Αλλαγές

Η '''Υπατία''' ήταν μαθηματικός και νεοπλατωνική [[Φιλοσοφία|φιλόσοφος]] του 4ου/5ου αι. μ.Χ., κόρη του μαθηματικού και αστρονόμου ''Θέωνα'' από την [[Αλεξάνδρεια]]. Στην ίδια αυτή πόλη, η ξακουστή φιλόσοφος γεννήθηκε, δίδαξε αλλά και πέθανε στα 415 μ.Χ., σε ηλικία περίπου 45<ref>Η γέννηση της τοποθετείται στα 370 στο: J. M. Rist, ''Hypatia'', Phoenix, τόμ., 19, αρ. 3, (Φθινόπωρο 1965), σελ. 215.</ref> ή πειστικότερα, 60 ετών<ref>Βλ. Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', Ενάλιος, Αθήνα 1997, σελ. 188. Η συγγραφέας σημειώνει: ''"Έχουμε εξακριβώσει ότι η φιλόσοφος γεννήθηκε γύρω στο 355 μ.Χ. και όχι, όπως υποστηρίζεται συνήθως, γύρω στο 370"''.</ref>, δολοφονημένη βίαια από όχλο χριστιανών<ref>Σωκράτoυς, ''Εκκλ. Ιστορία'', '''''PG''''' 67,769Α.</ref> οι οποίοι την κατέκοψαν με θραύσματα αγγείων<ref>Μιχάλαγα Δέσποινα, ''Οι Παραβαλανείς ως φορείς κοινωνικής αντίληψης των πρώτων χριστιανικών χρόνων'', ΕΕΘΣΑ, τόμ. 34, Αθήνα 1999, σελ. 549.</ref> ή κοφτερά όστρακα<ref>Λαμπροπούλου Σταυρούλα, ''Υπατία, η Αλεξανδρινή φιλόσοφος'', περιοδ. ''Πλάτων'', έτος ΚΘ΄, τόμ. 29, τεύχ. 57-58, Αθήνα 1977, σελ. 76.</ref> και μετά έκαψαν τα σκορπισμένα και αιμόφυρτα μέλη της<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Ορθοδοξία και Αίρεση στους εκκλησιαστικούς συγγραφείς του Δ', Ε', ΣΤ' αιώνα'', 2η έκδ., Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 221.</ref>, ως τραγική κατάληξη μιας σύγκρουσης που ''"είχε να κάνει με την πολιτική ζωή της Αλεξάνδρειας"''<ref>Chuvin Pierre, ''Οι τελευταίοι εθνικοί. Ένα χρονικό της ήττας του παγανισμού'', εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 112.</ref>.

Αν και αξιόλογες πληροφορίες για την ''Υπατία'' μπορούν να βρεθούν και στον ''Φιλοστόργιο'' και στο λεξικό ''Σούδα''<ref>Λαμπροπούλου Σταυρούλα, ''Υπατία...'', ό.π., σελ. 66.</ref> (το οποίο αντλεί από τον ''Δαμάσκιο''), σύμφωνα με τον καθ. ''Απ. Καρπόζηλο'', υπάρχει το ζήτημα ότι οι πηγές αυτές είναι δυσμενώς χρωματισμένες είτε από ''"κύκλους οπαδών του Αρείου, όπως τουλάχιστον διαφαίνεται από το χωρίο του Φιλοστοργίου ("υπό των το ομοούσιον πρεσβευόντων")"'', είτε ''"από την απροκάλυπτη κριτική της Σούδας κατά του Κυρίλλου Αλεξανδρείας"''<ref>Καρπόζηλος Απόστολος, ''Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι'', τόμ. Α΄ (4ος-7ος αι.), Αθήνα 1997, η αναφορά από το: Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Παγανιστικός Ελληνισμός ή Ελληνορθοδοξία;'', 3η έκδ., Αρμός, 2003, σελ. 186.</ref>. Όπως επιβεβαιώνει ο ''Pierre Chuvin'', ''"για τον ιστορικό, πολύ πειστικότερος από τον Δαμάσκιο είναι ο Σωκράτης"''<ref>Chuvin Pierre, ''Οι τελευταίοι εθνικοί...'', ό.π., σελ. 111.</ref>. Την ίδια κριτική για τη μεροληψία του ''Φιλοστόργιου'' και της ''Σούδας'' συναντάμε και στο άρθρο του ''J.M. Rist'' για την ''Υπατία'': ''"ό,τι έχει να πει ο Φιλοστόργιος για το θάνατο της Υπατίας, μπορεί να αγνοηθεί. Η απροκάλυπτη δήλωση ότι λιντσαρίστηκε από τη μερίδα των ορθοδόξων ("υπό των το ομοούσιον πρεσβευόντων") μπορεί να θεωρηθεί ως κακία ενός αρειανιστή ο οποίος μισούσε την Αλεξάνδρεια, τον τόπο του μεγάλου εχθρού Αθανασίου. Και σε αυτό το ζήτημα η Σούδα φαίνεται τόσο αναξιόπιστη όσο και ο Φιλοστόργιος"''<ref>Στο πρωτότυπο: ''"What Philostorgius has to say about Hypatia's death can be discounted. His bald statement that she was lynched by the orthodox party (υπό των το ομοούσιον πρεσβευόντων) can be regarded as the malevolence of an Arian who hated Alexandria, home of the great enemy Athanasius. And in this matter the Suda seems as unreliable as Philostorgius."'' (J. M. Rist, ''Hypatia'', Phoenix, τόμ., 19, αρ. 3, (Φθινόπωρο 1965), σελ. 222).</ref>.

Και ο ισχυρισμός όμως του ''Δαμασκίου'', ο οποίος καταγράφεται στη ''Σούδα'', περί προσωπικού φθόνου του ''Κυρίλλου'' κατά της ''Υπατίας'', εκτός από το γεγονός ότι διατυπώνεται με τρόπο που δείχνει προκατάληψη κατά του ιεράρχη (βλ. κρίση του ''J.M. Rist'': ''"η Σούδα φαίνεται τόσο αναξιόπιστη όσο και ο Φιλοστόργιος"''<ref>Στο πρωτότυπο: ''"What Philostorgius has to say about Hypatia's death can be discounted. His bald statement that she was lynched by the orthodox party (υπό των το ομοούσιον πρεσβευόντων) can be regarded as the malevolence of an Arian who hated Alexandria, home of the great enemy Athanasius. And in this matter the Suda seems as unreliable as Philostorgius."'' (J. M. Rist, ''Hypatia'', Phoenix, τόμ., 19, αρ. 3, (Φθινόπωρο 1965), σελ. 222).</ref>), επιπλέον εντάσσει την εξιστόρηση σ' ένα μυθιστορηματικό πλαίσιο. Όπως σημειώνει ο ''Pierre Chuvin'':

Ο ''Ιωάννης Μαλάλας'', έναν αιώνα αργότερα, αναφέρει ότι ''"εκείνον δε τον καιρόν παρρησίαν λαβόντες υπό του επισκόπου"'' ''"οι Αλεξανδρείς"'', δολοφόνησαν την ''Υπατία''<ref>Ιωάννης Μαλάλας, ''Χρονογραφία'', '''''PG''''' 97,536Α.</ref>. Για το εδάφιο αυτό, υπάρχει η αντίληψη ότι αποτελεί ''"μια ασαφή πληροφορία"''<ref>Στο πρωτότυπο: ''"vague scraps of information have reached the pages of Malalas"'' (J. M. Rist, ''Hypatia'', Phoenix, τόμ., 19, αρ. 3, (Φθινόπωρο 1965), σελ. 215).</ref>. Η ''Maria Dzielska'', έχει επισημάνει ότι ''"η πλέον αξιόπιστη πηγή"'' είναι ο σύγχρονος των γεγονότων ''Σωκράτης'' και ακόμα ότι ''"η μοναδική σαφής και ξεκάθαρη κατηγορία κατά του πατριάρχη και των χριστιανών της Αλεξάνδρειας αναφέρεται στο έργο του Δαμασκίου Ισιδώρου βίος"''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 44.</ref>. Το ίδιο σημειώνει και ο καθ. Στ. Παπαδόπουλος: ''"καμία ιστορική πηγή δεν αποδίδει άμεσα ευθύνη"'' στον ''Κύριλλο''<ref>Παπαδόπουλος Γ. Στυλιανός, ''Άγιος Κύριλλος...'', ό.π., σελ. 30.</ref>. Αυτό ίσως σημαίνει, ότι ερμηνεύει την φράση του ''Μαλάλα'' στο ίδιο πνεύμα με τον ''J.C. Robertson'', ότι οι οπαδοί του ''Κύριλλου'' ήταν ενθαρρημένοι από την μέχρι τότε συμπεριφορά του<ref>Στο πρωτότυπο: ''"they had unquestionably drawn encouragement from his earlier proceedings"'' (Philip Schaff, ''History of the christian church'', Vol. 3 (Chapter X, §171. Cyril of alexandria), Wm. B. Eerdmans, Grand Rapids, Michigan 1910, σελ. 943, υποσημ. #1).</ref>. Διευκρινίζει όμως ο ''J.C. Robertson'' πως το γεγονός ''"ότι ο Κύριλλος είχε οποιαδήποτε συμμετοχή σε αυτή τη θηριωδία, δείχνει να αποτελεί μια αστήρικτη συκοφαντία"''<ref>Στο πρωτότυπο: ''"That Cyril had any share in this atrocity appears to be an unsupported calumny"'' (Philip Schaff, ''History of the christian church'', ό.π.</ref>. Από τα παραπάνω φαίνεται πως το εδάφιο του ''Μαλάλα'' δεν έχει κατανοηθεί σαν να μιλά για σχεδιασμό ή συμμετοχή του ''Κύριλλου'' στο έγκλημα, αλλά περισσότερο σαν να τον αναφέρει ''"ως εξερεθίσαντα τον ευερέθιστον λαόν της Αλεξανδρείας"''<ref>Άρθρο ''Υπατία'', στο: Βουτυράς Σταύρος, ''Λεξικόν Ιστορίας και Γεωγραφίας πάντων των εθνών από των αρχαιοτάτων χρόνων'', τόμ. 9, εν Κωνσταντινουπόλει 1890, σελ. 23.</ref>. Όπως γράφει ο ''W. Bright'', αν δεν είχε γίνει η επίθεση κατά των ''Εβραίων'', δεν θα είχε γίνει και ο φόνος της ''Υπατίας'', χωρίς όμως να θεωρεί ότι ο ''Κύριλλος'' ήταν συμμέτοχος στην ''"φριχτή αυτή πράξη"''<ref>Στο πρωτότυπο: ''"Cyril was no party to this hideous deed but it was the work of men whose passions he had originally called out. Had there been no onslaught on the synagogues, there would doubtless have been no murder of Hypatia."'' (William Bright, ''A History of the Church (313-451)'', Oxford, London 1860, σελ. 274-275).</ref>.

*Rist M.J., ''Hypatia'', Phoenix, τόμ., 19, αρ. 3, (Φθινόπωρο 1965), σελ. 214-225.