Νικόδημος Αγιορείτης

Ο Άγιος Νικόδημος

O Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης (1749-1809) είναι Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και υπήρξε απο τις σημαντικότερες ασκητικές μορφές της σύγχρονης ορθόδοξης χριστιανικής πίστης. Το κατά κόσμον όνομά του ήταν Νικόλαος Καλλιβρούτσης. Η συνεισφορά του υπήρξε πολύπλευρη και αφορούσε ποιμαντικό και συγγραφικό έργο, ενώ είναι και ο συγγραφέας σημαντικών ποιμαντικών πονημάτων όπως του Πηδαλίου, της Φιλοκαλίας και του Ευεργετινού. Η μορφή του, μαζί με τους κολυβάδες μοναχούς, ξεχώρισε τον 18ο αιωνα για την πατερικότητα και προσήλωση στο πνεύμα της ορθόδοξης ποιμαντικής διδασκαλίας όπως αυτή αποτυπώθηκε στην ανατολή και τους μεγάλους Πατέρες της εκκλησίας, ενώ εκδιώχθηκε για τις απόψεις του, που τελικά δικαιώθηκαν, περί της συχνότητας της Θείας Ευχαριστίας, αλλά και άλλων σωτηριολογικών εκκλησιαστικών ζητημάτων.

Ο βίος του

Παιδική ηλικία και μόρφωση

Γεννήθηκε στη Νάξο το 1749. Ο πατέρας του λεγόταν Αντώνιος και η μητέρα του Αναστασία. Από μικρός γαλουχήθηκε με χριστιανική ανατροφή από τους γονείς του. Ακολούθησε σπουδές και αποφοίτησε αρχικά από τη σχολή του Αγίου Γεωργίου στη Ναξο οπου είχε διδάσκαλο τον αδελφό του Κοσμά του Αιτωλού αρχιμανδρίτη Χρύσανθο. Εν συνεχεία ανεχώρησε για ανώτερες σπουδές στη Σμύρνη. Εκεί σπούδασε στην Ευαγγελική σχολή της Σμύρνης, για πέντε έτη. Διέπρεψε μάλιστα τόσο στη σχολή αυτή ώστε ο Ιερόθεος Σμύρνης τον ήθελε για μελλοντικό διευθυντή της σχολής του. Η μόρφωσή που έλαβε στη Σμύρνη εκτός από τη θεολογική επιστήμη περιελάμβανε και άλλες γνώσεις όπως φιλοσοφικές, οικονομικές, ιατρικές, αστρονομικές και στρατιωτικές. Στα ιδιαίτερα χαρίσματά του ήταν ο εξαιρετικός χειρισμός της γλώσσας, η γνώση γαλλικών, ιταλικών και λατινικών καθώς και η ισχυρή μνήμη.

Στροφή στο μοναχισμό

Το 1770, αφού αποφοίτησε από την Σχολή, επέστρεψε στην Νάξο και για μια πενταετία περίπου εργάστηκε ως Γραμματέας της Μητροπόλεως Παροναξίας υπό την εποπτεία και την καθοδήγηση του Μητροπολίτου Παροναξίας Ανθίμου του Γ΄ (1742-1779). Ο Νικόδημος ήταν λάτρης της μοναστικής πολιτείας. Αυτή η επιθυμία του, γιγάντωσε με τη γνωριμία με μοναχούς του Αγίου Όρους και με άλλες προσωπικότητες, όπως είναι ο Άγιος Μακάριος Νοταράς Επίσκοπος Κορίνθου. Το 1775 ήρθε στην Μονή Διονυσίου του Αγίου Όρους. Εκεί εκάρη μοναχός με το όνομα Νικόδημος. Σε αυτή την απόφαση ίσως να συνέβαλε και η μητέρα του, η οποία είχε και αυτή καρεί μοναχή στη Νάξο ονομαζόμενη Αγαθή.

Ο μοναστικός βίος

Παρά το οτι επέλεξε το μαναχισμό ο Νικόδημος, υπήρξε πολύ δραστήριος. Ως εργόχειρο του είχε την αντιγραφή κωδίκων. Διατηρούσε αλληλογραφία με πολλούς λογίους της εποχής του και ιδιαιτέρως με τον Οικουμενικό Πατριάρχη και εθνομάρτυρα Γρηγόριο Ε' και τον όσιο Αθανάσιο τον Πάριο. Ως μαναχός συνέταξε μεγάλο αριθμό συγγραμαμάτων και βιβλίων που γίνετε εμφανής η ορθόδοξος θεολογία. Στόχος του ήταν μια δυναμική απόκρουση των αιρέσεων και των κακοδοξιών των ημερών του. Είναι η προεξάρχουσα μορφή των Κολυβάδων, αυτών που ήθελαν δηλαδή τα Ιερά Μνημόσυνα των νεκρών να γίνονται Σάββατο και όχι Κυριακή. Ένεκα της εμμονής του στις παραδόσεις και στο Πνεύμα των Ιερών κανόνων της Εκκλησίας μας, υπέστη ταπεινώσεις και διωγμούς, διότι απέρριπτε τις λατινογενείς προσμίξεις στην ορθόδοξη θεολογία και λειτουργική ζωή. Επίσης ήταν σφοδρός πολέμιος της εκκοσμίκευσης της εκκλησίας και της αλλοίωσης της ορθόδοξης ασκητικής παράδοσης, που κέντρα στην εποχή του προωθούσαν στα πρότυπα της λατινικής μοναχικής παράδοσης. Εκοιμήθη την Τετάρτη 14 Ιουλίου του 1809 και σε ηλικία 60 ετών στο κελλί των Σκουρταίων, στις Καρυές του Αγίου Όρους. Τα τελευταία του λόγια ήταν η απάντηση που έδωσε στους μαθητές του όταν τον ρώτησαν αν ησυχάζει: “Τον Χριστό έβαλα μέσα μου και πώς να μη ησυχάσω;”.

Αγιότητα και Εορτή

• Η Ορθόδοξη Εκκλησία από το 1955 τον κατέταξε στο Αγιολόγιό της.
• Η μνήμη του Αγίου Νικοδήμου εορτάζεται στις 14 Ιουλίου.

Εργογραφία

Ακτημοσύνη, παρθενία και υπακοή είναι τα στοιχεία που κυρίως πραγματεύεται στη βιβλιογραφία του. Κυριότερα έργα είναι ο Αόρατος Πόλεμος, τα Πνευματικά Γυμνάσματα, το Συμβουλευτικόν Εγχειρίδιον, ο Κήπος Χαρίτων‚ το Νέον Μαρτυρολόγιον, το Εορτοδρόμιον, ο Συναξαριστής, η Ερμηνεία των επιστολών του Παύλου κ.α. Επίσης συνέγραψε το πηδάλιον, ενώ θεωρείται ένας απο το κορυφαίους εκκλησιστικούς συναξαριστές.

• • "Φιλοκαλία των ιερών νηπτικών" 1782
  • "Περί της συνεχούς μεταλήψεως των αχράντων του Χριστού Μυστηρίων" 1794
  • "Ευεργετινός" 1794
  • "Εξομολογητάριον" 1794
  • "Βιβλίον καλούμενον Αόρατος Πόλεμος" 1796
  • "Νέον Μαρτυρολόγιον" 1799
  • "Πηδάλιον" 1800
  • "Συμβουλευτικόν εγχειρίδιον περί φυλακής των πέντε αισθήσεων" 1801
  • "Νέον Εκλόγιον" 1803
  • "Ερμηνεία εις τας Επιστολάς" 1804
  • "Εορτοδρόμιον" 1804
  • "Βίβλος Βαρσανοουφίου και Ιωάννου" 1805el:Nicodemus of the Holy Mountain