Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Αθηναγόρας ο Αθηναίος"

Από OrthodoxWiki
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση
μ (Γενικά)
(Πρεσβεία περί χριστιανών)
Γραμμή 16: Γραμμή 16:
  
 
===Πρεσβεία περί χριστιανών===
 
===Πρεσβεία περί χριστιανών===
 +
 +
Η απολογία ''"Πρεσβεία περί Χριστιανών"'' είναι το έργο που συνέγραψε ο Αθηναγόρας προς το ''Μάρκο Αυρήλιο'' και τον γιο του ''Κόμοδο'', όπως λαμβάνουμε από προσφώνηση του έργου<ref>Πρεσβεία περί χριστιανών 18 και 37</ref>. Συνεκτιμώντας το στοιχείο αυτό και πως ο Κόμμοδος υπήρξε συναυκράτορας με τον πατέρα του ''Μάρκο Αυρήλιο'' μεταξύ 176 και 180, η πραγματεία λογικά παραδόθηκε μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα<ref>Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 575</ref> και ίσως το 177 από την πληροφορία που λαμβάνουμε<ref>Πρεσβεία περί χριστιανών 1</ref> περί νόμου κατά των χριστιανών, που με βάση κάποιες ασαφείς πηγές συνέβη συνέβη τότε<ref>Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 575</ref>. Η απολογία παραδόθηκε στον αυτοκράτορα, πιθανώς αυτοπροσώπως από τον ίδιο τον Αθηναγόρα<ref>Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 575</ref>.
 +
 +
Το έργο αποκαλείται πρεσβεία και με βάση το περιεχόμενό του, όντως είναι. Σκοπός του συγγραφέα δεν είναι να επιτεθεί αλλά να απολογηθεί κατά κακοδοξιών που προσάπτονται στους χριστιανούς και να παρακαλέσει για δικαιοσύνη και ισονομία προς τους χριστιανούς. Γραμμένη με ύφος λαμπρό και λογοτεχνικό, με συνέπεια, μεθοδικότητα και ευγένεια θεωρείται η καλύτερη διασωθείσα απολογία του β΄ αιώνος<ref>Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 577</ref>. Η απολογία ξεκινά με τον Αθηναγόρα να παραπονείται για τη συμπεριφορά του ρωμαϊκού κράτους απέναντι στους χριστιανούς, καθότι όλες οι θρησκείες στην αυτοκρατορία έχουν το δικαίωμα να τελούν ελεύθερα την πίστη τους, όχι όμως και οι χριστιανοί. Απορεί γιατί διώκονται χωρίς να τελούν αξιόποινες πράξεις και διερωτάται γιατί διώκονται για την πίστη τους και όχι οι φιλόσοφοι<ref>Πρεσβεία... 2</ref>. Στην κατηγορία περί αθεΐας, βρίσκει ευκαιρία να διακηρύξει το χριστιανικό μονοθεϊσμό λέγοντας χαρακτηριστικά πως η πίστη σε ένα Θεό δεν είναι διαφορετική από την πίστη των φιλοσόφων και των ποιητών από τον ''Ευρυπίδη'' μέχρι και τους ''Στωικούς''. Καταλήγει δε πως η μαρτυρία αυτών δεν είναι σαφής και βέβαιη όπως η μαρτυρία των προφητών οι ποίοι μιλούσαν με θεία έμπνευση. Έτσι οι χριστιανοί δεν πιστεύουν στην [[Κτιστό|κτίση]], αλλά τον Κτίστη αυτής καθώς και πως αντί να μισούν προτιμούν να αγαπούν. Στην κατηγορία περί ηθικών παραπτωμάτων, όπως οιδιπόδειων μίξεων και θυέστειων δείπνων αντιπαραβάλει τα πιστεύω της χριστιανικής κοινότητας όπως την εγκράτεια, την παρθενία, πως ο δεύτερος γάμος θεωρείται "ευπρεπής μοιχεία" και πως οι χριστιανοί συνευρίσκονται ερωτικώς μόνο για λόγους παιδοποιίας. Επειδή μάλιστα έχουν ως σκοπό την αιώνια ζωή καταφρονούν τα αγαθά αυτού του κόσμου. Τέλος κλείνει με τη παράκληση να αποδεχτούν οι αυτοκράτορες το αίτημα για δικαιοσύνη και ισονομία στους χριστιανούς.
 +
 +
Πρέπει εδώ να πούμε πως ο Μεθόδιος Ολύμπου στη γραμματεία του χρησιμοποιεί χωρίο από το εν λόγω κείμενο, ενώ ο [[Αθανάσιος Αλεξανδρείας|Μέγας Αθανάσιος]] αργότερα χρησιμοποίησε σιωπηρώς επιχειρήματα στην πραγματεία του ''"Κατά Ειδώλων"''<ref>Κεφάλαια 36 και 37</ref>.
  
 
===Περί Αναστάσεως Νεκρών===
 
===Περί Αναστάσεως Νεκρών===

Αναθεώρηση της 22:03, 21 Δεκεμβρίου 2008

Ο Αθηναγόρας ο Αθηναίος είναι ένας από τους σπουδαιότερους απολογητές και εκκλησιαστικούς συγγραφείς του β΄ αιώνος. Άκμασε κατά τις εποχές των αυτοκρατόρων Μάρκου Αυρηλίου και Κομμόδου, την ίδια εποχή με τον έτερο μεγάλο απολογητή, τον Ιουστίνο. Υπήρξε φιλόσοφος που μεταστράφηκε στο χριστιανισμό, διατηρώντας το φιλοσοφικό του τήβεννο, ενώ η απολογία του εκτιμάται για τη λογοτεχνική της κομψότητα και τη νηφάλια προσέγγιση προς τον εθνικό κόσμο.

Ο βίος του

Περί του βίου του Αθηνάγορος υπάρχουν ελάχιστα, κατά βάση αυτοβιογραφικά στοιχεία, που προκύπτουν από γραμματεία του, η οποία όμως είναι ιδιαιτέρως περιορισμένη. Ο ίδιος αγνοείτε πλήρως ακόμα και από γραμματολόγους όπως τον Ευσέβιο, τον Ιερώνυμο, το Ρουφίνο και το Σούδα[1]. Πέραν των προλεγομένων, υπάρχει περί του Αθηναγόρος σημείωμα αγνώστου συγγραφέως, το οποίο βασίζεται σε απολογία του Φιλίππου Σηδίτου. Η αναφορά αυτή όμως κρίνεται ως αναξιόπιστη από τον ιστορικό Σωκράτη[2], αλλά και τους σημερινούς μελετητές[3][4]. Μερικά στοιχεία από την αναφορά αυτή μπορούν να εκτιμηθούν ως πιθανώς σωστά διασταυρούμενα σε σχέση με έτερες ιστορικές πηγές, όπως ότι ο Κλήμης Αλεξανδρείας μαθήτευσε δίπλα του, καθώς φαίνεται από το έργο του "Στρωματείς" ότι όντως μαθήτευσε, σε άγνωστό όμως προς εμάς Έλληνα δάσκαλο εξ Ιωνίας (κατά τον πατρολόγο Παν. Χρήστου ίσως είλκυε την καταγωγή του από εκεί)[5] και την παραμονή του στην Αλεξάνδρεια όπως μέσα από το έργο "Περί Αναστάσεως" διαφαίνεται, λόγω της αναφοράς του για εκτροφή καμηλών[6].

Μέσα από τα συγγράμματα του διαβλέπουμε πως εισήχθη στο χριστιανισμό από τον εθνικό βίο, μελετώντας τις Γραφές[7]. Μετά τη μεταστροφή του διατήρησε τρίβωνα και υπήρξε εκ των πρώτων ιδρυτών χριστιανικής σχολής υψηλού επιπέδου[8]. Διαφαίνεται κράτιστος γνώστης των φιλοσοφικών, ιστορικών και ποιητικών δεδομένων της εποχής του, τα οποία χρησιμοποιεί στη γραμματεία του, με αποτέλεσμα να αποτελεί το γλαφυρότερο εκκλησιαστικό συγγραφέα του β΄ αιώνος. Εξ αυτού του γεγονότος εικάζεται ότι πιθανώς άσκησε το επάγγελμα του ρήτορος ή του δασκάλου της ρητορικής[9]. Έζησε κατά τα χρόνια των Αυτοκρατόρων Μάρκου Αυρηλίου και Κομμόδου, αλλά πέραν τούτων ουδεμία πληροφορία υπάρχει σχετικά με τον σημαντικό αυτό απολογητή, πέραν ότι ήταν Αθηναίος.

Συγγράμματα

Γενικά

Σήμερα τα μοναδικά γνωστά έργα του Αθηναγόρα είναι τα δύο σωζόμενα έργα αυτού "Πρεσβεία περί Χριστιανών" και "Περί Αναστάσεως Νεκρών". Η χειρόγραφη παράδοση αυτών εξ αρχής υπήρξε φτωχή και σήμερα διασώζονται μόνο μέσω του κώδικα Paris.Gr 451, γραφέντος το 914 υπό τον Βαάνους ύστερα από εντολή του Αρέθα Καισαρείας[10]. Η γνώση ότι τα δύο συγγράμματα ανήκουν στον Αθηναγόρα είτε προήλθε από την αντιγραφή άλλου κώδικος που τον κατονόμαζε, είτε από την παράθεση χωρίου εκ της απολογίας του Αθηναγόρα από τον Μεθόδιο Ολύμπου με τη σαφή ένδειξη ότι προήλθε από τον εν λόγο απολογητή[11].

Μέσα από τα έργα του Αθηναγόρα αμέσως διακρίνεται η εξαιρετική του μόρφωση και η φιλοσοφική του κατάρτιση. Γι αυτό άλλωστε χαρακτηρίζεται και ως "χριστιανός φιλόσοφος"[12]. Ο Αθηναγόρας διέθετε πλούσιο λογοτεχνικό τάλαντο, με ακριβή και καθαρή έκφραση και έντονο γλωσσικό αισθητήριο[13]. Το έργο του στην ουσία είναι περισσότερο φιλοσοφικό παρά θεολογικό[14]. Προχωρεί με στόχο να αποδείξει την αλήθεια με λογικά επιχειρήματα τόσο περί της υπάρξεως του Θεού, όσο και περί Αναστάσεως. Δε στέκεται ιδιαίτερα σε μία βιβλική θεμελίωση των απόψεών του, είτε διότι θέλησε να δείξει την ορθότητα της πίστεώς του με επιχειρήματα που δεν αμφισβητούσαν οι κατήγοροι της εκκλησίας, είτε λόγω των απόψεών του περί αληθείας (ο Αθηναγόρας πίστευε πως η εν Χριστώ αλήθεια προκύπτει από τη έλξη του Θεού στον άνθρωπο)[15]. Κύριο μέλημά του τελικά αποβαίνει η ηθικολογία, εξού και απουσιάζουν τα μεγάλα προβλήματα της θεολογίας της εποχής. Αυτά προφανώς και εμφαίνουν τα κύρια αίτια σιωπής του έργου του από τους ανθρώπους της εποχής του καθώς των μεταγενεστέρων ερευνητών[16]. Τέλος παρατηρούμε πως ο Αθηναγόρας είναι αρκετά εκλεκτικός στα συγγράμματά του. Στόχο είχε να αποδείξει πως ο χριστιανισμός αποτελούσε συνέχεια του αρχαίου κόσμου και πως η αλήθειά του ήταν τελείωση της προσπάθειας των αρχαίων φιλοσόφων[17]. Η στάση του απέναντι στη φιλοσοφία είναι διαλλακτική, διαλλακτικότερη από τον Ιουστίνο, αν και αυτή η τόσο φιλική στάση, όπως η αντίστοιχα η ακραία του Τατιανού, δε βρήκε παρά λίγους μιμητές στην εκκλησιαστική παράδοση[18].

Πρεσβεία περί χριστιανών

Η απολογία "Πρεσβεία περί Χριστιανών" είναι το έργο που συνέγραψε ο Αθηναγόρας προς το Μάρκο Αυρήλιο και τον γιο του Κόμοδο, όπως λαμβάνουμε από προσφώνηση του έργου[19]. Συνεκτιμώντας το στοιχείο αυτό και πως ο Κόμμοδος υπήρξε συναυκράτορας με τον πατέρα του Μάρκο Αυρήλιο μεταξύ 176 και 180, η πραγματεία λογικά παραδόθηκε μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα[20] και ίσως το 177 από την πληροφορία που λαμβάνουμε[21] περί νόμου κατά των χριστιανών, που με βάση κάποιες ασαφείς πηγές συνέβη συνέβη τότε[22]. Η απολογία παραδόθηκε στον αυτοκράτορα, πιθανώς αυτοπροσώπως από τον ίδιο τον Αθηναγόρα[23].

Το έργο αποκαλείται πρεσβεία και με βάση το περιεχόμενό του, όντως είναι. Σκοπός του συγγραφέα δεν είναι να επιτεθεί αλλά να απολογηθεί κατά κακοδοξιών που προσάπτονται στους χριστιανούς και να παρακαλέσει για δικαιοσύνη και ισονομία προς τους χριστιανούς. Γραμμένη με ύφος λαμπρό και λογοτεχνικό, με συνέπεια, μεθοδικότητα και ευγένεια θεωρείται η καλύτερη διασωθείσα απολογία του β΄ αιώνος[24]. Η απολογία ξεκινά με τον Αθηναγόρα να παραπονείται για τη συμπεριφορά του ρωμαϊκού κράτους απέναντι στους χριστιανούς, καθότι όλες οι θρησκείες στην αυτοκρατορία έχουν το δικαίωμα να τελούν ελεύθερα την πίστη τους, όχι όμως και οι χριστιανοί. Απορεί γιατί διώκονται χωρίς να τελούν αξιόποινες πράξεις και διερωτάται γιατί διώκονται για την πίστη τους και όχι οι φιλόσοφοι[25]. Στην κατηγορία περί αθεΐας, βρίσκει ευκαιρία να διακηρύξει το χριστιανικό μονοθεϊσμό λέγοντας χαρακτηριστικά πως η πίστη σε ένα Θεό δεν είναι διαφορετική από την πίστη των φιλοσόφων και των ποιητών από τον Ευρυπίδη μέχρι και τους Στωικούς. Καταλήγει δε πως η μαρτυρία αυτών δεν είναι σαφής και βέβαιη όπως η μαρτυρία των προφητών οι ποίοι μιλούσαν με θεία έμπνευση. Έτσι οι χριστιανοί δεν πιστεύουν στην κτίση, αλλά τον Κτίστη αυτής καθώς και πως αντί να μισούν προτιμούν να αγαπούν. Στην κατηγορία περί ηθικών παραπτωμάτων, όπως οιδιπόδειων μίξεων και θυέστειων δείπνων αντιπαραβάλει τα πιστεύω της χριστιανικής κοινότητας όπως την εγκράτεια, την παρθενία, πως ο δεύτερος γάμος θεωρείται "ευπρεπής μοιχεία" και πως οι χριστιανοί συνευρίσκονται ερωτικώς μόνο για λόγους παιδοποιίας. Επειδή μάλιστα έχουν ως σκοπό την αιώνια ζωή καταφρονούν τα αγαθά αυτού του κόσμου. Τέλος κλείνει με τη παράκληση να αποδεχτούν οι αυτοκράτορες το αίτημα για δικαιοσύνη και ισονομία στους χριστιανούς.

Πρέπει εδώ να πούμε πως ο Μεθόδιος Ολύμπου στη γραμματεία του χρησιμοποιεί χωρίο από το εν λόγω κείμενο, ενώ ο Μέγας Αθανάσιος αργότερα χρησιμοποίησε σιωπηρώς επιχειρήματα στην πραγματεία του "Κατά Ειδώλων"[26].

Περί Αναστάσεως Νεκρών

Θεολογία

Υποσημειώσεις

  1. Παν. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίδα 573
  2. Εκκλησιαστική Ιστορία 7, 27
  3. Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 574
  4. Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, Τόμος Α΄, σελίδα 271
  5. Στρωμματείς 1, 1
  6. Περί Αναστάσεως 12
  7. Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 574
  8. Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 574
  9. Στ. Παπαδόπουλος, ενθ. αν., 271
  10. Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 575
  11. Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 575
  12. Στ. Παπαδόπουλος, ενθ.αν., 271
  13. Στ. Παπαδόπουλος, ενθ.αν., 272
  14. Στ. Παπαδόπουλος, ενθ.αν., 272
  15. Στ. Παπαδόπουλος, ενθ.αν., 272
  16. Στ. Παπαδόπουλος, ενθ.αν., 274
  17. Στ. Παπαδόπουλος, ενθ.αν., 274
  18. Στ. Παπαδόπουλος, ενθ.αν., 275
  19. Πρεσβεία περί χριστιανών 18 και 37
  20. Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 575
  21. Πρεσβεία περί χριστιανών 1
  22. Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 575
  23. Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 575
  24. Παν. Χρήστου, ενθ.αν., 577
  25. Πρεσβεία... 2
  26. Κεφάλαια 36 και 37

Βιβλιογραφία

  • Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 2005.
  • Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία, Τόμος Α΄, Έκδοση Ιδιωτική, Αθήνα 2000.
  • Κωνσταντίνος Σκουτέρης, Ιστορία Δογμάτων, Τόμος Α΄, Έκδοση Ιδιωτική Αθήνα 1998.
  • Θεοδώρου Ανδρέας, Ιστορία των Δογμάτων. Τόμος Α-μέρος β΄, Γρηγόρης, Αθήνα 1977.
  • Νικόλαος Τζιράκης, Απολογητές, Αρμός, Αθήνα 2003.