Άνοιγμα κυρίως μενού

OrthodoxWiki β

Αλλαγές

Υπατία

9.869 bytes προστέθηκαν, 16:23, 5 Ιανουαρίου 2010
Ανίχνευση των ευθυνών του Κύριλλου Αλεξανδρείας
===Ανίχνευση των ευθυνών του Κύριλλου Αλεξανδρείας===
Όπως επισημαίνει η ''Maria Dzielska Maria'', τελικά ''"ο Σωκράτης...αφήνει αναπάντητο το ερώτημα της συνενοχής του Κυρίλλου στο έγκλημα"''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 44.</ref>. Κάτι όμως που θα πρέπει να σημειωθεί, είναι η πεποίθηση του καθ. ''Αλέξη Σαββίδη'' ο οποίος, με μια εντελώς αντίθετη ερμηνεία, γράφει ότι ο ''Κύριλλος'' ''"έβαλε έμπιστους ανθρώπους του να τη δολοφονήσουν, όπως αφηγείται ο Σωκράτης"''<ref>Σαββίδης Αλέξης, ''Τα Χρόνια Σχηματοποίησης του Βυζαντίου, 284-518 μ.Χ.'', Ιστορικές Εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1983, σελ. 82.</ref>. Αυτή η απλοποίηση των πραγμάτων πάντως, έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι ο ''Σωκράτης'' ουδέποτε διατύπωσε τέτοια ευθεία καταδίκη κατά του ''Κυρίλλου'' αφού γνωρίζουμε πως ''"η μοναδική σαφής και ξεκάθαρη κατηγορία κατά του πατριάρχη και των χριστιανών της Αλεξάνδρειας αναφέρεται στο έργο του Δαμασκίου Ισιδώρου βίος"''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 44.</ref>. Και πάλι όμως, στην περίπτωση αυτή, το ζήτημα είναι πως ο ισχυρισμός του ''Δαμασκίου'' περί προσωπικού φθόνου του ''Κυρίλλου'' κατά της ''Υπατίας'', άποψη η οποία καταγράφεται στη ''Σούδα'', εκτός από το γεγονός ότι διατυπώνεται με τρόπο που δείχνει προκατάληψη κατά του ιεράρχη (βλ. παραπάνω άποψη του ''J.M. Rist''), επιπλέον εντάσσει την εξιστόρηση σ' ένα μυθιστοριματικό μυθιστορηματικό πλαίσιο. Όπως σημειώνει ο ''Pierre Chuvin'': ''"Σύμφωνα με τον Εθνικό Δαμάσκιο, που γράφει στις αρχές του 6ου αι., ο επίσκοπος, περνώντας μπροστά από το σπίτι της Υπατίας και βλέποντας το πλήθος που συνωστιζόταν, ανακάλυψε τυχαία τη δημοτικότητα της φιλοσόφου. Η εκδοχή αυτή ενοχοποιεί άμεσα τον επίσκοπο και παρουσιάζει τον φόνο ως μια σαφή έκφραση της έχθρας ανάμεσα στον χριστιανισμό και την εθνική φιλοσοφία. Βέβαια, είναι μάλλον απίθανο ο Κύριλλος, που χειροτονήθηκε επίσκοπος τον Οκτώβριο του 412, να πληροφορήθηκε τη δημοτικότητα της Υπατίας τον Μάρτιο του 415· Η Υπατία ήταν διάσημη εδώ και μία -αν όχι δύο-δεκαετίες"''<ref>Chuvin Pierre, ''Οι τελευταίοι εθνικοί...'', ό.π., σελ. 111.</ref>. Για τον λόγο αυτό, ''"για τον ιστορικό, πολύ πειστικότερος από τον Δαμάσκιο είναι ο Σωκράτης"''<ref>Chuvin Pierre, ''Οι τελευταίοι εθνικοί...'', ό.π.</ref>.
Ο ''Σωκράτης'' μένει στην διαπίστωση ότι η δολοφονία της ''Υπατίας'' αποτέλεσε μομφή/όνειδος για τον ''Κύριλλο'' και την Εκκλησία της ''Αλεξάνδρειας'', δεν απαγγέλει όμως κατηγορίες συνενοχής στον ''Κύριλλο'' αλλά εξιστορεί πως στο συμπέρασμα ότι η ''Υπατία'' εμπόδιζε τη συμφιλίωση ''Ορέστη'' και ''Κύριλλου'' ''"κατέληξαν ορισμένοι από αυτούς που τη μισούσαν, τους οποίους κατηύθυνε κάποιος Πέτρος"'' και όχι ο ίδιος ο ''Κύριλλος'', αν και μοιάζει βέβαιο ότι οι ένοχοι ήταν οπαδοί του. Έτσι, στο ''"The Oxford dictionary of the Christian Church"'', στα δύο άρθρα που αναφέρονται στο γεγονός, μεταφέρεται η σχετική αβεβαιότητα για τη συμμετοχή του ''Κύριλλου'': ''α)'' άρθρο ''Cyril'': ''"Ο Κύριλλος [...] άνοιξε διαμάχη με [...] τον αυτοκρατορικό έπαρχο, Ορέστη, και αν αυτός ο ίδιος δεν έφερε καμία προσωπική ευθύνη για το θάνατο της διακεκριμένης φιλοσόφου Υπατίας, η δολοφονία της ήταν σίγουρα έργο των υποστηρικτών του."''<ref>Στο πρωτότυπο: ''"Cyril [...] opened warfare with [...] the Imperial prefect, Orestes, and if he himself bore no personal responsibility for the death of the distinguished philosopher Hypatia, her murder was certainly the work of his supporters."'' (Cross F. L.-Livingstone E. A., ''The Oxford dictionary of the Christian Church'', 3rd ed., Oxford University Press, New York 1997, σελ. 446).</ref>, ''β)'' άρθρο ''Hypatia'': ''"δέχθηκε επίθεση από έναν χριστιανικό όχλο υπό τον έλεγχο Πέτρου του Αναγνώστη και θανατώθηκε. Ο αρχιεπίσκοπος, Κύριλλος, θεωρούνταν θεωρήθηκε ύποπτος για ανάμιξη, αλλά η ευθύνη του, δεν αποδείχθηκε ποτέ."''<ref>Στο πρωτότυπο: ''"she was attacked by a Christian mob under Peter the Reader and put to death. The archbishop, Cyril, was suspected of complicity, but his responsibility was never proved."'' (Cross F. L.-Livingstone E. A., ''The Oxford dictionary of the Christian Church'', 3rd ed., Oxford University Press, New York 1997, σελ. 817).</ref>.
Σύμφωνα με τον ''Pierre Chuvin'' ''"είναι φανερό ότι τα χέρια του'' [Κύριλλου] ''δεν θα μπορούσε να είναι καθαρά σε ένα έγκλημα που διαπράχθηκε μέσα στον ίδιο τον πατριαρχικό ναό του"''<ref>Chuvin Pierre, ''Οι τελευταίοι εθνικοί...'', ό.π., σελ. 111.</ref> και η ''Maria Dzielska'' συμφωνεί λέγοντας ότι ''"είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε κάποια ενοχή του Κυρίλλου. Δεν μπορούμε να φτάσουμε τόσο μακριά όσο ο Σέφερ που τον απαλλάσσει πλήρως και επιρρίπτει την ευθύνη στον Ορέστη''... [και] ''ανεξαρτήτως αν ήταν άμεσα ή έμμεσα αναμεμιγμένος, ο Κύριλλος παραβίασε τις αρχές της χριστιανικής ηθικής τάξης"''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 182.</ref>. Από την άλλη μεριά όμως, το πρόβλημα παραμένει καθώς ''"δεν μπορούμε να υπολογίσουμε με ακρίβεια την ευθύνη του επισκόπου σε αυτήν την τραγική εξέλιξη"''<ref>Chuvin Pierre, ''Οι τελευταίοι εθνικοί...'', ό.π., σελ. 111.</ref>.
Ο ''Ιωάννης Μαλάλας'', έναν αιώνα αργότερα, αναφέρει ότι ''"εκείνον δε τον καιρόν παρρησίαν λαβόντες υπό του επισκόπου"'' ''"οι Αλεξανδρείς"'', δολοφόνησαν την ''Υπατία''<ref>Ιωάννης Μαλάλας, ''Χρονογραφία'', '''''PG''''' 97,536Α.</ref>. Η ''Maria Dzielska'', έχοντας βέβαια επισημάνει ότι ''"η πλέον αξιόπιστη πηγή"'' για τα γεγονότα είναι ο ''Σωκράτης'', θεωρεί ότι ο ''Μαλάλας'' ισχυρίζεται πως ο ''Κύριλλος'' παρακίνησε τον όχλο να σκοτώσει την ''Υπατία''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 184.</ref>, πάντως ο καθ. Στ. Παπαδόπουλος σημειώνει ότι ''"καμία ιστορική πηγή δεν αποδίδει άμεσα ευθύνη"'' στον ''Κύριλλο''<ref>Παπαδόπουλος Γ. Στυλιανός, ''Άγιος Κύριλλος...'', ό.π., σελ. 30.</ref>, πράγμα που σημαίνει ότι ίσως ερμηνεύει την φράση του ''Μαλάλα'' στο ίδιο πνεύμα με τον ''J.C. Robertson'' ο οποίος μιλάει γενικά για θάρρος που πήραν οι οπαδοί του ''Κύριλλου'' από την μέχρι τότε συμπεριφορά του<ref>Στο πρωτότυπο: ''"they had unquestionably drawn encouragement from his earlier proceedings"'' (Philip Schaff, ''History of the christian church'', Vol. 3 (Chapter X, §171. Cyril of alexandria), Wm. B. Eerdmans, Grand Rapids, Michigan 1910, σελ. 943, υποσημ. #1).</ref>. Ο ίδιος πάντως ο ''J.C. Robertson'' διευκρινίζει: ''"το ότι ο Κύριλλος είχε οποιαδήποτε συμμετοχή σε αυτή τη θηριωδία, φαίνεται να αποτελεί μια αστήρικτη συκοφαντία"''<ref>Στο πρωτότυπο: ''"That Cyril had any share in this atrocity appears to be an unsupported calumny"'' (Philip Schaff, ''History of the christian church'', ό.π.</ref>. Ο ''Philip Schaff'' επίσης θεωρεί ότι τα στοιχεία δεν επαρκούν ώστε να υπάρξουν ισχυρισμοί περί άμεσης ευθύνης του ''Κύριλλου''<ref>Στο πρωτότυπο: ''"Walch, Schrockh, Gibbon, and Milman incline to hold Cyril responsible for the murder of Hypatia, which was perpetrated under the direction of a reader of his church, by the name of Peter. But the evidence is not sufficient."'' (Philip Schaff, ''History of the christian church'', ό.π.</ref>.
Σε μια προσπάθεια ανίχνευσης της ευθύνης του ''Κύριλλου'', ο ''W. Bright'' σημειώνει ότι όπως ακριβώς δεν έγιναν σφαγές από την πλευρά των χριστιανών στα γεγονόταν εκδίωξης των Εβραίων, έτσι θα μπορούσε και ο φόνος της ''Υπατίας'' να αποφευχθεί (προφανώς εννοεί, αν ήθελε ο ''Κύριλλος'')<ref>Στο πρωτότυπο: ''"Had there been no onslaught on the synagogues, there would doubtless have been no murder of Hypatia."'' (Philip Schaff, ''History of the christian church'', στο ίδιο.</ref>. Το ίδιο ερώτημα πάντως αντιστρέφεται, με την έννοια ότι τα γεγονότα των συναγωγών ήταν επακόλουθα μια σφαγής και εκεί θα μπορούσε ευκολότερα να εκδηλωθεί η τυχόν εγκληματική φύση του ''Κύριλλου''. Ο ''J.M. Rist'' σημειώνει, αντικρούοντας τον ''Δαμάσκιο'', ότι δεν υπάρχει τίποτα στην επισκοπική πορεία του Κύριλλου που να αφήνει να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να οργανώσει μια δολοφονία από καθαρό φθόνο για την αυξημένη δημοτικότητα κάποιου<ref>Στο πρωτότυπο: ''"there is nothing in his career which would suggest that he would plot a murder through mere envy of someone else's popularity"'' (J. M. Rist, ''Hypatia'', ό.π., σελ. 222).</ref> ούτε και φαίνεται να υπάρχει άλλος λόγος που να εμπλέκει τον ''Κύριλλο'' στον φόνο αυτό καθαυτό<ref>Στο πρωτότυπο: ''"There appears no reason to implicate Cyril in the murder itself"'' (J. M. Rist, ''Hypatia'', ό.π., σελ. 224).</ref>.
Όπως θεωρεί η ''Maria Dzielska'', ''"δεν υπάρχει αμφιβολία ότι'' [ο ''Κύριλλος''] ''ήταν ο βασικός υποκινητής της εκστρατείας εναντίον της Υπατίας, υποδαυλίζοντας την προκατάληψη και την εχθρότητα εναντίον της φιλοσόφου"'', παρά ταύτα η ίδια πάλι σημειώνει ότι ''"δεν μπορεί να θεωρηθεί νομικά υπεύθυνος για τον σχεδιασμό του εγκλήματος"''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 182.</ref>. Το γεγονός ''"στερείται κάθε ουσιαστικής αποδείξεως που να συνδέει τον Αγ. Κύριλλο άμεσα με το επεισόδιο"'' γράφει ο ''Γεώργιος Φλορόφσκυ''<ref>Φλορόφσκυ Γεώργιος, ''Οι Βυζαντινοί Πατέρες...'', ό.π., σελ. 457.</ref> και αν ακόμη ο ''Κύριλλος'' ''"αδιαφόρησε για την τύχη της Υπατίας, λόγω της δυσαρέσκειας του για την φιλική σχέση της με τον (φιλοεβραίο) Ορέστη. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι προκάλεσε έμμεσα την δολοφονία της, ως ηθικός αυτουργός"''<ref>Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Παγανιστικός Ελληνισμός...'', ό.π., σελ. 143.</ref>. Η ευθύνη του ''Κύριλλου'', ''"αν υπάρχει, πρέπει να περιορισθεί στο ότι δεν κατόρθωσε ν' απομονώσει ή ν' αποθαρρύνει τους φανατικούς χριστιανούς"''<ref>Παπαδόπουλος Γ. Στυλιανός, ''Άγιος Κύριλλος...'', ό.π., σελ. 31.</ref>.
 
Σύμφωνα με τον καθ. ''Παν. Χρήστου'', ''"είναι φανερόν ότι ο Κύριλλος δεν είχε καμμίαν ανάμιξιν εις το επεισόδιον, διότι, αν συνέβαινε κάτι παρόμοιον, και ο Σωκράτης θα το ανέφερε ρητώς και οι μετέπειτα αντίπαλοι του Νεστοριανοί δεν θα παρέλειπαν να το χρησιμοποιήσουν ως όπλον εναντίον του"''<ref>Χρήστου Παναγιώτης, ''Ελληνική Πατρολογία'', ό.π., σελ. 342.</ref>. Σημαντική παράμετρος για το γεγονός ότι ο ''Σωκράτης'' δεν κατονομάζει τον ''Κύριλλο'' ως υπεύθυνο για το θάνατο της ''Υπατίας'', θα πρέπει να θεωρηθεί ότι ο εκκλησιαστικός ιστορικός βρισκόταν στην ''"ασφαλή απόσταση της Κωνσταντινούπολης"'' οπότε δεν θα είχε ενδοιασμούς να το κάνει αν ήταν αλήθεια, και επιπλέον, ''"ως φίλα προσκείμενος στους Νοβατιανούς"'' τους οποίους εδίωξε ο ''Κύριλλος'' θα είχε έναν λόγο ακόμη να το αναφέρει<ref>Μιχάλαγα Δέσποινα, ''Οι Παραβαλανείς...'', ό.π., σελ. 548.</ref>.
==Αρχαίες Πηγές για την Υπατία==
4.720
επεξεργασίες