Χριστιανισμός

Είναι η θρησκευτική πίστη που αναγνωρίζει ως ιδρυτή και κεντρικό πρόσωπο του συνόλου της διδασκαλίας της, τον Ιησού Χριστό. Αυτό σημαίνει, πως πέρα από κάθε άλλη έννοια που περιλαμβάνει η θρησκεία αυτή, οι οπαδοί του Xριστιανισμού εστιάζουν την προσοχή τους και έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς αυτή τη συγκεκριμένη, ιστορική μορφή, του Ιησού Χριστού.

Ταυτότητα & Σχέση προς τις άλλες θρησκείες

Σύμφωνα με τον διαχωρισμό των θρησκειών με βάση την αντίληψη που έχουν για την έννοια του χρόνου, διακρίνουμε:

α) Τις Θρησκείες του Αιωνίου Νόμου του Κόσμου
β) Τις Θρησκείες της Ιστορικής Αποκαλύψεως του Θεού

Για τις θρησκείες του «Αιωνίου Νόμου του Κόσμου», ο κόσμος είναι αιώνιος, χωρίς αρχή ή τέλος και ανανεώνεται ασταμάτητα ακολουθώντας μια διαδοχική εναλλαγή από εμφανίσεις και εξαφανίσεις. Εδώ ανήκουν οι θρησκείες του Iνδουϊσμού, Bουδισμού, Kομφουκιανισμού, Tαοϊσμού. Ο Xριστιανισμός, είναι μία από τις τρεις θρησκείες της «Ιστορικής Αποκαλύψεως του Θεού» οι οποίες είναι ταυτόχρονα και μονοθεϊστικές, δηλ. είναι θεμελιωμένες στη λατρεία του ενός και μόνου θεού. Οι άλλες δύο είναι ο Ιουδαϊσμός και ο Iσλαμισμός.

Για τις τρεις αυτές θρησκείες, η χρονική έκταση που περιλαμβάνεται ανάμεσα στη δημιουργία και στο τέλος του κόσμου, διαδραματίζεται μία φορά για πάντα και χωρίς δυνατή επανάληψη. Στην πραγματικότητα, η πίστη στον ένα και μοναδικό θεό καθώς και η εβραϊκή αντίληψη περί χρόνου κινούμενου σε γραμμική πορεία, πέρασαν από τον Iουδαϊσμό στον Xριστιανισμό και κατόπιν στον Iσλαμισμό. Για τις θρησκείες αυτές, σε πρώτο πλάνο είναι πάντα η ιστορία. Ενδεικτικό της αντίληψης αυτής είναι πως στα ιερά κείμενα του Iουδαϊσμού, ο λαός καλείται να λατρέψει το θεό όχι για ενέργειες του σε κάποιο αρχέγονο παρελθόν (δημιουργία, κατακλυσμός, συντριβή των δυνάμεων του χάους, κ.λπ.), αλλά για μια συγκεκριμένη επέμβαση, που πίστευαν πως έκανε στο ιστορικό γίγνεσθαι για την προστασία του λαού, κατά την φυγή του από την Αίγυπτο (Έξοδος κ' 2).

Ομοιότητες & διαφορές των Μονοθεϊστικών θρησκειών

Οι τρεις μονοθεϊσμοί, έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα την εσχατολογία, (όρος που σημαίνει τη σχετική με το τέλος του χρόνου θεολογία) που προκύπτει ακριβώς από αυτήν την γραμμική έννοια του χρόνου. Όμως η διαφοροποίηση τους έγκειται στον τρόπο με τον οποίο κατανοούν αυτό το θεμελιακό γεγονός. Στον Χριστιανισμό, η πλειοψηφία των πιστών, θεωρεί πως ο Μεσσίας για τον όποιο μίλησαν στο παρελθόν οι προφήτες του Iουδαϊσμού, ενσαρκώνεται στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού τον οποίο θεωρούν θεάνθρωπο, δηλ. τέλειο θεό και τέλειο άνθρωπο και όχι απλά κάποιο πρόσωπο με εξαιρετικές ικανότητες (π.χ. προφήτη) ή κάποιον ημίθεο. Από την πίστη αυτή εξαιρούνται οι λεγόμενοι αντβεντιστές, που είναι η γενική ονομασία αιρετικών ομολογιών, προτεσταντών χριστιανών, οι οποίοι δεν πιστεύουν τον Ιησού ως Θεό ούτε και δέχονται την Αγία Τριάδα.

Ο Xριστιανισμός πρεσβεύει δύο παρουσίες του Μεσσία. Τη μεν Πρώτη Παρουσία με την Ενσάρκωση και την Ανάσταση, που κατά τα πιστεύω των Xριστιανών ήδη πραγματοποιήθηκαν, και τη Δευτέρα Παρουσία την οποία θα ακολουθήσει η Κρίση της ανθρωπότητας και η αιώνια Βασιλεία του Θεού. Οι δύο άλλοι μονοθεϊσμοί, δέχονται μία μόνο παρουσία του Μεσσία που θα γίνει στο μέλλον, στα έσχατα της ιστορίας. Έτσι, η διαφορά μεταξύ Ιουδαίων και Χριστιανών είναι ότι οι πρώτοι περιμένουν ακόμα τον ερχομό του Μεσσία, ενώ οι δεύτεροι την επάνοδό του. Όσο για τον Ισλαμισμό, αναγνωρίζει τον Ιησού ως προφήτη, αλλά μένει αδιάφορος για τις έννοιες της Τριάδας και της Ενσάρκωσης, που αποτελούν βασικά στοιχεία της χριστιανικής αποκάλυψης.

Δόγμα

Ο Xριστιανισμός ως μονοθεϊστική θρησκεία δέχεται ένα θεό, που δημιούργησε τον κόσμο «εκ του μη όντος» υποδηλώνοντας έτσι τη διαφορετική ουσία του «όντος» και άκτιστου θεού, από αυτήν του «μη όντος» και κτιστού κόσμου. Ταυτόχρονα, ο Xριστιανισμός πρεσβεύει ότι ως θρησκεία εξ αποκαλύψεως, ο θεός αποκαλύπτει στην πορεία της ιστορίας το τριαδικό του μυστήριο δηλ. την ύπαρξη ενός αλλά τρισυπόστατου θεού (Πατέρα, Υιό, Άγιο Πνεύμα). Η πλειοψηφία των Xριστιανών, υποστηρίζει πως η Τριαδικότητα είναι εμφανής σε πολλά σημεία των ιερών κειμένων αναφερόμενοι σε χωρία όπως «Και είπεν ο θεός ποιήσωμεν άνθρωπον […]» (Γέν. Α’ 26), «Και είπεν ο θεός ιδού Αδάμ γέγονεν ως εις εξ ημών […]» (Γέν. γ’ 22) που παρουσιάζουν τον θεό να μιλά για τον εαυτό του στον πληθυντικό ή και άλλα όπως «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις τό όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος (Ματθ. κη' 19).

Κυρίως αυτό το πρόβλημα της ενότητας της μίας θείας φύσης σε τρία θεία πρόσωπα αλλά και το Χριστολογικό δόγμα (το πρόβλημα της ένωσης μεταξύ της θείας και ανθρώπινης φύσης του Ιησού Χριστού και της σχέσης αυτού προς τον θεό Πατέρα), προκάλεσαν οξύτατες διαφωνίες μεταξύ των χριστιανών, και οδήγησαν στη διαμόρφωση διάφορων αιρετικών δοξασιών, όπως ο αρειανισμός, ο δοκητισμός, ο μονοφυσιτισμός κ.ά., που χαρακτηρίζουν ιστορικά ολόκληρη αυτή την περίοδο της αρχαίας εκκλησίας. Τελικά, το 451 μ.Χ. κατά τη Δ' Οικουμενική Σύνοδο, η αιώνια σχέση των τριών προσώπων ή υποστάσεων αποσαφηνίζεται:

Ο τριαδικός Θεός είναι μονάδα, γιατί υπάρχει ένα αίτιο και μια ουσία· και είναι τριαδικός κατά τις υποστάσεις, γιατί υπάρχει η ετερότητα των υποστάσεων. Έτσι ο Πατέρας είναι αγέννητος, ο Υιός γεννητός ακτίστως και το Άγιο Πνεύμα εκπορευτό. Οι ιδιότητες αυτές είναι μεταξύ τους αμεταβίβαστες και ακοινώνητες, δηλαδή δεν τις έχει άλλο πρόσωπο από την τριάδα.

Ιερά Κείμενα

Τα ιερά κείμενα του χριστιανισμού ονομάζονται «Αγία Γραφή». Αυτή, αποτελείται από δύο μέρη: Την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Η Παλαιά Διαθήκη, αποτελείται από (βλ. και λήμμα Βιβλικός κανόνας): 49 βιβλία στους Ορθοδόξους, 46 στους Ρωμαιοκαθολικούς ή 39 στους Προτεστάντες, διαφόρων συγγραφέων που γράφτηκαν περίπου από τον 15ο αι. π.Χ. μέχρι και τον 1ο αι. π.Χ. Η Καινή Διαθήκη, αποτελείται από 27 βιβλία, τα τέσσερα από τα οποία ονομάζονται «Ευαγγέλια» (από το ευάγγελος = άγγελος καλών ειδήσεων), επειδή εστιάζονται στο χαρμόσυνο κατά τους Xριστιανούς μήνυμα της ενανθρώπησης του ίδιου του θεού.

Η ενανθρώπιση αυτή, εκτός του ότι αποτελεί μοναδικό ισχυρισμό ανάμεσα στις θρησκείες για πλησίασμα του θεού προς τον άνθρωπο αντί για το σύνηθες, της αναζήτησης του ανθρώπου για το θεό, επιπλέον κατά τα πιστεύω των Χριστιανών, φέρνει το μήνυμα ότι ο άνθρωπος παύει πλέον να είναι αβοήθητος στο έλεος του «κακού» και του θανάτου. Τα τέσσερα Ευαγγέλια δεν αποτελούν βιογραφία του Ιησού κατά τα σημερινά πρότυπα, αλλά περιέχουν μόνο εκείνα τα σημεία από τη ζωή και τη διδασκαλία του που είναι σημαντικά για τη διάδοση του μηνύματος της ενανθρώπισης. Αυτό τουλάχιστο βεβαιώνει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης που αναφέρει ότι «υπήρχαν και άλλα πολλά που έκανε ο Ιησούς που θα χρειάζονταν πολλά βιβλία για να χωρέσουν». Με μικρές παρεκκλίσεις, η πλειονότητα των μελετητών πιστεύει πως το σύνολο των βιβλίων της Καινής Διαθήκης, έχουν γραφτεί σε διάστημα 50 χρόνων, περίπου από το 50 μ.Χ. έως το τέλος του 1ου αι. μ.Χ. Για τη συγγραφή των Ευαγγελίων συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι ξεκινά από το 65 μ.Χ. περίπου.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, κριτικούς ερευνητές που μελετούν τη δομή, τις ομοιότητες, τις διατυπώσεις και ένα πλήθος άλλων στοιχείων που αποτελούν τα Ευαγγέλια, φαίνεται ότι πριν ακόμη τη συγγραφή των Ευαγγελίων, κυκλοφορούσαν εντός της Εκκλησίας για λόγους διδασκαλίας και κατήχησης, γραπτές ενότητες μικρότερου μεγέθους. Στη γλώσσα της θεολογίας, οι προγενέστερες των Ευαγγελίων γραπτές πηγές ορίζονται για ευκολία με το όνομα «Q» από το γερμανικό Quelle (=πηγή). Έτσι, διαπιστώνονται από τους θεωρητικούς, τρία διαφορετικά στάδια στη μετάδοση της προφορικής παράδοσης μέχρι τη σύνταξη του Ευαγγελίου:

α) Ο ιστορικός Ιησούς
β) Ο συλλέκτης (=η Εκκλησία γενικά)
γ) Ο Ευαγγελιστής.

Οι τέσσερις συγγραφείς των Ευαγγελίων είναι οι Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς και Ιωάννης. Οι Ματθαίος και Ιωάννης ισχυρίζονται πως είναι αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες των όσων γράφουν ως μαθητές του Ιησού, ενώ ο Ευαγγελιστής Μάρκος ήταν συνοδός του μαθητή και αποστόλου Πέτρου και ο Ευαγγελιστής Λουκάς συνοδός του Αποστόλου Παύλου.

Επειδή εκτός από τα ευαγγέλια υπάρχει και αποδοχή της Παλαιάς Διαθήκης ως ισότιμης πηγής για τον χριστιανισμό, έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί αντιρρήσεις και από τους ίδιους τους χριστιανούς, όμως η χριστιανική εκκλησία δέχεται ότι μεταξύ των δύο Διαθηκών υπάρχει ενότητα. Σε αντίθεση με την σημασία που λαμβάνουν τα ίδια βιβλία αυτά μέσα στην Εβραϊκή Συναγωγή, η χριστιανική Εκκλησία θεωρεί την Παλαιά Διαθήκη ως ένα είδος εισαγωγής στην Καινή Διαθήκη. Έτσι, για τους Χριστιανούς η Παλαιά Διαθήκη δεν αποτελεί μια αυτοτελή ομάδα βιβλίων, αλλά η διδασκαλία του Ιησού είναι αυτή που δίνει το τελικό νόημα στην Παλαιά Διαθήκη, σαν μια εξιστόρηση της προετοιμασίας για τον ερχομό του Μεσσία. Αυτό είναι και το νόημα με το οποίο ενσωματώνει η χριστιανική εκκλησία τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης στη δική της Αγία Γραφή και εκεί διαφέρει με το νόημα που αυτά λαμβάνουν στη Συναγωγή.

Κανόνας, Κανονικά Ιερά Κείμενα και Απόκρυφα

Η χριστιανική θρησκεία ονομάζει Κανονικά Βιβλία ή Κανόνα, το σύνολο των ιερών κειμένων που θεωρεί ότι περιέχουν την αυθεντική αποστολική παράδοση και πίστη, όπως αυτή βιώθηκε στην πορεία της Εκκλησίας. Ως κριτήριο για τον έλεγχο της αυθεντικότητας της πίστης χρησιμοποίησαν την Αγία Γραφή και την εκκλησιαστική Ιερή Παράδοση και όσα σχετικά βιβλία εξαιρέθηκαν από τον Κανόνα, ονομάστηκαν Απόκρυφα. Η ονομασία αυτή, προήλθε κυρίως από κύκλους που τα θεωρούσαν σημαντικά, όπου ο όρος είχε θετική έννοια και δήλωνε τα βιβλία που ήταν προφυλαγμένα από την κοινή χρήση εξαιτίας του βάθους των νοημάτων τους που δεν μπορούσε να συλλάβει ο κοινός αναγνώστης.

Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς χρησιμοποιούσαν τον ίδιο όρο με αρνητική όμως έννοια και ο Κανόνας συντάχθηκε για να αποκλειστούν από την εκκλησιαστική χρήση, κείμενα του 2ου αιώνα μ.Χ. και μετά, τα οποία θεωρούσαν χωρίς θεολογικό βάθος, αμφίβολης αξίας και προέλευσης (ψευδεπίγραφα ή νόθα) ή προέρχονταν από συγγραφείς που η εκκλησία θεωρούσε αιρετικούς όπως ήταν οι Γνωστικοί (βλ. Γνωστικισμός). Σε πολλά από αυτά τα κείμενα, οι επιρροές είναι έντονες. Για παράδειγμα, οι στίχοι από το απόκρυφο «Ευαγγέλιο του Θωμά» που περιέχει 114 «Λόγια του Ιησού» δείχνουν ήδη ένα διαφορετικό ύφος από τα κανονικά Ευαγγέλια και μια έφεση στην κρυμμένη γνώση:
«Αυτά είναι τα απόκρυφα λόγια που είπε ο Ιησούς ο ζων και κατέγραψε ο Δίδυμος Ιούδας Θωμάς.
1. Και είπε· Όποιος βρίσκει την ερμηνεία αυτών των λόγων δεν θα γευθεί το θάνατο.
2. Είπε ο Ιησούς· Αυτός που αναζητά ας μη παύσει να αναζητά έως ότου βρει, και όταν βρει θα εκπλαγεί· και όταν εκπλαγεί θα θαυμάσει και θα κυριαρχήσει επί του παντός. […]»

Με βάση τον ορισμό του Γνωστικισμού ως θρησκευτικό φαινόμενο και πνευματικό ρεύμα της ρωμαϊκής εποχής, που επιδίωκε σωτηρία μέσω της γνώσεως, ο γνωστικός χαρακτήρας που περιέχουν τα περισσότερα Λόγια από το Ευαγγέλιο του Θωμά, είναι φανερός. Γενικά, η πρώτη μαρτυρία περί «Κανόνα» εντοπίζεται στο 140 μ.Χ. και είναι αυτή που έκανε ο αιρετικός Μαρκίων στη Ρώμη. Όμως υπάρχουν και παλαιότερες, έμμεσες, όπως στη Β’ Καθολική επιστολή Πέτρου κεφ. γ’, στ. 15 που αναφέρεται σε επιστολές του Απ. Παύλου: «[…] ο αγαπητός ημών αδελφός Παύλος κατά την δοθείσαν αυτώ σοφίαν έγραψεν υμίν, ως και εν πάσαις επιστολαίς λαλών […]». Τελικός σταθμός στην εξέλιξη και οριστική διαμόρφωση του Κανόνα θεωρείται η 39η Εορταστική Επιστολή του Μ. 'Αθανασίου το 367, στην οποία αναφέρονται ως κανονικά τα 27 βιβλία της Κ.Δ. Τα μη κανονικά ή απόκρυφα βιβλία, διακρίνονται σε απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης και της Καινής Διαθήκης.

Εδώ να σημειωθεί πως οι σύγχρονοι μελετητές όπως η «Εταιρεία για τη μελέτη των Απόκρυφων» (AELAC), με έδρα τη Λωζάννη και μέλη από πανεπιστήμια, κυρίως της Ευρώπης και της Αμερικής θεωρούν πιο ορθό τον όρο «Απόκρυφα Χριστιανικά κείμενα» αντί για το «Απόκρυφα της Καινής Διαθήκης», καθώς τα κείμενα αυτά παρόλο που αναπαράγουν συνήθως τα φιλολογικά είδη της Καινής Διαθήκης και βρίσκονται στην προέκταση των θεμάτων της, χρονικά απομακρύνονται από αυτήν και καλύπτουν όλη την πρώτη χριστιανική χιλιετία. Οι ειδικοί θεωρούν πως τα βιβλία αυτά, αν και για κάποιους παρουσιάζουν μειονεκτήματα ύφους και αξιοπιστίας στα στοιχεία που δίνουν, σε κάθε περίπτωση, αποτελούν σημαντική πηγή για τη μελέτη των τάσεων της εποχής τους.

Θα πρέπει επίσης να διευκρινιστεί ότι, μερικά κείμενα από αυτά, η χριστιανική εκκλησία δεν τα χαρακτήρισε αιρετικά. Αν και δεν τους απέδιδε τη θεολογική εμβάθυνση των κανονικών κειμένων και έτσι δεν βρέθηκαν ποτέ στο κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής και στα πλαίσια του Κανόνα, ζούσαν ωστόσο ως προσφιλή λαϊκά αναγνώσματα. Έτσι, μερικές αφηγήσεις απόκρυφων χριστιανικών κειμένων χρησιμοποιήθηκαν στην παράδοση της θείας λατρείας και στον εμπλουτισμό των στοιχείων της χριστιανικής τέχνης. Για παράδειγμα, παραδόσεις στις οποίες στηρίζονται γιορτές της Εκκλησίας, όπως π.χ. το Γενέσιον, τα Εισόδια της Θεοτόκου, κ.ά. προέρχονται από τέτοια κείμενα. Σήμερα, τα απόκρυφα κείμενα, μπορεί εύκολα κάποιος να τα διαβάσει στο διαδίκτυο, σε βιβλιοθήκες ή να τα προμηθευτεί από τα βιβλιοπωλεία. Πολλά από αυτά έχουν κατά καιρούς συγκινήσει συγγραφείς ανά τον κόσμο που έχουν γράψει σημαντικής εμπορικότητας ιστορικά μυθιστορήματα όπως π.χ. το βιβλίο «Κώδικας Da Vinci» του Dan Brown κ.ά.

Ίδρυση - Διδασκαλία

Από τους αρχαίους χρόνους ως και σήμερα, η χώρα στην οποία γεννήθηκε, έζησε και δίδαξε ο ιδρυτής του χριστιανισμού, Ιησούς, ονομάζεται Παλαιστίνη. Σύμφωνα με τα ιερά κείμενα, ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ, ενώ έζησε και μεγάλωσε στο χωριό Ναζαρέτ, περιοχή στην οποία σήμερα βρίσκεται η ομώνυμη πόλη, 140 χιλιόμετρα βόρεια τής Ιερουσαλήμ.

Ήταν Εβραϊκής καταγωγής και κήρυξε το μήνυμα του στην ευρύτερη περιοχή της Γαλιλαίας, που μαζί με την Ιουδαία, υπήρξε το θέατρο της δράσης του (Ναζαρέτ, Κανά, Τιβεριάδα, Καπερναούμ κ.λπ.). Σε μια εποχή που σύμφωνα με τις αρχαίες εσχατολογικές προσδοκίες για την έλευση του Μεσσία, ο λαός του Ισραήλ ήλπιζε πως στη δουλεία του υπό τη Ρώμη θα έβαζε τέλος κάποια θεία επέμβαση, ο Ιησούς Χριστός δίδασκε τους οπαδούς του να αγαπούν το Θεό με όλο τους το είναι και να νοιάζονται για τους συνανθρώπους τους όπως ακριβώς για τους εαυτούς τους.

Το όνομα «Χριστός», είναι η μετάφραση στα ελληνικά της εβραϊκής λέξης «Μασιάχ», που σημαίνει Μεσσίας και έχει συνδεθεί με το «Ιησούς» δηλ. αυτός που έχει το χρίσμα, ο εκλεκτός τού θεού, ο κεχρισμένος. Οι μαθητές του πάντως, τον αναγνώριζαν ως τον αναμενόμενο Μεσσία, τον Χριστό. («Ευρήκαμεν τον Μεσσίαν· ο εστίν μεθερμηνευόμενον Χριστός·» Ιωάν. β΄, 42). Οι πρώτοι οπαδοί του Ιησού από τη Ναζαρέτ δεν ονόμαζαν τους εαυτούς τους Χριστιανούς ενώ οι Ιουδαίοι τους έλεγαν Ναζωραίους («…της των Ναζωραίων αιρέσεως» Πράξ. κδ' 5).

Αυτό άλλαξε σύντομα και στην πόλη Αντιόχεια της Συρίας που υπήρξε ένα από τα πρώτα κέντρα του Χριστιανισμού, οι οπαδοί του Χριστού ονομάστηκαν για πρώτη φορά «Χριστιανοί» («Εγένετο δε αυτούς και ενιαυτόν όλον συναχθήναι εν τή εκκλησία και διδάξαι όχλον ικανόν, χρηματίσαι τε πρώτον εν Αντιοχεία τους μαθητάς Χριστιανούς.» Πράξ. ια' 26). Στα ίδια τα Ευαγγέλια δεν φαίνεται ότι οι οπαδοί του Ιησού ήταν τόσο θερμοί όσο εκείνος ζούσε και δίδασκε. Μάλιστα μαρτυρείται πως στη δύσκολη στιγμή της σύλληψης του διδασκάλου τους από τους Εβραίους με την κατηγορία της διακήρυξης ισοθεΐας, οι μαθητές διασκορπίσθηκαν αρνούμενοι κάθε σχέση μαζί του. Παραδόξως, αυτή η κατάσταση μεταβλήθηκε μετά το μαρτυρικό θάνατο του Ιησού επάνω σε σταυρό.

Καθώς τα Ευαγγέλια αναφέρουν πως ο Ιησούς μετά από τρεις ημέρες αναστήθηκε νικώντας τον θάνατο και εμφανίστηκε αρκετές φορές στους μαθητές του, εκείνοι παρουσιάζονται να αλλάζουν εντελώς συμπεριφορά και να είναι έτοιμοι να θυσιαστούν προκειμένου να κηρύξουν την διδασκαλία και την ανάσταση του Ιησού. Το πνεύμα αυτό φαίνεται να διατηρήθηκε και αργότερα όπου πολλοί χριστιανοί κατά τις μαρτυρίες λατίνων ιστορικών θανατώθηκαν μη δεχόμενοι να αλλάξουν έστω και κατ’ επίφαση τα πιστεύω τους. Γενικά ο Χριστιανισμός δέχεται πως το κέντρο της πίστεώς του είναι η Ανάσταση του Ιησού και μάλιστα ως ιστορικό γεγονός καθώς «Ει δε Χριστός ουκ εγήγερται, ματαία η πίστις υμών» Α’ Κορινθ., ιε’, 17 (Αν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, η πίστη σας είναι μάταιη).

Για τους Χριστιανούς, κάθε διαχωρισμός της ηθικής διδασκαλίας από το υπερφυσικό περιεχόμενο είναι μη αποδεκτός. Ισχυρίζονται πως δεν πρόκειται για ένα ακόμη κοινωνικό κίνημα, αλλά για συνδυασμό ηθικής διδασκαλίας και υπερφυσικών γεγονότων που αναφέρονται στον άνθρωπο συνολικά, κατανοώντας όχι μόνο τα προβλήματα που αυτός αντιμετωπίζει στο κοινωνικό και διαπροσωπικό επίπεδο αλλά και τις οντολογικές ανησυχίες του σε θέματα όπως το πρόβλημα του κακού, η φθορά και ο θάνατος.

Βιβλιογραφία

• Ward McAfee, Τα Πέντε Μεγάλα Ζωντανά Θρησκεύματα, Άρτος Ζωής, Αθήνα 2001
• Αγουρίδης Σάββας, Εισαγωγή Εις την Καινήν Διαθήκην, 3η έκδ., Γρηγόρης, Αθήνα 1991 (c1971)
• Αγουρίδης Σάββας, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, 4η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1985
• Αγουρίδης Σάββας, Δοκίμια στις Ρίζες τoυ Χριστιανισμού, Έννοια, Αθήνα 2005
• Βασιλειάδης Πέτρος, Βιβλικές ερμηνευτικές μελέτες (Βιβλική Βιβλιοθήκη #6), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1988
• Βούλγαρης Σπ. Χρήστος, Εισαγωγή Εις την Καινήν Διαθήκην, τόμ. Α'+Β', Αθήνα 2005
• Γκλάζεναπ Χέλμουθ Ντε (1891-1963), Παγκόσμιος Ιστορία των θρησκειών, Βιβλιοαθηναϊκή, [χ.χ.]
• Δεσπότης Σ. Σωτήριος, Ο Κώδικας των Ευαγγελίων, Άθως, Αθήνα 2007
• Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, Απόκρυφα Χριστιανικά Κείμενα (Βιβλική Βιβλιοθήκη #13), τόμ. Α', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1999
• Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, Εισαγωγή Στην Καινή Διαθήκη, 2η έκδ., Πουρναράς, θεσσαλονίκη 1998 (c1983)
• Κωνσταντίνου Μιλτιάδης, 'Η Παλαιά Διαθήκη Μυθολογία των Εβραίων ή Βίβλος της Εκκλησίας;, Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2003
• Ματσούκας Α. Νίκος, Δογματική και Συμβολική θεολογία, τόμ. Α', 2η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996
• Ματσούκας Α. Νίκος, Δογματική και Συμβολική θεολογία, τόμ. Β', 2η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1988
• Ματσούκας Α. Νίκος, Δογματική και Συμβολική θεολογία, τόμ. Γ', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997
• Ματσούκας Α. Νίκος, Το πρόβλημα του κακού - Δοκίμιο πατερικής θεολογίας, 3η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992
• Μπέγζος Μάριος, Εισαγωγή στη Θρησκειολογία, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006
• Ξεξάκης Γ. Νικόλαος, Προλεγόμενα εις την Ορθόδοξον Δογματικήν, Αθήνα 2000
• Παναγόπουλος Ιωάννης, Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Ακρίτας, Αθήνα 1994
• Πατρώνος Π. Γεώργιος, Η Ιστορική Πορεία του Ιησού, Δόμος, Αθήνα 1991
• Στύλιος Κ. Ευθύμιος Επίσκοπος, Μικρό Χριστιανικό Λεξικό (Α' ανατύπωση της 2ης έκδ.), Αποστολική Διακονία, 1998

Επίσημοι δικτυακοί τόποι

• Καθολική Εκκλησία της Ελλάδος
• Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος

Εξωτερικές πηγές

• Δημήτρης Σαραντάκος: «Η Διαμόρφωση του Πρώιμου Χριστιανισμού κατά τον Δεύτερον Αιώνα»