Χρίσμα
Χρίσμα αποκαλείται το μυστήριο της Ορθόδοξης Εκκλησίας το οποίο τελείται ευθύς αμέσως μετά τη βάπτισμα και δια καθαγιασμένου μύρου και σημειώσεως του σταυρού στα νεοφώτιστα μέλη[1]. Έτσι Χρίσμα είναι το μυστήριο κατά το οποίο δίδεται η μεταβίβαση της χαρισματικής εξουσίας από το Άγιο Πνεύμα στα βαπτισμένα μέλη της εκκλησίας και σα στόχο έχει την ενίσχυση του μέλους κατά των δαιμονικών δυνάμεων, αλλά και υπέρ της τελείωσης και προκοπής του[2]. Θα λέγαμε ότι το χρίσμα μεταλαμπαδεύει τα ποικίλα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, προς ενίσχυση και οπλισμό των μελών στη νέα εν Χριστώ ζωή[3]. Οι ιδιότητές του προκύπτουν διαμέσου της χρήσης της ανθρωπότητας από τον Ιησού Χριστό[4], δηλαδή δια μέσου της ουσιαστικής ένωσης της ανθρωπίνης φύσεως με τη θεϊκή. Κατά την αρχαία παράδοση η πράξη του μυστηρίου αυτή γινόταν με απλή επίθεση των χειρών πάνω στους βαπτιζομένους[5].
Περιεχόμενα
Θεολογία
Το χρίσμα ικανώνει τα μέλη της εκκλησίας να θεραπεύσουν και να επανορθώσουν τη βούλησή τους, ουσιαστικά εμπλουτίζοντας τη φύση του ανθρώπου, ώστε να πραγματοποιήσουν το έργο της "καθαίρεσης" των δαιμονικών δυνάμεων[6]. Έτσι σύμφωνα με τη βιβλική παράδοση, είναι η σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος. Δεν είναι απλώς δύναμη, αλλά κατοχή της αγαθότητος και της αλήθειας. Όπως μας πληροφορεί και ο Απόστολος Παύλος, το χρίσμα συντελεί ως ένας αρραβώνας που υπόσχεται μία μελλοντική τελείωση[7]. Στην ορθόδοξη παράδοση το χρίσμα τελεσιουργείται ευθύς αμέσως μετά τη βάπτιση και διαφέρει ουσιαστικά από αυτή. Κατά τη βάπτιση έχουμε αποκατάσταση της φύσης του ανθρώπου και έτσι δε χρειάζεται οποιαδήποτε συγκατάθεση από την πλευρά του βαπτιζομένου προς την αποδοχή του. Εν αντιθέσει με το χρίσμα, που "απλώς δίνεται μία προίκα της αγιοπνευματικής και χαρισματικής εξουσίας που ενεργοποιείται αργότερα με τη βούληση του βαπτιζομένου"[8].
Το χρίσμα στην παράδοση της εκκλησίας
Η χρήση, δηλαδή η επίδοση της χάριτος του Αγίου Πνεύματος είναι εμφανής ήδη από την Καινή Διαθήκη. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή όπου ο Απόστολος Πέτρος και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης απεστάλησαν στη Σαμάρεια και όπου "επετίθουν τας χείρας επ αυτών (Σαμαρειτών) και ελάμβανον Πνεύμα Άγιον"[9]. Μία ακόμα χαρακτηριστική αναφορά υπάρχει στην Προς Εφεσίους όπου ο Απόστολος Παύλος τους βάπτισε στο όνομα του Ιησού Χριστού και "επέθεσε τας χείρας αυτού ερχόμενο το Πνεύμα το Άγιον και ελλάλουν γλώσσαις και προφήτευον"[10]. Στις δε Πράξεις των αποστόλων αναφέρεται σαφώς πως σε κανένα από τους βαπτισμένους δεν είχε κατέλθει το Πνεύμα το Άγιον[11] και πως δια επιθέσεως των χειρών των Αποστόλων εδίδοτο[12].
Σε ότι αφορά τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς ο Θεόφιλος Αντιοχείας είναι ο πρώτος που αναφέρει το μυστήριο αφού χαρακτηριστικά λέγει πως ως χριστιανοί "χριόμεθα ελαίω Κυρίου"[13]. Πέραν τούτου μαρτυρίες έχουμε από την Ειρηναίο[14], ενώ ιδιαίτερη μνεία γίνεται από τον Τερτυλλιανό[15]. Όσο η εκκλησία απομακρύνεται από την περίδο των απολογητών τόσο περισσότερες αναφορές έχουμε, έτσι για παράδειγμα περί ο Κορνήλιος Ρώμης μέμφεται τον Νοβάτο, διότι δεν έλαβε χρίσμα[16], αλλά και ο Κυπριανός επισημαίνει την αναγκαιότητα του χρίσματος[17]. Πλειάδα σημειώσεων επί του χρισματος έχουμε τον 4ο αιώνα τόσο από τους Καππαδόκες, όσο και από τον Ιωάννη το Χρυσόστομο, ενώ ο Κύριλλος Ιεροσολυμων αφιερώνει μία ολόκληρη μυσταγωγική κατήχηση[18].
Το μυστήριο
Όπως προειπώθηκε, το Χρίσμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία επακολουθεί το βάπτισμα. Αυτή η τακτική συνήθως στην Ορθόδοξη Εκκλησία αντιμετωπίζεται ως εσφαλμένη, από μερικούς δε θεολόγους ακόμα και ως δογματικό πρόβλημα[19]. Κατά τον Παναγιώτη Τρεμπέλα είναι εμφανές από τις Πράξεις των Αποστόλων ότι αυτό ελάμβανε χώρα αμέσως μετά το βάπτισμα, όπως ιδίως διαφαίνεται από το γεγονός της εν Εφέσω πρακτικής από τον Απόστολο Παύλο, τη μαρτυρία του Τερτυλλιανού που υποσημειώνει πως είναι αρχαία συνήθεια[20], αλλά και τον ΜΗ΄ κανόνα της εκ Λαοδικείας Συνόδου. Κατά τον Bartmann μάλιστα "ουδαμώς της παραδόσεως αξιούτε ωρισμένη ηλικία δια την παροχή χρίσματος"[21]. Το εσφαλμένο της μεταθέσεως πάντως, σύμφωνα με μερικούς θεολόγους δεν προκαλεί δογματικό πρόβλημα[22].
Έτσι μετά το βάπτισμα ο ιερέας χρίει με ειδικό μύρο το νεοφώτιστο σε διάφορα μέρη του σώματος, σημειώνοντας το σημείο του σταυρού. Τον σταυρώνει εν αρχή στο μέτωπο, μετά στα μάτια, εν συνεχεία στα ρουθούνια, το στόμα, τα αυτιά, το στήθος, τα χέρια και το πόδια, κάθε φορά απαγγέλοντας "Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου". Μετά την τέλεση του μυστηρίου αυτού πλέον το μέλος "είναι πλήρες μέλος του λαού του Θεού"[23]. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί πως έγκυρο μυστήριο τελείται μόνο υπό του επισκόπου, γι αυτό και το μύρο είναι καθαγιασμένο υπό του επισκόπου[24]. Στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, το Άγιο Μύρο ευλογείται από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, μετέχοντας έτσι έμμεσα στο μυστήριο[25]
Υποσημειώσεις
- ↑ Παν. Τρεμπέλας, Δογματική Γ΄, σελίδα 117
- ↑ Ν. Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄, σελίδα 483.
- ↑ Παν. Τρεμπέλας, Δογματική Γ΄, σελίδα 117
- ↑ Ν. Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄, σελίδα 483.
- ↑ Πράξεις των Αποστόλων 8, 14-17
- ↑ Νικ. Ματσούκας, ενθ.αν.
- ↑ προς Κορινθίους Β΄, 1, 21-22
- ↑ Νικ. Ματσούκας, ενθ.αν.
- ↑ παρ. Παν. Τρεμπέλα, ενθ.αν., 120
- ↑ ενθ.
- ↑ Πράξεις 8,15-17
- ↑ Πράξεις 19, 1-7
- ↑ Προς Αυτόλυκον 1, 12
- ↑ Έλεγχος Α΄ 21, 3-5
- ↑ De praescript. 40, De baptismo 6
- ↑ Ευσέβιος Εκκλ. Ιστορία 6, 43
- ↑ Epist. de januarium LXXIII 21-22
- ↑ Κατήχηχη Μυσταγωγική, Γ΄
- ↑ Χρήστος Ανδρούτσος, Δοκίμιον Συμβολικής εξ απόψεως ορθοδόξου, Αθήνα 1901, σελ. 280-283
- ↑ Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., 136
- ↑ παρ. Παναγιώτη Τρεμπέλα, ενθ.αν., 136
- ↑ Δογματική και Συμβολική Β΄, σελ. 483
- ↑ Κάλλιστος Ware, Η Ορθόδοξη Εκκλησία, σελ. 441
- ↑ ο.π.
- ↑ ο.π.
Βιβλιογραφία
- Νικόλαος Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2007.
- Παναγιώτης Τρεμπέλας, Δογματική, Τόμος Γ΄, Σωτήρ, Αθήνα 2003.
- Κάλλιστος Ware, Η Ορθόδοξη Εκκλησία, Ακρίτας, Νέα Σμύρνη 2007.
Μυστήρια της Εκκλησίας | | Θεία Ευχαριστία | Βάπτισμα | Χρίσμα | Ευχέλαιο | Γάμος | Ιεροσύνη | Μυστήριο της Μετανοίας | (Μνήμη νεκρών) | (Μοναχική κουρά)
