Ελεγκτές, renameuser, Διαχειριστές
4.720
επεξεργασίες
Αλλαγές
→Τα μνημόσυνα στην ιστορία της εκκλησίας
===Το μυστήριο στην εποχή του Διονυσίου Αρεοπαγίτη (6ος αι.)===
Το τελετουργικό των μνημοσύνων στη σημερινή εκκλησία διαφέρει από τελετουργικό της αρχαίας εκκλησίας, απηχεί όμως παλαιότερες παραδόσεις<ref>Ν. Ματσούκας, Μυστήριον..., σελ. 23</ref>. Χαρακτηριστικές επ αυτού είναι οι περιγραφές του Διονυσίου Αρεοπαγίτη. Η τελετή ξεκινούσε από το σπίτι του νεκρού<ref>Διονυσίου Αρεοπαγίτη, Περί της εκκλησιαστικής ιεραρχίας PG 3, 55A-568D</ref>. Οι οικείοι του κεκοιμημένου τον μακάριζαν και έψελναν ευχές και εν συνεχεία τον μετέφεραν στον ιεράρχη όπου και έκανε τη σύναξη των πιστών. Αν ήταν κληρικός τοποθετείτο ενώπιον του θυσιαστηρίου, αν ήταν μοναχός ή λαϊκός μπροστά στο πρεσβυτέριο. Ο ιεράρχης εν πρώτοις ανέπεμπε ευχαριστήρια ευχή, έπειτα διάβαζε ιερά αναγνώσματα σχετικά με την ανάσταση και εν συνεχεία ψέλνονταν ωδές. Ο λειτουργός απέλυε του κατηχούμενους και εν συνεχεία μνημόνευε κεκοιμημένους Αγίους, τους οποίους παρακαλούσε να πρεσβεύσουν υπέρ του κεκοιμημένου. Εν συνεχεία ο ιεράρχης πρώτος ασπάζετο τον κεκοιμημένο και ακολουθούσαν οι πιστοί. Στο τέλος ο ιεράρχης λάδι στον κεκοιμημένο, απαγγέλοντας ευχή για όλη τη σύναξη.
===Το κίνημα των [[Κολλυβάδες|Κολλυβάδων]]===
Με την τέλεση των μνημοσύνων συνδέεται μια περίοδος αντιπαράθεσης μεταξύ [[Άγιο Όρος|Αγιορειτών]] (με ευρύτερες όμως πνευματικές και πολιτισμικές διαστάσεις) η οποία ξεκίνησε στα μέσα του 18ου αιώνα, και έμεινε στην ιστορία ως το ''Κίνημα των Κολλυβάδων''. Αφορμή για την εκδήλωση του κινήματος ήταν η διαμάχη που προέκυψε για την τέλεση των μνημοσύνων, τα οποία ενώ τελούνταν κατά το πρωί του Σαββάτου, λόγω των πολλών εργασιών τους, σκέφτηκαν οι [[Μοναχισμός|μοναχοί]] να μεταθέσουν την τέλεσή τους την Κυριακή. Αυτό κάποιοι δεν μπόρεσαν να το δεχθούν, με τον ισχυρισμό ότι η Κυριακή ως [[Ανάσταση|αναστάσιμη]] ημέρα δεν είναι κατάλληλη για μνημόσυνα και έτσι αποχωρούσαν από τους ναούς κατά την τέλεση τους<ref>"Κολλυβάδες", ''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'' (ΘΗΕ), τόμ. 7, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1965, στ. 742.</ref>. Οι αντιφρονούντες αυτοί αποκάλεσαν τους αντιθέτους περιφρονητικά ''Κολλυβάδες'', όμως το περιφρονητικό αυτό όνομα έγινε αργότερα τιμητικός τίτλος<ref>''ΘΗΕ'', τόμ. 7 (1965), ό.π, στ. 743.</ref>.
Το κίνημα τών Κολλυβάδων άρχισε το 1754, διατηρήθηκε μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα και απασχόλησε όχι μόνο τους μοναχούς του [[Άγιο Όρος|Αγίου Όρους]] αλλά ολόκληρη την [[Ορθόδοξη Εκκλησία]]. Μεταξύ των αρχηγών του κινήματος των [[Κολλυβάδες]] αναφέρονται και οι τρεις νεώτεροι άγιοι της Εκκλησίας, [[Μακάριος Νοταράς]] (ο μετέπειτα αρχιεπίσκοπος Κορίνθου 1764-1776), [[Αθανάσιος ο Πάριος]], διδάσκαλος του Γένους, και ο πολυγραφότατος [[Νικόδημος Αγιορείτης|Νικόδημος ο Αγιορείτης]]. Τους τρεις αυτούς ακολούθησαν πολλοί άλλοι κληρικοί, μοναχοί και λαϊκοί<ref>"Κολλυβάδες", εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 34, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.</ref>. Η διαμάχη για την τέλεση των μνημοσυνών το Σάββατο και όχι την Κυριακή, συνδέεται και με την έριδα περί συχνής ''Θείας Μεταλήψεως''. Και τα δύο αυτά προβλήματα λύθηκαν και οι διαμάχες κόπασαν με τις σχετικές εγκυκλίους των πατριαρχών [[κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινουπόλεως]] ''Θεοδοσίου Β΄'' (1769-1773) και [[Γρηγόριος Ε'|Γρηγορίου Ε΄]] (''α΄'' 1797-1798, ''β΄'' 1806-1808. ''γ΄'' 1818-1821), οι οποίοι επέτρεψαν την τέλεση των μνημοσυνών και την προσφορά κολλύβων και κατά την Κυριακή.
Στην πραγματικότητα, το ''κίνημα των Κολλυβάδων'' ήταν ένα σπουδαιότατο πνευματικό γεγονός του ελληνισμού, αποτέλεσμα της περιπετειώδους συνάντησης της Ορθόδοξης Ανατολής με τη Δύση, η οποία στο πρόσωπο αρκετών Ελλήνων ''διαφωτιστών'', με την αυτούσια μεταφύτευση ιδεών, αρχών και πρακτικών<ref>"Η δυναμική του διαφωτισμού στη δράση των Κολλυβάδων", στο: Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Σχέσεις και Αντιθέσεις - Ανατολή & Δύση στην πορεία του Νέου Ελληνισμού'', Ακρίτας, Αθήνα 1998, σελ. 14.</ref>, εισήγαγε αθεϊστικές, αντιχριστιανικές, αντικληρικαλιστικές τάσεις και έναν ακραίο ορθολογισμό ο οποίος απειλούσε με ανατροπή την μακραίωνη Ορθόδοξη Παράδοση<ref>Μεταλληνός, ''Σχέσεις...'', ό.π., σελ. 15.</ref>.
Το κίνημα αυτό, χαρακτηρίστηκε από την ''διαφωτιστική'' ιστοριογραφία (η οποία θεωρούσε τον εαυτό της εκπρόσωπο της προόδου), ως συντηρητικό ή σκοταδιστικό, στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για την αντιπαράθεση δύο διαφορετικών αντιλήψεων της ελληνικότητας: από τη μία η βυζαντινή καθολικότητα του Γένους (πέρα από φυλετικά όρια) των ελληνορθόδοξων και από την άλλη η εμμονή σε μια φαντασιώδη εθνοφυλετική ελληνικότητα, που αντλούσε ταυτότητα απευθείας από τον αρχαιοκλασικό ιδεότυπο, με αυθαίρετο άλμα διασκελισμού των βυζαντινών αιώνων<ref>Βλ. αναλυτικά: Γιανναράς Χρήστος, ''Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα'', Δόμος, Αθήνα 2003, σελ. 171-209.</ref>.
===Το μυστήριο στη σημερινή πράξη της εκκλησίας===
Τα μνημόσυνα στη σημερινή πράξη της εκκλησίας τελούνται σε δύο μορφές. Η πρώτη μορφή είναι το εκκλησιαστικό τελετουργικό της εκκλησίας κατά την κοίμηση του μέλους, οι επιμνημόσυνες δεήσεις κατά την τρίτη, ενάτη και τεσσαρακοστή ημέρα από την κοίμηση, καθώς και οι ετήσιες δεήσεις. Ο δεύτερος τύπος είναι η μνημόνευση των τεθνεώτων κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας. Στην εκκλησία επίσης έχουν θεσπιστεί ετησίως και δύο Σάββατα, τα λεγόμενα ψυχοσάββατα, όπου τελείται [[Θεία Λειτουργία]] και ειδικό μνημόσυνο υπέρ των κεκοιμημένων.
