Αλλαγές

| ΗμερομηνίαΚοίμησης = 24 Ιουνίου 1793, ''ΡευστάΡεστά, Χίος''

Γεννήθηκε το 1721<ref>Σύμφωνα με τους περισσότερους ερευνητές γεννήθηκε το 1721, υπάρχει και μία μικρή μερίδα που μιλάει για έτος 1722</ref>, στο χωριό Κώστος της Πάρου και πήρε το όνομα Αθανάσιος<ref>Χ. Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση..., σελ. 178</ref>. Ο πατέρας του ονομαζόταν Απόστολος Τούλιος και προερχόταν από τη Σίφνο, αλλά κατοίκησε στην Πάρο αφού νυμφεύτηκε μία ντόπιαγυναίκα. Την πρώτη του μόρφωση την έλαβε στην Πάρο. Το 1745 σε ηλικία 24 ετών οδηγείται στη Σμύρνη για σπουδές, όπου μαθητεύει δίπλα στον Ιερόθεο Δενδρινό<ref>Χ. Τσολακίδης, Αγιολόγιο της..., σελ. 566</ref> και εν συνεχεία (1751) στην Αθωνιάδα σχολή, όπου και σπουδάζει δίπλα στον [[Ευγένιος Βούλγαρης|Ευγένιο Βούλγαρη]] και το [[Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης|Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη]]. Από τον Νεόφυτο εκπαιδεύτηκε στα ''"Γραμματικά"'' και στα ''"Περί Συντάξεως"'' του Θεοδώρου Γαζή, ενώ από τον Ευγένιο Βούλγαρη τα φιλοσοφικά μαθήματα. Κατόπιν εκπαιδεύεται στη Ρητορική και την ποιμαντική, ενώ το 1758 μετά από παρότρυνση και πίεση του Ευγένιου Βούλγαρη δέχεται τη διεύθυνση της σχολής του Γένους στη Θεσσαλονίκη. Διδάσκει στη σχολή μόνο για 2 έτη<ref>Εγκυκλοπαίδεια Γιοβάνη, Λήμμα Αθανάσιος ο Πάριος, Εκδόσεις Γιοβάνη, Αθήνα 1981, τ. 1, σελίδα 212</ref> καθώς η Σχολή κλείνει λόγω επιδημίας πανώλης στην πόλη. Έτσι καταφεύγει στην Κέρκυρα, όπου ολοκληρώνει τις σπουδές του δίπλα στο [[Νικηφόρος Θεοτόκης|Νικηφόρο Θεοτόκη]], σπουδάζοντας φυσική. Τελικά οδηγείται στο Μεσολόγγι, μετά από πρόσκληση του συμμαθητή του στην Αθωνιάδα Σχολή Παναγιώτη Παλαμά, που είχε ιδρύσει από το 1760 την ''"Παλαμιαία Σχολή"''. Το 1967 ως και τον 1770 επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη αναλαμβάνοντας και πάλι τη σχολή του Γένους<ref>Χ. Τσολακίδης, Αγιολόγιο της..., σελ. 566</ref> και μετά από λίγο δέχεται τιμητική πρόσκληση από το Πατριαρχείο να αναλάβει τη διεύθυνση της Αθωνιάδας σχολής<ref>Χ. Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση..., σελ. 178</ref>.

Ο ίδιος δέχεται άμεσα και παρεπιδημεί στο [[Άγιο Όρος]], οπού συναντά το [[Μακάριος Νοταράς|Μακάριο Νοταρά]], ο οποίος τον προτρέπει να χειροτονηθεί. Ο Αθανάσιος υπακούει και χειροτονείται απ’ τον ίδιο, [[πρεσβύτερος]]. Την εποχή αυτή θα αναμιχθεί ενεργά με τον κίνημα των Κολλυβάδων, με αποτέλεσμα όχι απλώς να διωχθεί από τη σχολή, αλλά να καταδικαστεί ως [[Αίρεση|αιρετικός]] και να [[Αποσχηματισμός|αποσχηματισθεί]] το 1776<ref>Χ. Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση..., σελ. 178</ref>. Επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη ως καθηγητής σε γυμνάσιο και αποκαταστάται το 1781. Παραμένει στη Θεσσαλονίκη μέχρι το 1786, όπου συνεργάζεται στενά με το [[Νικόδημος ο Αγιορείτης|Νικόδημο Αγιορείτη]] στο πολύ σπουδαίο έργο έκδοσης των έργων του [[Γρηγόριος Παλαμάς|Γρηγορίου Παλαμά]]. Συνεχίζει όμως και πολύ σπουδαίο εξηγητικό, απολογητικό, ιστορικοδογματικό, λειτουργικό, υμνολογικό, φιλοσοφικό και παιδαγωγικό έργο<ref>Χ. Τσολακίδης, Αγιολόγιο της..., σελ. 567</ref>, με αποτέλεσμα ''"να αποτελέσει από τους σημαντικότερους συντελεστές της αναζωογόνησης και της πνευματικής ανάτασης των σκλαβωμένων Ελλήνων"''<ref>"Αθανάσιος ο Πάριος", e-δομή (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ), εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM].</ref>. Το 1786 αναχωρεί για την Πάρο, αλλά ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος δεν του επιτρέπει να προσαράξει στο νησί, με αποτέλεσμα να κατευθυνθεί προς τη Χίο. Εκεί αναλαμβάνει μία σχολή, όπου την οδηγεί σε σημαντική ακμή<ref>Χ. Τσολακίδης, Αγιολόγιο της..., σελ. 566</ref>, αποχωρώντας σε ηλικία 90 ετών. Εκοιμήθη δύο χρόνια αργότερα στις [[Πρότυπο:24 Ιουνίου|24 Ιουνίου]] του 1813 στο μονίδριο του Αγίου Γεωργίου ΡευστώνΡεστών.

Ο Αθανάσιος υπήρξε ένα πράγματι ανήσυχο πνεύμα. Αυτό τον έκανε να χρησιμοποιήσει μία θεματολογία η οποία δε δεν έμεινε στα στενά θεολογικά πλαίσια, αλλά σε ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά. Ο ίδιος ήταν πολυμαθής και ταυτόχρονα πολύγλωσσος, με αποτέλεσμα να αντιλαμβάνεται τις κοσμογονικές αλλαγές που επέφερε ο διαφωτισμός στην Ευρώπη. Έτσι αρχίζει με την αρκετά συντηρητική του γλώσσα να κρίνει τα πολικά δρώμενα και μορφώματα στην Ευρώπη και να επιτίθεται στην αιρετική αυθαιρεσία τους, όπως την αποκαλούσε. Έτσι συγγράφει βιβλίο (''"Πατερική Διδασκαλία"''), κατά το οποίο αντιτίθεται στις φιλελεύθερες προτάσεις των [[Διαφωτισμός|διαφωτιστών]] για επανάσταση<ref>Χ. Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση..., σελ. 182</ref>. Το βιβλίο αυτό εκδίδεται από το Πατριαρχείο και φαίνεται πως σκοπό είχε να εκφράσει και πολιτικές σκοπιμότητες και επιταγές της Πύλης, γι αυτό και είναι πιθανό να μην εκφράζει πλήρως τις απόψεις του συντάκτη του<ref>Χρήστος Πατρινέλης, ''"Οι σχέσεις της εκκλησίας με την Οθωμανική πολιτεία"'', Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΑ, σελ. 125-126</ref>. Το βιβλίο γίνεται αιτία για επιθέσεις ενάντια στην εκκλησία από τους διαφωτιστές, οι οποίοι την κατηγορούν για φιλοτουρκισμό και δουλοφροσύνη, αν και είναι φανερό πως απηχούσε τη συντριπτική μερίδα των Φαναριωτών, οι οποίοι ζούσαν με το μόνιμο φόβο ότι μία τοπική εξέγερση, ακόμα και σε περίπτωση επιτυχίας, θα εξέθετε το υπόλοιπο τμήμα των Ελλήνων στην εκδικητική μανία των Τούρκων. Ένας φόβος διόλου αβάσιμος, με βάση γεγονότα που προηγήθηκαν (π.χ. Ορλωφικά) και που συνεχίστηκε συνεχίστηκαν μέχρι και το 1922<ref>ο.π.</ref>.

Ο Κοραής απαντά προσωπικά στο βιβλίο αυτό με την ''"Αδελφική Διδιασκαλία"'', στην οποία με οξείς προσωπικούς χαρακτηρισμούς προς τον Αθανάσιο, αλλά και τις γενικότερες ιδέες του, θέλει να πείσει πως αυτές οι ιδέες δεν απηχούν το σύνολο του Ελληνικού λαού. Εκεί ακριβώς αρχίζει να διαφαίνεται και η διαφορά δύο ολόκληρων κόσμων. Οι διαφωτιστές και ο Κοραής απηχούν τις ευρωπαϊκές ιδέες οι οποίες απαιτούν ένα καθαρά εθνικό κράτος, σύμφωνα με τα οράματα των ουμανιστών, με βάση μία αρχαιοελληνική γεωγραφική σύσταση των ορίων, ενώ ο Αθανάσιος και οι πιο συντηρητικοί το σχήμα ενός παραδοσιακού πολυεθνικού κράτους<ref>Χ. Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση..., σελ. 183</ref>. Ο στόχος αυτού του σχήματος είναι να καταφέρουν να διασωθούν και οι μικρές μερίδες Ελλήνων που ήταν διάσπαρτες στα όρια του Οθωμανικού κράτους καθώς σε ένα στενά γεωγραφικό ελλαδικό σχήμα θα τους τις άφηνε εκτεθειμένες στις ορέξεις των Οθωμανών και τελικά στον αφανισμό της πολιτισμικής τους ταυτότητας. Έτσι στα μάτια του Αθανασίου η σύσταση του εθνικού κράτους σημαίνει άμεσο αφανισμό του Ελληνισμού<ref>ο.π.</ref>. Επιπρόσθετα στο μυαλό του υπάρχει και μια δεύτερη αιτία. Η οργάνωση του κράτους κάτω από το διαφωτιστικό κοσμοείδωλο σημαίνει εκκοσμίκευση του κοινού βίου, εφαρμογή του φυσικού δικαίου και του κανονιστικού ωφελιμισμού, με αποτέλεσμα να απειλούνται τα θεμέλια τα οποία διατήρησαν μέχρι την εποχή του την κοινή ελληνική συνείδηση ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες.

Όπως μας αναφέρει ο Ο ''Χ. ΓιανανράςΓιανναράς'', σημειώνει ότι το σχήμα αυτό δεν αποτελούσε εύκολο φιλοτουρκισμό, ούτε εθελοδουλία, αλλά ένα κοσμοείδωλο πλήρως διαφορετικό από το στενό εθνικιστικό οικοδόμημα του διαφωτισμού<ref>Χ. Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση..., σελ. 187</ref>. Ένα οικουμενικό σύστημα, το οποίο είχε αρχίσει να αποδίδει καρπούς, αφού οι Έλληνες ήδη είχαν πλέον στελεχώσει νευραλγικές θέσεις του οθωμανικού κράτους, ενώ το εμπόριο και η ναυτιλία είχε κατά βάση περάσει στα ελληνικά χέρια. Πίστευαν οι Φαναριώτες και οι πιο συντηρητικές τάξεις σε μία εκ των έσω κατάληψη, μία ιδέα που στην εποχή του Αθανασίου ολοένα κέρδιζε έδαφος. Η σύγκρουση τελικά Κοραή και Αθανασίου, δεν αποτελούσε απλώς μία σύγκρουση προοδευτικών και συντηρητικών, αλλά η την αντιπαράθεση δύο διαφορετικών πολιτικών οραμάτων που το καθένα ανταποκρινόταν σε διαφορετικό τύπου ελληνισμό. Τον Ελληνισμό του Γένους ή τον Ελληνισμό μίας εθνοφυλετικής ελληνικότητας που θα αντλούσε την ταυτότητά της απευθείας από την κλασσική Ελλάδα, διασκελίζοντας 15 10 αιώνες Βυζαντίου<ref>Χ. Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση..., σελ. 187</ref>. Όπως γράφει ο ''Νικόλαος Αρκάς'' στο σχετικό άρθρο της [[Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια|Θρησκευτικής και Ηθικής Εγκυκλοπαίδειας]] (ΘΗΕ), η αντίθεση του ''Αθανασίου'' προς τον ''Διαφωτισμό'' δεν ήταν αποτέλεσμα ούτε μονομέρειας, ούτε αντιγνωσιολογικής αντίληψης: ''"Δεν ήτο ο Αθανάσιος μονομερής. Δεν διεπνέετο από στενάς φανατικάς αντιγνωσιολογικάς αντιλήψεις. Ηγάπα την σοφίαν. Την γνώσιν και ευρυμάθειαν μέχρι τέλους του βίου εδίωκε και συνίστα. 'Δεν ημπορούμεν, λέγει εις την Αντιφώνησιν, να αρνηθώμεν πως είναι φυσικός ο πόθος της μαθήσεως και αξιωματική φωνή είναι εκείνη του Αριστοτέλους η λέγουσα ότι πάντες άνθρωποι του ειδέναι ορέγονται'. Ο ίδιος άλλως τε είναι γνωστόν, ότι και τα μαθήματα των σχολών του επολλαπλασίαζε και παν είδος της τότε σοφίας προσέφερεν εις τους τροφίμους των. Ως διευθυντής δε της Σχολής Χίου και εις Ευρώπην κατ' έτος τους αρίστους των μαθητών προς ευρυτέρας σπουδάς έστελλεν. Διότι παραδέχεται ότι και 'οι έχοντες την έξω σοφίαν, πολλοί, ωφέλησαν εις την Εκκλησίαν του Χριστού'. Η παρατήρησις άρα ότι 'ανήκει εις την παράταξιν των εμμενόντων εις την διατήρησιν της κακώς εννοούμενης 'παραδόσεως', καταπολεμούντων δε πάσαν πρόοδον και εξέλιξιν'...ουδόλως ευσταθεί...Επεδίωκε δε, κατά τρόπον απαράλλακτον μέχρις τέλους του βίου του και μετά της αυτής ζωτικότητος και θέρμης, να προσφέρη εις τον παιδαγωγούμενον τον σίτον της καθαράς γνώσεως"''<ref>''Αθανάσιος Πάριος'', ΘΗΕ, τόμ. 1 (1962), στ. 568.</ref>. Έτσι, όταν ο ''Αθανάσιος'' τόνιζε πως ''"η έξω σοφία...δεν είναι από την ιδικήν της φύσιν, ούτε κακή, ούτε καλή...αλλά από την μεταχείρισιν των εχόντων αυτήν γίνεται ή καλή ή κακή'"''<ref>''Αθανάσιος Πάριος'', ΘΗΕ, ό.π.</ref>, το πίστευε απόλυτα. Γνωρίζουμε άλλωστε την στάση που κράτησε: ''"ενώ καυτηρίαζε με έντονο τρόπο τις καινοφανείς φιλοσοφικές αντιλήψεις του'' [Διαφωτισμού], ''δε δίστασε να μεταφράσει επιλεκτικά ορισμένα έργα Ευρωπαίων διαφωτιστών και να τα χρησιμοποιήσει ως σχολικά εγχειρίδια"<ref>Βαλαής Διονύσιος, ''Πτυχές από την πνευματική κίνηση στον υπόδουλο και τον παροικιακό Ελληνισμό κατά την περίοδο του 18ου-19ου αιώνα'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 18.</ref>.