Συνοπτικά Ευαγγέλια

Συνοπτικά Ευαγγέλια ονομάζονται τα τρία πρώτα ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης, το κατά Ματθαίον, το κατά Μάρκον και το κατά Λουκάν, τα οποία, καταγραφόμενα σε παράλληλες στήλες και συγκρινόμενα μεταξύ τους, μπορούν να εξεταστούν συνοπτικά (συν-όψις) για να διαπιστωθούν οι ομοιότητες και οι διαφορές τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς το περιεχόμενο. Κατ' αυτό τον τρόπο, και οι συγγραφείς τους ονομάζονται και συνοπτικοί.

Πράγματι, στις διηγήσεις των τριών Ευαγγελίων (που παρουσιάζουν μεταξύ τους και ευκρινείς διαφορές), εμφανίζονται πολλά κοινά στοιχεία, πολλές φορές και σε επίπεδο λέξεων και αυτή η ομοιότητα δημιούργησε το λεγόμενο συνοπτικό πρόβλημα, δηλ. το πρόβλημα των σχέσεων και της αλληλεξάρτησης μεταξύ των συνοπτικών ευαγγελίων. Το φαινόμενο αυτό έθεσε το πρόβλημα της πιθανής ύπαρξης κοινών πηγών από τις οποίες αντλήσαν και οι τρεις Ευαγγελιστές, όπως και το δύσκολο πρόβλημα της εξάρτησης του ενός από τον άλλο. Το ζήτημα αυτό είχε εξεταστεί από τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς των πρώτων αιώνων, σε βάθος όμως μελετήθηκε από τον 18ο αιώνα και μετά.

Το λιγότερο σε έκταση υλικό σωζόμενο από ένα μόνο ευαγγελιστή (30 στίχοι) ανήκει στον Μάρκο. Από τους 661 στίχους του κατά Μάρκον ευαγγελίου, εκτός των 30 που αποτελούν το ιδιαίτερο υλικό του, οι υπόλοιποι βρίσκονται παραλλαγμένοι ελαφρά ως προς το λεξιλόγιο στα ευαγγέλια Ματθαίου και Λουκά. Επίσης ο Ματθαίος, πλην του κοινού υλικού που έχει με τους άλλους δύο ευαγγελιστές και του κοινού υλικού που έχει με τον Λουκά (κοινοί με τον Λουκά είναι περίπου 240 στίχοι), διασώζει πληροφορίες που δεν έχουν οι άλλοι δύο Συνοπτικοί. Το υλικό αυτό ανέρχεται στο 1/6 περίπου του ευαγγελίου του.

Τέλος, ο Λουκάς, πλην του κοινού υλικού με τους άλλους δύο ή μόνο με τον ένα, διασώζει στο 1/4 περίπου του ευαγγελίου του ιδιαίτερο υλικό που δεν βρίσκεται στους άλλους ευαγγελιστές. Το επιπλέον υλικό του Ματθαίου καθώς επίσης και το επιπλέον του Λουκά ως και το κοινό υλικό και των δύο καλύπτεται κυρίως από διδασκαλίες του Ιησού.

Κατά συνέπεια:

• Σύνολο στίχων

Μάρκος = 661

Ματθαίος = 1.068

Λουκάς = 1.149

• Κοινό υλικό

Τριών συνοπτικών = περ. 440 στίχοι

Μάρκος μόνο με Λουκά = περ. 70 στίχοι

Μάρκος μόνο με Ματθαίο = περ. 150 στίχοι

Ματθαίος με Λουκά = περ. 240 στίχοι

• Ιδιαίτερο υλικό

Μόνο ο Μάρκος = περ. 30 στίχοι

Μόνο ο Ματθαίος = περ. 180 στίχοι

Μόνο ο Λουκάς = περ. 290 στίχοι

Αν και αρκετές υποθέσεις εμφανίστηκαν για τη λύση του προβλήματος αυτού, οι σημερινοί μελετητές, υιοθετούν την παρακάτω λύση ως πιο πιθανή:

Οι πηγές του Ευαγγελιστή Μάρκου

• Λόγια του Ιησού ή αλλιώς, πηγή "Q" (;)

• Παράδοση (Απ. Πέτρος)

Οι πηγές του Ευαγγελιστή Ματθαίου

• Μάρκος
• Λόγια του Ιησού (Q)
• Παράδοση - Iδιαίτερη πηγή (Μ)

Οι πηγές του Ευαγγελιστή Λουκά

• Μάρκος
• Λόγια του Ιησού (Q)
• Παράδοση - Iδιαίτερη πηγή (L)

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το γράμμα M και το γράμμα L που υποδηλώνουν τις ιδιαίτερες πηγές του Ματθαίου και του Λουκά αντίστοιχα και εξηγούν τις διαφορές που συναντάμε στα κείμενα, αποτελούν είτε προφορικές είτε γραπτές πηγές. Στην περίπτωση του Λουκά, η εσωτερική ενότητα του υλικού ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται μάλλον για γραπτό υλικό.

Βιβλιογραφία

• Ιωαννίδη Β., Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, 1960
• Αγουρίδη Σ., Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, Γρηγόρη, 1991
• Παναγόπουλου Ι., Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Ακρίτας, 1993
• Raymond Brown, An Introduction to the New Testament, Doubleday, 1997
• Καραββιδόπουλου Ι., Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Πουρναρά, 1998
• L.D.Reynolds & N.G.Wilson, Αντιγραφείς και Φιλόλογοι, ΜΙΕΤ, 1981
• Elpidio Mioni, Εισαγωγή στην Ελληνική Παλαιογραφία, ΜΙΕΤ, 1985
• E.G. Turner, Ελληνικοί Πάπυροι, ΜΙΕΤ, 1981
• Kurt Aland, The Problem of the New Testament Canon, Λονδίνο, Mowbray, 1962.