Μηναία

Το Πεντηκοστάριο, το Τριώδιο, και η Παρακλητική στην πραγματικότητα, εξυπηρετούν υμνολογικά τις Ακολουθίες των λεγόμενων κινητών εορτών, αυτών, δηλαδή, που έχουν καθορισμένη μέρα τέλεσης, όχι, όμως, και ημερομηνία. Οι άλλες γιορτές, αυτές που διατηρούν μόνιμη θέση στον ετήσιο κύκλο, μεταβαλλομένης μόνο, αναπόφευκτα, της ημέρας τέλεσής τους, αλλ' όχι και της ημερομηνίας, οι σταθερές, λέγονται ακίνητες. Ακίνητες από την ίδια άποψη είναι και οι μνήμες των Αγίων (συνήθως είναι οι επέτειοι της κοίμησής τους ή του μαρτυρίου τους ή άλλων γεγονότων από το βίο και την πολιτεία τους, ιδίως θαυμάτων τους, και εύρεσης ή ανακομιδής των λειψάνων τους· σε λίγες περιπτώσεις πρόκειται περί συνάξεως προς τιμή ενός Αγίου, όταν την προηγούμενη μέρα γιορτάστηκε γεγονός δεσποτικό στο οποίο συμμετείχε ενεργά, π.χ. η σύναξη του Προδρόμου την επομένη της Βάπτισης, ή η σύναξη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ την επομένη του Ευαγγελισμού, ή η σύναξη της Θεοτόκου την επομένη της Γέννησης). Ελάχιστες είναι οι εξαιρέσεις κινητών τέτοιων επετείων, όπως, π.χ., το δια κολλύβων θαύμα του Αγίου Θεοδώρου, που η Εκκλησία μας το θυμίζει το πρώτο Σάββατο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Μετά την αποδοχή στην Ανατολή του νέου ημερολογίου, κατέστησαν αναγκαστικά "κινητές" οι μνήμες του Αγίου Γεωργίου και του Αποστόλου Μάρκου, επειδή οι Ακολουθίες τους είναι χαρμόσυνες-αναστάσιμες και δεν είναι δυνατό να ψαλούν στη διάρκεια της πένθιμης περιόδου πριν το Πάσχα, αν, βέβαια, το Πάσχα συμπέσει μετά τις 23 Απριλίου. Οι μνήμες των Αγίων που τελεί η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι χιλιάδες. Υπάρχουν οι πανορθόδοξης εμβέλειας, των παλαιών μεγάλων Αγίων, αλλά και εκείνες των τοπικών Εκκλησιών. Στην Εκκλησία της Κύπρου γιορτάζουμε, λόγου χάριν, ελάχιστους Σλαύους Αγίους που γιορτάζουν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες των ομοδόξων Ρώσσων, Σέρβων, Βουλγάρων κ.λ.π., ενώ και εκείνοι αγνοούν τους δικούς μας τοπικούς Αγίους. (Γιορτάζουν, προφανώς τον Άγιο Σπυρίδωνα, όχι, όμως, και τον Άγιο Κυριακό της Ευρύχου). Εξάλλου, κάθε μέρα τελείται η μνήμη πολλών Αγίων, όχι μόνο με την έννοια της ομάδας -- των Αγίων Τεσσαράκοντα, των χιλίων Μαρτύρων της Νικομήδειας κ.ού.κ. --, αλλά και μεμονωμένων στις 19 Απριλίου, π.χ., μνημονεύει η Εκκλησία μας Παφνουτίου Ιερομάρτυρος, Θεοδώρου Μάρτυρος του εν Πέργη της Παμφυλίας, και της μητρός αυτού Φιλίππας Μάρτυρος, Γεωργίου Επισκόπου Πισιδίας, Τρύφωνος Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Αγαθαγγέλου Οσιομάρτυρος, Συμεών Ηγουμένου της Μονής Φιλοθέου, Σωκράτους και Διονυσίου Μαρτύρων. Όλοι αυτοί οι Άγιοι, συναγμένοι σήμερα στη Βασιλεία των Ουρανών, όταν ζούσαν και διέπρεψαν ως πιστά μέλη της Εκκλησίας, και χρονικά και τοπικά απείχαν πολύ μεταξύ τους. Επιπλέον, κατέστησαν άγιοι για ολότελα διαφορετικούς λόγους. Η Εκκλησία αναγνωρίζει Αγίους σε εφτά τάξεις/τάγματα. Δηλαδή [α] Άγγελοι και Αρχάγγελοι, [β] Δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης και Προπάτορες του Θεανθρώπου, [γ] Απόστολοι και Ισαπόστολοι (π.χ. ο Μέγας Κωνσταντίνος), [δ] Ιεράρχες (πατέρες και διδάσκαλοι), [ε] Μάρτυρες (ιερομάρτυρες, οσιομάρτυρες, νεομάρτυρες) και Ομολογητές, [στ] Όσιοι (ασκητές και σαλοί) και [ζ] Ανάργυροι (γιατροί θεραπευτές). Η πολυπληθέστερη τάξη είναι, βέβαια, εκείνη των αγίων Μαρτύρων, ενώ η πιο ολιγοπρόσωπη η τελευταία, των αγίων Αναργύρων που, αν αποτέλεσαν ξεχωριστή τάξη, είναι γιατί στους πρώτους αιώνες η Εκκλησία τους χρησιμοποίησε συστηματικά για να εξουδετερώσει τη μεγάλης αντοχής αίγλη των ειδωλολατρικών ασκληπιείων (νοσοκομείων)· όπου παλαιός ναός Αγίων Αναργύρων, εκεί και ερείπια αρχαίου ασκληπιείου, υπόψη. Οι ακίνητες γιορτές διακρίνονται σε [α] δεσποτικές (με περιεχόμενο κάποιο καίριας σημασίας για τη Σωτηρία γεγονός από την ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού: Ευαγγελισμός, Γέννηση, Περιτομή, Υπαπαντή, Βάπτιση-Θεοφάνεια, Μεταμόρφωση και Ύψωση του Τίμιου Σταυρού) και [β] θεομητορικές (Γενέσιο, Εισόδια, Κοίμηση). Δεσποτικές, βέβαια, είναι και οι γιορτές που έχουν κέντρο το Πάσχα. Εξάλλου, οι δυο πρώτες δεσποτικές είναι κατά κάποιο τρόπο και θεομητορικές· ο λαός μας, μάλιστα, θεωρεί και την Υπαπαντή θεομητορική γιορτή, γιατί, λέει, "ποσαραντώνει" η λεχώ Παναγία.