Χριστούγεννα
Χριστούγεννα ονομάζεται η σημαντική Δεσποτική εορτή της κατά σάρκα γεννήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού, Ιησού Χριστού, ο οποίος σύμφωνα με το Σύμβολο της Πίστεως της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ενσαρκώθηκε "εκ Πνεύματος αγίου και Μαρίας της Παρθένου" και κατήλθε εκ των ουρανών" "δι' ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν".
Η αρχαία αυτή εορτή, κατά τον 3ο αιώνα ταυτιζόταν με τα Θεοφάνεια (6 Ιανουαρίου), αλλά μετατέθηκε στις 25 Δεκεμβρίου στα μέσα περίπου του 4ου αιώνα "προφανώς στη Ρώμη για να εξισορροπηθή η λαμπρότητα της εθνικής εορτής του Ηλίου (dies invicti Solis)"[1].
Ως ιστορικό γεγονός, η γέννηση του Χριστού τοποθετείται στο 747/6 από κτίσεως Ρώμης ή το 7/6 π.Χ. και συντελέσθηκε κατά την περίοδο της βασιλείας του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα, του Οκταβιανού Αυγούστου (27 π.Χ. - 14 μ.Χ.) και της ακμής της Pax Romana (Ρωμαϊκής Ειρήνης)[2].
Περιεχόμενα
Γιατί εορτάζονται τα Χριστούγεννα
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού, που είναι το σώμα του σαρκωθέντος Θεού, δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ των εκκλησιαστικών εορτών και των γεγονότων που η Εκκλησία εορτάζει στις ιερές ακολουθίες της. Γιατί, ένα σωτηριώδες και θεόσταλτο γεγονός που κατά τη Θεία Οικονομία της Σωτηρίας του Κόσμου συνέβη σε μια δεδομένη ιστορική στιγμή, συνέβη με τέτοιο τρόπο και με τέτοιο σκοπό, ώστε να μείνει μετά για πάντα. Δηλαδή συνέβη κατά τέτοιον τρόπο, για να γίνει λειτουργικό, που σημαίνει ανθρωποσωτήριο, συνεχώς παρατεινόμενο, μέσω όλης της ιστορίας της εκκλησίας επί γης, μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία και σ’ όλη την αιωνιότητα. Και αυτή η λειτουργική για τον άνθρωπο σωτήριος μεταφορά και προέκταση των θείων γεγονότων μέσω της ζωής μας σ’ αυτή τη γη, είναι πράγματι η ζωή της Εκκλησίας, και το εορτολόγιο της εκκλησίας είναι πράγματι η λειτουργία της. Η λειτουργία του ζώντος Θεού που με ζωοποιεί και μας σώζει.
Ολόκληρο το Ευαγγέλιο και τα Καινοδιαθηκικά γεγονότα της ιστορίας της σωτηρίας, συνοψίζονται στο Ευαγγέλιο, δηλαδή στη χαρμόσυνη αγγελία της ενσαρκώσεως του Θεού, της ενανθρωπίσεως του Χριστού. Ο Θεός εφανερώθη εν σαρκί, ο Θεός Λόγος έλαβε σώμα, έγινε άνθρωπος. Και αυτό ακριβώς το Θεανθρώπινο γεγονός είναι εκείνο που εμείς εορτάζομε τα Χριστούγεννα. Το συγκεκριμένο γεγονός είναι η κατά σάρκα γέννηση του Ιησού Χριστού ως ανθρώπου. Και γι’ αυτό είναι επίσης ένα συγκεκριμένο γεγονός και η Ορθόδοξη χριστιανική εορτή των Χριστουγέννων μας. Γιατί κάθε Ορθόδοξη εκκλησιαστική εορτή και ιδιαίτερα τα Χριστούγεννα, είναι για μας ορθόδοξη, λειτουργική και ευχαριστιακή μετοχή και κοινωνία μας, και οικείωσή μας, προς το μυστηριακό αλλά και πραγματικό γεγονός της σαρκώσεως του σωτήρος Ιησού Χριστού, «δι’ ημάς και δια την ημετέραν σωτηρίαν», ως λέγει η Εκκλησία. «Ότι ετέχθη ημίν σήμερον, Σωτήρ, ος εστίν Χριστός, Κύριος εν πόλει Δαυίδ».
Από πότε γιορτάζονται τα Χριστούγεννα
Σαν μεμονωμένη ημερομηνία εορτής της Γεννήσεως του Χριστού ξεκιήσαμε από τον 4ο αιώνα να την εορτάζουμε. Αλλά την Γέννηση του Χριστού την γιορτάζουμε από την αρχή. Και μάλιστα, τη γιορτάζαμε ως την "Επιφάνεια" του Κυρίου μας (ή Τα Επιφάνεια, αφού γιορτάζαμε την Γέννηση μαζί με την Βάπτιση). Τα γεγονότα αυτά που τονίζουν ότι ο Κύριός μας ήρθε και σαρκώθηκε, πήρε τη δική μας σάρκα κι έτσι σωζόμεθα. Μάλιστα από το 180 μ.Χ. έχουμε μια φιλολογία που αναφέρεται, ακριβώς, σ’ αυτό το ζήτημα, ότι προηγείται των ετών που μας λένε, το γεγονός της εορτής της Γεννήσεως του Κυρίου, προκύπτει και από επιστολή του Αρχιεπισκόπου Νικαίας Ιωάννου, προς Ζαχαρίαν τον Καθολικόν της Μεγάλης Αρμενίας όπου πληροφορούμαστε ότι ο Πάπας Ρώμης Ιούλιος ο Α΄, απαντάει στον Επίσκοπο Ιεροσολύμων, ο οποίος Επίσκοπος Ιεροσολύμων, έγραφε σ' εκείνον: «Πως να παραστώ συγχρόνως και στη γιορτή της γεννήσεως στη Βηθλεέμ, και στη γιορτή της Βαπτίσεως στον Ιορδάνη;» Και τότε ο Πάπας Ρώμης, του απάντησε ότι υπάρχει στα αρχεία της Ρώμης, τμήματα από διασωθέν έγγραφο του Ιωσήπου, που λέει ότι την 9η του μηνός Σαπέτ (25 Δεκεμβρίου), έγινε η γέννηση του Χριστού.
Εσφαλμένες προσπάθειες εντοπισμού της ημερομηνίας γέννησης του Κυρίου
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν γιορτάζονται ημερομηνίες. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία κηρύττουμε το Ευαγγέλιο του Χριστού. Και την μια μέρα τονίζουμε την Γέννησή Του, την άλλη μέρα τονίζουμε το γεγονός ότι βαπτίστηκε, το γεγονός ότι υπάκουε στον προφήτη του Θεού, την άλλη μέρα τονίζουμε το γεγονός ότι σταυρώθηκε για μας, την άλλη μέρα τονίζουμε ότι αναλήφθηκε. Οποιαδήποτε μέρα του έτους θα μπορούσε να γίνει αυτό το πράγμα, διότι ο στόχος μας δεν είναι να τονίσουμε ημερομηνίες. Είναι να κηρύξουμε το Ευαγγέλιο του Χριστού, που περιλαμβάνει τα πάντα: την Γέννησή Του, την Βάπτισή Του, την Σάρκωση, την επι γης πρώτη Του Παρουσία, την σταυρική του Θυσία, την Ανάστασή Του.
Είναι λοιπόν εσφαλμένα τα κίνητρα όσων προσπαθούν να προσδιορίσουν την ημερομηνία γέννησης του Κυρίου, είτε για να γιορτάζουν την ημέρα αυτή "ακριβώς", είτε για να αποδείξουν ότι δήθεν η ημερομηνία γιορτής της Εκκλησίας είναι εσφαλμένη.
Η προσπάθεια εντοπισμού με βάση την Εφημερία Αβιά
Μία προσπάθεια εντοπισμού αυτής της ημέρας, με στόχο να "αποδείξει" ότι δήθεν είναι λάθος η ημερομηνία 25 Δεκεμβρίου ως ημερομηνία εορτής των Χριστουγέννων, στηρίζεται στον υπολογισμό της γέννησης του Ιωάννη του Βαπτιστή, που γνωρίζουμε ότι είχε 6 μήνες διαφορά από τον Ιησού Χριστό στην ηλικία. Και η ημερομηνία γέννησης του Ιωάννη, γίνεται προσπάθεια να εντοπισθεί, με βάση την ημερομηνία της σύλληψής του, με δεδομένη την εφημερία του πατέρα του που ήταν Ιερέας.
Η "λογική" αυτού του υπολογισμού
Η Αγία Γραφή μας λέει ότι ο Ιωάννης γεννήθηκε 6 μήνες πριν από τον Κύριο Ιησού (Λουκάς 1/α΄ 24 - 26).
Σ' αυτά τα εδάφια, φαίνεται ότι η Παναγία συνέλαβε τον Ιησού 6 μήνες μετά τη σύλληψη του Ιωάννη από την Ελισάβετ, συνεπώς αυτή ήταν και η διαφορά ηλικίας τους.
Για να υπολογίσουν την ημερομηνία γεννήσεως του Ιωάννη, χρησιμοποιούν το εδάφιο Λουκάς 1/α΄ 23, 24, όπου αναφέρεται ότι η Ελισάβετ έμεινε έγκυος αμέσως ΄΄μετά τις ημέρες της λειτουργίας΄΄ του ιερέα Ζαχαρία στο Ναό, που ήταν πατέρας του Ιωάννη. Αν λοιπόν βρούμε πότε ήταν οι ημέρες λειτουργίας του Ζαχαρία, μπορούμε να βρούμε τη γέννηση του Ιωάννη, και κατ' επέκτασιν τη γέννηση του Ιησού Χριστού.
Από το Λουκάς 1/α΄ 5, πληροφορούμαστε ότι ο Ζαχαρίας ιεράτευε κατά την ΄΄εφημερία Αβιά΄΄. Αυτή ήταν μία από τις 24 εφημερίες που είχαν οι Ισραηλίτες για τους ιερείς τους.
Τα ονόματα και η σειρά των 24 εφημεριών, φαίνονται στο Α΄ Χρονικών 24/κδ΄ 7 - 18. Εκεί, στο εδάφιο 10, φαίνεται ότι η εφημερία του Αβιά ήταν η 8η. Έτσι, διαιρώντας τους 12 μήνες του χρόνου με το 24, βγαίνουν 15 ημέρες για κάθε εφημερία. Η εφημερία του Αβιά λοιπόν, είναι το 8ο δεκαπενθήμερο της κάθε χρονιάς.
Από πότε όμως θα πρέπει να αρχίσουμε να μετράμε; Το Εβραϊκό έτος, δεν άρχιζε τον Ιανουάριο. Αυτό το βλέπουμε στην Έξοδο 12/ιβ΄ 1,2, που λέει για το μήνα Νισσάν ή Αβίβ της Εξόδου του Ισραήλ από την Αίγυπτο: ΄΄Ο μην ούτος θέλει είσθαι εις εσάς αρχή μηνών. Πρώτος των μηνών...΄΄ Έτσι λοιπόν, για να βρουν την εφημερία Αβιά, λογαριάζουν 8 δεκαπενθήμερα, αρχίζοντας από τα μέσα Μαρτίου, στα οποία αντιστοιχεί η αρχή του μηνός Νισσάν ή Αβίβ.
΄Εχουμε λοιπόν: 15 Μαρτίου + 8 δεκαπενθήμερα = 15 Ιουλίου: Τέλος εφημερίας Αβιά, και αρχή εγκυμοσύνης της Ελισάβετ.
15 Ιουλίου + 6 μήνες = 15 Ιανουαρίου: Εγκυμοσύνη της Παναγίας.
15 Ιανουαρίου + 9 μήνες = 15 Οκτωβρίου περίπου η γέννηση του Ιησού.
Tα λάθη τού παραπάνω υπολογισμού
Για όσους δε γνωρίζουν, ο παραπάνω υπολογισμός φαίνεται σωστός και λογικός. Με λίγη προσοχή όμως, τα λάθη αποκαλύπτονται:
1ο σφάλμα: Ο υπολογισμός αυτός, στηρίζεται στη σειρά των εφημεριών, τότε που πρωτοξεκίνησαν να λειτουργούν. Όταν όμως η Ιερουσαλήμ καταστράφηκε το 587 π.Χ., οι εφημερίες έπαψαν, και οι εφημέριοι σκορπίστηκαν.
Όταν λοιπόν επέστρεψαν από την αιχμαλωσία στη Βαβυλώνα, και ξανάρχισαν να λειτουργούν, η σειρά ήταν πλέον διαφορετική! Μπορούμε να τη διαβάσουμε στην Αγία Γραφή, στο Νεεμία 12/ιβ΄ 1 - 7.
Τότε επέστρεψαν μόνο 4 από τις 24 εφημερίες. Εκεί παρατηρούμε ότι η εφημερία του Αβιά, δεν είναι πλέον 8η, αλλά 12η! Έτσι, θα πρέπει να προσθέσουμε στον παραπάνω υπολογισμό, ακόμα 4 δεκαπενθήμερα, και έτσι η γέννηση του Ιησού Χριστού, γίνεται:
15 Οκτωβρίου + 60 ημέρες = 15 Δεκεμβρίου περίπου η γέννηση του Χριστού!
Σκεφτείτε, πως αυτή η ημερομηνία, είναι εξαιρετικά κοντινή στις 25 Δεκεμβρίου, και θα ήταν εύκολο να εξηγηθούν αυτές οι 10 ημέρες, ώστε να υποστηρίξουμε ότι πράγματι ο Κύριος Ιησούς γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου.
Επειδή όμως θέλουμε να είμαστε συνεπείς και σοβαροί με τα πιστεύω μας, δεν θα επιχειρήσουμε κάτι τέτοιο. Στην πραγματικότητα υπάρχουν περισσότερα σφάλματα στον υπολογισμό τους.
2ο σφάλμα: Στην πραγματικότητα, καμία σοβαρή μελέτη επί του θέματος, δεν λέει ότι η κάθε εφημερία ιεράτευε επί δεκαπέντε ημέρες. Η εφημερία ήταν μόνο για μία εβδομάδα, από Σάββατο σε Σάββατο, και αυτό γινόταν δύο φορές το χρόνο. (Φλάβιος Ιώσηπος: ΄΄Αρχαιότητες΄΄, βιβλίο 7ο, 14: 7).
3ο σφάλμα: Αν και οι εφημερίες προχωρούν κατ' έτος, οι Ισραηλίτες κάθε 3 χρόνια είχαν έναν εμβόλιμο μήνα. Εφ' όσον λοιπόν σε αυτό το μήνα θα υπηρετούσαν κάποιες εφημερίες, το νέο έτος θα αρχίσει με κάποια άλλη απ' ότι τα προηγούμενα.
Με τα παραπάνω, θέλουμε να πούμε ότι τουλάχιστον προς το παρόν, δεν είναι δυνατόν να προσδιορίσουμε την ημερομηνία γέννησης του Κυρίου, και κατά συνέπεια το επιχείρημα της εφημερίας Αβιά είναι άτοπο.
Η καταλληλότητα του χρόνου απογραφής
Σε μια προσπάθεια να προσβάλλουν την 25η Δεκεμβρίου ως ημερομηνίας γέννησης του Χριστού, πολλοί χρησιμοποιούν και μια άλλη είδους συλλογιστική. Λένε ότι δεν μπορεί, –δήθεν–, να είναι η 25η Δεκεμβρίου η ημέρα Γεννήσεως του Χριστού διότι κατ’ εκείνον τον καιρό έγινε η απογραφή. Και δεν θα μπορούσε να βγει διάταγμα περί απογραφής καιρό χειμώνος, διότι δεν θα μπορούσαν –δήθεν– να μετακινηθούν οι άνθρωποι. Ή ότι αναφέρει το ευαγγελικό ανάγνωσμα ότι υπήρχαν ποιμένες αγραυλούντες. Σ’ αυτά τα δυο περιστασιακά, θα μπορούσαμε να απαντήσουμε τα εξής με λίγα λόγια.
Κατ’ αρχήν, οι ποιμένες που ήταν αγραυλούντες φύλαγαν «φυλακάς», δηλαδή σκοπιές, την νύχτα. Δεν λέει το κείμενο ότι παρέμεναν όλη τη νύχτα στο ύπαιθρο. Γνωρίζουμε από τα κλιματολογικά στοιχεία για την περιοχή εκείνη ότι ο χειμώνας είναι αρκετά ήπιος και τουλάχιστον, για κάποια μικρή χρονική περίοδο της νύχτας και εναλλάξ, θα μπορούσαν οι ποιμένες να φυλούν πραγματικά σκοπιές χωρίς να υπάρχει άμεσο πρόβλημα ψύχους. Όσο δε, για το επιχείρημα που χρησιμοποιούν περί του ότι ο χειμώνας δεν είναι κατάλληλη εποχή για τις απογραφές, θα θέλαμε να πούμε ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Διότι οι περίοδοι της απογραφής πρέπει να επιλέγονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μη συμπίπτουν με περιόδους κατά τις οποίες υπάρχουν αυξημένες γεωργικές ή κτηνοτροφικές εργασίες. Δηλαδή, δεν θα έπρεπε οι πολίτες, ο κόσμος που θα απεγραφόταν, να είναι απασχολημένος με αγροτικές εργασίες ούτως ώστε να μπορεί να μετακινηθεί όπως στη περίπτωσή μας, ο Ιωσήφ με την Παρθένο Μαρία.
Οι "κοσμικότητες" κατά την εορτή των Χριστουγέννων
όταν κανείς γιορτάζει και όταν χαίρεται για όσα έκανε ο Κύριος για μας, πραγματικά μοιράζεται με τους αδερφούς του ό,τι έχει. Όπως λ.χ. ο Νεεμίας στο Νεεμ. η΄/8, 9: «αύτη είναι αγία εις Κύριον τον Θεόν σας μη πενθείτε μηδέ κλαίετε. Και είπε προς αυτούς· υπάγετε φάγετε παχέα και πίετε γλυκάσματα και αποστείλατε μερίδας προς τους μη έχοντας μηδέν ητοιμασμένον διότι η ημέρα είναι αγία εις τον Κύριον ημών» (απόδ. Βάμβα). Το να μοιραζόμαστε με τους αδερφούς μας ό,τι έχουμε είναι άγιο. Δεν επιμένουμε ούτε στα δώρα που υπάρχουν στη Δύση, ούτε σε κραιπάλες, ούτε σε οινοποσίες. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος έλεγε ότι «δεν εορτάζουμε κοσμικώς αλλά υπερκοσμίως».
Όσον αφορά τις ιστορίες σχετικά με τον Άγιο Βασίλειο: κατ’ αρχήν την πρώτη Ιανουαρίου, τιμούμε την περιτομή του Κυρίου μας. Βεβαίως, τιμούμε και την μνήμη του Αγίου Βασιλείου. Ο Άγιος Βασίλειος ήταν ένας άνθρωπος που έκανε πάρα πολλά για τον κόσμο, πνευματικώς και υλικώς. Στη Δύση υπάρχει ο Άγιος Νικόλαος, ο λεγόμενος Santa Claus, ένας άνθρωπος πολύ πλούσιος που τα μοίρασε όλα στους ανθρώπους που είχαν ανάγκες. Και μάλιστα κατά το αγιογραφικό «μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» (Ματθ. ς΄/6, 3), πολλές φορές νύχτα πήγαινε μεταμφιεσμένος, για να μη τον γνωρίσουν. Μάλιστα ήταν πολύ χαρακτηριστική η περίπτωση όπου πέταξε τρία τσουβάλια χρυσάφι σε έναν άνθρωπο ο οποίος ήταν σε φοβερή ανάγκη, είχε πολλά χρέη και ήταν έτοιμος, κυριολεκτικά, να πουλήσει τις τρεις θυγατέρες του.
Υπάρχει μια βάση για όλα αυτά αλλά όχι και να φτάσουμε σ’ αυτή την εμπορική διαφήμιση που υπάρχει. Προς Θεού, δεν είναι ούτε μέρος της πίστης μας ούτε μέρος της χριστιανικής μας πορείας. Το τι κάνει ο υπόλοιπος κόσμος είναι δικό του θέμα και ο Θεός θα κρίνει, για όλα αυτά τα ζητήματα.
Οι αρχαιότερες ειδωλολατρικές γιορτές
Είναι αλήθεια, ότι μπορεί να φαίνεται πως διάφορες γιορτές, συμπίπτει να γίνονται σε χρόνο που παλιά, αρχαίοι λαοί, γιόρταζαν τις δικές τους γιορτές. Να φαίνεται ότι τάχα αυτές οι γιορτές έχουν προέλευση που σχετίζονται με έθιμα και ήθη και πράξεις ειδωλολατρείας, ή παγανισμού. Είναι επίσης αλήθεια όμως, ότι υπάρχουν ένα σωρό πράγματα, τα οποία έχουν την προέλευσή τους στον παγανισμό και τα χρησιμοποιούμε. Ένα παράδειγμα είναι το ημερολόγιό μας! Ο μήνας Ιανουάριος φερ’ ειπείν. Έχει το όνομά του παρμένο από έναν αρχαίο «θεό». Ή ο Αύγουστος, είναι τίτλος τιμής, ενός ειδωλολάτρη βασιλέα. Πολλές φορές, ζευγάρια γιορτάζουν την επέτειο του γάμου τους. Αλλά το ίδιο συνήθιζαν ζευγάρια στην ειδωλολατρική εποχή των αρχαίων λαών. Τα δαχτυλίδια στο γάμο, έχουν επίσης ρίζες παγανιστικές. Και άλλα παρόμοια σύμβολα χρησιμοποιούνται και στον καθημερινό κόσμο των επιχειρήσεων.
Χρειάζεται να έχουμε μια ισορροπία. Το γεγονός ότι άλλες θρησκείες μπορεί να χρησιμοποιούν κάποια πράγματα που είναι της φύσης που ο Θεός δημιούργησε, και να τα χρησιμοποιούν ως σύμβολα στη λατρεία των ειδώλων, δεν καθιστά αυτά τα πράγματα εσφαλμένα για τους αληθινούς λάτρεις, που τα χρησιμοποιούν διαφορετικά. Οποιοσδήποτε επισκεπτόταν τον Ναό του Θεού του Σολομώντα, μπορούσε να αντιληφθεί ότι οι λάτρεις του Θεού, δεν λάτρευαν εκείνα τα διακοσμητικά σύμβολα που υπήρχαν στους τοίχους. Έτσι, οι Χριστιανικές ανάγκες, δεν πρέπει πρωτίστως να επικεντρώνονται σ’ ένα συγκεκριμένο σύμβολο, και να σκέπτονται τι μπορεί αυτό να εννοούσε και να σήμαινε πριν από χιλιάδες χρόνια, ή πώς μπορεί να το θεωρούν στην άλλη μεριά του κόσμου. Αλλά θα πρέπει να επικεντρώνονται στο ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ, για τους περισσότερους ανθρώπους, μεταξύ των οποίων οι Χριστιανοί ζουν. Τα σχήματα ή τα σύμβολα καθεαυτά, δεν είναι κάτι κατ’ ανάγκην κακό, να χρησιμοποιούνται σήμερα, ακόμα και αν κάποτε χρησιμοποιούνταν από τους ειδωλολάτρες στην εσφαλμένη λατρεία.Και είναι χάσιμο χρόνου, και δεν είναι αναγκαίο, να ψάχνουμε τι σήμαινε κάθε αντικείμενο που βρίσκεται πάνω στη γη στο παρελθόν.
Καμιά Χριστιανική γιορτή, δεν γιορτάζει ΤΙΠΟΤΑ από εκείνα που γιόρταζαν οι αρχαίοι ειδωλολάτρες. Και αν στην ημερομηνία κάποιας Χριστιανικής γιορτής, συνέπιπτε να υπάρχει κάποια ειδωλολατρική γιορτή, δεν έχει καμία τέτοια σημασία η ημέρα αυτή σήμερα για μας. Για παράδειγμα τα Χριστούγεννα. Πολύ πριν αρχίσουν να γιορτάζουν τη γέννηση του Χριστού οι Χριστιανοί, οι ειδωλολάτρες γιόρταζαν τον ήλιο, στις 25 Δεκεμβρίου. Ήταν η ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου. Ήταν τότε γι’ αυτούς, ένας καιρός που έδιναν δώρα, και βέβαια υπήρχε και κραιπάλη. Όταν άρχισαν οι Χριστιανοί να γιορτάζουν, την Χριστού Γέννηση, όλα αυτά αντικαταστάθηκαν. Και στην παλαιά γιορτή του αυτοκράτορα Αυρηλίου, που είχε ξεκινήσει τον 3ο αιώνα οι Χριστιανοί έβαλαν τη δική τους γιορτή. Για εμάς, η δόξα του Ήλιου της Δικαιοσύνης, που ανέτειλε στον κόσμο, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που γεννήθηκε για εμάς ως άνθρωπος, δεν έχει καμία σχέση με την τιμή που απέδιδαν στον ήλιο, (τον κτιστό ήλιο), οι αρχαίοι λάτρεις του.
