Μελίτων Σάρδεων
Ο Μελίτων Σάρδεων αποτελεί μία από τις σημαντικότερες εκκλησιαστικές προσωπικότητες του 2ου αιώνα. Πληροφορίες σχετικά με το βίο του έχουμε ελάχιστες και προέρχονται κυρίως από τον ιστορικό Ευσέβιο καθώς και άλλες πηγές, οι οποίες όμως τον μνημονεύουν εμμέσως. Προερχόταν από τη Μικρά Ασία. Που γεννήθηκε και πότε δεν είναι γνωστό. Γνωστό όμως είναι ότι διετέλεσε επίσκοπος Σάρδεων της Λυδίας επί των χρόνων των αυτοκρατόρων Αντωνίνου (138-161) και Μάρκου Αυρηλίου (161-180). Συμμετείχε ενεργά στην προσπάθεια επίλυσης της διαφοράς της εκκλησίας της Ρώμης και της Μικράς Ασίας, περί της ημερομηνίας εορτασμού του Πάσχα, υποστηρίζοντας τεσσαιροδεκατιτικές απόψεις, ενώ είναι ο πρώτος γνωστός εκκλησιαστικός άνδρας που γνωρίζουμε ότι μετέβη ως προσκυνητής στους Αγίους Τόπους. Ήταν άνδρας ασκητικός, με ιδιαίτερο ζήλο στην άσκηση των πνευματικών καθηκόντων του, με ιδιαίτερη ικανότητα στη χρήση του λόγου[1], ενώ του αποδιδόταν προφητική ικανότητα[2]. Μνημονεύεται από σχεδόν όλους τους μεταγενέστερους μεγάλους θεολόγους και εκκλησιαστικούς, όπως τον Τερτυλλιανό, τον Ωριγένη, τον Κλήμη Αλεξανδρείας, τον Αναστάσιο Σιναΐτη. Ο θάνατός του πιθανολογείται περί το 185, αλλά σίγουρα συνέβη προ του 190[3].
Η θεολογία του
Ο Μελίτων Σάρδεων υπήρξε μεγάλος συγγραφέας της εποχής του, όπως μαθαίνουμε από τη διασωθείσα γραμματεία. Σήμερα όμως διασώζεται μικρό μέρος της γραμματείας του, με αποτέλεσμα να μην έχουμε σαφή άποψη για την πληρότητα των θεολογικών του θέσεων, αλλά μόνο ιδέα αυτών[4]. Θα λέγαμε ότι μοιάζει αρκετά στον Ειρηναίο, παρότι προγενέστερος, αλλά παρουσιάζεται να υπερέχει αυτού σε ευρύτητα εκκλησιαστικών ενδιαφερόντων[5]. Ο ίδιος μάλιστα χαρακτηρίζεται από τον Αναστάσιο το Σιναΐτη, "θείος και πάνσοφος εν διδασκάλοις και θεόσοφος"[6].
Η θεολογία του Μελίτωνα ασχολείται ιδιαιτέρως με το ζήτημα της σωτηριολογίας. Σε αυτό το σημείο εμφανίζεται κατώτερος και λιγότερο ποιητικός από ότι ο Ειρηναίος. Χρησιμοποιεί ιδιαίτερα τον Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, χρησιμοποιώντας πληθώρα θεολογικών όρων που λαμβάνει από το ιερό κείμενο, ενώ κατ αυτόν οι δύο διαθήκες ενούνται αρρήκτως και εγγυητής και βεβαιωτής της ενότητος αυτής είναι ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός. Το μυστήριο του Πάσχα είναι το κατεξοχήν μυστήριο της σωτηρίας, αφού τα πάντα πλέον ανακαινίζονται. Σημαντική όμως είναι η συμβολή του Μελίτωνος σε ότι αφορά την τριαδολογία του και τη χριστολογία του[7]. Ο ίδιος πολεμώντας δοκητές και το γνωστικό κίνημα των εβιωναίων, θεολόγησε έτσι ώστε να μη θεωρείται ο Χριστός ούτε απλός άνθρωπος, αλλά ούτε και φαινομενικός. Ο ίδιος παρότι φαίνεται ότι ασπαζόταν την αΐδια γέννηση του Πατρός και του Υιού[8] σε άλλο σημείο της θεολογίας του φαίνεται να συγχέει τον Πατέρα με τον Υιό[9], με αποτέλεσμα να θεωρηθεί ύποπτος για τροπικό μοναρχιανισμό. Είτε αυτό προήλθε από απολογητική διάθεση, είτε τελικά ασπαζόταν αυτές τις απόψεις, εμφαίνει ο πρώτος που δείχνει Πατροπασχιτικές τάσεις[10]. Σε ότι αφορά τη χριστολογία του οι θέσεις του είναι σαφείς:
- "Θεός γαρ ων ομού τε και άνθρωπος τέλειος ο αυτός τας δύο αυτού ουσίας επιστώσατο ήμιν, την μεν θεότητα αυτού δια των σημείων, εν τη τριετία τη μετά το βάπτισμα, την δε ανθρωπότητα αυτού εν τοις τριάκοντα χρόνοις τοις προ του βαπτίσματος, εν οις δια το ατελές το κατά σάρκα απέκρυβε τα σημεία της αυτού θεότητος, καίπερ Θεός αληθής προαιώνιος υπάχων"[11].
Ο Μελίτων Σάρδεων ως συγγραφέας
Υπήρξε ο πολυμερέστατος και πολυγραφοτέρος συγγραφέας του β΄ αιώνος. Θα λέγαμε δε ότι ανήκει σε ευρύτερη κλίμακα από τους απολογητές. τα συγγράμματα όμως που διασώθηκαν είναι ελάχιστα και πλην ενός, ήσσονος σημασίας. Ο Ευσέβιος διασώζει κατάλογο των έργων του, μη όμως αναφέροντας μερικά επιπρόσθετα που παρουσιάζονται από τον Αναστάσιο Σιναΐτη. Μία σειρά έργων του έχουν αντιγνωστικό χαρακτήρα[12], μερικά άλλα ομολογιακόν, άλλα απολογητικό ενώ γνωρίζουμε για κείμενά του τα οποία αποτελούσαν συλλογές παλαιοδιαθηκικών χωρίων, συντάσσοντας μάλιστα πρώτος "Κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης". Συνέγραψε επίσης κείμενα περί του ζητήματος εορτασμού του Πάσχα. Τέλος υπάρχει και σειρά ψευδεπίγραφων κειμένων που του αποδίδονται και προέρχονται από κώδικα της Νιτρίας και σήμερα γνωρίζουμε ότι είναι του 7ου αιώνος.
Υποσημειώσεις
- ↑ Π. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίδα 661
- ↑ Τερτυλλιανός, Παρ' Ιερωνύμω, De viris illustribus 24
- ↑ Π. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίδα 662
- ↑ Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίδα 674
- ↑ ο.π.
- ↑ Οδηγός 13
- ↑ Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίδα 675
- ↑ Εκ του Νόμου και των προφητών συλλέγομεν όσα περί του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού κηρρύσονται, ένα δείξομεν τη ημετέρα αγάπη, ότι ούτως εστίν τέλειος νους, ο Λόγος του Θεού ο προ εωσφόρου γεννηθείς (Παρά Παναγιώτη Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τομος Β΄, σελίδα 664)
- ↑ Μελίτωνος Σάρδεων, εις το Πάσχα 9
- ↑ Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίδα 675
- ↑ Αναστασίου Σιναΐτη, Περί Σαρκώσεως του Χριστού, ΒΕΠ 4, 274
- ↑ Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίδα 663
Βιβλιογραφία
- Παναγιώτης Χρήστου, «Ελληνική Πατρολογία», Τόμος Β΄, Εκδόσεις Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 2005.
- Στυλιανός Παπαδόπουλος, «Πατρολογία», Τόμος Α΄, Έκδοση Ιδιωτική, Αθήνα 2000.
