Τατιανός ο Σύρος

Ο Τατιανός ο Σύρος είναι γνωστή απολογητική φυσιογνωμία του χριστιανισμού κατά το β΄ αιώνα. Προερχόταν από τη Συρία, υπήρξε μαθητής του σπουδαίου απολογητή Ιουστίνου και είναι γνωστός από την απολογία του "Προς Έλληνας". Ο ίδιος μεταστράφηκε στο χριστιανισμό από την ειδωλολατρεία, αλλά τελικά μετά το θάνατο του Ιουστίνου προσχώρησε στη γνωστική χριστιανική αίρεση των εγκρατιτών, όπου έγινε και ηγέτης της. Το έργο του αξιολογείται ως επιθετικό έναντι των φιλοσόφων και απηχεί μία ακραία απολογητική τάση. Δεν είναι γνωστό πότε πέθανε.

Ο βίος του

Ο Τατιανός γεννήθηκε στη περιοχή της Συρίας το β΄ αιώνα και περί τον 120. Προερχόταν συγκεκριμένα από την περιοχή της Ασσυρίας, δηλαδή την περιοχή που την εποχή εκείνη περικλείετο μεταξύ των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη. Η οικογένειά του ήταν εθνικοί και ο ίδιος αρχικά ακολούθησε τον εθνισμό και μετείχε των ελληνικών γραμμάτων και παιδείας. Ο ίδιος επίσης μας αναφέρει πως προ της μεταστροφής του στο χριστιανισμό, διήγαγε ταξίδια ώστε να δει ειδωλολατρικά αναθήματα, να μελετήσει θρησκευτικές εκδηλώσει και να μυηθεί στα μυστήρια των ανατολικών θρησκειών. Έτσι περιήλθε από πολλές περιοχές και τελικά εγκαταστάθηκε στη Ρώμη, έχοντας φήμη φιλοσόφου και συγγραφέως. Στη Ρώμη μεταστράφηκε στο χριστιανισμό αφού οι θρησκευτικές ανησυχίες του δεν είχαν ικανοποιηθεί, ενώ η γνωριμία του με τα ευαγγέλια ήταν ιδιαίτερα σημαντική αφού εκεί βρήκε "γραφάς τινάς βαρβαρικάς" οι οποίες ήταν συντεταγμένες κατά τρόπο ανεπιτήδευτον και περιείχαν εξαίσια ηθικά παραγγέλματα και θαυμάσιες προφητικές επαγγελίες. Στη Ρώμη άλλωστε μαθήτευσε και στη σχολή του Ιουστίνου, που όμως μετά το διωγμό του και το θάνατό του από τη σκευωρία του φιλοσόφου Κρήσκεντα, φέρεται υπό του Ειρηναίου να άνοιξε και αυτός δική του σχολή. Σε αυτό το διάστημα διαφοροποιήθηκε και από το δάσκαλό του σε θέματα θεολογίας, όπως μας λέγει επίσης ο Ειρηναίος. Από μερικούς θεολόγους εγείρονται και κάποιες αντιρρήσεις περί δικού του διδασκαλείου, υπό την έννοια ότι η έννοια διδασκαλείο που αναφέρει ο Ειρηναίος, μπορεί να σημαίνει και ιδιαίτερο θεολογικό σύστημα. Εν πάση περιπτώσει, η συμφωνία επ αυτού είναι η διαφοροποίηση του Τατιανού σε σχέση με τη διδαχή του Ιουστίνου. Την ίδια εποχή φαίνεται πως ο Κρήσκεντας απείλησε και τον ίδιο με διωγμό και με το ολίγου αναχώρησε από τη Ρώμη.

Μετά τη φυγή του από τη Ρώμη έκανε περιοδεία σε διάφορες περιοχές της Ανατολής όπως τη Συρία, τη Μεσοποταμία, την Κιλικία, την Πισιδία εγκατοικούμενος τελικά σε πόλη της Μεσοποταμίας, άγνωστη προς εμάς. Κατά τον Επιφάνιο εγκαταστάθηκε εκεί κατά το 12ο έτος της βασιλείας του Αντωνίνου του Ευσεβούς, αλλά αυτό πρόκειται για παρανόηση, καθώς τα χρονολογικά δεδομένα δε μπορούν να επαληθευτούν. Προφανώς το λάθος προήλθε από το ότι και ο Μάρκος Αυρήλιος είχε εκ των ονομάτων του και το Αντωνίνος. Έτσι αν τοποθετήσουμε την ημερομηνία αυτή, περί της βασιλείας του Μάρκου Αυρηλίου, ήτοι το 173, τότε έχουμε συμφωνία με την μαρτυρία του Ευσεβίου. Στην περιοχή αυτή ο Τατιανός ασπάστηκε τον εγκρατιτισμό, μία μορφή χριστιανικού γνωστικισμού της οποίας διετέλεσε ηγέτης. Το τέλος του παραμένει άγνωστό.

Συγγράμματα

Γενικά

Ο Τατιανός υπήρξε συγγραφέας διαφόρων συγγραμμάτων. Ο ίδιος μέσα από το μοναδικό σωζόμενο έργο του την απολογία "Πρός Έλληνας", μας αναφέρει έργα του όπως το "Περί Ζώων", που πραγματεύεται τις διαφορές μεταξύ ανθρώπων και ζώων, το "Περί δαιμόνων", το "Προς αποφηναμένους τα περί Θεού", που αποτελούσε εκτενή σύγκριση μεταξύ ελληνικής και χριστιανικής θεολογίας και ηθικής, χωρίς να είναι βέβαιο όμως ότι τελικά συνετάχθη. Από τον Ευσέβιο μαθαίνουμε επίσης πως σκοπό είχε να συντάξει σύγγραμμα "Περί προβλημάτων", ενώ το "Περί κατά Σωτήρα καταρτισμού", το οποίο μας το γνωστοποιεί ο Κλήμεντας Αλεξανδρείας, προέρχεται από την γνωστική περίοδο της ζωής του. Τέλος συνέταξε δικό του ευαγγέλιο το λεγόμενο "Διατεσσάρων ευαγγέλιον", δηλαδή μία σύνθεση των τεσσάρων ευαγγελίων.

Βιβλιογραφία

• Παναγιώτης Χρήστου, "Ελληνική Πατρολογία", Τόμος Β΄, Κυρομάνος, θεσσαλονίκη 2005
• Στυλιανός Παπαδόπουλος, "Πατρολογία", Τόμος Α΄, Έκδοση Ιδιωτική, Αθήνα 2000.
• Νικόλαος Τζιράκης, "Απολογητές", Αρμός, Αθήνα 2003.

Απολογητές

Απολογητές | | Κοδράτος | Αριστείδης Αθηναίος | Αρίστων Πελλαίος | Ιουστίνος ο Μάρτυς | Αθηναγόρας ο Αθηναίος | Θεόφιλος Αντιοχείας | Τατιανός ο Σύρος | Μελίτων Σάρδεων | Επιστολή προς Διόγνητον | Ερμείου Διασυρμός των έξω φιλοσόφων (Ερμείας) | Ψευδιουστίνεια κείμενα