Αθηναγόρας ο Αθηναίος

Αθηναγόρας Αθηναίος απολογητής. Κατά τούς χρόνους του Μάρκου Αυρηλίου και του υιού αυτού Κομμόδου (161-180) ήκμασεν έτερος απολογητής ο Αθηναγόρας «Αθηναίος φιλόσοφος χριστιανός», ως καλείται εν τω αρχέτυπο, του κωδικός των έργων του, τα οποία δεν μνημονεύονται, ως και ό ίδιος υπό ουδενός εκκλησιαστικού συγγραφέως ούτε του Ευσεβίου εξαιρουμένου, πλην του Μεθοδίου του Ολύμπου (311).

Του Αθηναγόρα σώζονται: α) Πρεσβεία περί Χριστιανών, ήτοι απολογία προς τον Μάρκον Αυρήλιον και τον υίόν του (177 μ. Χ.), εν ή απο¬κρούει ως συκοφαντικός και ως ψευδείς τας κατά των χριστιανών κατηγορίας ε π! αθεΐα (κεφ. 4-31), θυεστείοις δείπνοις και οιδιποδείοις μίξεσιν (32-36). Ταύτας χαρακτηρίζει ως διαβολάς, οι οποΐαι εάν αλήθευαν θα ήτο δεδικαιολογημένον να τούς θανάτωση «σύν γυναιξί και παισί προρρίζους».

Ό Άθηναγόρας διαμαρτύρεται, διότι ενώ πάντες λατρεύουσιν δ',τι «αν θέλωσιν άνθρωποι και μυστήρια», ως π. χ. οί Αθηναίοι «Έρεχθεΐ Ποσειδώνι θύει και Αγραύλω Αθηναίοι και τελετάς και μυστήρια Αθηναίοι άγουσι και Πανδρόσω», ό δε Λακεδαιμόνιος «Αγαμέμνονα Δία», οι δε Αιγύπτιοι και αίλουρους» και εν γένει ουδείς φοβείται «δίκην» «καν γελοία ή» οι χριστιανοί διώκονται «επί μόνω ονόματι», καίτοι ευσεβέστατα διάκεινται «προς τε το θείον και την βασιλείαν». Διά την ηθικότητα των χριστιανών εξαίρει οτι δεν παρίστανται είς θηριομαχίας και οτι θεωροΰσι τον β' γάμο «ευπρεπή μοιχίαν» (πρβλ. 32-33). Τό 2ον σωζόμενον έργον είναι το «περί Αναστάσεως νεκρών», το οποίο θεωρείται ως το άριστον γραφέν παρά τοις αρχαίοις περί του θέματος. Εν αιτώ αποκρούων τας ενστάσεις των εθνικών δεικνύει πώς ή ανάστασις είναι δυνατή εκ τής παντοδυναμίας του Θεού (1-10), ζητεί δε ν' απόδειξη ταύτην εύλογον και λογικώς αναγκαία διά των συλλογισμών" 1) ότι ό προορι¬σμός παντός λογικού όντος είναι «ή εν αφθαρσία διαμονή», 2) ή σύστασις τού άνθρωπου εκ σώματος και ψυχής απαιτεί και την εν τη μελλούση ζωή συνύπαρξιν των δύο τούτων συστατικών (κεφ. 15), ίνα 3) συναπολαύση ή συντιμωρηθή μετ' αυτής (κεφ. 22), ό δε 4) προορισμός του ανθρώπου μη εκπληρούμενος εν τω κόσμω τούτω δεν δύναται παρά να εκπληρωθή εν τω μέλλοντι κόσμω (κεφ. 24).

Ο Αθηναγόρας θεωρείται ως εξαίρετος τής περί τριάδος διδασκαλίας θιασώτης προ τής Νικαίας, επιχειρεί δε την περί ενότητας διδασκαλίαν να κατάδειξη φιλοσοφικώς (Πρβλ. κεφ. 8). Διέκειτο ευμενώς προς τον Πλατωνισμόν.

Ο Αθηναγόρας διακρίνεται των άλλων απολογητών διά το έπιμεμελημένον του ύφους του, καίτοι έχει μακράς προτάσεις, την πλουσίαν γνώσιν τής ελληνικής φιλολογίας, μυθολογίας και φιλοσοφίας, για αυτό και δικαίως θεωρείται «ως ο πλέον μεμετρημένος και ο έλληνικώτατος πάντων τών απολογητών».

Βιβλιογραφία

• Γεράσιμος Ι. Κονιδάρης. « Εκκλησιαστική Ιστορία της Ελλάδος, από της ιδρύσεως των Εκκλησιών αυτής υπό του Αποστόλου Παύλου μέχρι σήμερον », Τόμος Ἀ, Εν Αθήναις 1954 -1960.