Μεσονυκτικό
| Θεία Λειτουργία |
| Θεία Λειτουργία του Χρυσοστόμου |
| Θεία Λειτουργία του Βασιλείου |
| Θεία Λειτουργία του Ιακώβου |
| Προηγιασμένη |
| Καθημερινές Ακολουθίες |
| Εσπερινός | Απόδειπνον | Μεσονυκτικό |
| Όρθρος | Ώρες |
| Ετήσιες Ακολουθίες |
| Ακάθιστος Ύμνος | Παράκληση |
| Μεγάλος Αγιασμός | Αρτοκλασία |
| Έκτακτες Ακολουθίες |
| Βάπτισμα | Χρίσμα | Γάμος |
| Χειροτονία | Ευχέλαιο |
| Μνημόσυνο | Μικρός Αγιασμός |
Το Μεσονυκτικό είναι εκκλησιαστική ακολουθία που τελείται στο μεσονύκτιο, δηλαδή στην έκτη ώρα[1] της νύχτας. εμφανίζεται σε δύο μορφές, η πρώτη για τη Δευτέρα-Παρασκευή και η δεύτερη για το Σαββατοκύριακο.
Περιεχόμενα
Προέλευση Περιεχόμενο και Συμβολισμοί
Η ακολουθία αυτή είναι μοναχικής προελεύσεως και επινοήσεως. Κύριος σκοπός της ήταν η έγερση από το νυχτερινό ύπνο και κοινή προσευχή στο ναό απ' όλη την κοινότητα. Κύριο περιεχόμενό της υπήρξε ο 118ος ψαλμός[2], στον οποίον βρίσκεται η φράση "Μεσονύκτιον ἐξεγειρόμην τοῦ ἐξομολογεῖσθαι", από όπου προέρχεται η μοναστική πρακτική της νυχτερινής εγέρσεως για προσευχή.
Κεντρικό θέμα της ακολουθίας είναι αυτή η έγερση και η συμμετοχή στην αγγελική ψαλμωδία. Συνδέεται άμεσα με την ανάσταση των νεκρών[3], κυρίως δε με την ανάσταση του Κυρίου, η οποία έλαβε χώρα νωρίς το πρωί της "μιας των Σαββάτων" και την ευαγγελική ρήση «μέσης δε νυκτός, κραυγή γέγονεν, ιδού, ο νυμφίος έρχεται...». Συνδέεται με την παραβολή των δέκα παρθένων[4], αλλά και τη δευτέρα παρουσία και την τελική κρίση. Σημαντικό μέρος της ακολουθίας των καθημερινών καταλαμβάνει το Μεσώριο, το οποίο έχει νεκρώσιμο χαρακτήρα και εκτενή δέηση υπέρ των κεκοιμημένων.
Η δομή του καθ' ημέραν μεσονυκτικού
- Εὐλογητός ὁ Θεός...
- Τρισάγιο
- Ψαλμοί 50, 118
- Το σύμβολο της πίστεως, τρισάγιο
- Τροπάρια, ὁ ἐν παντί καιρῷ
- Ευχές: Κύριε Παντοκράτορ, Σέ εὐλογοῦμεν
- Μεσώριον
- Δεῦτε προσκυνήσωμεν, ψαλμοί 120, 133
- Τροπάρια
- Μνήσθητι Κύριε
- Ἀπόλυσις
- Εύξώμεθα
Το Μεσονυκτικό των εορτών
Όπως προαναφέρθηκε, η ακολουθία του καθημερινού Μεσονυκτικού έχει νεκρώσιμο χαρακτήρα, γι' αυτό το σαββατοκύριακο και οι γιορτινές ημέρες έχουν ιδιαίτερη ακολουθία. Το Σάββατο ο 118ος ψαλμός αντικαθίσταται από το 9ο κάθισμα του Ψαλτηρίου. Την Κυριακή και τις εορτινές ημέρες ο ψαλμός αυτός αντικαθίσταται από τον τριαδικό κανόνα του ήχου και επιπλέον παραλείπεται το Μεσώριον.
Υποσημειώσεις
- ↑ Το βυζαντινό σύστημα μέτρησης των ωρών ξεκινά με τη δύση του ηλίου (ώρα 12η), έτσι το χειμώνα το Μεσονυκτικό κανονικά τελείται λίγο μετά τα μεσάνυχτα
- ↑ Λόγω της θέσης του ψαλμού σ' αυτήν την ακολουθία είναι συχνό το φαινόμενο το μεσονυκτικό να αποκαλείται σε πολλά χειρόγραφα ως ἄμωμος.
- ↑ Ο ύπνος θεωρείται εικόνα-σύμβολο του θανάτου.
- ↑ Στην ακολουθία ψέλνεται το «ίνα μη αναπεπτωκότες και υπνούντες, αλλ’ εγρηγορούντες, διεγηγερμένοι εν τη εργασία των εντολών αυτού ευρεθώμεν και έτοιμοι εις την χαράν και εις τον θείον νυμφώνα της δόξης αυτού συνεισέλθωμεν»
Βιβλιογραφία
- Ιωάννης Ε. Μεσολωράς, «Συμβολική της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας», Τόμος Β’, Εν Αθήναις 1904
- Ιωάννης Μ. Φουντούλης, Λειτουργική Α΄ Εισαγωγή στη Θεία Λατρεία, Θεσσαλονίκη 1995, σ. 160-162
- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, τ. 41, σ. 345
