Παρακλητική

Παρακλητική ονομάζεται το λειτουργικό βιβλίο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, γνωστό και ως Οκτώηχος ή Μεγάλη Οκτώηχος, σε αντιδιαστολή προς τη Μικρή Οκτώηχο. Η Παρακλητική περιέχει Τροπάρια και Κανόνες για τον Εσπερινό και τον Όρθρο κάθε ημέρας της εβδομάδας, διατεταγμένα σύμφωνα με τους οκτώ ήχους (οκτώ κλίμακες, σειρές από νότες) της Βυζαντινής Μουσικής. Το σύστημα αυτό των οκτώ ήχων, καθιερώθηκε τον 8ο αιώνα από τον Ιωάννη Δαμασκηνό και περιλαμβάνει τέσσερις κύριους ήχους (α΄, β΄, γ΄ και δ΄) και τέσσερις πλάγιους (πλάγιος α΄, πλ. β΄, βαρύς, πλ. δ΄). Η Παρακλητική περιέχει ποιητικά έργα υμνογράφων διαφόρων εποχών, η τελική όμως συμπλήρωση και διαμόρφωση της πραγματοποιήθηκε τον 9o αιώνα από τον Ιωσήφ τον Υμνογράφο, στον οποίο αποδίδονται οι μισοί τουλάχιστον κανόνες τους οποίους περιλαμβάνει. Η επιγραφή "Οκτώηχος η Μεγάλη" είναι σχετικά νέα και απαντάται από το έτος 1837 και εξής ώστε να γίνεται η διάκριση από τη Μικρή Οκτώηχο ή "Οκτωήχο του Δαμάσκηνου" η οποία περιέχει σε οκτώ ήχους μόνο την υμνογραφία της Κυριακής.

Βιβλιογραφία

• "Οκτώηχος", Μαλαβάκης Νίκος, Βυζαντινολόγιο-Λεξικό Εκκλησιαστικών και Θρησκευτικών όρων, Αστήρ, Αθήνα 1999, σελ. 103.109.
• "Παρακλητική", e-δομή (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ), εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM].
• "Παρακλητική", Βεργωτής Γεώργιος, Λεξικόν Λειτουργικών και Τελετουργικών Όρων, 3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη, Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 173.
• "Παρακλητική", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 48, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].