Γεώργιος Φλορόφσκι
Ο Πρωθιερεύς Καθηγητής Γεώργιος Βασίλιεβιτς Φλορόφσκυ (1893-1979), ήταν ένας από τους πιο επιφανείς Ορθόδοξους Θεολόγους και Ιστορικούς της χριστιανικής σκέψεως, ηγετικό μέλος της Οικουμενικής κινήσεως του χριστιανισμού και διερμηνευτής της Ρωσικής Φιλολογίας. Ο ίδιος αποτέλεσε μια από τις πλέον σημαντικές προσωπικότητες της Ρωσικής ορθοδόξου σκέψεως, με παγκόσμια εμβέλεια, αφού η επιστημονική του κατάρτιση τον έφερε να διδάσκει σε μερικά από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια και κολέγια των Η.Π.Α. Εκοιμήθη στο Πρίνστον του New Jersey σε ηλικία 86 ετών, στις 11 Αυγούστου 1979.
Ο βίος του
Γεννήθηκε στην Οδησσό το 1893 σε μια εποχή που άκμασε στη Ρωσία το εκπαιδευτικό πείραμα της τσαρικής αυλής, που απέφερε σημαντικές προσωπικότητες στην παγκόσμια λογοτεχνία, ζωγραφική, μουσική, ιατρική και τέχνες. Ο πατέρας του ήταν διευθυντής της Θεολογικής Ακαδημίας και προϊστάμενος του Καθεδρικού Ναού της Μεταμορφώσεως, ενώ η μητέρα του, η Klaudia Popruzhenko, ήταν κόρη ενός καθηγητού της Εβραϊκής και της Ελληνικής Γλώσσας. Η πρώτη επιστημονική εργασία του π. Φλορόφσκι, με τον τίτλο «Αντανακλασική έκκριση σιέλου», γράφτηκε υπό την καθοδήγηση ενός των μαθητών του Pavlov και δημοσιεύτηκε στα Αγγλικά το 1917 στο τελευταίο τεύχος του Δελτίου της Αυτοκρατορικής Ακαδημίας Επιστημών.
Το 1920 ο π. Φλορόφσκυ, μαζί με τους γονείς του και τον αδελφό του Αντώνιο, έφυγε από το Ρωσία και εγκαταστάθηκε αρχικά στη Σόφια της Βουλγαρίας. Άφησε πίσω του τον αδελφό του Βασίλειο, χειρουργό, ο οποίος πέθανε από ασιτία το 1924, και την αδελφή του Klaudia V. Florovsky, η οποία έγινε καθηγήτρια της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οδησσού. Το 1921 ο Πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας, Θωμάς Masaryk, προσκάλεσε τον π. Φλορόφσκυ και τον αδελφό του Αντώνιο στην Πράγα. Ο π. Φλορόφσκι εκεί δίδαξε τη Φιλοσοφία του Δικαίου, τη στιγμή που ο Αντώνιος, λίγο αργότερα, θα διατελούσε Καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Πράγας.
Το 1922 ο Γεώργιος Φλορόφσκι παντρεύθηκε την Xenia Ivanova Simonova και μετοίκισε στο Παρίσι, όπου ίδρυσε μαζί με άλλους το Θεολογικό Ινστιτούτο του Αγ. Σεργίου και δίδαξε εκεί ως Καθηγητής της Πατρολογίας (1926-1948). Το 1932 χειροτονήθηκε ιερέας και έθεσε τον εαυτό του υπό την κανονική εξάρτηση του Πατριάρχου Κων/πόλεως.
Το 1948 μετέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες και έγινε Καθηγητής της Θεολογίας στο Θεολογικό Σεμινάριο του Αγ. Βλαδίμηρου (από το 1948 ως το 1955) και κοσμήτορας από το 1950. Από το 1954 μέχρι το 1965 ήταν Καθηγητής της Ιστορίας της Ανατολικής Εκκλησίας στη Θεολογική Σχολή του Harvard, και ταυτόχρονα (1962-1965) συνεργαζόμενος Καθηγητής στο Σλαβικό Τμήμα και συνεργαζόμενος Καθηγητής της Θεολογίας στη Θεολογική Σχολή Holy Cross (1955-1959).
Αν και η διδασκαλία του π. Φλορόφσκι στο Σλαβικό Τμήμα (στο Πανεπιστήμιο του Harvard) ήταν μόνο σποραδική, συνέβαλε κατά πολύ μεγάλο μέρος στο να δημιουργηθεί μια γενεά Αμερικανών ειδικών στην Ιστορία του Ρωσικού πνευματικού πολιτισμού. Η παρατεταμένη επίδρασή του σ' αυτήν την περιοχή δεν προέρχεται από την καθ' αυτό διδασκαλία του αλλά από το χρόνο και τη σκέψη που αφιέρωνε σε άτυπους «κύκλους» που δημιουργούνταν περιοδικά γύρω του στο Cambridge από εκείνους που είχαν διαβάσει το έργο του «Οι δρόμοι της Ρωσικής Θεολογίας» (τότε μόνο στα Ρωσικά), που ήταν για δεκαετίες ένα είδος «απαγορευμένου βιβλίου» για τους κανονικούς φοιτητές της Ρωσσικής πνευματικής Ιστορίας, και τον αναζητούσαν όταν ανακάλυπταν ότι ήταν στη Θεολογική Σχολή. Για ένα διάστημα της θητείας του στο Harvard, οι κλάδοι της Πατρολογίας και της Ορθόδοξης σκέψης και των Ορθόδοξων θεσμών από την αρχαιότητα ως τον Σλαβικό κόσμο του 20ου αιώνα παρουσίασαν ιδιαίτερη άνθηση. Στις συνεδριάσεις του Τμήματος της Εκκλησιαστικής Ιστορίας εξέφραζε με παρρησία και σαφήνεια τις απόψεις του. Στις συνεδριάσεις του Συλλόγου των Καθηγητών του αναγνωρίστηκε ότι είχε δραστικά αναβαθμίσει τους καταλόγους των βιβλίων προς μεγαλύτερη δόξα της Βιβλιοθήκης Andover του Harvard! Το 1964 ο π. Φλορόφσκι εξελέγη Διευθυντής του Οικουμενικού Ινστιτούτου που ίδρυσε ο Πάπας Παύλος ο 6ος κοντά στα Ιεροσόλυμα». Ήταν ενεργό μέλος στο Εθνικό Συμβούλιο Εκκλησιών και στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και Αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Εκκλησιών από το 1954 ως το 1957.
Όταν έφυγε από το Harvard, ο Επίτιμος Καθηγητής Φλορόφσκι δίδαξε από το 1965 ως το 1972 στο Τμήμα Σλαβικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Princeton, όπου είχε αρχίσει να κάνει διαλέξεις ήδη από το 1964 και ήταν επισκέπτης ομιλητής σε θέματα Πατρολογίας στο Θεολογικό Σεμινάριο του Princeton ήδη από το 1962 και ύστερα πάλι διακεκομμένα μετά την αποχώρηση του από το Πανεπιστήμιο. Η τελευταία του διδασκαλία έγινε το φθινοπωρινό εξάμηνο του 1978/79 στο Θεολογικό Σεμινάριο του Princeton.
Ο π. Φλορόφσκυ κατά τη διάρκεια της καριέρας του έλαβε τιμητικά διδακτορικά διπλώματα από τα Πανεπιστήμια St. Andre's, Βοστώνης, Notre Dame, Princeton, Θεσσαλονίκης, Yale, και το Θεολογικό Σεμινάριο του Αγ. Βλαδίμηρου. Ήταν μέλος η επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, της Βρετανικής Ακαδημίας, και της Αδελφότητας του Αγ. Αλβανού και Αγ. Σεργίου.
Η σπουδαιότητα του έργου του
Ο π. Φλορόφσκι προσωποποιούσε τον καλλιεργημένο, καλά μορφωμένο Ρώσου του δεύτερου ήμισυ του αιώνα μας. Το διεισδυτικό πνεύμα του αγκάλιαζε και τη λεπτομέρεια και το βάθος του εκτυλισσόμενου δράματος της Ιστορίας του Χριστιανισμού, τόσο του Ανατολικού όσο και του Δυτικού. Ήταν Θεολόγος, Εκκλησιαστικός Ιστορικός, Πατρολόγος, Φιλόσοφος, Σλαβιστής, και Συγγραφέας έργων της συγκριτικής Φιλολογίας. Ο π. Φλορόφσκι χαιρόταν να διαβάζει Αγγλικά μυθιστορήματα, που ήταν η πηγή, εν μέρει, της εξαιρετικής γνώσης του της Αγγλικής γλώσσας, την οποία, αν και ήταν πολύγλωσσος, κατέληξε να προτιμά πάνω απ’ όλες για θεολογική διαπραγμάτευση και για έκθεση γενικών θεμάτων. Έτσι όταν άρχισε να υπηρετεί στο Σλαβικό Τμήμα του Harvard, υπήρξε κάποια απογοήτευση γιατί δεν δίδασκε στα Ρωσικά, Ιδιαίτερα στα σεμινάρια του για τον Ντοστογιέφσκι, τον Σολόβιεφ, τον Τολστόι, και άλλους. Ήταν σαν να ανήκαν αυτοί οι συγγραφείς σ' ένα είδος κλασσικής εποχής της γλώσσας και του πολιτισμού της Ρωσσίας, την οποία, καθώς χάθηκε μέσα σ' έναν καταστροφικό κατακλυσμό, μεταχειρίζονταν όπως ένας Λατίνος καθηγητής θα μεταχειριζόταν τον Τερέντιο ή τον Κικέρωνα, μη τολμώντας να διδάξει στις τονικές αποχρώσεις μιας εποχής που είχε χαθεί για πάντα.
Η επίδραση του π. Φλορόφσκι πάνω στους σύγχρονους εκκλησιαστικούς Ιστορικούς ήταν πολύ σημαντική. Η πιο σύγχρονη πολύτομη Ιστορία της Χριστιανικής σκέψεως αποδίδει έναν Ιδιαίτερο φόρο τιμής στον π. Φλορόφσκι. Ο Jaroslav Pelikan του Πανεπιστημίου Yale, στο βιβλιογραφικό τμήμα του πρώτου τόμου του «Η Χριστιανική Παράδοση: Μια Ιστορία της αναπτύξεως του δόγματος», γράφει, αναφερόμενος στα δύο έργα του π. Φλορόφσκι στα Ρωσικά για τους Ανατολικούς Πατέρες, τα εξής:
- «Αυτά τα δύο έργα είναι βασικά για να κατανοήσουμε τη σημασία του Τριαδολογικού και Χριστολογικού δόγματος» (σελ. 359, από το κεφ. «Η εμφάνιση της Καθολικής Παραδόσεως»: 100-600).
Ο George Huntston Williams, Επίτιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Harvard, έγραψε:
- «πιστό ιερατικό τέκνο της Ορθοδόξου Ρωσικής Εκκλησίας... , ο π. Φλορόφσκι με μια τόσο μακρόχρονη όσο και η καριέρα του, ανάμιξη στον Οικουμενικό διάλογο, είναι σήμερα ο πιο συγκροτημένος, διεισδυτικός και ελκυστικός εκφραστής της Ορθόδοξης θεολογίας και ευσέβειας στον επιστημονικό κόσμο. Είναι καινοτόμος και δημιουργικός με την έννοια ότι είναι πάντα πλήρως παρασκευασμένος να επαναδιατυπώσει τη σώζουσα αλήθεια της Αγίας Γραφής και της Παραδόσεως στο γλωσσικό ιδίωμα των συγχρόνων μας που λαχταρούν το υπερβατικό».
Βιβλιογραφία
- «Οι Βυζαντινοί Ασκητικοί και Πνευματικοί Πατέρες», Γεωργίου Φλορόφσκι, Εκδόσεις Πουρναρά Θεσσαλονίκη 1992 (μτφ Π. Πάλλης, «Εις μνημόσυνον σελ. 5-9»
