Σχίσμα Φηλικισσίμου

Το σχίσμα του Φηλικίσσιμου ήταν μια τοπική απόσχιση που δημιουργήθηκε στην Εκκλησία της Βόρειας Αφρικής, με αφορμή τη επιστροφή των πεπτωκότων στους κόλπους της Εκκλησίας. Ο Φηλικίσσιμος ένας πλούσιος και λαϊκός, ο οποίος είχε χειροτονηθεί διάκονος απο το Νοβατιανό, ήταν ο προεξάρχων αυτής της απόσχισης, εκμεταλλευόμενος την διαμάχη που ξέσπασε, αφού τόσο οι Μοντανιστές, όσο και «ομολογητές» στο ζήτημα της μετάνοιας των «πεπτωκότων», διαφωνούσαν με τις ενέργειές του.

Τα αίτια

Στη Ρώμη ο Νοβατιανισμός την ίδια εποχή είχε ήδη αναπτυχθεί. Οι σχέσεις των δύο εκκλησιών επίσης ήταν αρκετά στενές και σε ένα περιβάλλον το οποίο επηρεαζόταν απο Μοντανιστικές-ενθουσιαστικές τάσεις, αμέσως άναψε η θρυαλλίδα της διαμάχης μεταξύ, των μοντανιζόντων και αυστηρών, κατά όσων επεδίωκαν επιείκια στα ζητήματα μετάνοιας. Ο Κυπριανός Καρθαγένης ενώ στο παρελθόν είχε ταχθεί υπέρ της αυστηρής μεθόδου της μετανοίας επί «επιθανάτιας κλίνης», τωρα προέκρινε την επιεική μεταχείριση, όσων δεν είχαν θυσιάσει στα είδωλα. Αυτή η ενέργεια εξόργισε τους τασσόμενους υπέρ της αυστηρότητας. Αντίθετα απο αυτούς, δημιουργήθηκε και μια νέα αντίρροπη τάση, η οποία προέκρινε πλήρη επιεικία. Αυτοί μάλιστα ονομάζονταν «ομολογηταί». Όμως οι ομολογητές προέβηκαν αργότερα, λόγω της αρχικής εύνοιας της εκκλησίας, σε πράξεις που αντιτίθονταν της δικαιοδοσίας τους, όπως την παράδοση συστατικών επιστολών, οι οποίες θεωρούνταν συγχωρητικές. Ο Κυπριανός αντιτάχθηκε σε αυτές τις ενέργειες θεωρώντας τες, άκυρες. Μετά απο αυτό δημιουργήθηκε ένταση, ενώ οι «ομολογητές» κληρικοί δέχονταν χωρίς την έγκριση του επισκόπου, σε πλήρη κοινωνία τους «πεπτωκότες». Έτσι συνασπίστηκαν εν τέλει με τους οπαδούς του Νοβατιανού, ο οποίος είχε δει με κακό μάτι τη πολεμική που δέχθηκε απο τον Κυπριανό, στην προσπάθεια που διενήργησε, με την απόσχισή του στη Ρώμη.

Το σχίσμα

Ο συμασπισμός των δύο πλευρών, παρά τις αποκλίνουσες απόψεις στόχο είχαν τον επισκοπικό θρόνο. Τελικά αποσχίχτηκαν χειροτονώντας επίσκοπο το Φορτουνάτο, πίσω όμως απο αυτόν, τα νήματα κινούνταν απο τον Φηλικίσσιμο. Ο Κυπριανός σε όλο αυτό το διάστημα της ραγδαίας απόσχισης, έλλειπε απο την Καρθαγένη λόγω εξορίας. Μετά απο 15 μήνες όμως επέστρεψε με πλήθος πιστών και συγκαλώντας σύνοδο, απέκοψε τους σχισματικούς απο την εκκλησιαστική κοινωνία και έθεσε σαφές πλαίσιο για το ζήτημα μετάνοιας των «πεπτωκότων», σύμφωνα με τις θέσεις που είχε αρχικά εισάγει. Οι σχισματικοί δε, αγνοήθκαν παντελώς. Μάλιστα πάρθηκαν και σκληρά μέτρα κατά τον αποσχισθέντων κληρικών, οι οποίοι έπρεπε οπωσδήποτε να καθαιρεθούν χωρίς καμία πιθανότητα επιστροφής και με δια βίου μετάνοια. Ο Κυπριανός ως ένας εξαιρετικός θεολόγος με άριστη βιβλική κατάρτιση συνέταξε την ίδια εποχή το έργο «Περί ενότητας της Καθολικής εκκλησίας», που αναπτύχθηκαν γενικότερες απόψεις της ενότητας της τοπικής εκκλησίας υπό τον επίσκοπο. Σύμφωνα με αυτή ο επίσκοπος είναι «εν τη εκκλησία» και η «εκκλλησία εν τω επισκόπω» και όποιος δεν είναι μαζί του αποκόπτεται, «εκτός εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία», η ενότητα του σώματος των επισκόπων διασφαλίζει τη ενότητα της εκκλησίας, η ενότητα της εκκλησίας εκφράζεται με τις ευχαριστίες των τοπικών εκκλησιών που παριστούν τον Μυστικό Δείπνο. Το έργο αυτό έφερε σε δύσκολη θεση τους απολογητές, αλλά και τους πρεσβύτερους και είχε σημαντική απήχηση στην τοπική εκκλησία της Βορείου Αφρικής. Τελικώς το σχίσμα σταδιακά άρχισε να εγκαταλείπεται και να επκρατεί η τάξη της τοπικής εκκλησίας.

Βιβλιογραφία

• «Εκκλησιαστική Ιστορία» - Βλάσιος Φειδάς
  Εκδόσεις Διήγηση, Αθήνα, 2003.