Απόστολος Πέτρος

Ο βίος του

Καταγωγή και βίος πριν την κλήση

Ο Απόστολος Πέτρος γεννήθηκε στη Βηθσαϊδά (Ιω. 1, 45), κοντά στη λίμνη Γεννησαρέτ. Αδερφός του ήταν ο πρωτόκλητος Ανδρέας, που από κοινού και μαζί με τους υιούς του Ζεβεδαίου, Απόστολο Ιάκωβο και Ευαγγελιστή Ιωάννη, ασκούσαν το επάγγελμα του ψαρά (Ματθ. 4, 18). Ο πατέρας του ονομαζόταν Ιωάννης ή Ιωνάς (Ιω. 1, 43. 21, 15-17), ενώ ο ίδιος αναφέρεται ως Σίμωνας (Ματθ. 10, 2, Μαρκ. 3, 16), Συμεών (Πράξεις 15, 14), αλλά και Κηφάς, που σημαίνει Πέτρα (Α΄ Κορινθίους 1, 12. Γαλάτας 1, 18). Ο Ματθαίος ονομάζει το Σίμωνα, γιο του Ιωνά (Βαριωνά), αν και κατά μία άποψη, που ακόμα δεν έχει σταθερή βάση, η ονομασία αυτή σημαίνει τρομοκράτης. Το όνομα Ιωνάς, πιθανώς να είναι σύντμηση και απλογραφία του Ιωάννης.

Ο Απόστολος Πέτρος κατοικούσε στην Καπερναούμ (Ματθ. 5, 14. Μαρκ. 1, 21) από όπου καταγόταν η γυναίκα του. Στην πόλη αυτή εγκαταστάθηκε μετά το γάμο του. Για τη γυναίκα του δεν αναφέρεται κάτι σχετικό στην Καινή Διαθήκη αν και είναι γνωστό ότι ο Πέτρος ήταν έγγαμος, γιατί ο Χριστός θεράπευσε την πεθερά του (Ματθ. 8, 14-15. Λουκ. 4, 38-39). Είναι πιθανό ότι η σύζυγος του δεν ζούσε όταν τον κάλεσε ο Χριστός στο αποστολικό αξίωμα. Μάλιστα αργότερα, στις ιεραποστολικές του περιοδείες, είχε και ο Πέτρος μαζί του όχι τη γυναίκα του αλλά χριστιανή αδελφή για να τον υπηρετεί (Α΄ Κορινθίους 9, 5).

Το γεγονός ότι ασκούσε το επάγγελμα του ψαρά αλλά και το γεγονός ότι τα μέλη του Συνεδρίου αποκάλεσαν αυτόν - όπως και τον Ιωάννη - "αγράμματους και απλοϊκούς" (Πράξεις 4, 13) δείχνουν ότι δεν είχε φοιτήσει σε ραββινική σχολή. Όμως πιθανόν να ήταν μαθητής του Ιωάννη του Προδρόμου. Η κλήση του στο αποστολικό αξίωμα έγινε σταδιακά. Πρώτα τον παρουσίασε στο Χριστό, ο αδελφός του Ανδρέας (Ιω. 1, 42). Ήταν παρών, προφανώς, στο γάμο της Κανά και αμέσως μετά από το γάμο αυτόν εγκαταστάθηκε με τον Ιησού και άλλους μαθητές στην Καπερναούμ (Ιω. 2, 1-12). Την κλήση του αναφέρουν οι τρεις Συνοπτικοί Ευαγγελιστές. Αναφέρεται πάντοτε μεταξύ των μαθητών στους καταλόγους της Καινής Διαθήκης και αποτελούσε, μαζί με τους αδελφούς Ιάκωβο και Ιωάννη, τον πιο στενό κύκλο των μαθητών, λαμβάνοντας πρωτεύουσα θέση στον Αποστολικό κύκλο.

Μετονομασία

Στην Καινή Διαθήκη δε φαίνεται καθαρά πότε ο Ιησούς ονόμασε το Σίμωνα Κηφά, δηλ. βράχο, πέτρα, που αποδίδεται στην Ελληνική ως "Πέτρος". Κατά το Ματθαίο (16, 18) η μετονομασία αυτή συνδέεται με την ομολογία του Πέτρου στην Καισάρεια του Φιλίππου. Κατά το Μάρκο (3, 16) και το Λουκά (6, 14,) η αλλαγή αυτή του ονόματος του από Σίμωνα σε Πέτρο, μνημονεύεται στην αρχή του καταλόγου των δώδεκα, όταν δηλ. συγκροτήθηκε και ολοκληρώθηκε από τον Ιησού η ομάδα των δώδεκα. Ο Ιωάννης (1, 42) γράφει πως όταν για πρώτη φορά ο Σίμων συναντήθηκε με τον Ιησού, στον οποίο τον παρουσίασε ο αδελφός του Ανδρέας, ο Ιησούς του είπε ότι θα ονομαστεί Κηφάς, που σημαίνει Πέτρος.

Ο Απόστολος Πέτρος μέσα από την Καινή Διαθήκη και μέχρι την ανάληψη του Κυρίου

Ο Απόστολος Πέτρος, μέσα από τα κείμενα της Καινής Διαθήκης, διαφαίνεται πως κατείχε πρωτεύοντα ρόλο. Ο χαρακτήρας του διαφαίνεται ενθουσιώδης, ορμητικός, ενεργητικός και γεμάτος αυτοπεποίθηση, αναλαμβάνοντας διαρκώς πρωτοβουλίες. Συνάμα όμως επεδείκνυε και ένα ευμετάβλητο και ασταθή χαρακτήρα. Ο ίδιος παρέμενε πάντοτε ειλικρινής και αφοσιωμένος στο Χριστό, εμφάνιζε όμως μερικές φορές εξάρσεις, που τις καταπράυνε γρήγορα γιατί εξ αιτίας τους έχανε το θάρρος του.

Κατά την πρώτη γνωριμία με τον Χριστό, ο Πέτρος του ζήτησε να φύγει από τη βάρκα του γιατί "ήταν αμαρτωλός". Όταν ο Χριστός είπε στους ακροατές του ότι για να έχουν αληθινή ζωή πρέπει να τρώγουν το Σώμα Του και να πίνουν το Αίμα Του, εκείνοι δεν αντιλήφθηκαν το μήνυμά Του και σκανδαλιζόμενοι έφυγαν. Ρωτώντας ο Κύριος τους Δώδεκα μαθητές Του, εάν θέλουν και αυτοί να φύγουν, ο Πέτρος απάντησε αμέσως "Κύριε, σε ποιόν να πάμε; Έχεις λόγια ζωής αιωνίου και εμείς επιστεύσαμε και γνωρίσαμε ότι συ είσαι ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος". Μετά από προτροπή του Ιησού, ο Πέτρος βάδισε στη θάλασσα (Ματθ. 14, 28-32). Επίσης μετά από προτροπή του Ιησού, ψάρεψε ένα ψάρι που είχε στην κοιλιά του ένα νόμισμα, για να πληρώσει τον φόρο στους Ρωμαίους (Ματθ. 17, 24-27).

Στην Καισάρεια του Φιλίππου, λίγο πριν από το πάθος, ο Χριστός υπέβαλε στους μαθητές του την ερώτηση ποια γνώμη είχαν οι άνθρωποι για Εκείνον. Ο Πέτρος απάντησε ότι ο Χριστός είναι ο Μεσσίας, ο Υιός του αληθινού Θεού (Ματθ. 16, 13-16). Τότε ο Ιησούς απεκάλεσε τον Πέτρο μακάριο, επειδή δέχθηκε την αποκάλυψη όχι από άνθρωπο, αλλά από τον Ίδιο τον Θεό. Του είπε πώς σε αυτή την πέτρα, δηλαδή στην ομολογία ότι ο Χριστός είναι Υιός του Θεού, θα οικοδομήσει την Εκκλησία Του, της οποίας "πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν". Στη συνέχεια ζήτησε από τους μαθητές Του να κρατήσουν κρυφό ότι αυτός είναι ο Μεσσίας, και τους φανέρωσε ότι θα μεταβεί στα Ιεροσόλυμα, όπου θα σταυρωθεί και θα αναστηθεί την τρίτη ημέρα. Ο Πέτρος πήρε το Χριστό ιδιαιτέρως και προσπάθησε να τον αποτρέψει από από την πορεία του προς το Πάθος. Ο Χριστός όμως τον επιτίμησε αυστηρά ("Ύπαγε οπίσω μου σατανά" Ματθ. 16,23).

Ο Πέτρος, μαζί με τους Ιωάννη και Ιάκωβο, ήταν παρών στη Μεταμόρφωση του Κυρίου στο Όρος Θαβώρ (Ματθ. ιζ', 1-8, Μάρκ. θ', 2-8, Λουκ. θ', 28-36). Όταν ο Χριστός, λίγο πριν το πάθος Του, το βράδυ του Μυστικού Δείπνου, έπλυνε τα πόδια των μαθητών Του, ο Πέτρος αρνήθηκε. Ο Χριστός απευθυνόμενος προς αυτόν του είπε πως "εάν δεν δεχθής να σού πλύνω τα πόδια δεν μπορείς να μένης κοντά μου". Τότε ο Απόστολος Πέτρος απάντησε, "Τότε Κύριε μη μου πλύνεις μόνον τα πόδια, αλλά και τα χέρια και το κεφάλι"(Ιωάν. 13, 5-10). Το ίδιο βράδυ φαίνεται να διακατέχεται από έντονη αγωνία για να μάθει ποιος είναι ο προδότης του Ιησού (Ιωάν. 13, 24), ενώ διαμαρτύρεται διότι ο Ιησούς του είπε πως εκεί που οδεύει, δεν μπορεί ο ίδιος ακόμα να τον ακολουθήσει. Ο Πέτρος υπόσχεται στον Κύριο ότι είναι έτοιμος να θυσιάσει τη ζωή του γι' αυτόν (Ιωάν. 13, 36-37· πρβλ. Ματθ. 26, 33. Μάρκ. 14, 29). Ο Κύριος όμως προφητικά του προανήγγειλε ότι θα τον αρνιόταν τρεις φορές.

Όταν ο Ιησούς προσευχήθηκε στον κήπο της Γεθσημανή και γυρίζοντας κοντά στους μαθητές του, τους βρήκε να κοιμούνται, πρώτα απευθύνθηκε στον Πέτρο (Μάρκ. 14, 37), ενώ τη στιγμή που Τον συνελάμβαναν, ο Πέτρος με μαχαίρι έκοψε το αυτί ενός από τους δούλους του αρχιερέα. Ο Χριστός τον επετίμησε θεραπεύοντας τον Μάλχο (Ματθ. 26, 51. Μάρκ. 14, 47. Λουκ. 22, 50. Ιωάν. 18, 10). Όταν συνέλαβαν τον Ιησού Χριστό, ο Πέτρος τον ακολούθησε μέχρι την αυλή του αρχιερέα (Ματθ. 26, 58. Μάρκ. 14, 54. Λουκ. 22, 54. Ιωάν. 18, 15-16). Στη συνέχεια ο Πέτρος Τον αρνείται τρεις φορές με όρκο. Αφού αλέκτωρ ελάλησε τρις, θυμήθηκε τον λόγο του Χριστού που του είχε προαναγγείλει αυτή την πτώση, και μετανιώνοντας, έκλαψε πικρά. Ο Χριστός μετά την Ανάστασή Του, τον ρώτησε τρεις φορές εάν τον αγαπά, και του έδωσε την εντολή να ποιμαίνει τα λογικά Του πρόβατα, αποκαθιστώντας τον στο αποστολικό αξίωμα.

Μετά την Ανάληψη

Οι ειδήσεις για την ιστορία του Πέτρου μετά την Ανάσταση δεν είναι πολλές και δε μπορούμε να έχουμε ένα διάγραμμα της πορείας του και κανένα σταθερό σημείο για μια σωστή χρονολόγηση. Στην ιστορία της πρώτης Εκκλησίας και πάλι πρωτοστατεί ο Πέτρος στην πρώτη διοικητικού χαρακτήρα πράξη των Αποστόλων, όταν υπέδειξε σε κοινή σύναξη των πιστών να εκλέξουν τον αντικαταστάτη του Ιούδα του Ισκαριώτη(Πρ. 1, 13-26). Την ημέρα της Πεντηκοστής πάλι ο Πέτρος σηκώθηκε μαζί με τους άλλους έντεκα Αποστόλους και μίλησε προς το συγκεντρωμένο πλήθος ώστε να πιστέψουν και να βαπτιστούν 3.000. (Πρ. 2, 14-41). Στη συνέχεια ο Πέτρος θεράπευσε κάποιο χωλό στο Ναό, όντας με τον Ιωάννη (Πρ. 3, 1-11), μίλησε για δεύτερη φορά προς το πλήθος.(Πρ. 2, 12-26). Αυτός ο λόγος είχε συνέπεια να οδηγηθεί με τον Ιωάννη στο συνέδριο. Εκεί μίλησε με παρρησία (Πρ. 4, 1-12), λέγοντας ότι δεν μπορούσε να μη μιλήσει γι' αυτά που είδε και άκουσε (Πρ. 4, 20). Οι Ιουδαίοι και μάλιστα οι Σαδδουκαίοι συνέλαβαν για δεύτερη φορά τον Πέτρο και τον Ιωάννη και τους φυλάκισαν, για να αποφυλακιστούν όμως με θαυμαστό τρόπο. (Πρ. 5, 17-42).

Γεγονότα, όπως η θανατική τιμωρία του Ανανία και της συζύγου του Σαπφείρας (Πρ. 5, 1-11) και τα θαύματα που έκανε και με τη σκιά του ακόμη (Πρ. 5, 15-16) μεγάλωσαν πολύ τη φήμη του Αποστόλου Πέτρου.

Ο Πέτρος και ο Ιωάννης στάλθηκαν αργότερα από τους Αποστόλους στη Σαμάρεια, όταν άκουσαν ότι εκεί διαδόθηκε ο λόγος του Θεού (Πρ. 8, 14). Στη Σαμάρεια συναντήθηκε ο Πέτρος με το Σίμωνα το μάγο (Πρ. 8, 18-24) και οι δυο Απόστολοι, Πέτρος και Ιωάννης, κήρυξαν το λόγο του Θεού σε πολλά χωριά της Σαμάρειας (Πρ. 8, 25).

Ο Πέτρος, με κέντρο πάντοτε τα Ιεροσόλυμα, πολλές φορές μετέβαινε σε περιοδείες και επισκεπτόταν τις πλησιόχωρες Εκκλησίες (Πρ. 9, 32). Μαζί με τον αδελφόθεο Ιάκωβο και τον Ιωάννη θεωρούνταν «στύλοι» της Εκκλησίας (Γαλ. 2, 9).

Σε μια περιοδεία ο Πέτρος θεράπευσε στη Λύδδα τον παραλυτικό Αινέα (Πρ. 9, 32-34) και στην Ιόππη ανέστησε την Ταβιθά ή Δορκάδα (Πρ. 9, 36-42). Πάντως στις περιοχές αυτές προϋπήρχαν Χριστιανοί και δεν είναι ο Πέτρος ο πρώτος ιεραπόστολος των μερών αυτών (πρβλ. Πρ. 9, 32)' ο Πέτρος φαίνεται ότι είχε μεγάλα αποτελέσματα στη Λύδδα και Σάρωνα (Πρ. 9, 35). Στην Ιόππη ο Πέτρος έμεινε αρκετές ημέρες (Πρ. 9, 43) και στην Καισαρεία, όπου πορεύτηκε με θεία εντολή, κατήχησε και βάφτισε τον εκατόνταρχο Κορνήλιο και όλους τους δικούς του (Πρ. 10, 1-48).

Όταν γύρισε στα Ιεροσόλυμα εξιστόρησε τα γεγονότα με τον Κορνήλιο και έδωσε απάντηση στους χριστιανούς ε κ περιτομής, που δυσαρεστήθηκαν γιατί βάφτισε τον εκατόνταρχο Κορνήλιο (Πρ. 11, 1-17). Το 42 ή 44 ο Ηρώδης Αγρίππας Α' συνέλαβε, μετά τη θανάτωση του Αποστόλου Ιακώβου και αφού είδε ότι αυτή η πράξη άρεσε στους Ιουδαίους, τον Πέτρο και τον φυλάκισε με σκοπό να τον θανατώσει. Ο Θεός όμως τον έσωσε με θαυμαστό τρόπο· τότε ο Πέτρος ήρθε στο σπίτι της Μαρίας, της μητέρας του Μάρκου (Πρ. 12, 1-17). Από εκεί έφυγε και πήγε σ' άλλον τόπο (Πρ. 12, 17).

Στη συνέχεια ο Πέτρος λαμβάνει μέρος στην Αποστολική Σύνοδο, το 49 στα Ιεροσόλυμα, όπου διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο μαζί με τον Παύλο, τον αδελφόθεο Ιάκωβο και το Βαρνάβα (Πρ. 15, 14. Γαλ. 2, 7-8). Εκεί τάχθηκε με σθένος υπέρ της ελευθερίας των Εθνικοχριστιανών σε σχέση με την περιτομή και τις διατάξεις του Μωσαικού Νόμου, υποστηρίζοντας ότι δεν ήταν υποχρεωμένοι οι εξ Εθνικών Χριστιανοί να συμμορφώνονται με αυτές γιατί και οι Εθνικοί, όπως και οι Ιουδαίοι, σώζονται μόνον με την πίστη στο Χριστό (Πρ. 15, 1-29).

Αργότερα ο Πέτρος συναντιέται στην Αντιόχεια με τον Παύλο, ο οποίος τον έψεξε γιατί έκανε παραχωρήσεις στους ιουδαΐζοντες σε βάρος των εξ Εθνικών Χριστιανών (Γαλ. 2, 11-21).

Το κήρυγμα του Πέτρου περιορίστηκε κυρίως στους Εβραίους και μάλιστα στην Παλαιστίνη. Ο Ευσέβιος, που χρησιμοποιεί στην περίπτωση αυτή τον Ωριγένη, αναφέρει ότι ο Πέτρος κήρυξε το Ευαγγέλιο στους Ιουδαίους της διασποράς, στον Πόντο, τη Γαλατία, τη Βιθυνία, την Καππαδοκία και την Ασία (Εκκλησιαστική Ιστορία, 3,1. 4,2).

Εικασίες για τρομοκρατική ιδιότητα

Από το γεγονός ότι ο Πέτρος έφερε μαχαίρι και απέκοψε το αυτί του Μάλχου τη νύχτα της σύλληψης του Ιησού, κάποιοι υπέθεσαν ότι ο Πέτρος ήταν αναρχικός Σικάριος (τρομοκράτης) του ομίλου των Ζηλωτών, οι οποίοι αντιστέκονταν ενεργητικά στη ρωμαϊκή εξουσία. Στον όμιλο αυτό ήταν ο Σίμων ο Ζηλωτής και πιθανόν και ο Ιούδας ο Ισκαριώτης. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από την πιθανότητα η λέξη "Βαριωνάς" να μην σημαίνει "γιος του Ιωνά" αλλά "τρομοκράτης". Πάντως αυτή η ερμηνεία δεν μπορεί να υποστηριχτεί με σιγουριά.

Απόστολος Πέτρος και Ρώμη

Οι Ρωμαιοκαθολικοί πιστεύουν ότι ο Πέτρος υπήρξε ο πρώτος Πάπας, δηλ. Επίσκοπος Ρώμης, υποστηρίζοντας το "Πρωτείο του Πάπα" στο υποτιθέμενο πρωτείο του Πέτρου έναντι των άλλων Αποστόλων. Αυτό το θεμελιώνουν από τα λόγια του Ιησού στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου: "Εσύ είσαι Πέτρος και πάνω σ'αυτήν την Πέτρα θα οικοδομήσω την Εκκλησία μου...".

Η άποψη ότι ο Απόστολος Πέτρος είναι ο ιδρυτής της Εκκλησίας της Ρώμης στηρίζεται κυρίως στις λεγόμενες Ψευδοϊσιδώρειες διατάξεις, μια συλλογή κειμένων αγνώστου συγγραφέα, που έγινε στη Γαλλία κατά τον 9ο αιώνα μ. Χ.. Πρόκειται για νόθα κείμενα που αποβλέπουν στην ενίσχυση της παπικής εξουσίας. Στην Καινή Διαθήκη (Πράξεις των Αποστόλων, στις επιστολές Προς Γαλάτας, Προς Κορινθίους Α΄, Προς Ρωμαίους, καθώς και στις λεγόμενες επιστολές της αιχμαλωσίας), δε βρίσκουμε ιστορικές μαρτυρίες για επίσκεψη του Πέτρου στη Ρώμη. Κάτι τέτοιο είναι πολύ σημαντικό διότι ο Πέτρος δε φαίνεται να είχε επισκεφτεί τη Ρώμη μέχρι τουλάχιστον το 55, τη στιγμή που ψευδο-Ισιδώρειες διατάξεις τον αναφέρουν ως επίσκοπο για 25 περίπου έτη και μέχρι το θάνατό του, δηλαδή αρκετά πριν από το 50, ενώ και οι επιστολές του δε φαίνεται να απευθύνονται προς τους Ρωμαίους.

Η ιστορική έρευνα σήμερα καταλήγει πως ο Πέτρος δεν είναι ιδρυτής της Εκκλησίας της Ρώμης, όπου ο Χριστιανισμός δεν κηρύχτηκε από τους Αποστόλους, γιατί κανένας δεν φαίνεται να πήγε στη Ρώμη για να κηρύξει το Ευαγγέλιο. Στη Ρώμη ο Χριστιανισμός κηρύχτηκε από άγνωστους Χριστιανούς, οι οποίοι προφανώς άκουσαν τον Πέτρο στα Ιεροσόλυμα την ημέρα της Πεντηκοστής (Πρ. 2, 10) και κάποιους ακόμα που είχαν διδαχθεί το χριστιανισμό από τον Παύλο στις διάφορες πόλεις, όπου κήρυξε. Επίσης, ο Απόστολος Πέτρος δεν υπήρξε ο πρώτος Πάπας της Ρώμης, αφού σύμφωνα με τους διασωθέντες επισκοπικούς καταλόγους, αλλά και τις ιστορικές μαρτυρίες εκκλησιαστικών συγγραφέων, ως πρώτος Επίσκοπος της Ρώμης ουδέποτε αναφέρεται ο Πέτρος, αλλά ο Λίνος, άλλοτε δε, αν και εσφαλμένως υπό του Τερτυλλιανού, ο Κλήμεντας Ρώμης.

Βλέπε: Παπικό πρωτείο, Πρεσβεία τιμής των Εκκλησιών.

Μαρτυρικός θάνατος

Πιστεύεται ότι ο Πέτρος μαρτύρησε στις 13 Οκτωβρίου του 64 μ.Χ. στο Ιπποδρόμιο του Νέρωνα στη Ρώμη. Έρευνες που έχουν γίνει στις κατακόμβες της Ρώμης θεωρείται ότι έχουν ανακαλύψει τον τάφο του Αποστόλου, ο οποίος βρίσκεται στις κρύπτες κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, αν και υπάρχουν και αντίθετες απόψεις. Επίσης θεωρείται ότι έχουν ανακαλυφθεί και οι αλυσίδες με τις οποίες ήταν δεμένος στη φυλακή του Μαμερτίνου στη βασιλική Σαν Πιέτρο ιν Βίνκολι.