Αλλαγές

Η κτίση κατά τους απολογητές προήλθε από το Θεό και όχι από προϋπάρχουσα ύλη, δεν είναι άναρχη, ούτε αυθύπαρκτη, αλλά αποτελεί προϊόν της ''θείας ενέργειας''<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας, 5</ref>. Ο [[Τατιανός ο Σύρος|Τατιανός]] διακρίνει στη δημιουργία δύο φάσεις μία κατά την οποία η ύλη ήταν άπορος και ασχημάτιστος και μία κατά την οποία της δόθηκε σχήμα, μορφή και διαίρεση<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας, 12</ref>. Η δημιουργία του κόσμου και της κτίσεως προήλθε δια μέσου του δημιουργικού Λόγου του Θεού<ref>Αθηναγόρας, Πρεσβεία περί Χριστιανών, 4</ref> συνεργούντως του Πατρός και είναι μία αρμονική ολότητα στην οποία ανακλάται η σοφία του δημιουργού<ref> Αθηναγόρας, Πρεσβεία περί Χριστιανών, 10</ref>. Σημαντικό εύρημα ανευρίσκουμε στη γραμματεία του [[Θεόφιλος Αντιοχείας|Θεοφίλου Αντιοχείας]] ο οποίος μας αναφέρει πως όχι απλώς Θεός δημιούργησε την κτίση και διαρκώς προνοεί γι αυτή, αλλά ότι αυτή αποτελεί έργο του [[Αγία Τριάδα|Τριαδικού Θεού]], σε σημείο να προηγείται των άλλων ''απολογητών'' εν προκειμένω. Πρέπει να επισημανθεί πως συχνά ασκείται κριτική για τις απόψεις περί δημιουργίας των φιλοσόφων<ref> Αθηναγόρας, Πρεσβεία περί Χριστιανών, 4</ref><ref>Θεόφιλος, Προς Αυτόλυκον, 4</ref> από τους απολογητές. Παρόλα αυτά στη διδασκαλία των απολογητών κάποιοι θεολόγοι ανευρίσκουν και ασαφή στοιχεία. Ακόμα και αυτά τα στοιχεία όμως θα λέγαμε ότι μόνο αποσπασματικά αν ερμηνευτούν οδηγούν σε συμπεράσματα Πλατωνικών παραδοχών. Έτσι παρατηρείται συγκεκριμένα ο [[Ιουστίνος ο Μάρτυρας|Ιουστίνος]] στο κείμενό του ''Απολογία 1, 67, 7'' να αναφέρει πως «''...επειδή πρώτην ημέρα εν η ο Θεός το σκότος και την ύλην τρέψας κόσμον εποίησε''» και στο ''1, 10, 2'' «''και πάντα την αρχήν αγαθόν όντα δημιουργήσαι αυτόν εξ αμόρφου ύλης δι ανθρώπους δεδιδάγμεθα''». Ο ίδιος όμως με μία πιο προσεκτική ματιά δε φαίνεται να νοεί την ύλη ούτε ως άναρχη, ούτε οντικά αυθύπαρκτη όπως ο Θεός, αφού ο «''οντικός δυισμός είναι τελείως ξένος προς τον απολογητή αυτό''»<ref>A. Θεοδώρου, Ιστορία των Δογμάτων, 1, 1, σελίς 85</ref>. Αυτό διότι κατά τον απολογητή μόνη άναρχη και αθάνατη πραγματικότητα είναι ο Θεός. Αν έτσι λάβουμε υπόψη μας μία δεύτερη οντική άναρχη πραγματικότητα, άμεσα προσκρούουμε πάνω σε αυτή τη διδασκαλία, η οποία υπερτονίζεται στο σύστημα του Ιουστίνου.

Σε ότι αφορά τον άνθρωπο, οι απολογητές παρουσιάζουν τη χριστιανική πίστη στο μέτρο που επιβάλλεται από το ενδιαφέρον των απευθυνομένων παρουσιάζουν τη χριστιανική πίστη, συνδυάζοντας με ένα φιλοσοφικό μανδύα τη βασική χριστιανική διδασκαλία. Έτσι ο άνθρωπος είναι μία μοναδική και ανεπανάληπτη πραγματικότητα στον κόσμο της δημιουργίας<ref>Θεόφιλος, Προς Αυτόλυκον, 2, 15</ref>, που σε αυτόν δόθηκε η εξουσία της επίγειας δημιουργίας<ref>Ιουστίνος, Απολογία, 2, 5, 2</ref>. Αιτία της δημιουργίας του ανθρώπου είναι η αγαθότητα και η σοφία του Θεού και σκοπός Του είναι να δώσει ζωή αιώνια στα λογικά του όντα<ref>Αθηναγόρα, Περί Αναστάσεως νεκρών, 12</ref>. Δημιουργήθηκε από το Λόγο κατά μίμηση της εικόνας αυτού<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας, 7</ref> και διαφέρει από όλη την υπόλοιπη έμβια πραγματικότητα διότι έχει μία υψηλή κλήση, η οποία είναι να καταξιωθεί μέσω του βίου του και να συμβασιλεύσει μαζί Του, γινόμενος άφθαρτος και απαθής. Ο άνθρωπος κατά τους απολογητές διαθέτει ψυχή, η οποία αντιπαραβαλλόμενη προς την Πλατωνική διδασκαλία, δεν είναι φυσικώς αθάνατη, αλλά μετέχει της αθανασίας κατά χάρη, διότι μόνος αθάνατος και άφθαρτος ο Θεός, ενώ τα υπόλοιπα όλα είναι φθαρτά <ref>Ιουστίνος, Προς Τρύφωνα Ιουδαίον Διάλογος, 5, 4-5</ref>. Η αθανασία αυτή αποκτάται με βάση την ελευθερία της προαιρέσεως του ανθρώπου<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας, 7</ref>. Η δε ψυχή δεν ταυτίζεται της ζωής, αλλά μετέχει της ζωής, διότι ζωή στην ψυχή δίδει το Πνεύμα το Άγιο<ref>Αυτόθι, 6, 1-2</ref>, αφού ούτε αγέννητη είναι, ούτε ως αυτοζωή μπορεί να νοηθεί. Το σώμα όταν φθαρεί απομένει η [[ψυχή]], αλλά αυτή καθίσταται ''νεκρή'' όταν το πνεύμα απομακρύνεται από αυτή (εδώ το πνεύμα νοείται ως ζωογονητική θεία δύναμη και η έννοια νεκρή ψυχή, ως πνευματικά νεκρή, διότι ο Ιουστίνος ρητώς αναφέρει πως και οι άδικοι συνεχίζουν να ζουν μετά το σωματικό θάνατο και θα λάβουν [[κόλαση]]<ref>Ιουστίνος, Προς Τρύφωνα Ιουδαίον Διάλογος, 45, 3</ref>). Σημαντικό επίσης στοιχείο είναι το αυτεξούσιο του ανθρώπου, το οποίο μάλιστα καταδεικνύεται από το γεγονός ότι παρότι ο Θεός γνωρίζει την κακή προαίρεση του ανθρώπου, πολλές φορές ο ίδιος δεν παρεμβαίνει για να την αλλάξει ακόμα και όταν ο άνθρωπος οδηγείται σε περιπέτεια<ref>Ιουστίνος, Απολογία, 102, 3-4</ref>, ενώ καταγγέλλεται η ειμαρμένη και γενικότερα η έννοια της μοίρας<ref>Ιουστίνος, Απολογία, 1, 43, 2-4</ref> στη διδασκαλία τους ως ανεδαφική.