Ελεγκτές, renameuser, Διαχειριστές
4.720
επεξεργασίες
Αλλαγές
καμία σύνοψη επεξεργασίας
Αν και αξιόλογες πληροφορίες για την ''Υπατία'' μπορούν να βρεθούν και στον ''Φιλοστόργιο'' και στο λεξικό ''Σούδα''<ref>Λαμπροπούλου Σταυρούλα, ''Υπατία...'', ό.π., σελ. 66.</ref> (το οποίο αντλεί από τον ''Δαμάσκιο''), σύμφωνα με τον καθ. ''Απ. Καρπόζηλο'', υπάρχει το ζήτημα ότι οι πηγές αυτές είναι δυσμενώς χρωματισμένες είτε από ''"κύκλους οπαδών του Αρείου, όπως τουλάχιστον διαφαίνεται από το χωρίο του Φιλοστοργίου ("υπό των το ομοούσιον πρεσβευόντων")"'', είτε ''"από την απροκάλυπτη κριτική της Σούδας κατά του Κυρίλλου Αλεξανδρείας"''<ref>Καρπόζηλος Απόστολος, ''Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι'', τόμ. Α΄ (4ος-7ος αι.), Αθήνα 1997, η αναφορά από το: Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Παγανιστικός Ελληνισμός ή Ελληνορθοδοξία;'', 3η έκδ., Αρμός, 2003, σελ. 186.</ref>. Όπως επιβεβαιώνει ο ''Pierre Chuvin'', ''"για τον ιστορικό, πολύ πειστικότερος από τον Δαμάσκιο είναι ο Σωκράτης"''<ref>Chuvin Pierre, ''Οι τελευταίοι εθνικοί...'', ό.π., σελ. 111.</ref>. Την ίδια κριτική για τη μεροληψία του ''Φιλοστόργιου'' και της ''Σούδας'' συναντάμε και στο άρθρο του ''J.M. Rist'' για την ''Υπατία'': ''"ό,τι έχει να πει ο Φιλοστόργιος για το θάνατο της Υπατίας, μπορεί να αγνοηθεί. Η απροκάλυπτη δήλωση ότι λιντσαρίστηκε από τη μερίδα των ορθοδόξων ("υπό των το ομοούσιον πρεσβευόντων") μπορεί να θεωρηθεί ως κακία ενός αρειανιστή ο οποίος μισούσε την Αλεξάνδρεια, τον τόπο του μεγάλου εχθρού Αθανασίου. Και σε αυτό το ζήτημα η Σούδα φαίνεται τόσο αναξιόπιστη όσο και ο Φιλοστόργιος"''<ref>Στο πρωτότυπο: ''"What Philostorgius has to say about Hypatia's death can be discounted. His bald statement that she was lynched by the orthodox party (υπό των το ομοούσιον πρεσβευόντων) can be regarded as the malevolence of an Arian who hated Alexandria, home of the great enemy Athanasius. And in this matter the Suda seems as unreliable as Philostorgius."'' (J. M. Rist, ''Hypatia'', Phoenix, τόμ., 19, αρ. 3, (Φθινόπωρο 1965), σελ. 222).</ref>.
===Η πορεία προς τα τραγικά γεγονότακαι η ερμηνεία τους===
Το πρώτο που θα πρέπει να τοποθετηθεί ώστε να γίνει αντιληπτό το κλίμα μέσα στο οποίο εξελίχθηκαν τα γεγονότα, είναι το φόντο της υπόθεσης. Πρόκειται για την ''Αλεξάνδρεια'', έναν ''δήμο'' που όπως λέει ο ''Σωκράτης'' ''"πλέον των άλλων δήμων, χαίρει ταις στάσεσιν...δίχα γαρ αίματος ου παύεται της ορμής"''<ref>Σωκράτoυς, ''Εκκλ. Ιστορία'', '''''PG''''' 67,761Α.</ref>. Ήταν λοιπόν η ''Αλεξάνδρεια'' ''"μια σκληροτράχηλη πόλη"''<ref>Φλορόφσκυ Γεώργιος, ''Οι Βυζαντινοί Πατέρες του 5ου αιώνα'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 457.</ref> στην οποία ''"το κλίμα''...[ήταν] ''πάντα τεταμένο"'', ''"οι στάσεις...ήταν συνήθεις"'' και σίγουρα κάποιες από αυτές, αιματηρές<ref>Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Παγανιστικός Ελληνισμός...'', ό.π., σελ. 140-141.</ref>.
Αυτή η υπέρβαση εξουσίας από τον ''Κύριλλο'' εξαγριώνει τον ''Ορέστη'' ο οποίος καταγγέλει το γεγονός στον αυτοκράτορα, ενώ ο ''Κύριλλος'', και με την πίεση μερίδας της χριστιανικής κοινότητας, ζητά να συνδιαλλαγεί με τον έπαρχο<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 162.</ref>. Ο ''Ορέστης'' όμως αρνείται, και ο ''Κύριλλος'' προσπαθεί να πιέσει την κατάσταση με τη βοήθεια 500 μοναχών της ''Αιγύπτου'' οι οποίοι οχλαγωγούσαν κατά του έπαρχου κατηγορώντας τον ως ειδωλολάτρη. Ένας από αυτούς πέταξε μια πέτρα στον έπαρχο, η οποία και τον χτύπησε. Πλήθος χριστιανών τότε υπερασπίστηκαν τον ''Ορέστη'' και διέλυσαν την ομάδα των μοναχών. Ο έπαρχος διατάζει τη σύλληψή του μοναχού, τον καταδικάζει σε βασανιστήρια, αλλά τον βασανίζουν τόσο, που τελικά πέθανε<ref>Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Παγανιστικός Ελληνισμός...'', ό.π., σελ. 141.</ref>. Ο ''Κύριλλος'' προσπαθεί να πείσει το λαό ότι ο μοναχός που βασανίστηκε έπρεπε να θεωρηθεί μάρτυρας της πίστεως, όμως αυτό δεν έγινε αποδεκτό από τους μετριοπαθείς χριστιανούς και τελικά ο ''Κύριλλος'' υποχώρησε<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 164.</ref>.
''"Η κεφαλή όμως της εκκλησίας και ο εκπρόσωπος της αυτοκρατορικής ισχύος εξακολούθησαν να είναι αντίπαλοι. Πιο άκαμπτος από τους δυο ήταν ο Ορέστης'' [...] ''Σαφώς, η ανυποχώρητη θέση του Ορέστη απέναντι στις ενέργειες του πατριάρχη είχε σημαντική υποστήριξη από σημαίνοντα άτομα, μέλη της άρχουσας τάξης στην πόλη"''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π.</ref>. Ένας από τους πιο γνωστούς υποστηρικτές του ''Ορέστη'' ήταν η ''Υπατία'', η οποία σύμφωνα με τις πηγές, είχε λόγο βαρυσήμαντο στις υποθέσεις της πόλης. Άρχισε να διαδίδεται από μερίδα των χριστιανών ότι βασικό ρόλο στην αδιαλλαξία του ''Ορέστη'' να συμφιλιωθεί με τον ''Κύριλλο'', έπαιζε η ''Υπατία''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 164-165.</ref>. Η αδιαλλαξία αυτή όμως, όσο συνεχιζόταν, είχε μεγάλες επιπτώσεις στον χριστιανικό πληθυσμό, διότι συνοδευόταν και από την υποστήριξη του ''Ορέστη'' προς την εβραϊκή κοινότητα , η οποία προκαλούσε διαρκώς τους χριστιανούς<ref>Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Παγανιστικός Ελληνισμός...'', ό.π., σελ. 142-143.</ref>.
Την τελευταία πράξη του δράματος, τα αίτια της δολοφονίας και τους άμεσα υπεύθυνους, μας τα περιγράφει με συντομία ο ιστορικός ''Σωκράτης'':
:''"Περνούσε'' [η ''Υπατία''] ''πολλές ώρες μαζί με τον Ορέστη και αυτό προκάλεσε συκοφαντίες προς τους ανθρώπους της εκκλησίας, ότι εκείνη ήταν η αιτία που εμπόδιζε τον Ορέστη να δημιουργήσει φιλικές σχέσεις με τον επίσκοπο. Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξαν ορισμένοι από αυτούς που τη μισούσαν, τους οποίους κατηύθυνε κάποιος Πέτρος"''<ref>Μτφρ. στο Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 43.</ref>.
Κατά συνέπεια, σύμφωνα και με την πλειοψηφία των ερευνητών, τα αίτια ήταν καθαρά πολιτικά και ο φόνος της ''Υπατίας'' ήταν η τραγική κατάληξη μιας σύγκρουσης που ''"είχε να κάνει με την πολιτική ζωή της Αλεξάνδρειας"''<ref>Chuvin Pierre, ''Οι τελευταίοι εθνικοί...'', ό.π., σελ. 112.</ref>. Οι ''Crawford'' και ''Rist'' επίσης υποστήριξαν ότι ο θάνατος της Υπατίας ήταν αποτέλεσμα των ταραχών στην Αλεξάνδρεια με αίτια περισσότερο πολιτικά παρά θρησκευτικά. Η Αλεξάνδρεια υπέφερε από τις έριδες και ο χριστιανικός όχλος ήταν βέβαιος ότι η επιρροή της ''Υπατίας'' επιδείνωνε τη διαμάχη και πίστευε ότι, αν έβγαινε εκείνη από τη μέση, θα μπορούσε να επιτευχθεί η συμφιλίωση. Έτσι τη δολοφόνησαν με δική τους πρωτοβουλία όχι σαν εχθρό της πίστης, αλλά σαν ένα υποτιθέμενο εμπόδιο της ησυχίας τους<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 192, υποσημ. #1.</ref>.
Η ''Υπατία'' δεν διώχθηκε για τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές ιδέες της. Οι πληροφορίες μας λένε ότι η ''Υπατία'' έχαιρε εκτίμησης από τους χριστιανούς· ''"αν και εκτός εκκλησίας, συζητούσε πάντα ελεύθερα με τους αξιωματούχους της πόλης όταν τους συναντούσε καθώς διέσχιζε τους δρόμους της (διά μέσον του άστεως) ή όταν τους φιλοξενούσε στο σπίτι της. Κανένας άνθρωπος της εκκλησίας δεν την παρενοχλούσε σε αυτό το θέμα και δεν σχολίαζε τον τρόπο της ζωής της, ο οποίος ήταν γνωστός σε όλους. Η πολιτική ανεξαρτησία της, που εκδηλωνόταν καθαρά στα δημόσια μέρη, ήταν σεβαστή από όλους. Ο κόσμος ήξερε ότι η σοφία, η πολυμάθεια και οι ηθικές αρχές της έκαναν τους άρχοντες να επιζητούν τις συμβουλές της"''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 200.</ref>. Σε κάθε περίπτωση, ο ''Κύριλλος'' ακόμη και να το ήθελε, ''"ήταν δύσκολο να επιτεθεί ή να καταδιώξει την Υπατία με πρόσχημα τον παγανισμό της επειδή, αντίθετα με τους συγχρόνους συναδέλφους της, δεν ήταν δραστήρια και αφοσιωμένη παγανίστρια. Δεν καλλιεργούσε τη νεοπλατωνική μαγική φιλοσοφία, δεν πήγαινε στα ειδωλολατρικά ιερά και δεν αντιδρούσε στη μετατροπή τους σε χριστιανικές εκκλησίες. Στην πραγματικότητα συμπαθούσε τον χριστιανισμό και προστάτευε τους χριστιανούς μαθητές της. Με την ανεξιθρησκεια της και την πλήρη αντίληψη των μεταφυσικών ερωτηματικών τους βοηθούσε να επιτύχουν πνευματική και θρησκευτική πληρότητα. Δύο από αυτούς έγιναν επίσκοποι. Οι ειδωλολάτρες και οι χριστιανοί που σπούδαζαν μαζί της είχαν φιλικές σχέσεις μεταξύ τους"''"''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 192-193.</ref>.
Επίσης, όπως φάνηκε από τις πηγές, καμία περίπτωση ερωτικού φθόνου δεν θα μπορούσε να υπάρξει ενάντια σε μια γυναίκα ηλικίας 60 χρόνων (έστω και 45 χρόνων), της οποίας μάλιστα η σεμνότητα, ασκητικότητα και η συνειδητή αποχή από κάθε γενετήσια δραστηριότητα ήταν γνωστή σε όλους. Αβάσιμη είναι επίσης και η ενοχοποίηση της περιόδου αυτής ως εποχή παρακμής του πνεύματος, σύμφωνα με την Maria Dzielska:
:''"Δεν μπορούμε, επομένως, να συμφωνήσουμε με εκείνους που θρηνούν την Υπατία σαν την «τελευταία των Ελλήνων» ή που υποστηρίζουν ότι ο θάνατος της οριοθέτησε την παρακμή της αλεξανδρινής επιστήμης και φιλοσοφίας. Η ειδωλολατρία δεν εξαφανίστηκε μαζί με την Υπατία, όπως δεν εξαφανίστηκαν τα μαθηματικά και η ελληνική φιλοσοφία. Μετά τον θάνατο της ο φιλόσοφος Ιεροκλής άρχισε μια μάλλον εντυπωσιακή ανάπτυξη εκλεκτικού νεοπλατωνισμού στην Αλεξάνδρεια [...] Διατηρήθηκε επίσης ο παγανισμός, ο οποίος μάλιστα άνθησε μέχρις ορισμένου σημείου, με τους «αγίους» του νεοπλατωνισμού οι οποίοι συνδύασαν την ύστερη πλατωνική φιλοσοφία με την τυπική και την ιερατική τελετουργία προς τους θεούς."''<ref>Dzielska Maria, ''Υπατία η Αλεξανδρινή'', ό.π., σελ. 194.195.</ref>.
===Ο Κύριλλος Αλεξανδρείας===
