Σχίσμα Ιππολύτου

Το σχίσμα του Ιππολύτου ήταν ένα ενδοεκκλησιαστικό σχίσμα το οποίο εμφανίστηκε κατά τα μέσα του 3ου αιώνα στην τοπική εκκλησία της Ρώμης, με αφορμή το ζήτημα της μετάνοιας και της επιστροφής των πεπτωκότων στις τάξεις της Εκκλησίας. Προεξάρχων αυτού του κινήματος από τη γραμμή του επισκόπου Καλλίστου Ρώμης υπήρξε ο Ιππόλυτος, συνδιεκδικητής του επισκοπικού θρόνου της Ρώμης και υπέρμαχος της αυστηρότητας της εφαρμογής της «δια βίου μετανοίας» των «πεπτοκότων».

Τα αίτια

Η γραμμή της Εκκλησίας με το πέρασμα των αιώνων, καθώς επήλθε εξασθένηση των ενθουσιαστικών τάσεων, επέφερε μια τάση επιείκειας στο ζήτημα της μετάνοιας. Όμως στη Ρώμη, όπως και σε άλλες περιοχές, υπήρχαν στελέχη της εκκλησίας, τα οποία θεωρούσαν αυτή την επιείκεια ως μια αλλοίωση της Αποστολικής παράδοσης κατά των πεπτωκότων στην Εκκλησία. Έτσι ο Ζεφυρίνος Ρώμης εισήγαγε μια αρκετά επιεική πολιτική για τους πεπτωκότες ή τους αμαρτάνοντες, οι οποίοι για πρώτη φορά, μπορούσαν, να μην διάγουν δια βίου μετάνοια, εάν και εξέπεσαν σε σοβαρά - θανάσιμα αμαρτήματα. Ο Ιππόλυτος ήδη από εκείνη την εποχή κατηγορούσε στη γραμματεία του το Ζεφυρίνο. Το κλίμα στη Ρώμη όμως δυναμιτιζόταν ακόμα περισσότερο από τη έντονη διαμάχη Μοντανιστών και Μοναρχιανών. Οι Μοναρχιανοί σφοδροί πολέμιοι των μοντανιστών, είχαν αρκετά ευνοϊκή μεταχείριση από την Εκκλησία της Ρώμης και συνενούσαν στη επιείκεια, ενώ οι Μοντανιστές που κυριαρχούνταν από ενθουσιαστικές τάσεις θεωρούσαν οποιαδήποτε έκπτωση από την αυστηρή γραμμή, ανεπίτρεπτη. Έτσι όταν ο Κάλλιστος διαδέχθηκε το Ζεφυρίνο, οι αλληλοκατηγορίες των δύο ανδρών κυμάνθηκαν στην αιρετικότητα των απόψεων των δύο τάσεων. Η σύγκρουση αυτή όμως οξύνθηκε με το πέρασμα των ετών ειδικά όταν ο Κάλλιστος εισήγαγε μέτρα επιείκειας τα οποία για την εποχή ήταν πρωτόγνωρα.

Το σχίσμα

Ο Κάλλιστος σύμφωνα με τον Ιππόλυτο εισήγαγε μετριοπαθείς τάσεις «...οτι εαν αμαρτή, φασίν, ου λογίζεται αυτώ η αμαρτία...». Επίσης προέβαλλε την Παύλεια έκφραση «συ τις ει ο κρίνων αλλοτρίω» την οποία συνέδεε και με τη παραβολή των ζιζανίων. Η αλήθεια είναι ότι ο Κάλλιστος έφτασε να επιβάλλει μεγάλη επιείκεια και στον κλήρο, σε σημείο μάλιστα ακόμα και αν κάποιος διέπραττε θανάσιμο αμάρτημα να μην αποβάλλεται από το σώμα των κληρικών, ενώ επέτρεπε και τη διγαμία ή ακόμα τριγαμία του κλήρου. Αυτές οι ενέργειες του Καλλίστου πυροδότησαν ένταση ειδικά από τους μοντανίζοντες Χριστιανούς, αλλά και αυτούς που ήσαν υπέρμαχοι της αυστηρότητας. Μάλιστα αφού ο Κάλλιστος δεν υποχώρησε έπαψαν να τον αναγνωρίζουν ως επίσκοπο και εξέλεξαν τον Ιππόλυτο στη θέση του το 220. Οι ακραίες για την εποχή καινοτομίες του Καλλίστου γρήγορα μαθεύτηκαν στη Βόρεια Αφρική, οπού οι μοντανιστικές ενθουσιαστικές αντιλήψεις ήταν πολύ ισχυρές, με αποτέλεσμα να προκληθεί και εκεί ένταση με επίθεση του Τερτυλλιανού σε βάρος του Καρθαγένης Αγριππίνου, που είχε εισάγει και αυτός επιεικέστερη γραμμή. Το σχίσμα του Ιππολύτου διατηρήθηκε ως το 235, μέχρι και την επισκοπή του Ποντιανού όταν και προβλήθηκε η ανάγκη ενότητας της εκκλησίας λόγω του διωγμού του Μαξιμίνου. Οι αντιλήψεις τελικά δεν εξαλήφθηκαν από τις δύο πλευρές, ούτε προήλθε σύγκλιση απόψεων.

Βιβλιογραφία

• Βλάσιος Φειδάς, "Εκκλησιαστική ιστορία", Διήγηση, Αθήνα 2003.

Πρόσθετη ανάγνωση

• History of the Christian Church, Volume II: Ante-Nicene Christianity. A.D. 100-325, Philip Schaff: Church Schisms: I. The Roman schism of Hippolytus.
• Καθολική εγκυκλοπαίδεια, λήμμα "St. Hippolytus of Rome".