Ιερά Μονή Ιβήρων

Ιερά Μονή Ιβήρων
Η Ιερά Μονή Ιβήρων
Τοποθεσία	Άγιο Όρος (Άθως)
Ίδρυση	τέλη 10ου αιώνα
Ιδρυτής	Ιωάννης Τορνίκιος
Τύπος Μοναστηριού	Ιδιόρρυθμο
Ημερομηνία εορτής	15 Αυγούστου
Καθολικό	Κοίμηση της Θεοτόκου

Η Ιερά Μονή Ιβήρων είναι μία από τις είκοσι Μονές του Αγίου Όρους, της αυτόνομης μοναστικής πολιτείας που βρίσκεται στη Β. Ελλάδα και στο νότιο τμήμα της χερσονήσου του Άθω, της ανατολικότερης από τις τρεις χερσονήσους της Χαλκιδικής. Η Μονή Ιβήρων είναι ελληνική, ιδιόρρυθμη^[1] και γιορτάζει την Κοίμηση της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου. Βρίσκεται πάνω σ' ένα γραφικό ορμίσκο, στην παραλία της βορειοανατολικής πλευράς της χερσονήσου, πλάι στις εκβολές ενός μεγάλου χειμάρρου και ανάμεσα στις Μονές Σταυρονικήτα και Φιλοθέου.

Ιστορικά στοιχεία

Η ίδρυση της Μονής συνδέεται στην πραγματικότητα με δύο ονόματα: αυτό του Ιωάννη του Ίβηρα και του Ιωάννη Τορνικίου. Αν και οι πηγές δείχνουν να διακρίνουν τους δύο άνδρες, φαίνεται όμως ότι πρόκειται για ένα και το αυτό πρόσωπο^[2].

Ο Ιωάννης Τορνίκιος, που ήταν αυλικός του ηγεμόνα της Ιβηρίας^[3] Δαβίδ και αξιωματούχος του Βυζαντίου, τα εγκατέλειψε όλα και έγινε μοναχός αρχικά σ' ένα μοναστήρι κάπου στη Μακεδονία. Μετά πήγε στον Όλυμπο και τελευταία στον Άθω, σε μια έρημη τοποθεσία στην περιοχή της Λαύρας, όπου του δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσει τον όσιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη και να τον παρακαλέσει να μείνει κοντά του.

Στο διάστημα της εκεί παραμονής του Τορνικίου, ξέσπασαν πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ των αυτοκρατορικών στρατευμάτων και των επαναστατών του αποστάτη στρατηγού Βάρδα Σκληρού. "Προ των απειλουμένων κινδύνων ο αυτοκράτωρ Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαρακτόνος επεδίωξεν επιμόνως την σύναψιν συμμαχίας και την ενίσχυσην του ισχυρού ηγεμόνος της Ιβηρίας Δαβίδ. Πληροφορηθείς μάλιστα ότι εις Άγιον Όρος εμόναζεν ο στρατηγός Τορνίκιος, δι' ιδιαιτέρου αυτοκρατορικού ταχυδρόμου έγραψεν εις αυτόν να αναλάβη την ηγεσίαν των αυτοκρατορικών στρατευμάτων"^[4]. Τελικά, η ίδρυση της μονής συνδέεται με την επανάσταση του Βάρδα Σκληρού, στην καταστολή της οποίας συνέβαλε αποφασιστικά ο Ιωάννης Τορνίκιος, ο οποίος επέστρεψε στον Άθω και στο μοναχικό σχήμα με δωρεές του αυτοκράτορα Βασιλείου του Β΄ και πλούσια λάφυρα (979)^[5].

Το νέο μοναστήρι ονομάστηκε από την αρχή των Ιβήρων από την καταγωγή των ιδρυτών και των πρώτων μοναχών που μόνασαν σ' αυτό και διατηρεί την ίδια ονομασία μέχρι σήμερα. Κατά το έτος 1357 με σιγίλλιο του πατριάρχη Καλλίστου Β΄, το γεωργιανό αυτό ιερό καθίδρυμα ήρθε στα χέρια των Ελλήνων, που υπερείχαν αριθμητικά και πνευματικά έναντι των μοναχών από την Ιβηρία (Γεωργία)^[6].

Η Μονή Ιβήρων πέρασε περίοδο ακμής που ξεκινά από την ίδρυση της και συνεχίστηκε στον 11ο-12ο αιώνα, όμως δεν παρέμεινε ανέπαφη από τις διάφορες επιδρομές εναντίον του Όρους και τις ανάλογες συνέπειες τους. Σχετικά αναφέρονται πολλές καταστροφές του από πειρατές, όπως αυτή του 1259 που κατέστρεψαν σχεδόν ολόκληρη τη μονή. Αλλά εξίσου σημαντικές καταστροφές έγιναν και από ενωτικούς της Δύσεως και από τους Καταλανούς στις αρχές του 14ου αιώνα. Μετά όμως από όλα αυτά, οι Παλαιολόγοι αυτοκράτορες, Σέρβοι και Γεωργιανοί ηγεμόνες ενίσχυσαν το έργο της ανοικοδομήσεώς του. Στο νεοσύστατο μοναστήρι προστέθηκαν από πολύ νωρίς και μέχρι τον 14ο αιώνα και πολλά μικρά μοναστήρια σε περιοχές όπως στη Θεσσαλονίκη, στην Ιερισσό κ.α.

Η νέα αυτή περίοδος της ακμής του μοναστηριού συνεχίστηκε μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα, οπότε εμφανίστηκαν μεγάλες οικονομικές δυσκολίες. Για τη λύση του αδιεξόδου αυτού οι Ιβηρίτες μοναχοί έφυγαν στην πατρίδα τους, όπου επισκέφθηκαν τον ηγεμόνα Αλέξανδρο ΣΤ΄, ζητώντας του οικονομική βοήθεια. Αποτέλεσμα της ενέργειας τους αυτής, σε συνδυασμό και με τις επισκέψεις τους σε άλλες χώρες, ήταν η συγκέντρωση πολλών χρημάτων, με τα οποία όχι μόνο ξεχρεώθηκε το μοναστήρι, αλλά άρχισε η ανέγερση καινούργιων οικοδομών και ο αριθμός των μοναχών του αυξήθηκε σημαντικά. Στο τέλος του 16ου αιώνα λειτουργούσε καλλιτεχνικό εργαστήριο ζωγραφικής μέσα στη μονή και στον 17ο αιώνα κατασκευάστηκαν μεγάλα οικοδομικά έργα όπως υδραγωγείο, ο παραθαλάσσιος πύργος και το κτίριο του αρσανά^[7].

Ενδιαφέρον για το μοναστήρι δείχνουν την εποχή αυτή και πολλοί πατριάρχες, που το ενισχύουν με κάθε τρόπο. Εδώ έμεινε για λίγο χρόνο και ο εθνομάρτυρας πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄. Κατά την ελληνική επανάσταση του 1821 το μοναστήρι των Ιβήρων βρέθηκε πάλι σε δύσκολη θέση οικονομικά, κυρίως ύστερα από τις μεγάλες προσφορές του στον κοινό αγώνα. Μέρος του μοναστηριού καταστράφηκε από δύο φοβερές πυρκαγιές στα χρόνια 1845 και 1865 και ανοικοδομήθηκε αργότερα.

Εξω από το μοναστήρι υπάρχουν 11 καθίσματα, 13 κελιά προς την κατεύθυνση των Καρυών, άλλα 3 προς τη μονή Φιλόθεου και 10 μέσα ή κοντά στις Καρυές. Στο μοναστήρι των Ιβήρων ανήκει και η σκήτη του Προδρόμου ή Ιβηριτική σκήτη, που βρίσκεται στα δυτικά του προς το βουνό σε απόσταση μισής ώρας. Πρόκειται για μια ελληνική, ιδιόρρυθμη σκήτη, που ιδρύθηκε το 1730.

Πνευματική κίνηση - Τέχνη - Κειμήλια

Από τη Μονή Ιβήρων πέρασαν κατά καιρούς ή παρέμειναν για να μονάσουν σε αυτή, πολλοί λόγιοι μοναχοί και ανώτεροι κληρικοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ειδικά κατά τον 18ο αιώνα παρατηρείται "συρροή λογίων...οπότε και η βιβλιοθήκη της μονής υπερπλουτίσθη"^[8]. Στον έντυπο και χειρόγραφο πλούτο της μονής Ιβήρων, περιλαμβάνονται και ευαγγέλια "οι μικρογραφίαι των οποίων είναι καλλίστης τέχνης"^[9].

Στο καθολικό της μονής το οποίο ανεγέρθηκε το 1030 και έχει ανακαινισθεί το 1513, βρίσκουμε ξυλόγλυπτο τέμπλο που ανήκει στη μεταβυζαντινή εποχή. Στην ίδια περίοδο ανήκουν και οι τοιχογραφίες του οι οποίες έχουν δημιουργηθεί κατά τον 16ο αιώνα και επιζωγραφίστηκαν τον 19ο.

Εκτός από το καθολικό υπάρχουν άλλα 16 παρεκκλήσια μέσα στον περίβολο του μοναστηριού. Σε ιδιαίτερο παρεκκλήσιο βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Πορταΐτισσας (ονομασία που προήλθε από την ανέγερση ειδικού ναού για την εικόνα στην Πύλη της μονής, την Πόρταν^[10]) η οποία, κατά την παράδοση, ταξιδεύοντας από την Κων/πολη πάνω στα κύματα, βγήκε από τη θάλασσα σε κάποιο σημείο κοντά στο σημερινό μοναστήρι. Επίσης, στο παρεκκλήσιο της Πορταΐτισσας ο προσκυνητής μπορεί να δει την απεικόνισιν αρχαίων σοφών, όπως του Σόλωνα, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Θουκυδίδη κ.λπ.

Ανάμεσα στα άγια λείψανα που κατέχει η μονή, βρίσκονται και αυτά των Ιωάννου Χρυσοστόμου, μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, Αγ. Παντελεήμονος κ.ά.

Υποσημειώσεις

↑ Ιδιόρρυθμο ονομάζεται το μοναστήρι που δεν είναι κοινόβιο, έχει δικό του τρόπο ζωής, ρυθμό (Βεργωτής Γεώργιος, Λεξικόν Λειτουργικών και Τελετουργικών Όρων, 3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη, Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 108). Στα μοναστήρια αυτά, κοινά για τους μοναχούς παραμένουν "η διοίκηση, η προσευχή και τροφή τις Κυριακές ή τις μεγάλες Εορτές, η εργασία και η ενδυμασία. Η διατροφή των άλλων ημερών είναι ατομική μέριμνα του κάθε Μοναχού" (Μαλαβάκης Νίκος, Βυζαντινολόγιο-Λεξικό Εκκλησιαστικών και Θρησκευτικών όρων, Αστήρ, Αθήνα 1999, σελ. 65).
↑
Καδάς Σωτήρης, Το Άγιον Όρος. Τα μοναστήρια και οι θησαυροί τους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995, σελ. 51.
Για το ζήτημα της ίδρυσης, επιπλέον αναφέρεται:
- α. Ο Ιωάννης Χατηφώτης γράφει: "Ιδρύθηκε το 980 από τον Ιωάννη τον Ίβηρα και τον γυναικάδελφο του στρατηγό Ιωάννη Τορνίκιο" (Χατζηφώτης Μ.Ι., Η καθημερινή ζωή στο Άγιο Όρος, Παπαδήμας, Αθήνα 1999, σελ. 40).
- β. Ο Τάσος Γρτσόπουλος σημειώνει: "Η ίδρυσις της μονής Ιβήρων συνδέεται...προς τον άρχοντα ή κουροπαλάτην των Ιβήρων ή Γεωργιανών Δαβίδ τον μέγαν, εις την αυλήν του οποίου διεκρίνετο Ιωάννης ο Ίβηρ και Ιωάννης ο Τορνίκιος, φερόμενοι ως ιδρυταί της μονής, καίτοι εξεφράσθησαν υπόνοιαι ότι περί ενός προσώπου πρόκειται" (ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 700).
- γ. Στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα (βλ. βιβλιογραφία) αναφέρεται: "...ιδρύθηκε στο τέλος του 10ου αιώνα από τον Ίβηρα Ιωάννη, τον γιο του Ευθύμιο και τον Ιωάννη Τορνίκιο, μαθητές του αγίου Αθανασίου".
- δ. Επίσης, ο Παναγιώτης Μπρατσιώτης γράφει: "...ιδρύεται...υπό των γενναίων εξ Ιβηρίας, δηλ. της σημερινής Γεωργίας, στρατηγών του Βυζαντίου, Ιωάννου του Ίβηρος και του Ιωάννου Τορνικίου, αν μη πρόκειται περί ενός και του αυτού προσώπου, περιβληθέντος το μοναχικόν σχήμα και αναγνωρισθέντος ως ηγουμένου της Μονής ταύτης..." (Μπρατσιώτης Παναγιώτης, Το άγιον όρος και η πολλαπλή σπουδαιότης του ίδια δια τον ελληνισμόν και την ορθοδοξίαν, ΠΑΑ, τόμ.38 (1963), τεύχ.1, σελ.576),
↑ "Η Ιβηρία, καλουμένη από του ΙΑ΄ αι. και Γεωργία, ορίζεται προς Β. από τον Καύκασον, προς Δ. από τον Εύξεινον Πόντον, προς Ν. από την Αρμενίαν..." (ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 696).
↑ ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 700-701.
↑ "Άθως" > "Περιγραφή των κυρίαρχων Μονών", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 4, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].
↑ Καδάς Σωτήρης, Το Άγιον Όρος. Τα μοναστήρια και οι θησαυροί τους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995, σελ. 51.
↑ Αρσανάς ή Ταρσανάς ονομάζεται το παράλιο οίκημα μιας Μονής το οποίο χρησιμεύει ως σταθμός των πλοιαρίων που προορίζονται για την Μονή και επίσης περιλαμβάνει αποθήκες εμπορευμάτων (1. Βεργωτής Γεώργιος, Λεξικόν Λειτουργικών και Τελετουργικών Όρων, 3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη, Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 43-43. 2. "Αρσανάς", ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟ της Ελληνικής Γλώσσας, εκδοτικός οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα 2005 [CD-ROM]).
↑ ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 702.
↑ ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 703.
↑ ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 703.

Βιβλιογραφία

"Άθως" > "Περιγραφή των κυρίαρχων Μονών", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 4, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].
Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 1-12, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1962-1968 (τα σχετικά με τις Μονές άρθρα).
Καδάς Σωτήρης, Το Άγιον Όρος. Τα μοναστήρια και οι θησαυροί τους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995.
Χαριτόπουλος Ευστάθιος, Άγιον Όρος. Οι άγιοι τόποι της Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 2002.
Χατζηφώτης Μ.Ι., Η καθημερινή ζωή στο Άγιο Όρος, Παπαδήμας, Αθήνα 1999.

Σύνδεσμοι

Τα Μοναστήρια του Αγίου Όρους

Οι Μονές του Αγίου Όρους

[1] Ιδιόρρυθμο ονομάζεται το μοναστήρι που δεν είναι κοινόβιο, έχει δικό του τρόπο ζωής, ρυθμό (Βεργωτής Γεώργιος, Λεξικόν Λειτουργικών και Τελετουργικών Όρων, 3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη, Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 108). Στα μοναστήρια αυτά, κοινά για τους μοναχούς παραμένουν "η διοίκηση, η προσευχή και τροφή τις Κυριακές ή τις μεγάλες Εορτές, η εργασία και η ενδυμασία. Η διατροφή των άλλων ημερών είναι ατομική μέριμνα του κάθε Μοναχού" (Μαλαβάκης Νίκος, Βυζαντινολόγιο-Λεξικό Εκκλησιαστικών και Θρησκευτικών όρων, Αστήρ, Αθήνα 1999, σελ. 65).

[2] Καδάς Σωτήρης, Το Άγιον Όρος. Τα μοναστήρια και οι θησαυροί τους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995, σελ. 51.
Για το ζήτημα της ίδρυσης, επιπλέον αναφέρεται:
α. Ο Ιωάννης Χατηφώτης γράφει: "Ιδρύθηκε το 980 από τον Ιωάννη τον Ίβηρα και τον γυναικάδελφο του στρατηγό Ιωάννη Τορνίκιο" (Χατζηφώτης Μ.Ι., Η καθημερινή ζωή στο Άγιο Όρος, Παπαδήμας, Αθήνα 1999, σελ. 40).

β. Ο Τάσος Γρτσόπουλος σημειώνει: "Η ίδρυσις της μονής Ιβήρων συνδέεται...προς τον άρχοντα ή κουροπαλάτην των Ιβήρων ή Γεωργιανών Δαβίδ τον μέγαν, εις την αυλήν του οποίου διεκρίνετο Ιωάννης ο Ίβηρ και Ιωάννης ο Τορνίκιος, φερόμενοι ως ιδρυταί της μονής, καίτοι εξεφράσθησαν υπόνοιαι ότι περί ενός προσώπου πρόκειται" (ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 700).

γ. Στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα (βλ. βιβλιογραφία) αναφέρεται: "...ιδρύθηκε στο τέλος του 10ου αιώνα από τον Ίβηρα Ιωάννη, τον γιο του Ευθύμιο και τον Ιωάννη Τορνίκιο, μαθητές του αγίου Αθανασίου".

δ. Επίσης, ο Παναγιώτης Μπρατσιώτης γράφει: "...ιδρύεται...υπό των γενναίων εξ Ιβηρίας, δηλ. της σημερινής Γεωργίας, στρατηγών του Βυζαντίου, Ιωάννου του Ίβηρος και του Ιωάννου Τορνικίου, αν μη πρόκειται περί ενός και του αυτού προσώπου, περιβληθέντος το μοναχικόν σχήμα και αναγνωρισθέντος ως ηγουμένου της Μονής ταύτης..." (Μπρατσιώτης Παναγιώτης, Το άγιον όρος και η πολλαπλή σπουδαιότης του ίδια δια τον ελληνισμόν και την ορθοδοξίαν, ΠΑΑ, τόμ.38 (1963), τεύχ.1, σελ.576),

[3] α. Ο Ιωάννης Χατηφώτης γράφει: "Ιδρύθηκε το 980 από τον Ιωάννη τον Ίβηρα και τον γυναικάδελφο του στρατηγό Ιωάννη Τορνίκιο" (Χατζηφώτης Μ.Ι., Η καθημερινή ζωή στο Άγιο Όρος, Παπαδήμας, Αθήνα 1999, σελ. 40).

[4] β. Ο Τάσος Γρτσόπουλος σημειώνει: "Η ίδρυσις της μονής Ιβήρων συνδέεται...προς τον άρχοντα ή κουροπαλάτην των Ιβήρων ή Γεωργιανών Δαβίδ τον μέγαν, εις την αυλήν του οποίου διεκρίνετο Ιωάννης ο Ίβηρ και Ιωάννης ο Τορνίκιος, φερόμενοι ως ιδρυταί της μονής, καίτοι εξεφράσθησαν υπόνοιαι ότι περί ενός προσώπου πρόκειται" (ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 700).

[5] γ. Στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα (βλ. βιβλιογραφία) αναφέρεται: "...ιδρύθηκε στο τέλος του 10ου αιώνα από τον Ίβηρα Ιωάννη, τον γιο του Ευθύμιο και τον Ιωάννη Τορνίκιο, μαθητές του αγίου Αθανασίου".

[6] δ. Επίσης, ο Παναγιώτης Μπρατσιώτης γράφει: "...ιδρύεται...υπό των γενναίων εξ Ιβηρίας, δηλ. της σημερινής Γεωργίας, στρατηγών του Βυζαντίου, Ιωάννου του Ίβηρος και του Ιωάννου Τορνικίου, αν μη πρόκειται περί ενός και του αυτού προσώπου, περιβληθέντος το μοναχικόν σχήμα και αναγνωρισθέντος ως ηγουμένου της Μονής ταύτης..." (Μπρατσιώτης Παναγιώτης, Το άγιον όρος και η πολλαπλή σπουδαιότης του ίδια δια τον ελληνισμόν και την ορθοδοξίαν, ΠΑΑ, τόμ.38 (1963), τεύχ.1, σελ.576),

[3] "Η Ιβηρία, καλουμένη από του ΙΑ΄ αι. και Γεωργία, ορίζεται προς Β. από τον Καύκασον, προς Δ. από τον Εύξεινον Πόντον, προς Ν. από την Αρμενίαν..." (ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 696).

[4] ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 700-701.

[5] "Άθως" > "Περιγραφή των κυρίαρχων Μονών", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 4, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].

[6] Καδάς Σωτήρης, Το Άγιον Όρος. Τα μοναστήρια και οι θησαυροί τους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995, σελ. 51.

[7] Αρσανάς ή Ταρσανάς ονομάζεται το παράλιο οίκημα μιας Μονής το οποίο χρησιμεύει ως σταθμός των πλοιαρίων που προορίζονται για την Μονή και επίσης περιλαμβάνει αποθήκες εμπορευμάτων (1. Βεργωτής Γεώργιος, Λεξικόν Λειτουργικών και Τελετουργικών Όρων, 3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη, Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 43-43. 2. "Αρσανάς", ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟ της Ελληνικής Γλώσσας, εκδοτικός οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα 2005 [CD-ROM]).

[8] ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 702.

[9] ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 703.

[10] ΘΗΕ, τόμ. 6 (1965), στ. 703.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Ιερά Μονή Ιβήρων

Περιεχόμενα

Ιστορικά στοιχεία

Πνευματική κίνηση - Τέχνη - Κειμήλια

Υποσημειώσεις

Βιβλιογραφία

Σύνδεσμοι

Μενού πλοήγησης

Προσωπικά εργαλεία

Ονοματοχώροι

Παραλλαγές

Προβολές

Περισσότερα

Αναζήτηση

Πλοήγηση

Συμμετοχή

Εργαλεία

Σε άλλες γλώσσες