Σχίσμα Φηλικισσίμου

Το Σχίσμα του Φηλικίσσιμου ήταν μια τοπική απόσχιση που δημιουργήθηκε στην Εκκλησία της Βόρειας Αφρικής, με αφορμή τη επιστροφή των πεπτωκότων στους κόλπους της Εκκλησίας. Προεξάρχων αυτής της απόσχισης ήταν ο Φηλικίσσιμος ένας πλούσιος λαϊκός, ο οποίος είχε χειροτονηθεί διάκονος από το Νοβατιανό.

Τα αίτια

Στη Ρώμη ο Νοβατιανισμός είχε ήδη αναπτυχθεί σημαντικά, τη στιγμή που οι σχέσεις με την εκκλησία της Βορείου Αφρικής ήταν αρκετά στενές, αλλά σε ένα περιβάλλον το οποίο επηρεαζόταν από Μοντανιστικές-ενθουσιαστικές τάσεις. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού ήταν να ανάψει άμεσα η θρυαλλίδα της διαμάχης ανάμεσα στους υποστηρικτές των αυστηρών τάσεων στο ζήτημα της μετάνοιας και όσων επεδίωκαν επιείκεια. Ο επίσκοπος Καθαγένης Κυπριανός, ενώ αρχικώς είχε ταχθεί υπέρ της αυστηρής μεθόδου της μετανοίας επί "επιθανάτιας κλίνης", τώρα προέκρινε την επιεική μεταχείριση όσων δεν είχαν θυσιάσει στα είδωλα. Η ενέργεια όμως αυτή εξόργισε τους τασσόμενους υπέρ της αυστηρότητας.

Ταυτόχρονα στην εκκλησία της βορείου Αφρικής αναπτύχθηκε και μία νέα τάση, η οποία προέκρινε πλήρη επιείκεια στο ζήτημα των μετανοούντων. Οι "ομολογητές", όπως αποκαλούνταν, λόγω της αρχικής χαλαρής αντιμετώπισης από την εκκλησία, έφτασαν σε σημείο να προβαίνουν σε πράξεις που αντιτίθονταν της δικαιοδοσίας τους, όπως την παράδοση συστατικών επιστολών, οι οποίες εκδίδονταν ως συγχωρητικές. Ο Κυπριανός διαβλέποντας το αντικανονικό των ενεργειών τους, τις κατήγγειλε ως άκυρες, με αποτέλεσμα τη δημιουργία έντασης. Οι «ομολογητές» κληρικοί έφτασαν μάλιστα σε σημείο να δέχονται χωρίς την έγκριση του επισκόπου σε πλήρη κοινωνία τους «πεπτωκότες». Τελικά συνασπίστηκαν με τους Νοβατιανούς, παρότι στο ζήτημα της μετανοίας είχαν εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις, με στόχο να εκθρονίσουν τον Κυπριανό.

Το σχίσμα

Ο συνασπισμός των δύο πλευρών, παρά τις αποκλίνουσες απόψεις, σα στόχο είχε τον επισκοπικό θρόνο. Τελικά οι αντιλεγόμενοι αποσχίστηκαν, χειροτονώντας επίσκοπο το Φορτουνάτο. Στην πραγματικότητα όμως πίσω όμως από το Φορτουνάτο, τα νήματα κινούνταν από τον Φηλικίσσιμο. Ο Κυπριανός σε όλο αυτό το διάστημα της ραγδαίας απόσχισης, έλλειπε από την Καρθαγένη λόγω εξορίας. Μετά από 15 μήνες όμως επέστρεψε με πλήθος πιστών και συγκαλώντας σύνοδο, απέκοψε τους σχισματικούς από την εκκλησιαστική κοινωνία και έθεσε σαφές πλαίσιο για το ζήτημα μετάνοιας των «πεπτωκότων», σύμφωνα με τις θέσεις που είχε αρχικά εισάγει. Οι σχισματικοί, σε αυτό το σημείο, αγνοήθηκαν παντελώς. Μάλιστα πάρθηκαν και σκληρά μέτρα κατά τον αποσχισθέντων κληρικών, οι οποίοι έπρεπε οπωσδήποτε να καθαιρεθούν χωρίς καμία πιθανότητα επιστροφής και με δια βίου μετάνοια. Ο Κυπριανός ως ένας εξαιρετικός θεολόγος με άριστη βιβλική κατάρτιση συνέταξε την ίδια εποχή το έργο "Περί ενότητας της Καθολικής εκκλησίας", που αναπτύχθηκαν γενικότερες απόψεις της ενότητας της τοπικής εκκλησίας υπό τον επίσκοπο. Σύμφωνα με αυτή ο επίσκοπος είναι "εν τη εκκλησία" και η "εκκλλησία εν τω επισκόπω" και όποιος δεν είναι μαζί του αποκόπτεται, "εκτός εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία", η ενότητα του σώματος των επισκόπων διασφαλίζει τη ενότητα της εκκλησίας, η ενότητα της εκκλησίας εκφράζεται με τις ευχαριστίες των τοπικών εκκλησιών που παριστούν τον Μυστικό Δείπνο. Το έργο αυτό έφερε σε δύσκολη θέση τους απολογητές, αλλά και τους πρεσβύτερους και είχε σημαντική απήχηση στην τοπική εκκλησία της Βορείου Αφρικής. Τελικώς το σχίσμα σταδιακά άρχισε να εγκαταλείπεται και να επικρατεί η τάξη της τοπικής εκκλησίας.

Βιβλιογραφία

• «Εκκλησιαστική Ιστορία», Βλάσιος Φειδάς, Εκδόσεις Διήγηση, Αθήνα, 2003.