Χρυσόστομος Σμύρνης
Χρυσόστομος Καλαφάτης[1] (1867-1922) Μητροπολίτης Σμύρνης - Εθνομάρτυρας.
Γεννήθηκε στην Τρίγλια της Βιθυνίας στην Προποντίδα. Σπούδασε στη θεολογική σχολή της Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε το 1901. Αρχικά ήταν διάκονος στο Πατριαρχείο, ενώ το 1897 κατέλαβε το αξίωμα του Μεγάλου Πρωτοσύγκελου, προσφέροντας σπουδαίες υπηρεσίες από τη θέση αυτή παράλληλα με τις σπουδές του. Το 1902 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Δράμας. Η ποιμαντορία του στην πόλη αυτή συνέπεσε με τον Μακεδονικό αγώνα (1904-1908) και αγωνίστηκε κατά της βουλγαρικής βίας και προπαγάνδας, για να κρατήσει όρθιο τον Ελληνισμό. Ο ίδιος είχε αναλάβει τον αγώνα στην περιοχή εναντίον των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Στη Δράμα, εκτός των άλλων, ανέπτυξε αξιόλογη κοινωνική και φιλανθρωπική δράση και ίδρυσε ορφανοτροφείο και γηροκομείο, ανήγειρε μεγάλο ναό, έκτισε εργατικές κατοικίες για τους καπνεργάτες, μέγαρο για τη Μητρόπολη, Σχολή αρρένων και θηλέων, νοσοκομείο και γυμναστήριο. Οι λαμπρές δραστηριότητές του προκάλεσαν ανησυχία και φθόνο στην τουρκική διοίκηση και γι’ αυτό απομακρύνθηκε δυο φορές από τη θέση του.
Το 1910 έγινε μητροπολίτης Σμύρνης.[2] Αμέσως κάλεσε τους ομοεθνείς χριστιανούς να εργαστούν με ομόνοια και αγάπη για την εθνική τους προκοπή. Η δράση του και εδώ υπήρξε ανάλογη με εκείνη στη Δράμα. Έκτισε μέγαρο για τη Μητρόπολη και το κτίριο του «Ομηρείου Παρθεναγωγείου», ίδρυσε γυμναστήριο, οργάνωσε συσσίτια για τους πτωχούς και άσυλα για τους αστέγους και βοήθησε στην ανοικοδόμηση της Ευαγγελικής Σχολής. Επίσης, εξέδιδε το περιοδικό «Ιερός Πολύκαρπος».
Εθνική δράση
Η εθνική του δράση εδώ αρχίζει κυρίως το 1914, όταν διωκόμενοι Έλληνες από τις γύρω περιοχές συνέρρεαν στη Σμύρνη αναζητώντας καταφύγιο. Περιέθαλψε τότε χιλιάδες πρόσφυγες και ο ευρωπαϊκός Τύπος από θαυμασμό τον αποκάλεσε «ομηρικό ήρωα». Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου απομακρύνθηκε από τη θέση του (1914-1918) και μετέβη στην Κων/πολη, όπου έγινε συνοδικός στο Πατριαρχείο. Τότε έγραψε το βιβλίο «Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας και η Νέα Τουρκία», όπου και κατέγραψε με λεπτομέρειες τους διωγμούς των Ελλήνων της Μ. Ασίας από τους Νεότουρκους (1908 κ.ε.). Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι αυτή την εποχή με υπόμνημά του παρακινούσε τον τότε βασιλιά γερμανόφιλο Κωνσταντίνο Α΄ να ταχθεί με το μέρος των συμμάχων, εγκαταλείποντας την πολιτική της ουδετερότητας και τασσόμενος υπέρ της πολιτικής του Βενιζέλου.[3] Κατόπιν επανήλθε στη Σμύρνη, όπου έγινε δεκτός από το λαό με ενθουσιασμό. Κατόρθωσε τότε να απομακρύνει από τη θέση του τον Τούρκο στρατηγό Νουρεδίν, τον υπεύθυνο των διωγμών. Στις 2 Μαΐου 1919 ο Ελληνισμός της Μ. Ασίας και ο Χρυσόστομος υποδέχτηκαν με δάκρυα και απερίγραπτο ενθουσιασμό τον ελληνικό απελευθερωτικό στρατό. Ο Χρυσόστομος αγωνίστηκε για τη μεγάλη εθνική ιδέα. Αργότερα, ύστερα από τα τραγικά σφάλματα των αντιβενιζελικών, περιέθαλψε χιλιάδες πρόσφυγες, που συνέρρεαν στη Σμύρνη τον Αύγουστο 1922. Αλλά το τέλος του πλησίαζε. Παρά το γεγονός ότι του δόθηκε η δυνατότητα να εγκαταλείψει τη Σμύρνη και να σωθεί, δεν το έκανε. Στις 27 Αυγούστου συνελήφθη και οδηγήθηκε ενώπιον του στρατηγού Νουρεδίν, ο οποίος τον ράπισε και τον παρέδωσε στο πλήθος. Ο φανατισμένος όχλος των Τούρκων,αφού τον κακοποίησε στους δρόμους της Σμύρνης, τον κατακρεούργησε. Για το φιλανθρωπικό και το κοινωνικό του έργο αλλά κυρίως για την θυσία του στον εθνικό του αγώνα ο εθνομάρτυρας Χρυσόστομος κέρδισε ζηλευτή θέση στη συνείδηση του Ελληνισμού.
Ανακήρυξη Αγίου
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και εθνομάρτυρα. H μνήμη του «Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης[4] και των συν αυτώ αγίων αρχιερέων Γρηγορίου Κυδωνιών, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ικονίου, Ευθυμίου Ζήλων καθώς και των κληρικών και λαϊκών που σφαγιάσθηκαν κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή» εορτάζεται την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. (Εγκύκλιος 2556 της 5ης Ιουλίου 1993 της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος).Σύμφωνα δε με Απολυτίκιο, που συνέθεσε ο ιδιαίτερος Γραμματεύς του Αγίου Χρυσοστόμου και μετέπειτα Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Λεωνίδας Φιλιππίδης, ο Αγιος Χρυσόστομος, περιεβλήθη τον φωτοστέφανον του Εθνομάρτυρος και Ιερομάρτυρος, αφού ``γενναίως αθλήσας υπέμεινε υπέρ Πίστεως και Πατρίδος θάνατον’’.
Υποσημειώσεις
- ↑ Ήταν γιος του Νικολάου Καλαφάτη και της Καλλιόπης Λεμωνίδου, οι οποίοι απέκτησαν συνολικά 8 παιδιά, 4 αγόρια και 4 κορίτσια. Ο πατέρας του ήταν νομομαθής και αντιπροσώπευε συμπολίτες του ενώπιον των τουρκικών δικαστηρίων.
- ↑ Η Σμύρνη ήταν ένα μεγάλο εμπορικό λιμάνι, και μία γοητευτική πολιτεία με αμέτρητους νοσταλγούς. Η πόλη αυτή όμως είχε ιδιαίτερη σημασία για καθέναν από τους διεκδικητές της. Για τους Συμμάχους η Εγγύς Ανατολή, και ειδικότερα η Σμύρνη, ήταν το Μήλον της Έριδος. Οι Σύμμαχοι νίκησαν στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και το φυσικό επακόλουθο ήταν ο διαμελισμός των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για τους Τούρκους η Σμύρνη ήταν η «Γκιαούρ Ισμίρ» δηλαδή η άπιστη Σμύρνη. Λίγο πριν την μικρασιατική καταστροφή σημειώθηκε κορύφωση του τουρκικού εθνικισμού, η οποία κορύφωση εκφράστηκε με το κίνημα των Νεότουρκων. Βασικό σημείο της εθνικιστικής ιδεολογίας των Νεότουρκων ήταν το εξής: στην Τουρκία που ονειρεύονταν δεν θα υπήρχε χώρος όχι μόνο για μη μουσουλμανικές μειονότητες, αλλά ούτε για μη Τούρκούς μουσουλμάνους, ενώ η Μικρά Ασία θεωρήθηκε πατρίδα του τουρκικού έθνους και συνδέθηκε το μέλλον της με τη ζωτικότητα της Τουρκίας. Τέλος, για τους Έλληνες η Σμύρνη ήταν η γη της Ιωνίας, γη ελληνική. Σε αντίθεση με τους Συμμάχους τα κίνητρα της Ελλάδας δεν ήταν οικονομικά, άλλα εθνικά. Το ενδιαφέρον του ελληνικού κράτους περιοριζόταν αρχικά στην τύχη του μικρασιατικού ελληνισμού και δε συνδυαζόταν με εδαφικές διεκδικήσεις. Αυτές διατυπώθηκαν αρκετά χρόνια αργότερα και αφού προηγήθηκαν σχετικές προσφορές από τους Συμμάχους ως δέλεαρ για τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων'.
- ↑ Επιστολή προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο * «Αγαπητέ φίλε και αδελφέ κ. Ελευθέριε Βενιζέλε. Επέστη η μεγάλη στιγμή της μεγάλης εκ μέρους Σας χειρονομίας. Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το Ελληνικόν Κράτος, αλλά και σύμπαν το Ελληνικόν Έθνος καταβαίνει πλέον εις τον Άδην, από του οποίου καμμία πλέον δύναμις δεν θα δυνηθή να το αναβιβάση και το σώση. Της αφαντάστου ταύτης καταστροφής, βεβαίως αίτιοι είναι οι πολιτικοί και προσωπικοί Σας εχθροί, πλην και Υμείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος, δια δύο πράξεις σας. Πρώτον, διότι απεστείλατε εις Μικράν Ασίαν ως Ύπατον Αρμοστήν ένα τούτ’ αυτό παράφρονα και εγωιστήν, φλύαρον, απερροφημένον εν τω αυτοθαυμασμώ του και καταφρονούντα και υβρίζοντα και δέροντα και εξορίζοντα και φυλακίζοντα όλα τα υγιή και σώφρονα στοιχεία του τόπου, διότι εν τω φρενοκομείω του βεβαίως δεν είχον τόπον, και εις το τέλος αποδώσαντα αυτούς τους αγλαούς καρπούς της τελείας του Μικρασιατικού λαού καταστροφής, τους οποίους νυν θερίζομεν. Και δεύτερον, διότι πριν αποπερατώσητε το έργον Σας και θέσητε την κορωνίδα και το επιστέγασμα επί του ανεγερθέντος αφαντάστως ωραίου και μεγαλοπρεπούς δημιουργήματός Σας, της καταθέσεως των θεμελίων της περικλεεστάτης ποτέ Βυζαντινής μας Αυτοκρατορίας, είχατε την ατυχή και ένοχον έμπευσιν να διατάξητε εκλογάς κατ’ αυτάς ακριβώς τας παραμονάς της εισόδου σας εις Κωνσταντινούπολιν και της καταλήψεως αυτής υπό του Ελληνικού Στρατού προς εκτέλεσιν των όρων της -οίμοι- δια παντός καταστραφείσης Συνθήκης των Σεβρών».Σμύρνη, 21 Αυγούστου 1922 (Διαδικτυακός τόπος Σύγχρονη Ευρωπαϊκή και Ελληνική Ιστορία)'
- ↑ Οπως γράφει σχετικώς ο Χρ. Σολομωνίδης στο βιβλίο του ``Ο Σμύρνης Χρυσόστομος’’, από τους 459 ιερείς της Επαρχίας Σμύρνης, οι 347 βρήκαν τραγικό θάνατο. Από τους Ιεράρχες, εκτός από τον Αγιο Χρυσόστομο, εμαρτύρησαν ο Μοσχονησίων Αμβρόσιος Πλειανθείδης, που επεταλώθη, ο Κυδωνιών Γρηγόριος, που ετάφη ζών και ο Ικονίου Ζήλων, που εσφάγη. Τον Αρχιερατικό Επίτροπο του Μουτζά Αρχαντζικάκη, εσούβλισαν, τον διάκονο Γρηγόριο του Ιερού Ναού της Αγίας Αννης του Κορδελιού στραγγάλισαν, τον ιερέα της Αγίας Μαρίνης του Κοκαρκιαλί περιέλουσαν με ζεματιστό λάδι και τον διάκονο Μελέτιο του Ιερού Ναού της Ευαγγελιστρίας, τον εκάρφωσαν σε ένα πεύκο! Επίσης, όλοι οι Αρμένιοι κληρικοί θανατώθηκαν, αφού προηγουμένως, υπεβλήθησαν σε φρικτά βασανιστήρια’’.Ο ίδιος συγγραφέας, σε άλλο σημείο του ανωτέρω βιβλίου του, αναφέρει ότι: ``Από τις 46 Εκκλησίες της Σμύρνης και των προαστείων της, τρείς μόνον διασώθηκαν εντός της Σμύρνης: Του Αγίου Βουκόλου, του Αγίου Κωνσταντίνου και του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου’’.
Πηγές και Βιβλιογραφία
- Κων/τίνος Β. Χιώλος '«Ο μαρτυρικός θάνατος του Μητροπολίτου Σμύρνης».
- Σαράντος Καργάκος, «Ο Εθνομάρτυς Χρυσόστομος Μητροπολίτης Σμύρνης», ο «Περίβλεπτος».
- Οδυσσέας Κουμαδωράκης. «Άργος τό πολυδίψιον». Εκδόσεις "Εκ Προοιμίου". Άργος 2007.
