12.398
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
→Η περί Θεού διδασκαλία
Εν αρχή, θα πρέπει να επισημανθεί, ότι η απολογητική γραμματεία, στόχο δεν έχει μία θεολογική καταγραφή και διδασκαλία, αλλά ότι απευθύνεται κυρίως στη μη χριστιανική κοινότητα των λογίων της εποχής, ιδίως δε προς τους αυτοκράτορες, για την αντιμετώπιση που αυτοί επιφύλασσαν στο χριστιανισμό και τις γενικότερες δοξασίες που του απέδιδαν. Έτσι μέσα από τη γραμματεία τους, στόχος δεν είναι η συντονισμένη και συστηματική θεολογική προσέγγιση, αλλά η απόκρουση των εσφαλμένων δοξασιών και εξ αυτού του λόγου οι αναφορές περί Θεού των απολογητών, κατά βάση αποσκοπούν σε δύο δεδομένα. Πρώτον να αιτιολογήσουν την ύπαρξη του Θεού, το άναρχο και αΐδιό Του, συνάμα με την υπερβατικότητά Του, ενώ σε δεύτερο χρόνο, να εξηγήσουν το τρισυπόστατο της μονάδος, μία πρωτοφανή διδασκαλία για τα δεδομένα της εποχής. Επειδή όμως αυτή η απολογία απευθύνεται σε εθνικούς, συχνά «''στηρίζεται σε φιλοσοφικά επιχειρήματα''»<ref>Κ.Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων, σελίς 224</ref>, κινούμενη μεταξύ της «''Αγίας Γραφής και των φιλοσοφικών δεδομένων''»<ref>ενθ.α.</ref>. Αποτέλεσμα τελικά αυτής της προσέγγισης είναι η θεολογία τους πολλές φορές να χαρακτηρίζεται από γενικότητες, αφού κύριος στόχος καταστάθηκε η ανάδειξη της υπεροχής τους [[Ευαγγέλιο|Ευαγγελίου]] σε σχέση με την [[Χριστιανισμός και Φιλοσοφία|φιλοσοφία]]<ref>ενθ.αν.</ref>, μέσω κυρίως της κοσμολογικής ενδείξεως αφού «''αυτή η μέθοδος, η εκ οράσεως του κόσμου ορμώμενη, ήτο γνωστή εις τον αρχαίον εθνικόν κόσμον''»<ref>Ανδρέα Θεοδώρου, Ιστορία των Δογμάτων, σελίς 56</ref>. Η τάση αυτή μάλιστα παρατηρείται έντονα στην προσπάθεια να εναρμονιστεί η χριστιανική θεολογία, με την περί του όντος [[φιλοσοφία]], χρησιμοποιώντας τα στοιχεία εκείνα που συμβάδιζαν με τη χριστιανική σκέψη.
Κατά τους Απολογητές ο Θεός είναι ''ένας'', η ''μοναδική αιτία υπάρξεως'', που βρίσκεται εκτός κάθε αναγκαιότητας, ακόμα και της γεννήσεως<ref>Αθηναγόρα, πρεσβεία περί χριστιανών, 4</ref>, στον οποίο μόνο ανήκει η λατρεία<ref>Ιουστίνου Απολογία, 1, 16, 6-7</ref>. Επίσης εμμένουν Εμμένουν στην ενότητά Του, εν αντιθέσει με την πολυθεΐα της ειδωλολατρίας και τη δυαρχία του Γνωστικισμού<ref>Ανδρέα Θεοδώρου, Ιστορία των Δογμάτων, σελίς 57</ref> και τονίζουν πως ο Θεός αυτός δεν εγκατέλειψε την ανθρωπότητα, αλλά έδωσε νόμο ώστε ο καθένας να μετανοήσει και να κατανοήσει ότι Ένας είναι ο Θεός<ref>Θεόφιλος Αντιοχείας, προς Αυτόλυκον, 2, 34</ref>. Σε αυτό το σημείο μάλιστα παρακολουθούμε απολογητές όπως ο [[Αθηναγόρας ο Αθηναίος|Αθηναγόρας]], να επιχειρεί με λογικά επιχειρήματα και χρησιμοποιώντας λελογισμένα όρους του φιλοσοφικού περιβάλλοντος να προσπαθεί να εδραιώσει τη μοναδικότητα και το ''αγένητο'' της ''Θεότητος'', πράγμα το οποίο δύναται να εξαχθεί από την ύπαρξη του κόσμου αυτού και τους φυσικούς νόμους του<ref>Αθηναγόρα, πρεσβεία περί χριστιανών, 8</ref>. Χαρακτηριστικό επίσης είναι σε αυτό το σημείο ότι χρησιμοποιεί τη φιλοσοφική διδασκαλία, όπου αυτή μπορεί να έχει κοινά σημεία επαφής, με αποτέλεσμα ο ''Πλάτωνας'' και ο ''Αριστοτέλης'' να γίνονται χρήσιμα όργανα στην επιχειρηματολογία του<ref> Αθηναγόρα, πρεσβεία περί χριστιανών, 6</ref>.
Οι Απολογητές συνεχίζοντας αναφέρουν πως ο Θεός είναι ''φως το απρόσιτο, κόσμος τέλειος, πνεύμα, δύναμη, λόγος''<ref>Αθηναγόρα, πρεσβεία περί χριστιανών, 16</ref>, ''νους αΐδιος, έχοντας εν εαυτώ τον λόγον, λογικός ων''<ref>Αθηναγόρα, Πρεσβεία περί χριστιανών, 10</ref>, ''αναλλοίωτος, αόρατος''<ref>Αριστείδου, Απολογία, 4, 1</ref>, αθάνατος, ακίνητος<ref>Αθηναγόρα, Πρεσβεία περί..., 22</ref> μόνος ''διάφορος από τον κτίση'' η οποία μεταβάλλεται και μπορεί να τραπεί από Αυτόν<ref>Αριστείδου, Απολογία, 4, 2</ref>, πλήρης πάσης δυνάμεως, συνέσεως, σοφίας και πάντων των αγαθών<ref>Θεόφιλος Αντιοχείας, προς Αυτόλυκον, 2, 15</ref>, ακατάληπτος, αχώρητος. Έτσι τονίζοντας την απόλυτη ''υπερβατικότητά'' του, η φύση του Θεού καταστάται ''απρόσιτη'', με αποτέλεσμα να μην αποτελεί αντικείμενο γνώσης, διότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο για τον άνθρωπο, αφού ο Θεός είναι άρρητος και ανέκφραστος<ref>Θεόφιλος Αντιοχείας, προς Αυτόλυκον, 1, 3</ref>. Η όποια γνώση του Θεού συνίσταται στην εμπειρία, τη βίωση του ανθρώπου, αλλά κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μόνο κάτω από προϋποθέσεις, που είναι «''το αγνώς και οσίως και δικαίως ζειν...''», διότι «''...όταν αμαρτία εν τω ανθρώπω, ου δύναται τοιούτος άνθρωπος θεωρείν τον Θεόν''»<ref>Θεόφιλος Αντιοχείας, προς Αυτόλυκον, 1, 3</ref>. Αλλά και αυτή η όραση και θεωρία εκφράζεται περιορισμένα και καταχρηστικά, διότι δεν μπορούμε ως πεπερασμένα όντα να προσδιορίσουμε το Θεό. Έτσι ο άνθρωπος χρησιμοποιεί γλώσσα καταχρηστική και σχετική <ref>Ιουστίνος, Απολογία 2, 6, 1-2</ref>, καταγράφοντας απλά περιγραφές σχετικές με την ανθρώπινη εμπειρία. Αυτή μάλιστα η θεολογία, η λεγόμενη και ως ονοματοκρατία, ουσιαστικά αποτέλεσε και τη βάση των Καππαδοκών πατέρων κατά τον 5ο αιώνα.
