Στέφανος ο πρωτομάρτυρας
Ο Άγιος Στέφανος, αποτελεί τον πρωτομάρτυρα του χριστιανισμού. Έζησε στα χρόνια του Ιησού Χριστού, ακολουθώντας τον πιθανώς ως μαθητής, ενώ τέλεσε και Διάκονος της εκκλησίας Του. Τελικώς παρέδωσε μαρτυρικώς τη ζωή του όταν λιθοβολήθηκε από Εβραϊκό όχλο. Οι πληροφορίες σχετικά με το βίο του Αγίου είναι ελάχιστες και περιέχονται στο βιβλίο της Καινής Διαθήκης, Πράξεις των Αποστόλων.
Περιεχόμενα
Ο βίος του
Το πότε και που γεννήθηκε ο πρωτομάρτυρας Στέφανος, δε γίνεται γνωστό μέσα από τις Πράξεις των Αποστόλων. Η πρώτη αναφορά που γίνεται προς το πρόσωπό του είναι κατά την εκλογή των διακόνων (Πράξεις 6, 1-7). Σύμφωνα με την Αγιογραφική περιγραφή, εξ αιτίας της αύξησης των μαθητών, οι Ελληνόφωνοι πιστοί άρχισαν να διαμαρτύρονται πως οι χήρες τους δε δέχονταν την αρμόζουσα προσοχή κατά τη διανομή των τροφίμων. Έτσι οι Απόστολοι σύναξαν όλους τους μαθητές, με σκοπό να εκλέξουν ανάμεσά τους επτά βοηθούς[1], ώστε να πραγματοποιούν το έργο της διανομής. Ένας από τους εκλεγέντες ήταν και ο Στέφανος. Ο Στέφανος όμως εκτός της αποστολής που του είχε ανατεθεί έβρισκε χρόνο να κηρύσσει και το θείο Λόγο, ενώ πραγματοποιούσε και θαύματα.
Οι Ιουδαίοι σύντομα συκοφάντησαν τον Στέφανο ότι βλασφήμησε το Μωυσή και το Θεό με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στο Συνέδριο προς Απολογία (Πράξεις 6, 11). Ο Στέφανος τότε έλεγξε με σκληρούς λόγους τους Φαρισαίους, κατηγορώντας τους για την υποκρισία τους, συνάμα δε έπραξε και μία θαρραλέα ομολογία πίστεως. Οι σύνεδροι τελικά τον εξέβαλαν τη συναγωγής και έτσι θανατώθηκε δια λιθοβολισμού από φανατισμένο όχλο (Πράξεις 8:1). Ο Στέφανος λίγο πριν το τέλος ζήτησε από το Θεό να συγχωρήσει τους διώκτες του.
Τον νεκρό πλέον Στέφανο τον έθαψαν και τον θρήνησαν (Πράξεις 8, 2), ενώ μετά το θάνατό του ακολούθησε διωγμός. Κατά την παράδοση το λειψανό του μεταφέρθηκε από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο στην Κωνσταντινούπολη. Η μνήμη του εορτάζεται στις 27 Δεκεμβρίου, η εύρεσις των λειψάνων του στις 15 Σεπτεμβρίου, ενώ η ανακομιδή των λειψάνων του στις 2 Αυγούστου.
Η εμφάνισή του στην πρωτοχριστιανική γραμματεία
Ο Άγιος Στέφανος δεν αναφέρεται σε κάποιο άλλο βιβλίο της Καινής Διαθήκης. Το ίδιο συμβαίνει και στους Αποστολικούς Πατέρες και τους Απολογητές. Την πρώτη μαρτυρία του τη βρίσκουμε στην αίρεση των Νικολαϊτών, οι οποίοι τον θεωρούσαν ως προστάτη Άγιό τους[2]. Ο Ειρηναίος της Λυών αναφέρει ότι ήταν ο πρωτοδιάκονος και κλήθηκε από τους Αποστόλους να διδάσκει το θείο νόμο, φτάνοντας τελικά στην τελείωση μέσω του μαρτυρίου[3]. Ο Τερτυλλιανός επίσης αναφέρει τον Στέφανο, τοποθετώντας δίπλα στον προφήτη Ησαΐα[4]. Αργότερα ο Εφραίμ ο Σύρος σε ένα εξηγητικό του έργο πάνω στις Πράξεις, μας αναφέρει για πρώτη φορά εξωγραφική πληροφορία καθώς μας αναφέρει πως ήταν στενός φίλος του Γαμαλιήλ[5]. Από τον 4ο αιώνα και μετά έχουμε αρκετές αναφορές, όπως από το Δίδυμο Τυφλό, τον Γρηγόριο Νύσσης, τον Αστέριο Αμασείας. Κατά τον 5ο έχουμε επίσης τον Ησύχιο Ιερουσαλήμ, τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο κ.α. Επιπρόσθετες όμως εξωγραφικές μαρτυρίες δε βρίσκονται σε όλους αυτούς πατέρες. Προφανώς η καταστροφή της Ιερουσαλήμ (132-135) για δεύτερη φορά, δεν επέτρεψε να διασωθούν προφορικές παραδόσεις[6]. Ο Αυγουστίνος πάντως σε μερικές ομιλίες του αναφέρει πολλά θαύματα από τον Άγιο Στέφανο, μέσω των λειψάνων του[7].
Αγιογράφηση
Κατά τη μέση βυζαντινή περίοδο ο Στέφανος αγιογραφείται ως νεαρός διάκονος, φορώντας ωμοφόριο και ιερατικό χιτώνα. Σε παλαιότερες αναπαραστάσεις όμως φορά απλά ένα ιερατικό χιτώνα για διάκονο της ύστερης αρχαιότητας. Σε μία από τις αρχαιότερες αναπαραστάσεις στο Σαν Λορέντζο της Ρώμης με το βιβλίο του Ευαγγελίου, αργότερα εμφανίζεται σε αναπαραστάσεις με βράχο στο κεφάλι του, σαν σύμβολο της κατάληξής του. Στη Δύση πολλές φορές απεικονίζεται μαζί με ένα ακόμα διάκονο και μάρτυρα, τον Άγιο Λαυρέντιο της Ρώμης (+258).
Υποσημειώσεις
- ↑ Διάκονος σημαίνει βοηθός
- ↑ Ευσέβιος Καισαρείας, Εκκλ. Ιστορία, 5.2.5
- ↑ Adv. Haer. 3.12.10-3.12.13-4.15.1
- ↑ De patientia 14.1
- ↑ F. Conybear, The commentary of Ephrem in Acts, McMillan,London 1926, σελ. 373-409
- ↑ François Bovon, "The Dossier on Stephen, the First Martyr", The Harvard Theological Review, σελ. 290
- ↑ Sermo 322
Πηγές
- Ευαγγέλου Λέκκου, "Άγιος Στέφανος", Αποστολική Διακονία, Αθήνα.
- Τσολακίδης Χρήστος, "Αγιολόγιο της Ορθοδοξίας", Χ.Δ. Τσολακίδης, Αθήνα 2001.
- François Bovon, "The Dossier on Stephen, the First Martyr", The Harvard Theological Review, Vol. 96, No. 3 (Jul., 2003), Cambridge University Press on behalf of the Harvard Divinity School.
