Θεοτοκονύμια

Παναγία η Παντάνασσα

Θεοτοκονύμια στην Ορθόδοξη παράδοση αποκαλούμε, τα τιμητικά προσωνύμια που αποδίδει η εκκλησιαστική και λαογραφική παράδοση στην Υπεραγία Θεοτόκο. Το όνομα της Παρθένου Μαρίας, το ιερότερο ανθρώπινο πρόσωπο της Ορθοδοξίας, συνοδεύεται από ένα μεγάλο αριθμό προσωνυμιών που της έχουν δοθεί. Κυρίως όμως αποκαλείται: Παναγία (προσωνυμία της Θεοτόκου Μαρίας) ως η αγιωτέρα από όλους τους αγίους. Στον ελληνικό λαό η επωνυμία Παναγία έχει καθιερωθεί ως η συνηθέστερη επίκληση της Θεοτόκου, η οποία συνδυάζεται πολλές φορές και με άλλες προσωνυμίες προς την Κεχαριτωμένη Βασίλισσα του Κόσμου.

Οι επωνυμίες προς τη Θεοτόκο προέρχονται από διάφορες αιτίες:

α) Από τον εικονογραφικό τύπο παραστάσεως της Παναγίας: Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Γαλατούσα, Μεγαλομάτα, Θρηνούσα κ.α.
β) από ιδιότητες της Παναγίας: Γιάτρισσα, Ελεούσα, Κυρία, Μεγαλόχαρη, Σωτήρα, Βοήθεια, Οδηγήτρια, Φανερωμένη κ.α.
γ) από την παλαιότητα ή την κατάσταση της εικόνας της: Μαυριώτισσα, Εσφαγμένη, Μαχαιρωμένη, Γερόντισσα κ.α.
δ) από τον θέση και τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της: Φοδελιώτισσα, Θεοσκέπαστη, Σπηλαιώτισσα, Τρυπητή, Πλατανιώτισσα, Μυρτιδιώτισσα κ.α.
ε) από θαύμα: Πορταΐτισσα, Φιδούσα κ.α.
στ) από τον τόπο προέλευσης της εικόνας της: Σουμελά, Αθηνιώτισσα, Πολίτισσα, Μελικαρού, Χρυσοκαστριώτισσα κ.α.
ζ) από την τοποθεσία όπου βρίσκεται η εκκλησία της: Θαλασσινή, Ανέμη κ.α.
η) από ιδιάζοντα χαρίσματά της: Αμπελακιώτισσα, Δαμάσια, Παλατιανή, Ολυμπιώτισσα, Υψηλή κ.α.
θ) από τον κτήτορα του ναού της: Λυκοδήμου, Καλιγού, Περλιγού, Στεφάνα κ.α.
ι) από το χρόνο του εορτασμού της ή από την εποχή των αγροτικών εργασιών με τις οποίες συμπίπτει η εορτή της: Φλεβαριανή, Μεσπορίτισσα, Πολυσπορίτισσα, Ακαθή (εκ του Ακάθιστου Ύμνου) κ.α.
ια) Προσωνυμίες της δίδονται επίσης, λόγω της ημερομηνίας που γιορτάζει. Έτσι στην Σίφνο, βρίσκεται η Παναγιά η Δεκαπεντούσα, (γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο), στη Σαντορίνη η Τριτιανή (γιορτάζει την τρίτη μέρα του Πάσχα), στη Σαμοθράκη η Εικοσπενταρούσσα (γιορτάζει της Μεσοπεντηκοστή).

Ιδιαίτερα γνωστά είναι επίσης τα επίθετα Μεγαλόχαρη και Φανερωμένη. Η δεύτερη προσωνυμία, αποδίδεται σε εικόνες που φανέρωσαν την ύπαρξη τους με κάποιο θαύμα. Πολλές φορές, αυτό γίνεται μέσω κάποιου οράματος, όπως η εμφάνιση της Παναγίας, στη μοναχή Πελαγία και η εν συνεχεία ανεύρεση της εικόνας της στις 30 Ιανουαρίου του 1823.

Επίθετα της Θεοτόκου

• Η Αγία Ζώνη
• Η Αγία Σκέπη
• Η Θεοτόκισσα (Τήλος)
• Η Κυρία των Αγγέλων
• Η Μεγάλη Παναγία (Πάτμος)
• Ζωοδόχος Πηγή
• Θεομήτωρ
• Μεγάλη Παναγία Σαμαρίνας (Γρεβενά)
• Μεγαλόχαρη
• Νέα Παναγία (Θεσσαλονίκη)
• Παναγία η Αιματούσα (Κύπρος)
• Παναγία η Βατοπαιδινή
• Παναγία η Βελλά
• Παναγία η Βηματάρισσα
• Παναγία η Βηματάρισσα (Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος)
• Παναγία η Βλαχαρνέα
• Παναγία η Βλεφαριώτισσα (Αστυπάλαια)
• Παναγία η Βοήθεια
• Παναγία η Βρεσθενίτισσα
• Παναγία η Βρεφοκρατούσα (Σινά)
• Παναγία η Βρυούλων
• Παναγία η Βρυσιανή (Κάρπαθος)
• Παναγία η Γαλαξά η Θαλασσοκρατούσα
• Παναγία η Γαλατιανή (Κάλυμνος)
• Παναγία η Γαλατούσα (όδος) (βοηθός στις λεχωΐδες με πρόβλημα στο θηλασμό)
• Παναγία η Αγγελόκτιστη (Κίττιον, Κύπρος)
• Παναγία η Γενεσιουργός
• Παναγία η Γεράνου (Πάτμος)
• Παναγία η Γερόντισσα
• Παναγία η Γερόντισσα (Ιερά Μονή Παντοκράτορος, Άγιον Όρος)
• Παναγία η Γεωργάνικη (των Μαυρομιχαλαίων)
• Παναγία η Γιάτρισσα (Μανή, λόγω θεραπευτικών ιδιοτήτων)
• Παναγία η Αγιογαλούσα
• Παναγία η Αγιοσορίτισσα
• Παναγία η Αγιοσορίτισσα
• Παναγία η Γκουμπελίδικη (Καστοριά)
• Παναγία η Γλυκοφιλούσα (Ι.Μ. Φιλοθέου, Άγιον Όρος)
• Παναγία η Γλυκοφιλούσα (Λέσβος)
• Παναγία η Γοργοεπήκοος
• Παναγία η Γοργοεπήκοος (Ιερά Μονή Δοχειαρίου, Άγιον Όρος)
• Παναγία η Γοργόνα (Λέσβος)
• Παναγία η Γουρλομάτα
• Παναγία η Γουρλομάτα (Λέρος)
• Παναγία η Γρηγορούσα
• Παναγία η Αγρυπνιώτισσα (Ι.Ν. Μεταμορφώσεως, Ξανθή. Ορθή, σταυροειδής στάση)
• Παναγία η Δαμασιά
• Παναγία η Δαμάστα
• Παναγία η Δεκαπεντούσα (Σίφνος) ( επειδή γιορτάζει τον δεκαπενταύγουστο)
• Παναγία η Δεομένη
• Παναγία η Οδηγήτρια
• Παναγία η Διασώζουσα (Πάτμος)
• Παναγία η Διμιοβίτισσα (Μεσσηνία)
• Παναγία η Διώτισσα (Κεφαλονιά)
• Παναγία η Δομιαμίτισσα (Καρπενήσι)
• Παναγία η Δουπιανή (Μετέωρα)
• Παναγία η Δοχειάρισσα (Άθως)
• Παναγία η Δροσιανή (Νάξος)
• Παναγία η Δυοχούσαινα (Ψαρά)
• Παναγία η Ευαγγελίστρια (Τήνος)
• Παναγία η Ευθριανή
• Παναγία η Εικονίστρια (Σκιάθος)
• Παναγία η Εικοσιφοίνισσα (Πάγγαιο Όρος)
• Παναγία η Εικοσπενταρούσα (Σαμοθράκη, εορτάζει την Μεσοπεντηκοστή)
• Παναγία η Ελευθερώτρια (Αθήναι)
• Παναγία η Ιεροσολυμίτισσα (Ιερουσαλήμ)
• Παναγία η Εισοδίτισσα (Αίγιον)
• Παναγία η Ζερβάτι (Βόρειος Ήπειρος)
• Παναγία η Θαλασσινή (Άνδρος, Ναός επάνω σε βράχο στη θάλασσα)
• Παναγία η Θαλασσομαχούσα
• Παναγία η Θεοσκέπαστη (Άνδρος)
• Παναγία η Αθηνιώτισσα
• Παναγία η Θρηνούσα
• Παναγία η Καβουριανή (Λέρος)
• Παναγία η Ακαθή (Ακαθίστου Ύμνου)
• Παναγία η Κακαβιώτισσα (Λήμνος)
• Παναγία η Κακοπερατού (Μαραθόκαμπος)
• Παναγία η Καλιγού
• Παναγία η Καλοπέτρα (όδος)
• Παναγία η Καλυβιανή (Ηράκλειο)
• Παναγία η Καμαριώτισσα (Σαμοθράκη)
• Παναγία η Κανάλα
• Παναγία η Καρδιανή (Σύρος)
• Παναγία η Καρδιώτισσα (Κρήτη)
• Παναγία η Κασσιωπία (Κέρκυρα)
• Παναγία η Καταφυγή
• Παναγία η Εκατονταπυλιανή (Πάρος)
• Παναγία η Κατοπολιανή (Αμοργός)
• Παναγία η Καψοδεματούσα η Τζιλά (τιμωρεί όσους εργάζονται την ημέρα των εορτών της)
• Παναγία η Κερά (Κρήτη)
• Παναγία η Κεριώτισσα (Ζάκυνθος)
• Παναγία η Κεχριά (Σκιάθος)
• Παναγία η Κισσιώτισσα
• Παναγία η Κορυφινή
• Παναγία η Κορφιώτισσα
• Παναγία η Κοσμοσωτήρα (Φέρες, Έβρος)
• Παναγία η Κουκουζέλισσα (Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, Άγιον Όρος)
• Παναγία η Κουμάνα (Πάτμος)
• Παναγία η Κουφή (Σαμοθράκη, θεραπεύει προβλήματα ακοής)
• Παναγία η Κόχη (Σίφνος)
• Παναγία η Κρεμαστή (όδος)
• Παναγία η Κρηνά
• Παναγία η Ακρωτηριανή
• Παναγία η Κυκκώτισσα
• Παναγία η Κυπαρισσιώτισσα
• Παναγία η Κυρά (Λέρος)
• Παναγία η Κυρά-Χωστή (Κάλυμνος)
• Παναγία η Κυρά-Ψηλή (Κάλυμνος)
• Παναγία η Λαγουδιανή (Θεσσαλονίκη)
• Παναγία η Λαρνιώτισσα (Κάρπαθος)
• Παναγία η Ελεούσα (Αγρίνιον)
• Παναγία η Ελεούσα (Ιερά Μονή Κύκκου, Κύπρος)
• Παναγία η Λεσινιώτισσα
• Παναγία η Ελευθερώτρια (Σαλαμίνα)
• Παναγία η Λεχούσα (Σέρρες, επειδή προστατεύει τις λεχώνες)
• Παναγία η Λιθινιώτισσα (Λιθίνες Σιτείας)
• Παναγία η Λιμνιά (Σκιάθος)
• Παναγία η Ηλιόκαλη
• Παναγία η Λογγοβάρδα (Πάρος)
• Παναγία η Λουβιαρίτισσα (όδος) στα κελιά της διέμεναν λουβιάρηδες (λεπροί)
• Παναγία η Λυκοδήμου
• Παναγία η Ολυμπιώτισσα
• Παναγία η Έλωνα ( Κυνουρία)
• Παναγία η Μακρυνή (Μαραθόκαμπος)
• Παναγία η Μαλεβή
• Παναγία η Μαντηλούσα
• Παναγία η Αμαρτωλών Σωτηρία (Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας, Καλάβρυτα)
• Παναγία η Αμαστή (ιαματική)
• Παναγία η Μαυριώτισσα
• Παναγία η Μαυρομωλίτισσα (Φανάρι)
• Παναγία η Μαχαιρωμένη
• Παναγία η Μεγαλομάτα
• Παναγία η Μεγαλοσπηλαιώτισσα (Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου, Καλάβρυτα)
• Παναγία η Μελαχρινή
• Παναγία η Μεσίτρια
• Παναγία η Μεσοσπορίτισσα
• Παναγία η Αμίαντος
• Παναγία η Άμμωμος
• Παναγία η Αμόλυντος (Σίφνος)
• Παναγία η Μοναχή (Σίφνος)
• Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα (Προσκύνημα Μπαλουκλή, Κωνσταντινούπολις)
• Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα
• Παναγία η Αμπελακιώτισσα
• Παναγία η Μπόρια (Κορυτσά)
• Παναγία η Μυροβλύτισσα
• Παναγία η Μυρσινιώτισσα (Λέσβος)
• Παναγία η Μυρτιδιώτισσα (Κύθηρα)
• Παναγία η Μυρτιώτισσα (Κάλυμνος)
• Παναγία η Ναυπακτιώτισσα (Ναύπακτος)
• Παναγία η Ανέμη (Σαμοθράκη), επειδή φυσά δυνατός άνεμος στο ξωκλήσι της)
• Παναγία η Νεραντζιώτισσα
• Παναγία η Νιαμονίτισα
• Παναγία η Νικοποιός
• Παναγία η Αντιφωνήτρια
• Παναγία η Ξενία (Ιερά Μονή Ξενιάς, Μαγνησία)
• Παναγία η Ξενοπούλα
• Παναγία η Ξεσκλαβώστρα
• Παναγία η Ξεσπορίτισσα
• Παναγία η Οικονόμισσα (Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, Άγιον Όρος)
• Παναγία η Ουρανοφόρα
• Παναγία η Παλαιοκαστρίτσα (Κέρκυρας)
• Παναγία η Παλατιανή
• Παναγία η Πανάμωμος
• Παναγία η Πανάχραντος (Άνδρος)
• Παναγία η Παντάνασσα (Μυστράς)
• Παναγία η Παντάνασσα (Αρκίους)
• Παναγία η Παντάνασσα (Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος)
• Παναγία η Παντοβασίλισσα (Ιερός Ναός Γενέσιον της Θεοτόκου, αφήνα)
• Παναγία η Παντοβλεπούσα (Θάσος)
• Παναγία η Πάντων Χαρά
• Παναγία η Παραμυθία (Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος)
• Παναγία η Παρηγορίτισσα
• Παναγία η Παρηγορήτρια
• Παναγία η Υπάρχουσα (Ιεροσόλυμα)
• Παναγία η Απείρανδρη
• Παναγία η Πελαγιανή
• Παναγία η Πελαγονήτισσα
• Παναγία η Περγιλού
• Παναγία η Υπέρμαχος
• Παναγία η Πλατανιώτισσα (Καλάβρυτα)
• Παναγία η Πλημμυριανή (όδος)
• Παναγία η Πολίτισσα
• Παναγία η Πολυσπορίτισσα
• Παναγία η Πονολύτρια
• Παναγία η Πορταΐτισσα (Ιερά Μονή Ιβήρων, Άγιον Όρος)
• Παναγία η Ποταμίτισσα (Κάσος)
• Παναγία η Προυσιώτισσα (Ιερά Μονή Πυρσού, Προυσσός Ευρυτανίας)
• Παναγία η Πρωτόθρονη
• Παναγία η Αρακά
• Παναγία η Ορθοκώστα
• Παναγία η Αρκουδιώτισσα, (επειδή μαρμάρωσε μία αρκούδα που πήγαινε να πίει το νερό των μοναχών)
• Παναγία η Αρμενοκρατούσα, (προστατεύει τις λεχώνες από το «αρμένισμα», τον επιλόχειο πυρετό)
• Παναγία η Αρχαγγελιώτισσα (Ξάνθη)
• Παναγία η Αρχισπορίτισσα
• Παναγία η Σαραντασκαλιώτισσα (Μαραθόκαμπος)
• Παναγία η Σκαφιδιά ( Ηλεία)
• Παναγία η Σκεπαστή (Αίγιον)
• Παναγία η Σκιαδενή (όδος) (εικόνα του Ευαγγελιστή Λουκά)
• Παναγία η Σκοπιώτισσα (Ζάκυνθος), βρίσκεται στο χωριό Morsbach στην ωμαιοκαθολική εκκλησία της St. Gertud της Γερμανίας κατόπιν θαύματος)
• Παναγία η Σπηλιανή (Νίσυρος)
• Παναγία η Άσπιλη
• Παναγία η Στεφανά
• Παναγία η Συνεμπάστρα (Κεφαλονιά)
• Παναγία η Συντριανή (Κέα)
• Παναγία η Εσφαγμένη
• Παναγία η Σωτήρα
• Παναγία η Ταρτάνα (Ιερά Μονή Τατάρνας, Καρπενήσι, Ευρυτανία)
• Παναγία η Τουρλιανή (Μήλος)
• Παναγία η Τριτιανή (Σαντορίνη)• επειδή γιορτάζει την Τρίτη ημέρα του Πάσχα)
• Παναγία η Τριχερούσα (Ίερά Μονή Χιλανδαρίου, Άγιον Όρος)
• Παναγία η Τρουλωτή (Λέσβος)
• Παναγία η Τρυπητή (Αίγιον)
• Παναγία η Τσαμπίκα (όδος)
• Παναγία η Τσιπιώτισσα
• Παναγία η Φανερωμένη (Λευκάδα)
• Παναγία η Φανερωμένη (Σαλαμίνα)
• Παναγία η Φανερωμένη (Αίγιον)
• Παναγία η Φιδούσα (Κεφαλονιά)
• Παναγία η Φλεβαριανή
• Παναγία η Φοδελιώτισσα (Φόδελε Ηραλείου Κρήτης)
• Παναγία η Χαρδακιώτισσα (Κυθραία)
• Παναγία η Χαριτωμένη (Κάλυμνος)
• Παναγία η Χελιδονού
• Παναγία η Αχιβάδενα
• Παναγία η Χοζοβιώτισσα η Κυνηγημένη (Αμοργός)
• Παναγία η Χοτάσια
• Παναγία η Άχραντος
• Παναγία η Χρυσαλινιώτισσα (Κύπρος)
• Παναγία η Χρυσαφίτισσα (Μονεμβασιά)
• Παναγία η Χρυσογαλατούσα
• Παναγία η Χρυσοκαστριώτισσα (Πλάκα)
• Παναγία η Χρυσολεόντισσσα (Αίγινα)
• Παναγία η Χρυσολεούσα
• Παναγία η Χρυσομαλλούσα (Λέσβος)
• Παναγία η Χρυσοπαντάνασσα
• Παναγία η Χρυσοπηγή (Καπανδρίτι)
• Παναγία η Χρυσοπολίτισσα (Νάξος)
• Παναγία η Χρυσοσπηλιώτισσα (Αθήναι)
• Παναγία η Χώρα του Αχωρήτου
• Παναγία όδον το Αμάραντον
• Παναγία στο Λιβάδι (Πάτμος)
• Παναγία στην Μάκρη (Αλεξανδρούπολη)
• Παναγία το Άξιόν εστι (Πρωτάτον, Καρυαί, Άγιον Όρος)
• Παναγία των Αιμυαλών (Δημητσάνα)
• Παναγία των Βλαχερνών (Κωνσταντινούπολις)
• Παναγία των Βουθυνών (Κάλυμνος)
• Παναγία των Καστριανών (Κώς)
• Παναγία των Παθών ( Χίος)
• Παναγία των Αργινωντών (Κάλυμνος)
• Παναγία των Σταυροφόρων
• Παναγία των Τσουκχουών (Κάλυμνος)
• Παναγία των Χαλκέων (Θεσσαλονίκη)
• Παναγία των Αχαρνών
• Παναγία του Γενάτου (Κύπρος)
• Παναγία του Γραβά στη Χώρα (Πάτμος)
• Παναγία του Δομανδρίου (Λέσβος)
• Παναγία του Κήπου (Μήλος)
• Παναγία του Κύκκου (Ιερά Μονή Κύκκου, Κύπρος)
• Παναγία του Μακρυμάλλη (Ψαχνά Ευβοίας)
• Παναγία του Μελικαρού (Σκύρος, τόπος όπου ευρέθη)
• Παναγία του Μπαλή (Σίφνος)
• Παναγία του Μπαφέρου (Στεμνίτσα)
• Παναγία του Πάθους
• Παναγία του Παπαμελέτιου (Σκόπελος)
• Παναγία του Απωλλού στον Κάμπο (Πάτμος)
• Παναγία του Σουμελά (Βέρμιον), επειδή βρέθηκε στο όρος {στου}Μελά, στον Πόντο)
• Παναγία του Σταυρού (Πάτμος)
• Παναγία του Χάρακα (Κρήτη)
• Παναγία του Χάρου (Λειψοί Ικαρίας)
• Παναγία της Αγίας Σιών (Παναγία της Αγιάσου, Λέσβος)
• Παναγία της Διαρκούς Προστασίας (Κρήτη)
• Παναγία της Κάσσου
• Παναγία της Άμμου (Σίφνος)
• Παναγία της Αποκουής (Σύμη)
• Παναγία της Σιάτιπας (Μακεδονίας)
• Παναγία της Σκριπούς
• Παναγία της Τελένδου (Κάλυμνος)
• Παναγία της Τήνου
• Παναγία της Ψερίμου (Κάλυμνος)
• Πλατυτέρα των Ουρανών
• Τιμιωτέρα των Χερουβείμ
• Των Πάντων Προστασία
• Φοβερά Προστασία (Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου, Άγιον Όρος)