τη μελέτη του. Συγκρίνοντας την παρεχόμενη βιβλιογραφία, θεωρούμε ότι έχει γίνει πολύ περισσότερη δουλειά από άλλα αντίστοιχα έργα που έχουμε υπόψη μας. Επιπλέον, ο μέσος χρήστης θα θεωρήσει ανεκτίμητη βοήθεια τη συχνή αναφορά σε έγκυρα έργα της ελληνόφωνης βιβλιογραφίας (όπως του Διονυσίου Ζακυθηνού, του Ιω. Καραγιαννόπουλου, της Αικ. Χριστοφιλοπούλου, του Αλ. Σαββίδη, του G. Ostrogorsky, του A.A. Vasiliev, την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, κ.λπ.) καθώς θα έχει μπροστά του ένα σύνολο παραπομπών με αριθμό σελίδας, ώστε να ανατρέξει γρήγορα και εύκολα σε πολλά ή και όλα αυτά. Επιπλέον, οι τίτλοι ανάμεσα στα προτεινόμενα έργα βοηθούν στην θεματική ταξινόμηση της βιβλιογραφίας.
3. Αξιολογικές προτάσεις μέσα στα βιβλιογραφικά σημειώματα: Βρήκαμε εξαιρετική ιδέα, τις διευκρινήσεις που δίδονται κάποτε από τους συντάκτες σε παρένθεση (όπως "σημαντικό", "εκλαϊκευτικό", "αναλυτικό", κ.λπ.) οι οποίες βοηθούν πολύ τον μέσο αναγνώστη να μην "χαθεί" μέσα στις βιβλιογραφικές επιλογές που του προσφέρονται (για παράδειγμα, στο λήμμα "Βασίλειος Β΄ ο ‘Βουλγαροκτόνος’", το τετρασέλιδο κείμενο του λήμματος συνοδεύεται από άλλες τρεισήμισι σελίδες με βιβλιογραφία οι οποίες περιλαμβάνουν πάνω από ογδόντα αναγνωστικές προτάσεις!). Θα ήταν πολύ καλή ιδέα μάλιστα, οι τόσο χρήσιμες προτάσεις αυτές (που τώρα παρουσιάζονται περιστασιακά), να αποτελέσουν δομικό στοιχείο του λεξικού στο μέλλον.

Ασφαλώς, η τελική κριτική θα πραγματοποιηθεί με την ολοκλήρωσή του λεξικογραφικού έργου, όμως με πολύ θετικό τρόπο αντιμετωπίζουν το ΕΠΛΒΙΠ όλες οι βιβλιοπαρουσιάσεις μέχρι σήμερα (πολλές από τις οποίες επισυνάπτονται στις τελευταίες σελίδες του 4ου τόμου), ενώ, κατά την τελευταία δεκαετία, το λεξικό έχει γίνει έργο αναφοράς και παραπέμπουν σε αυτό επιστημονικά βιβλία, άρθρα επιστημονικών περιοδικών, διδακτορικές διατριβές, κ.λπ.

Η χρησιμότητα του έργου αυτού είναι δεδομένη, η επιστημονική του σοβαρότητα αναμφισβήτητη και το βιβλιογραφικό κενό που καλύπτει μεγάλο. Πιστεύουμε ότι με την ολοκλήρωσή του, θα αποτελέσει αναπόσπαστο κομμάτι κάθε ενημερωμένης βιβλιοθήκης και σημείο αναφοράς παντός ασχολουμένου με το Βυζάντιο, χωρίς να παραβλέπουμε ότι ήδη, οι 6 τόμοι που έχουν εκδοθεί προσφέρουν πολύ σημαντικές υπηρεσίες με τα 1.500 και πλέον λήμματα που περιέχουν.