Ιωάννης ο βαπτιστής

Από OrthodoxWiki
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση
Ιωάννης ο Βαπτιστής
Johnforerunner.jpg
Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος
Γέννηση περ. 1 π.Χ.
Κοίμηση περ. 30 μ.Χ.
Εορτασμός 29 Αυγούστου
Σημαντικές ημερομηνίες
Τίτλος Προφήτης


Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος ή Ιωάννης ο βαπτιστής είναι άγιος και προφήτης της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Αποκλήθηκε πρόδρομος διότι απετέλεσε τον άνθρωπο που με τη διδασκαλία του προετοίμασε το δρόμο για τη διδαχή του Ιησού, ενώ αποκαλείτο και βαπτιστής διότι εισήγαγε το βάπτισμα της μετανοίας για όσους ήθελαν να προετοιμαστούν για τον ερχομό του Μεσσία. Τελικά πέθανε μαρτυρικώς, αποκεφαλιζόμενος από τον Ηρώδη Αγρίππα.

Ο βίος του

Ο Ιωάννης ήταν γιος του ιερέα Ζαχαρία, από την εφημερία Αβιά[1], και της Ελισάβετ (Λουκάς 1, 7) η οποία καταγόταν από τον "Οίκο Ααρών" (Λουκάς 1, 5). Καταγόταν μάλιστα από περιοχή, η οποία βρισκόταν κοντά στη Βηθλεέμ. Σύμφωνα με τις διηγήσεις της Αγίας Γραφής ο Ιωάννης τεκνοποιήθηκε με θαυμαστό τρόπο, καθώς η μητέρα του ήταν στείρα. Η φήμη του ήταν μεγάλη ανάμεσα στους Ιουδαίους, ενώ ο Ιησούς τον κατονόμασε ως το σπουδαιότερο γιο που είχε ποτέ γεννηθεί (Ματθ. 14:3-12). Ο ρόλος που του είχε ανατεθεί από το Θεό, ήταν η προετοιμασία του δρόμου του Ιησού (Λουκάς 1, 17).

Κατά την εορτή της Σκηνοπηγίας, ο Ζαχαρίας ήταν ο ιερέας που "έλαγχε θυμιάσαι". Λίγο πριν τελέσει τα ιερατικά του καθήκοντα, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ εμφανίστηκε ενώπιόν του και του ανήγγειλε πως θα αποκτήσει γιο, διαμηνύοντάς του επίσης πως πρέπει να ονομασθεί Ιωάννης (που σημαίνει ο Θεός είναι ελεήμων). Ο Ζαχαρίας όμως δεν πίστεψε στους λόγους του αγγέλου με αποτέλεσμα να μείνει άφωνος (Λουκάς 1, 20) μέχρι να βαπτιστεί ο Ιωάννης (Λουκάς 1, 64). Αργότερα οι στρατιώτες του Ηρώδη τον δολοφόνησαν μεταξύ ναού και θυσιαστηρίου, διότι ο ίδιος δεν αποκάλυψε που ήταν ο μικρός Ιωάννης, καθώς είχαν εντολή να εξοντώσουν όλα τα μικρά μέχρι δύο ετών (Ματθ. 23, 35).

Ο Ιωάννης συνελήφθη στην κοιλία της Ελισάβετ έξι μήνες νωρίτερα από τον Ιησού, ενώ ήταν και ξάδελφός του, αφού Ελισάβετ και Θεοτόκος ήσαν ξαδέλφες (Λουκάς 1, 36). Χαρακτηριστική σκηνή μέσα στις περιγραφές της Καινής Διαθήκης είναι η συνάντηση της εγκυμονούσας Ελισάβετ με την επίσης εγκυμονούσα Θεοτόκο, όπου ο Ιωάννης σκίρτησε από αγαλλίαση (Λουκάς 1, 44).

Τη ζωή του ο Ιωάννης, μέχρι τα 30 του χρόνια, τη διήγαγε στην έρημο της Ιουδαίας (Λουκάς 1, 80), σε μία περιοχή ανάμεσα στη Νεκρή θάλασσα και την Ιερουσαλήμ[2], μέσα σε σκληρή άσκηση. Ο ίδιος ντυνόταν με ύφασμα από τρίχες καμήλας και έτρωγε άγριο μέλι και ακρίδες. Θα λέγαμε πως το τρίπτυχο του βίου του ήταν νηστεία, προσευχή και αγρυπνία[3]. Όταν συμπληρώθηκε η ηλικία των 30, ο Θεός τον κάλεσε να αναλάβει το έργο της προετοιμασίας του Μεσσία (Λουκάς 3, 1-5). Μία από τις ιδιότυπες πρακτικές του ήταν το βάπτισμα στον Ιορδάνη ποταμό. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή όπου βάπτισε και τον Ιησού (Ματθ. 3, 13-15). Στα πλαίσια της αποστολής του είχε και μαθητές. Από αυτούς είναι γνωστό πως οι Ανδρέας, Πέτρος, Ιωάννης και Ιάκωβος ανήκαν στον κύκλο του. Ο ίδιος μάλιστα τους προέτρεψε να ακολουθήσουν τον Ιησού (Ιω. 1, 29-34).

Το κήρυγμα του Ιωάννη φαίνεται πως ξεκίνησε κατά την εποχή του Καίσαρος Τιβερίου (Λουκάς 3, 1-3) και έβριθε αποκαλυπτικών στοιχείων[4]. Άξονας των ομιλιών του ήταν οι μεσσιανικές προσδοκίες και η οργή του Θεού η οποία ένεκα του γεγονότος αυτού, βρισκόταν προ των πυλών για τους αδίκους.

Ήταν ασυμβίβαστος και η κριτική που ασκούσε απευθυνόταν προς πάσα κατεύθυνση. Δε δίσταζε να καταφερθεί εναντίον τον Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων χαρακτηρίζοντάς τους έχινδες (Ματθ. 3, 7), που αναπότρεπτα θα καταστραφούν από τη οργή του Θεού (Ματθ. 3, 8-10), καλώντας του συνάμα σε μετάνοια. Το ίδιο έπραττε και για τον έκλυτο βίο του Ηρώδη. Οι ομιλίες τους μάλιστα είχαν ισχυρή απήχηση στον Ιουδαϊκό λαό[5], διότι ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής και θεωρείτο από το λαό προφήτης. Η Ηρωδιάδα όμως δεν άντεξε τη κριτική του Ιωάννη ο οποίος την έλεγξε για το ασυμβίβαστο της σχέσης της με τον Ηρώδη, ένεκα της συγγένειάς τους (Λουκάς 3:19; Ματθαίος 14:3–5 ). Ο Ηρώδης σεβόταν την προσωπικότητα του Ιωάννη (Μάρκος 6, 20), ενώ σα πραγματιστής γνώριζε πως μια τέτοια κίνηση θα ερέθιζε ίσως και εξέγειρε τα πλήθη. Τελικά τον φυλάκισε και τον αποκεφάλισε, μετά από υπόσχεση που είχε δώσει στην κόρη της Ηρωδιάδας, Σαλώμη.

Το έργο το οποίο επιτέλεσε ο Ιωάννης δύσκολα μπορεί να παραθεωρηθεί, για τη σπουδαιότητα του, καθώς προετοίμασε το ρόλο του Χριστού, τόσο με τα κηρύγματά του, όσο και με διδασκαλία του σε μαθητές οι οποίοι αργότερα έγιναν οι Απόστολοι του Ιησού. Η εκτίμηση μάλιστα που έτρεφε ο Ιησούς στο πρόσωπό του ήταν αναμφισβήτητα μεγάλη. Συνήθως σήμερα όμως παραθεωρείται πως με τη βάπτιση του Ιησού και τελικά με την αποτομή της κεφαλής τού Ιωάννη, ένας κόσμος φτάνει στο τέλος του και αρχίζει μία νέα περίοδος[6]. Αυτή η περίοδος που κλείνει είναι η περίοδος του προφητισμού και της Παλαιάς Διαθήκης και ανοίγει η νέα περίοδος της Καινής Διαθήκης, του Ιησού Χριστού και της εκκλησίας.

Φλάβιος Ιώσηπος

Ο Φλάβιος Ιώσηπος αφιερώνει ένα κομμάτι του έργου του στον Ιωάννη το βαπτιστή[7]. Στο κείμενο αυτό ο Ιώσηπος αναφέρει πως πολλοί Ιουδαίοι πιστεύουν ότι τιμωρία της διάλυσης του στρατού του Ηρώδη είναι δίκαιη τιμωρία από το Θεό, λόγω της θανάτωσης ενός δικαίου και ενάρετου ανθρώπου. Του Ιωάννη. Ο Ιωάννης, κατά τον Ιώσηπο, είχε προτείνει το βάπτισμα για καθαρισμό του σώματος, καθότι η ψυχή καθαριζόταν από τον ενάρετο βίο. Είχε ευρύ ακροατήριο και γι αυτό ο Ηρώδης φοβήθηκε τη μεγάλη απήχηση που είχε λάβει η εμφάνισή του, μήπως με αυτή τη δυναμική καταφέρει να παρακινήσει κάποια επανάσταση. Έτσι σκέφτηκε πως θα ήταν καλύτερα να προλάβει ένα τέτοιο ενδεχόμενο θανατώνοντάς τον. Τον φυλάκισε τελικά στο κάστρο του Μάχαιρα[8] και τον δολοφόνησε. Ο Φλάβιος κλείνει αναφέροντας ότι οι Ιουδαίοι πιστεύουν ακράδαντα πως η δολοφονία του δυσαρέστησε το Θεό με αποτέλεσμα να του καταστρέψει τον στρατό.

Κατά το κείμενο αυτό ο Ηρώδης σκότωσε τον Ιωάννη μετά τη σταύρωση του Χριστού, περί το 36.

Αναφορές στην Παλαιά Διαθήκη

Μέσα από τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης υπάρχουν αναφορές για κάποιο πρόσωπο το οποίο θα αποτελέσει πρόδρομο του Μεσσία. Είναι χαρακτηριστικό πως το πρώτο χωρίο που κάνει αναφορά βρίσκεται μέσα από την Καινή Διαθήκη (Ματθ. 11, 10[9]) στους λόγους του Ιησού:

"οὗτος γάρ ἐστι περὶ οὗ γέγραπται· ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, ὃς κατασκευάσει τὴν ὁδόν σου ἔμπροσθέν σου."

Βρίσκουμε επίσης χωρίο στο Μαλαχίας 3, 1:

"Ιδού ἐγὼ ἐξαποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου, καὶ ἐπιβλέψεται ὁδὸν πρὸ προσώπου μου, καὶ ἐξαίφνης ἥξει εἰς τὸν ναὸν ἑαυτοῦ Κύριος, ὃν ὑμεῖς ζητεῖτε, καὶ ὁ ἄγγελος τῆς διαθήκης, ὃν ὑμεῖς θέλετε· ἰδοὺ ἔρχεται, λέγει Κύριος παντοκράτωρ",

Εορτές

Υποσημειώσεις

  1. Α΄ Χρον. 24, 10
  2. Κων. Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, σελ. 459
  3. Βασίλειος Μπακογιάννης, Φωνή βοώντος (Βίος και διδασκαλία του Προδρόμου), σελ. 30
  4. Κων. Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, σελ. 459
  5. Κων. Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, σελ. 459
  6. Κων. Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, σελ. 461
  7. Ιουδαϊκή αρχαιολογία 18, 5, 1-2
  8. Aπήχε 14 χιλιόμετρα ανατολικά της Νεκράς θάλασσας
  9. Το χωρίο αυτό παρόμοιο απαντά και σε άλλους ευαγγελιστές. Μάρκος 1, 2. Λουκάς 16, 17

Βιβλιογραφία

  • Βασίλειος Μπακογιάννης, "Φωνή βοώντος" (Βίος και διδασκαλία του Προδρόμου), Θαβώρ, Αθήνα 2008.
  • Κωνσταντίνος Ζάρρας, "Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης", Έννοια, Αθήνα 2005.