Αλλαγές

:''"Στα διλήμματα που έθεσε και θέτει η επιστημονική έρευνα, αν η θεολογία είναι εξελληνισμός του Χριστιανισμού ή εκχριστιανισμός του Ελληνισμού ή κατά βάση κυριαρχία του Ιουδαϊσμού οφείλει κανείς να σταθεί με πολύ σκεπτικισμό...η όλη προβληματική είναι σε εσφαλμένο δρόμο...η θεολογία, που εκφράζει την εκκλησιαστική πείρα, κατά κανένα τρόπο δεν φτιάχνει συμπιλήματα μήτε ωθείται σε μια συγκρητιστική λειτουργία, αλλά αποτελεί πρωτότυπη, ελεύθερη και δημιουργική οικοδόμηση ενός πνευματικού και πολιτιστικού έργου...Πολύ σωστά επισημαίνεται καταρχήν ότι το δόγμα μορφολογικά αναπτύσσεται με τη φιλοσοφική γλώσσα του περιβάλλοντος· ότι οι πατέρες στοχαζόμενοι δεν παράγουν το δόγμα συλλογιστικά και διαλεκτικά, αλλά το διατυπώνουν μ' ένα τέτοιο τρόπο...επομένως ο πυρήνας κατά βάση και κατ' ουσία είναι χριστιανικός...Οι τεχνικοί φιλοσοφικοί όροι και το περιρρέον πολιτιστικό κλίμα...μπολιάζονται στην πείρα της εκκλησιαστικής κοινότητας...'''με τούτο το μπόλιασμα έχουμε μετάπλαση όρων και περιεχομένου'''...'''μια νέα δημιουργία αυθύπαρκτη'''..."''<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας'', Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1994, σελ. 49-50.</ref>.

Στην Ορθόδοξη χριστιανική πίστη, σημαντικό ρόλο έπαιζε πάντα η ελεύθερη βούληση του ανθρώπου<ref>Αγουρίδης Σάββας, ''Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης'', 4η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1985, σελ. 207.</ref> ο οποίος προσερχόταν σε μία ''"θεία λατρεία"'' όπου ''"βιωνόταν εμπειρικά το όλο περιεχόμενο της χριστιανικής πίστεως"''<ref>Φειδάς Ιω. Βλάσιος, ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Από την Εικονομαχία μέχρι τη Μεταρρύθμιση'', τόμ. Β', 3η έκδ., Αθήνα 2002, σελ. 33.</ref>. Έτσι, οι άνθρωποι, ''"εφόσον μετέχουν στό κοινωνικό σώμα της Εκκλησίας"''<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Δογματική και Συμβολική θεολογία'', τόμ. Γ' (Ανακεφαλαίωση και Αγαθοτοπία-Έκθεση του οικουμενικού χαρακτήρα της χριστιανικής διδασκαλίας), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 153-154.</ref>, ''"διά της βιώσεως...του περιεχομένου...της πίστεως"''<ref>ΤρεμπέλαςΝ. Παν., ό''Εγκυκλοπαίδεια της θεολογίας'', έκδ.π5η, Ο Σωτήρ, Αθήναι 2000, σελ.141.</ref>, ζουν (πάντα σε μια ιστορική συνέχεια) πράγματα και γεγονότα, και έτσι κατανοούν ''"όσα του Θεού μπορούν να γίνουν γνωστά"''<ref>Ματσούκας, στο ίδιο.</ref>. Δεν τα ανιχνεύουν διαλεκτικά ή συλλογιστικά, αλλά αντιθέτως ''"οι συλλογισμοί ακολουθούν, μετά την πείρα των συμβάντων και συμβαινόντων"''<ref>ό.π..</ref>. Οι [[Πατρολογία|Πατέρες]] της Εκκλησίας μας παροτρύνουν ''"ν' αποφύγουμε τους μεταφυσικούς μετεωρισμούς του νου για την αναγωγή στο Θεό, και να στραφούμε στις θεοφάνειες, που συντελούνται στην κτίση και την ιστορία"''<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας'', Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1994, σελ. 290.</ref>, στη ''"ζωή της Εκκλησίας, τη διδαχή, τα μυστήρια, την άσκηση και την κατάφαση του κόσμου και της ζωής"''<ref>ό.π., σελ. 289.</ref>.