Εκκλησιαστικά σκεύη

Εκκλησιαστικά σκεύη ή Ιερά σκεύη, ονομάζονται όλα εκείνα τα αντικείμενα που χρειάζονται για την τέλεση μιας εκκλησιαστικής ακολουθίας. Από την αρχαία εποχή, τα σκεύη αυτά ήταν κατασκευασμένα από διάφορα υλικά, όπως γυαλί, ξύλο, χαλκό, άργυρο, χρυσό (και άλλα μέταλλα, όπως ορείχαλκο και κασσίτερο), καταβαλλόταν όμως προσπάθεια να ξεχωρίζουν από τα καθημερινής χρήσεως σκεύη και για το λόγο αυτό τα κοσμούσαν με κατάλληλες παραστάσεις για να εκφράζουν το συμβολισμό τους.

Τα Ιερά Σκεύη που χρησιμοποιούνται για την τέλεση των διαφόρων Ιερών Μυστηρίων και ιεροτελεστιών της Εκκλησίας είναι τα εξής:

1. Το Άγιο Ποτήριο: είναι το σκεύος που χρησιμοποιείται για τον καθαγιασμό των τιμίων Δώρων.
2. Το Άγιο Δισκάριο: ένας μικρός υπερυψωμένος δίσκος που χρησιμοποιείται για την προετοιμασία και την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας.
3. Ο Αστερίσκος: είναι το σκεύος που τοποθετείται επάνω από το Άγιο Δισκάριο και συμβολίζει το Άστρο της Βηθλεέμ.
4. Η Αγία Λαβίδα: είναι ένα κουτάλι με το οποίο ο Ιερέας μεταδίδει στους πιστούς τη Θ. Κοινωνία.
5. Η Αγία Λόγχη: είναι το ιερό σκεύος που χρησιμοποιείται κατά την ετοιμασία της Προθέσεως. Είναι μεταλλική (15-20 εκ.) και συμβολίζει τη λόγχη με την οποία ό Ρωμαίος στρατιώτης εκέντησε την άχραντη πλευρά του Κυρίου.
6. Το Αγιο Αρτοφόριο: είναι το ιερό σκεύος μέσα στο οποίο διατηρείται η Θ. Κοινωνία, για τις έκτακτες ανάγκες των πιστών (ασθένεια, επικείμενος θάνατος κ.λπ.). Υπάρχουν δύο τύποι: το ακίνητο, που βρίσκεται πάντα πάνω στην Αγία Τράπεζα και το κινητό, που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά και μετάδοση της Θ. Κοινωνίας σε σπίτια, νοσοκομεία κ.λπ.
7. Το Μυροδοχείο: είναι το αντικείμενο που περιέχει άγιο Μύρο και χρησιμοποιείται κατά την τέλεση του μυστηρίου του βαπτίσματος.
8. Ο Σταυρός του Αγιασμού: είναι ένας μικρός σταυρός που χρησιμοποιείται για την τέλεση του αγιασμού.
9. Ο Σταυρός της Ευλογίας: είναι ο σταυρός ευλογίας που χρησιμοποιεί ο επίσκοπος και ο πρεσβύτερος.
10. Η Αγία Κολυμβήθρα: είναι το λειτουργικό σκεύος μέσα στο οποίο γίνεται το βάπτισμα των νηπίων, κατασκευασμένο από χαλκό ή ορείχαλκο, σε σχήμα κρατήρα.
11. Το Θυμιατό: είναι το ιερό σκεύος που χρησιμεύει για τη θυμίαση μέσα στο ναό κατά τη διάρκεια της λατρείας. Μέσα σε αυτό καίει το θυμίαμα, μια αρωματική ουσία.
12. Το Ζέον: είναι το σκεύος της Εκκλησίας, απαραίτητο για την προετοιμασία της Θείας Κοινωνίας. Μέσα στο μικρό αυτό μεταλλικό δοχείο μεταφέρεται ζεστό νερό (= ζέον ύδωρ), το οποίο ο ιερέας χύνει μέσα στο Άγιο Ποτήριο.
13. Το Αντιμήνσιο: είδος φορητού θυσιαστηρίου από ύφασμα, το οποίο φέρει διάφορες απεικονίσεις, υποκατάστατο της Αγίας Τράπεζας, σε περιπτώσεις που η χρήση της δεν είναι δυνατή, π.χ. σε ιεροτελεστίες στην ύπαιθρο, σε στρατόπεδα, φυλακές κ.λπ.
14. Ο Σπόγγος: είναι ένα μικρό σφουγγάρι το οποίο χρησιμοποιείται για το μάζεμα των μερίδων επάνω από το αντιμήνσιο, για τον καθαρισμό του αγίου Ποτηριού και του δισκαρίου.

Κάθε σκεύος που έχει χρησιμοποιηθεί σε κάποια ακολουθία έστω και μια φορά, απαγορεύεται να επαναχρησιμοποιηθεί για μη λατρευτικό σκοπό. Τα Ιερά σκεύη, φυλάσσονται εντός του ναού, σε έναν ειδικό χώρο που ονομάζεται σκευοφυλάκιο.

Βιβλιογραφία

• Στύλιος Κ. Ευθύμιος Επίσκοπος, Μικρό Χριστιανικό Λεξικό, 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1998 (βλ. όλα τα σχετικά άρθρα).
• Βεργωτής Γεώργιος, Λεξικόν Λειτουργικών και Τελετουργικών Όρων, 3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη, Θεσσαλονίκη 1995 (βλ. όλα τα σχετικά άρθρα).