Μηναία
Μηναίο ή και Μηνολόγιο[1], συνηθέστερα όμως στον πληθυντικό, ονομάζονται δώδεκα λειτουργικά βιβλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ένα για κάθε μήνα, βασισμένα στο βυζαντινό λειτουργικό τυπικό[2]. Στα Μηναία περιέχονται οι ακολουθίες (Εσπερινός και Όρθρος με τα Τροπάρια και τους Κανόνες τους[3]) των γιορτών του ακίνητου εορτολογικού κύκλου[4] και της ζωής των αγίων του εκκλησιαστικού έτους, που καλύπτουν το διάστημα από την 1η Σεπτεμβρίου έως την 31η Αυγούστου[5]. Στα Μηναία, μόνον οι ακολουθίες των μεγάλων δεσποτικών και θεομητορικών εορτών και κάποιων μεγάλων Αγίων είναι πλήρεις, ενώ στις υπόλοιπες ημέρες, οι ακολουθίες του Μηναίου συμπληρώνουν εκείνες της Οκτωήχου ή του κινητού εορτολογικού κύκλου του Τριωδίου ή του Πεντηκοσταρίου ή και παραλείπονται ολοσχερώς, όπως το Πάσχα και στις μεγάλες κινητές εορτές, οπότε διαβάζεται μόνο το Συναξάρι της ημέρας[6].
Η ιστορική εξέλιξη των Μηναίων δεν είναι με ακρίβεια γνωστή. Αρχικά, φαίνεται ότι υπήρξαν μικρές συλλογές οι οποίες περιλάμβαναν μόνο τα απολυτίκια των αγίων της ημέρας, και βαθμιαία προστέθηκαν σε αυτά νέοι ύμνοι, σχετικοί με τα κατά τόπους εορτολόγια των Εκκλησιών. Η τελική διαμόρφωση συντελέστηκε στην Κωνσταντινούπολη απ' όπου έλκουν την καταγωγή τους οι περισσότεροι των ύμνων του Μηναίου[7].
Ως πρώτη τυπογραφική έκδοση των Μηναίων, έχει επισημανθεί εκείνη που έγινε στη Βενετία ανάμεσα στα έτη 1526-1533, ενώ τον Μάρτιο του 1548 ξεκίνησε μια δεύτερη έκδοση η οποία ολοκληρώθηκε το 1596[8]. Έκτοτε ακολούθησαν πολλές εκδόσεις από διαπρεπείς εκδότες στη Βενετία, την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα, τη Ρώμη κ.α., στις οποίες γίνονταν πάντοτε προσθήκες καθώς και διορθώσεις σφαλμάτων προηγούμενων εκδόσεων[9].
Τα Μηναία έχουν μεταφρασθεί για λειτουργικούς λόγους στις γλώσσες των διαφόρων ορθοδόξων λαών (όπως σλαβωνική, αραβική, συριακή κ.ά.) ενώ στα νεώτερα χρόνια μέρος αυτών μεταφράσθηκε και στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες[10].
Υποσημειώσεις
- ↑ "Μηναίο", Μαλαβάκης Νίκος, Βυζαντινολόγιο-Λεξικό Εκκλησιαστικών και Θρησκευτικών όρων, Αστήρ, Αθήνα 1999, σελ. 93.
- ↑ ΘΗΕ, τόμ. 8 (1966), στ. 1117.
- ↑ Μαλαβάκης, Βυζαντινολόγιο..., ό.π.
- ↑ ΘΗΕ, ό.π.
- ↑ "Μηναία", e-δομή (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ), εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM].
- ↑ ΘΗΕ, τόμ. 8 (1966), στ. 1118.
- ↑ ΘΗΕ, τόμ. 8 (1966), ό.π.
- ↑ ΘΗΕ, τόμ. 8 (1966), στ. 1119.
- ↑ "Μηναία", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 42, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].
- ↑ ΘΗΕ, τόμ. 8 (1966), στ. 1119.
Βιβλιογραφία
- "Μηναίον", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (ΘΗΕ), τόμ. 8, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1966, στ. 1117-1120.
- "Μηναία", e-δομή (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ), εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM].
- "Μηναία", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 42, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].
- "Μηναίο", Μαλαβάκης Νίκος, Βυζαντινολόγιο-Λεξικό Εκκλησιαστικών και Θρησκευτικών όρων, Αστήρ, Αθήνα 1999, σελ. 93.
- "Μηναίον" και "Μηνολόγιον", Βεργωτής Γεώργιος, Λεξικόν Λειτουργικών και Τελετουργικών Όρων, 3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη, Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 151.