Απόστολος Θωμάς

Απόστολος Θωμάς
Οι Άγιος Θωμάς
Γέννηση	άγνωστο
Κοίμηση	άγνωστο
Εορτασμός	6 Οκτωβρίου
Σημαντικές ημερομηνίες	49 μ.Χ. Αποστολική Σύνοδος
Τίτλος	Απόστολος

Ο Απόστολος Θωμάς ή Άγιος Θωμάς, ο αποκαλούμενος και Δίδυμος (Κατά Ιωάννην 11, 16. 20, 24. 21, 2), ήταν ένας εκ των δώδεκα μαθητών και Αποστόλων του Ιησού Χριστού. Ο Θωμάς μνημονεύεται ως μαθητής από όλους τους ευαγγελιστές, καθώς και στο βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων, αλλά οι πληροφορίες που διαθέτουμε σχετικά με αυτόν είναι περιορισμένες και λιγοστές. Θωμάς ήταν το αραμαϊκό του όνομα, ενώ το Δίδυμος η απόδοσή του στα ελληνικά. Η αναφορά στην απόκλησή του ως Δίδυμος, γίνεται στο ευαγγέλιο του Ιωάννη, το οποίο προοριζόταν περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο προς τους ελληνιστές Ιουδαίους. Κάτι τέτοιο δεικνύει πιθανώς πως έτσι αποκαλείτο ανάμεσά τους.

Ο βίος του

Όνομα

Το όνομα Θωμάς όπως προειπώθηκε είναι Αραμαϊκό και η απόδοσή του στα ελληνικά είναι η λέξη Δίδυμος. Προφερόταν ως Tau'ma και προερχόταν από την επίσης αραμαϊκή λέξη T'oma (תאומא)^{[εκκρεμεί παραπομπή]}. Παρόλα αυτά έγιναν κάποιες προσπάθειες από ορισμένους ερευνητές προς κάποιες άλλες κατευθύνσεις, οι οποίες όμως δεν έγιναν δεκτές από τη επιστημονική κοινότητα. Τέτοιες απόψεις ήταν πως το όνομα Θωμάς μπορεί να ταυτιστεί και με το επίθετο δίψυχος. Άλλοι ερευνητές πρότειναν πως η λέξη Δίδυμος απηχεί στην πραγματική οικογενειακή κατάσταση του Αποστόλου, όμως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί. Οι απόψεις αυτές ουσιαστικά στηρίζονται σε δύο αντιφατικές μαρτυρίες, που τον αναφέρουν ως δίδυμο κάποιας Λυσίας (PG 92, 1076) και κάποιου Ελεάζαρου (PG 2, 77). Είναι όμως γενικά παραδεκτό πως δεν απηχούν εξιόπιστες μαρτυρίες. Επίσης πρέπει να τονιστεί πως στις Συριακές εκκλησίες είναι γνωστός ως Ιούδας Θωμάς. Αυτή η μαρτυρία είναι πολύ σημαντική διότι μετά την εξεύρεση των κειμένων του Nag Hammadi, το απόκρυφο ευαγγέλιο του Θωμά, φέρεται να γράφτηκε από κάποιο δίδυμο Ιούδα Θωμά. Επιπρόσθετα, άλλα απόκρυφα κείμενα, όπως οι Πράξεις Θωμά, τον αναφέρουν αντίστοιχα ως Ιούδα Θωμά.

Ο βίος μέσα από την Καινή Διαθήκη

Ο Θωμάς θεωρείται πως ήταν ψαράς. Όπως διαφαίνεται από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη (21, 1-4) κατά την εμφάνιση του Ιησού στην όχθη της λίμνης Τιβεριάδος, ο Θωμάς βρισκόταν ανάμεσα στους επτά μαθητές, ενώ επίσης ανάμεσά τους βρισκόταν και κατά την παρουσία Του στη θαυμαστή αλιεία που ακολούθησε. Σύμφωνα όμως με μερικούς ερευνητές μια τέτοια εκτίμηση μπορεί να αποβεί παρακινδυνευμένη.

Στην πρώτη περίπτωση που συναντάμε τον Άγιο Θωμά παρατηρούμε αποφασιστικότητα και θάρρος. Ο Κύριος καλεί τους μαθητές να μεταβούν στην Βηθανία όπου βρισκόταν ο νεκρός πλεόν φίλος Του Λάζαρος, παρά το γεγονός ότι οι Ιουδαίοι τον γύρευαν για να τον θανατώσουν. Ο Θωμάς απευθυνόμενος προς τους άλλους μαθητές τους είπε: "ἄγωμεν καὶ ἡμεῖς ἵνα ἀποθάνωμεν μετ' αὐτοῦ" (Ιωάννης 11, 16). Σε άλλη περίσταση διαφαίνεται η ορθολογιστική σκέψη του Θωμά, που αργότερα αποκλήθηκε και άπιστος, εξ αιτίας της θέλησής του να γνωρίσει το μυστήριο της αναστάσεως από κοντά. Στο Ιωάννης 14, 4-5 παρατηρούμε πως στη ρήση του Κυρίου, πως οι μαθητές γνωρίζουν που πηγαίνει και ποια είναι η οδός που οδηγεί σε αυτό το δρόμο, ο ίδιος εγείρει κάποια ανασταλτικά ερωτήματα θέτοντας ευθέως το ερώτημα "Κύριε, οὐκ οἴδαμεν ποῦ ὑπάγεις· καὶ πῶς δυνάμεθα τὴν ὁδὸν εἰδέναι;". Σε μία τρίτη περίπτωση διαφωτίζεται περισσότερο ο σκεπτικός χαρακτήρας του Αποστόλου. Η περίπτωση αυτή είναι γνωστή περίπτωση της λεγόμενης "απιστίας" του Θωμά. Ο Κύριος εμφανίστηκε μετά την Ανάστασή σου ενώπιον μαθητών, δίχως ανάμεσά τους να βρίσκεται ο Θωμάς. Καθώς του διηγήθηκαν την ιστορία ο ίδιος δυσπιστούσε, όπως και μερικοί άλλοι μαθητές. Ο ίδιος όμως δείχνοντας την ευθύτητα του χαρακτήρα του δεν κρύφτηκε. Αναφώνησε ενώπιον των μαθητών πως "ἐὰν μὴ ἴδω ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ τὸν τύπον τῶν ἥλων, καὶ βάλω τὸν δάκτυλόν μου εἰς τὸν τύπον τῶν ἥλων, καὶ βάλω τὴν χεῖρά μου εἰς τὴν πλευρὰν αὐτοῦ, οὐ μὴ πιστεύσω" (Ιωάννης 20, 25). Η θέση αυτή όμως μετατράπηκε σε πραγματική θριαμβευτική ομολογία όταν ο Κύριος πραγματοποίησε το θέλημά του, αναγνωρίζοντας πως είναι "ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου" (Ιωάννης 20, 28).

Εξωγραφικές πηγές

Οι απόκρυφες "Πράξεις του Αγίου Αποστόλου Θωμά"

Για τον Απόστολο Θωμά υπάρχουν αρκετές εξωγραφικές πηγές, κυρίως απόκρυφες αλλά με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση ο Θωμάς κήρυξε το ευαγγέλιο στις περιοχές της Συρίας, της Περσίας και των Ινδιών. Το απόκρυφο βιβλίο μάλιστα που είναι διασωσμένο τόσο στα ελληνικά, τα συριακά, τα αιθιοπικά, τα λατινικά και τα αρμενικά (Πράξεις του Αγίου Αποστόλου Θωμά), διηγείται τη δράση του στις Ινδίες. Το κείμενο αυτό που κατά βάση απηχεί συριακές παραδόσεις, πιθανώς απηχεί ορισμένα αληθινα ιστορικά στοιχεία. Έτσι αναφέρει χαρακτηριστικά, πως ο Θωμάς κήρυξε πρώτος στην Ινδία και όχι ο Απόστολος Βαρθολομαίος, όπως μας διασώζει ο Πάνταινος. Η λογική λέει πως αν ο ίδιος προτίμησε την οδική μετάβαση του στις Ινδίες, τότε πρέπει να πέρασε και από την Συριακή Έδεσσα, διότι δεν υπάρχει δυνατότητα να διαδόθηκε τόσο νωρίς ο χριστιανισμός στην περιοχή πριν απαντηθεί σε περιοχές του δυτικού Ιράν.

Οι "Πράξεις του Θωμά", που αποδίδονται σε μανιχαϊκές ομάδες και ιδεολογικές επιδράσεις, γράφτηκαν ουσιαστικά για να προβάλλουν το Θωμά, μα και για να τον εξυψώσουν, αφού η Εκκλησία της Χαλδίας τον θεωρούσε ιδρυτή της. Οι συριακές εκκλησίες που ήδη από αρκετά νωρίς, τον 4ο αιώνα, βρίσκονταν σε μια διαδικασία αυτονόμησης από αυτή του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους, μέσω του κειμένου βρήκαν επίσης μία ευκαιρία να δείξουν την αξια του Αποστόλου και την ισοκυρότητά τους, σε σχέση με τις άλλες εκκλησίες. Μελετώντας εξωγενείς παραδόσεις αρχαίων μαρτυριών θεωρείται πως όντως στις Ινδίες ο χριστιανισμός διαδόθηκε από τους πρώτους κι όλας αιώνες. Στις Ινδίες μάλιστα κυκλοφορούν και αρκετές τοπικές παραδόσεις που ενισχύουν την υπόθεση της μετάβασής του. Είναι όμως πολύ πιθανό αυτές οι παραδόσεις να έχουν επηρεαστεί από τις Πράξεις και όχι το αντίθετο. Παρόλα αυτά εκκλησιαστικοί συγγραφείς μας δίνουν την πιθανότητα -κατά τον 4ο αιώνα-, να μπορούμε να ισχυριστούμε πως δεν αβάσιμη μία τέτοια μετάβαση, αλλά παραμένει δύσκολο να βρούμε επαρκή ιστορικά στοιχεία ώστε να αποδεχθούμε μία τέτοια προοπτική..

Ο Θωμάς τελικώς κατά την παράδοση λογχίστηκε στην πόλη Καλαμίνα των Ινδιών, όπου και θάφτηκε, τα δε οστά του διατηρούνται στην Έδεσσα της Συρίας από τα μέσα του 4ου αιώνα τουλάχιστον. Η Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει την Κυριακή του Θωμά, μια εβδομάδα μετά την Κυριακή του Πάσχα, αλλά η ονομαστική εορτή του Αποστόλου είναι στις 6 Οκτωβρίου και όχι την Κυριακή της Διακαινησίμου, όπου έχει ονομαστεί "η του Θωμά" εξ αιτίας της ανάγνωσης του γνωστού ευαγγελικού χωρίου.

Άλλες πηγές

Υπάρχουν επίσης μερικά απόκρυφα κείμενα τα οποία αφορούν τον Απόστολο Θωμά. Σύμφωνα λοιπόν με τις πηγές αυτές που ανήκουν στο χώρο της απόκρυφης εκκλησιαστικής γραμματολογίας και φιλολογίας ο Απόστολος συνδέεται έμμεσα με την ίδρυση χριστιανικών εκκλησιών στην Αρμενία και τη Συρία. Ο Ευσέβιος στην εκκλησιαστική του Ιστορία διασώζει επιστολογραφία του Άβγαρου, διοικητή της Έδεσσας με τον Ιησού καθώς και με το Θαδδαίο. Όπως είναι φυσικό μιλάμε για νόθα μεταγενέστερα κείμενα συριακής προελεύσεως τα οποία μετέφρασε στα ελληνικά ο ίδιος. Κατά τις αναξιόπιστες αυτές πηγές ο Άβγαρος έμαθε για τα θαύματα του Χριστού και με επιστολή, του ζήτησε να πάει στην περιοχή για να τον θεραπεύσει. Ο Ιησούς του υποσχέθηκε πως μετά την Ανάληψή Του θα του στείλει τους Αποστόλους Του, με αποτέλεσμα ο Απόστολος Θωμάς να στείλει το Θαδδαίο ή Αδδαίο (κατά το κείμενο) θεραπεύοντάς τον.

Ένα ακόμα απόκρυφο κείμενο είναι οι "Πράξεις του Αγίου Αποστόλου Θαδδαίου ενός εκ των ιβ΄", που έχει έμμεσες αναφορές στον Απόστολο Θωμά και την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ιστορία περί του ιερού μανδηλίου. Το κείμενο αποτελεί μία επεξεργασμένη-βελτιωμένη έκδοση του προηγούμενου που εξετάστηκε. Ο Άβγαρος λοιπόν απέστειλε τον αγγελιοφόρο του Ανανία, διότι ήθελε να θεραπευτεί από μία ασθένεια όσο ήταν ακόμα εν ζωή ο Κύριος. Ο Ανανίας μάλιστα προσπάθησε να συλλάβει τη μορφή του Ιησού για να τη μεταφέρει στον διοικητή του, αλλά κάτι τέτοιο δεν το κατάφερνε. ΄Έτσι ο Ιησούς ζήτησε να του φέρουν νερό για να πλυθεί ώστε όταν σκουπίσει το πρόσωπό του να διαγραφεί η η μορφή του. Ο Ανανίας τελικά μετέφερε το ιερό μανδήλιο με τη μορφή του Κυρίου, ενώ μετά την Ανάσταση ο Θαδδαίος μετά προτροπής του Θωμά, πήγε και εβάπτισε πολλούς, θεραπεύοντας και το πρόβλημα του Άβγαρου.

Βιβλιογραφία

• Απόστολος Γλαβίνας, Οι Δώδεκα Απόστολοι, Τέρτιος, Κατερίνη 1993.

Απόστολοι

Απόστολοι  | | Απόστολος Ανδρέας | Απόστολος Πέτρος | Απόστολος Ιάκωβος (Ζεβεδαίου)  | Ευαγγελιστής Ιωάννης | Απόστολος Φίλιππος | Απόστολος Βαρθολομαίος (Ναθαναήλ) | Ευαγγελιστής Ματθαίος | Απόστολος Ιάκωβος (Αλφαίου) | Απόστολος Ιούδας (Θαδδαίος) | Απόστολος Σίμων (Ζηλωτής) | Απόστολος Θωμάς | Απόστολος Ματθίας | Απόστολος Παύλος