Φιλοσοφία
Με τον όρο Φιλοσοφία αναφερόμαστε στην "αγάπη και...επιδίωξη της σοφίας" στην "έφεση για γνώση και μόρφωση" και κατά μία άλλη έννοια, στην "αναζήτηση της φύσης των πραγμάτων" και στην "προσπάθεια για ανακάλυψη της φύσης και της αλήθειας των όντων και των φαινομένων"[1]. Ο Πλάτωνας (427—347) ονόμαζε φιλοσοφία "της επιστήμης την κτήσιν, φιλόσοφον δε τον της σοφίας επιθυμητή"[2].
Η λέξη Φιλοσοφία "είχε στην αρχή το πολύ γενικό νόημα της επιδίωξης της πνευματικής τελειότητας"[3] και μάλλον αναφέρεται "για πρώτη φορά στον Πυθαγόρα"[4] τον 6ο αι. π.Χ. Το επεισόδιο διηγείται ο Διογένης Λαέρτιος:
- "Όταν ρωτήθηκε από τον Λέοντα, τον τύραννο των Φλιασίων, ποιος είναι, του απάντησε «φιλόσοφος»...έλεγε πως...στη ζωή άλλοι γεννιούνται δουλοπρεπείς κι άλλοι κυνηγοί της δόξας και της πλεονεξίας, ενώ οι φιλόσοφοι αναζητούν την αλήθεια"'[5].
Η σύγχρονη ιστοριογραφία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας ακολουθεί τη διαίρεση που αναγνωρίζει τρεις ή τέσσερις περιόδους[6]:
- την Προσωκρατική φιλοσοφία που τελειώνει με τον διαφωτισμό του 5ου αιώνα.
- την Αττική φιλοσοφία (Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης).
- την μετα-Αριστοτελική φιλοσοφία που μπορεί να υποδιαιρεθεί:
- στην Ελληνιστική φιλοσοφία (Στοά, Επίκουρος, Σκεπτικοί) και
- τη φιλοσοφία της Αυτοκρατορικής περιόδου (μέσος πλατωνισμός και νεοπλατωνισμός).
Από εκεί και πέρα, μετά τους Δαμάσκιο και Σιμπλίκιο, τους τελευταίους εκπροσώπους του Νεοπλατωνισμού, ακολουθούν, συχνά επικαλυπτόμενες[7]:
- η περίοδος της λεγόμενης Βυζαντινής Φιλοσοφίας μέσα στην οποία συμπεριλαμβάνονται οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας και εκκλησιαστικοί συγγραφείς, από τον 2ο μέχρι τον 14ο αιώνα μ.Χ..
- η περίοδος των λατίνων πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων, από τον 2ο αιώνα μ.Χ. έως τον 7ο αιώνα.
- η περίοδος της Αραβικής Φιλοσοφίας, 9ος έως 12ος αιώνας μ.Χ..
- η περίοδος της Ιουδαϊκής Φιλοσοφίας, από τον 9ο έως τον 14ο αιώνα μ.Χ..
- η εποχή του Σχολαστικισμού (σχολαστική φιλοσοφία), από τον 8ο μέχρι τον 15ο αιώνα.
- η εποχή της Αναγέννησης, που περιλαμβάνει την περίοδο ανανέωσης των αρχαίων ελληνικών φιλοσοφημάτων, τους ανθρωπιστές, την φιλοσοφία του δικαίου και της πολιτείας, τους φυσικούς και τους σκεπτικούς, από τον 15ο μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα.
- η εποχή του Διαφωτισμού, τον 18ο αιώνα.
- η εποχή του Θετικισμού, του Ρομαντισμού και του Ιδεαλισμού, κατά τον 19ο αιώνα.
- η εποχή της Φαινομενολογίας, της Κριτικής Σχολής, της Υπαρξιακής Φιλοσοφίας, της αναλυτικής φιλοσοφίας κ.ά. κατά τον 20ο αιωνα.
Ο σκοπός της φιλοσοφίας ήταν και είναι πολυεπίπεδος αφού πολλές και διαφορετικές είναι οι μορφές της ελληνικής και ευρωπαϊκής φιλοσοφίας που αναπτύχθηκαν. Σε γενικές γραμμές θα λέγαμε ότι η φιλοσοφία (σοφία) είναι η ανώτερη, αρχιτεκτονική μορφή της γνώσης (επιστήμη). Η γνώση προκύπτει από την αναζήτηση των αιτιών. Αντικείμενο της φιλοσοφίας είναι οι ανώτερες αρχές ή αιτίες που μπορεί να είναι οι έσχατες αρχές του σύμπαντος ή τα θεμέλια της γνώσης ή ο απώτερος σκοπός των ανθρώπινων πράξεων. Ως μεθοδική αναζήτηση των θεμελίων της γνώσης και ως έλεγχος των γενικά αποδεκτών αντιλήψεων η φιλοσοφία προσπαθεί να διαφωτίζει ασκώντας κριτική στην ηθική και τη θρησκεία ενώ ως αναζήτηση των αιτιών των φυσικών φαινομένων η φιλοσοφία αποτελεί την αρχή των φυσικών επιστημών[8].
Η μελέτη της Ιστορίας της Φιλοσοφίας δείχνει ότι τα προβλήματα με τα οποία ασχολείται, μεταβάλλονται από εποχή σε εποχή. Τη μεταβολή του αντικειμένου της, η οποία και εμποδίζει ένα ενιαίο ορισμό της, προκαλούν ιστορικοί παράγοντες, οι οποίοι μεταβάλλουν τη σύνθεση και τα προβλήματα της κοινωνίας[9]. Κάθε εποχή "αισθάνεται" εντελώς διαφορετικά και την απασχολούν ιδιαίτερα προβλήματα και κατά συνέπεια ένας προσδιορισμός της Φιλοσοφίας και των φιλοσοφικών κοσμοθεωριών με βάση ιστορικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά είναι περισσότερο εφικτός αφού η φιλοσοφία εκφράζει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα ενός πολιτισμού και η οποιαδήποτε γνώση της είναι ελλιπής, δίχως τη γνώση των ιστορικών γεγονότων[10].
Δεδομένης της σύγκρουσης των διαφόρων κοσμοθεωριών και του γεγονότος ότι η ιστορία της φιλοσοφίας παρουσιάζει ένα σύνολο αλληλοαναιρούμενων συστημάτων, θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι κάθε μία από τις διάφορες θεωρίες φέρουν και έναν ισχυρό υποκειμενικό, προσωπικό-βιωματικό χαρακτήρα[11].
Ιστορία
Αρχαιότητα
- ↑ λήμμ. "Φιλοσοφία", Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, εκδ. Πάπυρος, ΑΘήνα 2005.
- ↑ Βορέας Θεόφιλος, Εισαγωγή εις την φιλοσοφίαν (Ακαδημεικά 3), 2η έκδ., εν Αθήναις 1972 (c1935), σελ. 23.
- ↑ λήμμ. "Φιλοσοφία", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 59, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.
- ↑ λήμμ. "Φιλοσοφία", εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, τόμ. 32, Αθήνα 2004.
- ↑ Διογένης Λαέρτιος, Φιλοσόφων Βίοι, H',8 (μτφρ. από το Διογ. Λαέρτιος, Άπαντα, τόμ. 4, βιβλία 8-9, Κάκτος, Αθήνα 1994, σελ. 19).
- ↑ Στοιχεία από το Nesselrath Heinz-Gunther, Εισαγωγή στην Αρχαιογνωσία (τόμ. Α'-Αρχαία Ελλάδα), 2η έκδ., Παπαδήμας, Αθήνα 2003, σελ. 511.
- ↑ Τα στοιχεία για τις περιόδους της φιλοσοφίας προέρχονται από τα: Βορέας Θεόφιλος, Εισαγωγή εις την φιλοσοφίαν (Ακαδημεικά 3), 2η έκδ., ΟΕΔΒ, εν Αθήναις 1972 (c1935), σελ. 407-437 / "Φιλοσοφία", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (ΘΗΕ), τόμ. 11, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1967, στ. 1140-1150 / Ματσούκας Α. Νίκος, Ιστορία της Φιλοσοφίας, 7η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 317-409.
- ↑ Nesselrath, Εισαγωγή..., ό.π..
- ↑ ΘΗΕ, ό.π., στ. 1149.
- ↑ Ματσούκας, Ιστορία της Φιλοσοφίας, ό.π., σελ. 7.
- ↑ ΘΗΕ, ό.π..
