Ευαγγελιστής Μάρκος
| Ευαγγελιστής Μάρκος | |
 Ο Άγιος Μάρκος ο Ευαγγελιστής]] | |
| Γέννηση | 1ος αιώνας |
| Κοίμηση | 63[1] ή 64 μ.Χ.[2] |
| Εορτασμός | 25 Απριλίου |
| Σημαντικές ημερομηνίες | |
| Τίτλος | Ευαγγελιστής, Άγιος, Απόστολος |
Ο Ευαγγελιστής Μάρκος, λεγόμενος και Ιωάννης[3], είναι ο συγγραφέας του Κατά Μάρκον Ευαγγελίου, του δεύτερου στην κατάταξη του Κανόνα της Καινής Διαθήκης, ακόλουθος και συνεργός τόσο του αποστόλου Παύλου όσο και του αποστόλου Πέτρου. Το ευαγγέλιο του θεωρείται σήμερα ως το αρχαιότερο και πηγή των άλλων δύο Συνοπτικών ευαγγελίων.
Πληροφορίες περί του βίου του
Για τον Μάρκο ελάχιστες πληροφορίες είναι γνωστές και καμμία ονομαστική αναφορά δεν προέρχεται από το ίδιο το Ευαγγέλιο του. Παρά τον αποσπασματικό χαρακτήρα της αφηγήσεως του Πάθους και την πληροφορία του Παπία ότι ο Μάρκος "ούτε...ήκουσε του Κυρίου, ούτε παρηκολούθησεν αυτώ"[4][5], κατά τους αρχαίους αλλά και κατά τους νεωτέρους χρόνους επικράτησε η υπόθεση ότι ο άνδρας, που κρατούσε "κεράμιον ύδατος"[6] και oδήγησε τους αποστόλους στον οικοδεσπότη, που φιλοξένησε τον Ιησού για το μυστικό δείπνο[7] ή ο νεανίας, που συνελήφθηκε κατά την σύλληψη του Ιησού στην Γεθσημανή και δραπέτευσε[8] είναι ο νεαρός Μάρκος[9].
Ό,τι γνωρίζουμε με βεβαιότητα για τον Μάρκο προέρχεται από άλλα βιβλία της Καινής Διαθήκης και την εκκλησιαστική παράδοση. Ο τίτλος "Ευαγγέλιον κατά Μάρκον" προέρχεται, όπως και εκείνος των λοιπών Ευαγγελίων, από τον 2ο αιώνα. Η αρχαία εκκλησιαστική παράδοση, σύσσωμη ταυτίζει τον συγγραφέα του δευτέρου Ευαγγελίου με τον γνωστό από τις Πράξεις των Αποστόλων Ιωάννη τον επικαλούμενο Μάρκο[10], ο οποίος κατά την τότε συνήθεια είχε δύο ονόματα, ένα ιουδαϊκό και ένα ρωμαϊκό, το οποίο και τελικά επικράτησε[11].
Ο Μάρκος, είχε μητέρα την Μαρία, αδελφή του αποστόλου Βαρνάβα (άρα ήταν ανεψιός του[12]), η οποία φιλοξενούσε, για λατρευτικούς σκοπούς, στο σπίτι της στα Ιεροσόλυμα, τους πιστούς[13]. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ήταν χήρα (καθώς δεν γίνεται λόγος για τον άνδρα της[14]) και γυναίκα ευκατάστατη, αφού το σπίτι είχε χώρους για να φιλοξενηθεί μια πολυπληθής ομάδα χριστιανών ενώ διέθετε και υπηρετικό προσωπικό[15][16].
Όταν ο Βαρνάβας και ο Παύλος ολοκλήρωσαν την αποστολή που τους είχαν αναθέσει οι χριστιανοί της Αντιόχειας, και παρέδωσαν τη βοήθεια στους πρεσβυτέρους των Ιεροσολύμων[17], επέστρεψαν στην Αντιόχεια απ' όπου παρέλαβαν τον νεαρό Μάρκο[18] που τους ακολούθησε ως βοηθός και συνεργός[19]. Στην πρώτη αποστολική περιοδεία, στην Πέργη της Παμφυλίας, ο Μάρκος, για άγνωστους λόγους (ίσως εξαιτίας των κοπώσεων[20]), εγκατέλειψε τους δύο αποστόλους και επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα[21], το γεγονός όμως αυτό δυσαρέστησε τον απόστολο Παύλο.
Ο Βαρνάβας και ο Παύλος ολοκλήρωσαν την λεγόμενη πρώτη περιοδεία, και καθώς ετοιμάζονταν να ξεκινήσουν τη δεύτερη περιοδεία ο Βαρνάβας πρότεινε να πάρουν τον Μάρκο μαζί τους. Ο Παύλος διαφώνησε διότι ο Μάρκος τους είχε εγκαταλείψει, και τελικά χώρισαν στη συνέχεια του αποστολικού έργου. Ο Βαρνάβας επισκέφθηκε, με συνοδό τον Μάρκο, την Κύπρο και ο Παύλος, με συνοδό τον Σίλα, πορεύθηκε στην Συρία και Κιλικία[22]. Οι σχέσεις πάντως του Μάρκου με τον Παύλο αποκαταστάθηκαν σύντομα, γιατί ο Παύλος τον θεωρεί "συνεργόν" και παρακαλεί τον Τιμόθεο να φέρει μαζί του και τον Μάρκο[23].
Δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση του Μάρκου, ο οποίος χαρακτηρίζεται από τον απόστολο Πέτρο ως "υιός μου"[24] και υπήρξε προφανώς συνεργός του Πέτρου, αν δεχτούμε ως ορθή τη μαρτυρία του Παπία, ότι "ο μεν Μάρκος γενόμενος ερμηνευτής του Πέτρου, κατέγραψε με ακρίβειαν αλλ' όχι με τάξιν, όσα ενεθυμείτο από τα λεχθέντα ή πραχθέντα υπό του Κυρίου"[25]. Εδώ, ο Παπίας, το πιθανότερο είναι ότι με τον όρο "ερμηνευτής", εννοεί εκείνον "ο οποίος μεταδίδει ή καταγράφει τα υπό τινος λεγόμενα κατ' ελευθέραν απόδοσιν"[26].
Διάφορες παραδόσεις για το Μάρκο εμφανίζονται σε εκκλησιαστικούς συγγραφείς ή σε αρχαία λατινικά χειρόγραφα του ευαγγελίου του. Ο Ιππόλυτος τον ονομάζει "κολοβοδάκτυλον"[27], είτε γιατί είχε δυσανάλογα μικρά δάκτυλα σε σχέση προς το σώμα του, είτε γιατί απέκοψε ο ίδιος ένα από τα δάκτυλα όταν έγινε χριστιανός για να μη θεωρείται άρτιος και ικανός να τελεί τα καθήκοντα του ως λευίτης που ήταν, είτε τέλος σύμφωνα μα άλλη, αλληγορική αυτή τη φορά ερμηνεία, γιατί το ευαγγέλιο του στερείται εισαγωγής και επιλόγου[28]. Ο Επιφάνιος[29] παραδίδει ότι υπήρξε ένας από τους εβδομήντα μαθητές του Χριστού και ότι ανήκει σ' εκείνους που σκανδαλίστηκαν από τα λόγια που είπε ο Ιησούς κατά το Ιωάν. 6,66 για τη βρώση της σάρκας του και τον εγκατέλειψαν[30].
Αγιολογία
Σύμφωνα με τον Σάββα Αγουρίδη, η αρχαία παράδοση συνδέει τον Μάρκο προς την ίδρυση της Εκκλησίας της Αλεξάνδρειας, ενώ η αιγυπτιακή Εκκλησία αποδίδει στον Μάρκο τη συγγραφή μιας από τις αρχαιότερες λειτουργίες της, παρά το γεγονός ότι αρχαίοι Αλεξανδρινοί συγγραφείς όπως ο ως Κλήμης και ο Ωριγένης δεν αναφέρουν τίποτα περί διαμονής του Μάρκου στην Αλεξάνδρεια[31]. Ο πρώτος που αναφέρει την παράδοση αυτή είναι ο Ευσέβιος: "Λέγουν επίσης ότι ο Μάρκος ούτος αποσταλείς πρώτος εις την Αίγυπτον εκήρυξε το ευαγγέλιον, το οποίον και συνέγραψε, και ίδρυσε πρώτος Εκκλησίαν εις αυτήν την Αλεξάνδρειαν"[32].
Για τον μαρτυρικό του θάνατο, (μάλλον επί Νέρωνα[33]), πληροφορίες παρέχουν οι Πράξεις Μάρκου, που χρονολογούνται στον 4ο ή 5ο αιώνα[34]. Η μνήμη του Αποστόλου και Ευαγγελιστη Μάρκου τιμάται στις 25 Απριλίου.
Απολυτίκιον. Ήχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε.
Του Πέτρου συνέκδημος, και κοινωνός ιερός,
του Λόγου διάκονος, και προφήτης σοφός, εδείχθης Απόστολε
όθεν το του Σωτήρος, Ευαγγέλιον θείον, Μάρκε διαχαράττεις, ως ουράνιος μύστης·
διό Ευαγγελιστά σε, πόθω γεραίρομεν.
Υποσημειώσεις
- ↑ Βλ. Κατάλογο Πατριαρχών Αλεξανδρείας, Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 2, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1963, στ. 75.
- ↑ Νικόδημος Αγιορείτης, Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, τόμ. Β', Αθήνησι 1868, σελ. 108, υποσημ. #3.
- ↑ Πράξ. 15,37.39· 13,5.13.
- ↑ Ευσεβίου, Εκκλ. Ιστ., Γ΄ 39, 15.
- ↑ Βλ. και Αγουρίδης Σάββας, "Μάρκος Ευαγγελιστής", ΘΗΕ, τόμ. 8 (1966), στ. 749.
- ↑ Μάρκ. 14,13.
- ↑ Μάρκ. 14,14.
- ↑ Μάρκ. 14,51-52.
- ↑ Παναγόπουλος Ιωάννης, Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Ακρίτας, Αθήνα 1994, σελ. 87.
- ↑ Βούλγαρης Σπ. Χρήστος, Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, τόμ. Α΄, Αθήνα 2003, σελ. 167.
- ↑ Βούλγαρης, Εισαγωγή..., ό.π., σελ. 172.
- ↑ Κολ. 4,10.
- ↑ Πράξ. 12,12.
- ↑ Τρεμπέλας Ν. Παν., Υπόμνημα εις τας Πράξεις των Αποστόλων, 3η έκδ., 'Ο Σωτήρ', Αθήνα 1991, σελ. 362β.
- ↑ Πράξ. 12,12-14.
- ↑ Αγουρίδης, "Μάρκος Ευαγγελιστής", ΘΗΕ, ό.π., στ. 748-749.
- ↑ Πραξ. 11,29-30.
- ↑ Πράξ. 12,25.
- ↑ Πράξ. 13,5.
- ↑ Παναγόπουλος, Εισαγωγή..., ό.π., σελ. 88.
- ↑ Πράξ. 13,13.
- ↑ Πράξ. 15,36-41.
- ↑ Κολ. 5,10-11· Φιλήμ. 24· Β΄ Τιμ. 4,11.
- ↑ Α΄ Πέτρ. 5,13.
- ↑ μτφρ. Παν. Χρήστου από το: Ευσέβιος επίσκοπος Καισάρειας, άπαντα 1 (σειρά Ε.Π.Ε.), Εκκλησιαστική Ιστορία (βιβλία Α΄-Γ΄), Πατερικαί εκδ. 'Γρηγόριος ο Παλαμάς', Θεσσαλονίκη 1977, σελ. 353.
- ↑ Βούλγαρης, Εισαγωγή..., ό.π., σελ. 171.
- ↑ Κατά πασών αιρέσεων έλεγχος 7,30.
- ↑ Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, Εισαγωγή Στην Καινή Διαθήκη, 2η έκδ., Πουρναράς, θεσσαλονίκη 1998, σελ. 153-154.
- ↑ Κατά αιρέσεων 20,4. 51,6.
- ↑ Καραβιδόπουλος, Εισαγωγή..., ό.π., σελ. 154.
- ↑ Αγουρίδης, "Μάρκος Ευαγγελιστής", ΘΗΕ, ό.π., στ. 750.
- ↑ μτφρ. Παν. Χρήστου από το: Ευσέβιος, άπαντα 1 (σειρά Ε.Π.Ε.), ό.π., σελ. 203.
- ↑ Νικόδημος, Συναξαριστής των δώδεκα μηνών..., τόμ. Β', ό.π., σελ. 108, υποσημ. #3.
- ↑ Φειδάς Βλ., "Μάρκος Ευαγγελιστής", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 40, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].
Βιβλιογραφία
- Αγουρίδης Σάββας, "Μάρκος Ευαγγελιστής", ΘΗΕ, τόμ. 8 (1966), στ. 748-750.
- Βούλγαρης Σπ. Χρήστος, Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, τόμ. Α΄, Αθήνα 2003, σελ. 166-172.
- Ευστρατιάδης Σωφρόνιος (Μητρ. Λεοντοπόλεως), Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1935, σελ. 303-304.
- Παναγόπουλος Ιωάννης, Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Ακρίτας, Αθήνα 1994, σελ. 87-91.
- Φειδάς Β., "Μάρκος Ευαγγελιστής", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 40, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].
