Απόστολος Βαρθολομαίος

Απόστολος Βαρθολομαίος
Ο Απόστολος Βαρθολομαίος ή Ναθαναήλ
Γέννηση	1ος αιώνας, Κανά
Κοίμηση	1ος αιώνας
Εορτασμός	Μνήμη 11 Ιουνίου. Ανακομιδή λειψάνων 25 Αυγούστου.
Σημαντικές ημερομηνίες	49 μ.Χ. Αποστολική Σύνοδος
Τίτλος	Απόστολος

Ο Απόστολος Βαρθολομαίος ή Ναθαναήλ αποτελεί ένα εκ των δώδεκα μαθητών και αποστόλων του Ιησού Χριστού. Αναφέρεται ως μαθητής και από τους τέσσερις ευαγγελιστές ως έκτος στον αποστολικό κύκλο (Ματθαίος 10, 3. Μάρκος 3, 18. Λουκάς 6, 14), ενώ στις Πράξεις ως έβδομος. Πλην της ονομασίας του ως Βαρθολομαίος αναφέρεται και ως Ναθαναήλ από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη (Ιω. 1, 45-51). Οι πληροφορίες για το βίο του αποστόλου είναι λιγοστές, ενώ κατά την παράδοση ήταν αυτός που μετέφερε το χριστιανισμό στις Ινδίες.

Ταυτότητα

Η προβληματική για ταυτότητα του Αποστόλου θα λέγαμε ότι ξεκινά από αρκετά παλιά. Εν αρχή διαβλέπουμε πως ενώ στα συνοπτικά ευαγγέλια ο Απόστολος Βαρθολομαίος αναφέρεται με το γνωστό όνομα, στο ευαγγέλιο του Ιωάννη αναφέρεται ως Ναθαναήλ. Είναι χαρακτηριστικό επίσης πως ενώ στα ευαγγέλια αναφέρεται ως έκτος στη σειρά μετά το Φίλιππο, στις Πράξεις των Αποστόλων αναφέρεται ως έβδομος μετά το Θωμά. Συνάμα με τις ενδείξεις αυτές, μερικοί αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Αυγουστίνος, αναφέρουν πως ο Ναθαναήλ δεν ήταν το ίδιο πρόσωπο με τον Βαρθολομαίο, καθώς δεν ήταν καν μαθητής του Ιησού. Στους Κανόνες των Αγίων Αποστόλων επίσης είναι σαφές οτι γίνεται ο ίδιος διαχωρισμός. Αυτές οι απόψεις οδήγησαν ορισμένους ερευνητές στο να διαχωρίσουν ως δύο διαφορετικά πρόσωπα τους Βαρθολομαίο και Ναθαναήλ.

Κάτι τέτοιο όμως δε συμβαίνει. Αφενός είναι χαρακτηριστική η περιγραφή των τεσσάρων ευαγγελιστών, αφού οι τρεις συνοπτικοί όπως και ο Ιωάννης τον αναφέρουν στην έκτη θέση του αποστολικού κύκλου. Επιπρόσθετα η διήγηση για την κλήση του Ναθαναήλ από τον Ιωάννη, δε μας αφήνει περιθώρια από το να αντιληφθούμε πως όντως αποτελεί το τρίτο ζευγάρι μαθητών με το Φίλιππο, αφού ο Βαρθολομαίος ήταν στενός φίλος του. Είναι επίσης γεγονός ότι ο Αυγουστίνος λανθάνει σαφώς, αφού αναφέρεται ρητώς στα ευαγγέλια πως ο Ναθαναήλ ήταν μαθητής του Ιησού (Ιωάννης 21, 2), κάτι που ο ίδιος το απαρνείται. Τέλος παρά τον περίεργο διαχωρισμό των προσώπων στους κανόνες των Αγίων Αποστόλων θα πρέπει να τονιστεί πως η εκκλησιαστική παράδοση, αλλά και η σύγχρονη επιστημονική έρευνα δέχεται την ταύτιση των Βαρθολομαίου και Ναθαναήλ, ως ένα και το αυτό πρόσωπο.

Ο βίος του

Καινή Διαθήκη

Οι πληροφορίες που λαμβάνουμε για τον Απόστολο Βαρθολομαίο από την Καινή Διαθήκη είναι λιγοστές. Εν αρχή όπως ήδη τονίστηκε ο μαθητής αυτός σε όλα τα ευαγγέλια καταλαμβάνει την έκτη θέση του μαθητικού κύκλου. Σύμφωνα με τον Ιωάννη (21, 2) ο Ναθαναήλ καταγόταν από την πόλη της Κανά της Γαλιλαίας. Χαρακτηριστικές όμως είναι οι περιγραφές του Ιωάννη (1, 45-51) για την κλήση του μαθητή αυτού.

Την επόμενη ημέρα από την κλήση του Αποστόλου Ανδρέα, του Ιωάννη, του Πέτρου και του Ιακώβου ο Ιησούς είχε αποφασίσει να μεταβεί στη Γαλιλαία. Πριν ξεκινήσει όμως βρήκε το Φίλιππο όπου και τον ακολούθησε. Ο Φίλιππος τώρα με τη σειρά του κάνει λόγο για τον Κύριο στον Ναθαναήλ, ο οποίος κατά το Φίλιππο ήταν αυτός που είχε προαναγγείλει ο Μωϋσής και οι προφήτες. Ο Ναθαναήλ ακούγοντας προσεκτικά τον Φίλιππο απόρησε αναρωτώμενος αν γίνεται από τη Ναζαρέτ, την πόλη καταγωγής του Ιησού, να προέλθει κάτι καλό. Ο Φίλιππος τότε κάλεσε το Ναθαναήλ να πλησιάσει τον Κύριο. Ο Ιησούς με ένα πολύ τιμητικό και κολακευτικό λόγο μόλις είδε τον Ναθαναήλ είπε "ἴδε ἀληθῶς ᾿Ισραηλίτης, ἐν ᾧ δόλος οὐκ ἔστι". Εν συνεχεία ακολουθεί σύντομος διάλογος μεταξύ Ιησού και Ναθαναήλ, που γίνεται αιτία να ενταχθεί στον κύκλο των μαθητών του. Την επόμενη ημέρα οι έξι πλέον μαθητές οδήγησαν τον Κύριο στο γάμο της Κανά. Η διήγηση του Ιωάννη δεν αφήνει αμφιβολία πως νυμφαγωγός στο γάμο της Κανά ήταν ο Φίλιππος.

Το όνομα Βαρθολομαίος σημαίνει γιος του Θολεμά ή Θολομί (Βαρ Τολμαΐ). Όπως διακρίνουμε από τα ευαγγέλια προφανώς στην περίπτωσή του είχε επικρατήσει το πατρωνυμικό του. Αλλά ο Ιωάννης προτίμησε το Ναθαναήλ το οποίο στα ελληνικά μεταφράζεται ως ο "Θεός δίνει".

Εξωγραφικές πηγές

Σύμφωνα με το επίσκοπο Κύπρου Επιφάνιο ο Ναθαναήλ ήταν το έτερο πρόσωπο μαζί με τον Κλέοπα, όταν εμφανίστηκε ο Ιησούς καθώς πήγαιναν προς τους Εμμαούς (Λουκάς 24, 13εξ). Πέραν τούτου πρέπει να τονιστεί πως όλα τα κείμενα που αναφέρουν τον απόστολο ως Βαρθολομαίο και είναι μεταγενέστερης εποχής, είναι ψευδεπίγραφα. Έτσι έχουμε πληροφορία για κάποιο ευαγγέλιο του Βαρθολομαίου από το οποίο σήμερα δε διασώζεται τίποτα. Το έργο αυτό ανήκε πιθανώς στο κύκλο των γνωστικών και καμιά σχέση δεν είχε με το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον που άφησε στους Ινδούς ο Βαρθολομαίος. Το κείμενο επίσης που αποκαλείται "Ερωτήσεις Βαρθολομαίου" σωσμένο σε διάφορες διαλέκτους, όπως και το "Περί Αναστάσεως του Ιησού Χριστού", που διασώζονται μόνο σπαράγματα είναι νόθα.

Κατά τον Πάνταινο ο Βαρθολομαίος κήρυξε το ευαγγέλιο στις Ινδίες, ενώ κατά τις συριακές παραδόσεις όπως τις αναγιγνώσκουμε από απόκρυφες πηγές κήρυξε και στη Συρία, αλλά και την Αρμενία, όπου και μαρτύρησε στην πόλη Arevbanus περί το 68. Η μνήμη του εορτάζεται στις 11 Ιουνίου.

Βιβλιογραφία

• Απόστολος Γλαβίνας, Οι Δώδεκα Απόστολοι, Τέρτιος, Κατερίνη 1993.

Απόστολοι

Απόστολοι  | | Απόστολος Ανδρέας | Απόστολος Πέτρος | Απόστολος Ιάκωβος (Ζεβεδαίου)  | Ευαγγελιστής Ιωάννης | Απόστολος Φίλιππος | Απόστολος Βαρθολομαίος (Ναθαναήλ) | Ευαγγελιστής Ματθαίος | Απόστολος Ιάκωβος (Αλφαίου) | Απόστολος Ιούδας (Θαδδαίος) | Απόστολος Σίμων (Ζηλωτής) | Απόστολος Θωμάς | Απόστολος Ματθίας | Απόστολος Παύλος