Ταλμούδ

Το Ταλμούδ είναι μια ογκώδης, εξω-βιβλική συλλογή εβραϊκών κειμένων, προϊόν του μεσαιωνικού Ιουδαϊσμού, που αποτελεί τη συνέχεια της ιουδαϊκής Βίβλου και περιλαμβάνει όχι μόνο κείμενα που αφορούν την ερμηνεία του μωσαϊκού Νόμου αλλά και ποικίλο άλλο υλικό, νομικό, θεολογικό, ηθικό, επιστημονικό, ιστορικό, λαογραφικό κ.λπ. έχοντας έτσι και εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα.

Το Ταλμούδ ερμηνεύεται ως μελέτη ή διδασκαλία, κατά σύντμηση του Ταλμούδ Τωρά που σημαίνει μελέτη ή διδασκαλία του νόμου και ήταν έργο μορφωμένων ραββίνων, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι ανώνυμοι. Μετά τον μωσαϊκό Νόμο, είναι το έργο που επέδρασε όσο κανένα άλλο στη ζωή και τη σκέψη του ιουδαϊσμού.

Το Ταλμούδ, αποτελείται από δύο βασικά τμήματα:

• Τη Μισνά, που σημαίνει μελέτη, μάθηση, από το ρήμα σανά που σημαίνει διδάσκω δι' επαναλήψεως και
• Την Γκεμαρά, που σημαίνει τελείωση ή ολοκλήρωση.

Σε αυτά προστίθενται και κάποια βοηθητικά κείμενα.

Τα δύο Ταλμούδ

Μετά την καταστροφή του Ναού το 70 μ.Χ., οι ραββίνοι της Παλαιστίνης, συγκέντρωσαν κάποιες προφορικές διδασκαλίες σε ένα πρώτο κείμενο. Καθώς όμως αύξανε ο διωγμός των Ιουδαίων της Παλαιστίνης, που συνοδευόταν από άνοδο του χριστιανισμού σε πολιτική δύναμη, το κέντρο της Ταλμουδικής ανάπτυξης μετακινήθηκε στη Βαβυλώνα, που βρισκόταν σε ασφάλεια έξω από τα όρια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Έτσι πραγματοποιήθηκε η παραγωγή δύο Ταλμούδ, σε δύο αυτοτελείς μορφές-παραλλαγές:

• Το Ταλμούδ της Βαβυλώνας, που είναι το μεγαλύτερο σε έκταση από τα δύο (περίπου τέσσερις φορές μεγαλύτερο) και πολύ πλουσιότερο σε περιεχόμενο. Γράφτηκε στις εβραϊκές σχολές της Βαβυλώνας στην αραμαϊκή γλώσσα και ολοκληρώθηκε περίπου το 400 μ.Χ.

• Το Ταλμούδ της Ιερουσαλήμ ή Παλαιστινιακό, είναι μικρότερο σε έκταση από το Ταλμούδ της Βαβυλώνας και θεωρείται υποδεέστερο του. Είναι γραμμένο στα αραμαϊκά και δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τη ζωή των Εβραίων της Παλαιστίνης τους πρώτους πέντε μετά Χριστόν αιώνες. Ολοκληρώθηκε περίπου το 500 μ.Χ.

Μισνά

Η Μισνά είναι μια συλλογή, αρχικά προφορικών νόμων, από περίπου 120 νομοδιδάσκαλους, που συμπληρώνουν και υπομνηματίζουν τους γραπτούς νόμους. Η κωδικοποίησή της ολοκληρώθηκε γύρω στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ. Κάθε διδασκαλία που δεν περιλαμβάνεται στη Μισνά ονομάστηκε Βαραγθά (=η "εκτός") και δηλώνει τους προφορικούς νόμους που έμειναν εκτός Μισνά.

Γκεμαρά

Η Γκεμαρά είναι ένα είδος υπομνήματος στη Μισνά. Καθώς στην πορεία του χρόνου, έγινε κατανοητό πως η Μισνά δεν ήταν αρκετή για να καλύψει τις μεταβαλλόμενες καταστάσεις που απαιτούσαν περαιτέρω επεξεργασία και ερμηνεία, αυτό έγινε στο δεύτερο τμήμα του Ταλμούδ που λέγεται Γκεμαρά.

Η ιστορική εξέλιξη του Ταλμούδ

Στο Ματθαίο και στο Λουκά συναντάμε συχνά την έκφραση "Γραμματείς και Φαρισαίοι", ενώ είναι γνωστό πως οι περισσότεροι από τους γραμματείς ανήκαν στην ομάδα των Φαρισαίων. Βεβαίως, η διάκριση στην έκφραση αυτή αφορά τους καθ' ύλην αρμόδιους εξηγητές του Νόμου τους οποίους διαχωρίζει από τους υπολοίπους.

Υπήρχαν "σχολές" γραμματέων με διαφορετικές τάσεις. Άλλοι διδάσκαλοι ήταν πιο συντηρητικοί και πιο κοντά στο γράμμα του ιερού κειμένου, και άλλοι περισσότερο φιλελεύθεροι.

Οι διδάσκαλοι Γραμματείς οδηγούσαν τους μαθητές τους στη διδασκαλία της σωστής ερμηνείας του Νόμου με στόχο την απομνημόνευση του υλικού αυτού, επάνω στο οποίο γίνονταν συζητήσεις μέσα στη Σχολή αλλά και εκτός αυτής, ενώπιον των οπαδών της. Στους πιο προχωρημένους μαθητές, ο διδάσκαλος παρέθετε και ανέλυε τις γνώμες των προηγουμένων σε κάθε θέμα και στο τέλος, έδινε τη δική του γνώμη, που προοριζόταν για απομνημόνευση. Με τη μέθοδο αυτή, συγκεντρώθηκε σταδιακά ένας τεράστιος όγκος ερμηνευτικού υλικού, που θεωρούνταν ισόκυρο με τη Βίβλο.

Όταν το ιουδαϊκό επαναστατικό πνεύμα έσβησε μετά την εξέγερση του Βαρ-Κοχβά (132-135 μ.Χ.) σταμάτησε ο ραββινικός ακαδημισμός και είχε έλθει η ώρα για την καταγραφή αυτής της παραδόσεως. Οι γραμματείς συγκέντρωσαν όλο το υλικό που είχαν παραλάβει από την εξήγηση του Νόμου (Ματθ. 15:2, Μαρκ. 7:3.5), που στις αρχές του 3ου αιώνα πήρε γραπτή μορφή. Αυτή είναι η Μισνά.

Η ερμηνεία του Νόμου όμως δεν σταμάτησε στις αρχές του 3ου αιώνα που έγινε η καταγραφή της Μισνά. Στην Παλαιστίνη και στη Βαβυλώνα, συγκεντρώθηκε από την προφορική παράδοση, νέο, κάθε είδους ερμηνευτικό υλικό. Έτσι δημιουργήθηκαν οι Γκεμαρά, ένας τύπος εγκυκλοπαίδειας, που περιέχει αναφορές σε κάθε είδους θέμα.

Η Παλαιστινιακή Γκεμαρά μαζί με τη Μισνά αποτέλεσαν το Ταλμούδ της Ιερουσαλήμ ή Παλαιστινιακό, ενώ η Βαβυλωνιακή Γκεμαρά μαζί με τη Μισνά αποτέλεσαν το Ταλμούδ της Βαβυλώνας.

Βιβλιογραφία

Χαστούπης Π. Αθανάσιος, Ταλμούδ, Αθήνα 1981

Πρόσθετες πηγές

• Soncino Babylonian Talmud, μεταφρασμένο στα αγγλικά από τον Ραβί Δρ Ι. Έπσταϊν (64% της έντυπης έκδοσης).