Χρυσόστομος Σμύρνης

Χρυσόστομος Καλαφάτης (1867-1922) Μητροπολίτης Σμύρνης - Εθνομάρτυρας.

Γεννήθηκε στην Τρίγλια της Βιθυνίας στην Προποντίδα. Σπούδασε στη θεολογική σχολή της Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε το 1901. Αρχικά ήταν διάκονος στο Πατριαρχείο, ενώ το 1897 κατέλαβε το αξίωμα του Μεγάλου Πρωτοσύγκελου, προσφέροντας σπουδαίες υπηρεσίες από τη θέση αυτή παράλληλα με τις σπουδές του. Το 1902 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Δράμας. Η ποιμαντορία του στην πόλη αυτή συνέπεσε με τον Μακεδονικό αγώνα (1904-1908) και αγωνίστηκε κατά της βουλγαρικής βίας και προπαγάνδας, για να κρατήσει όρθιο τον Ελληνισμό. Ο ίδιος είχε αναλάβει τον αγώνα στην περιοχή εναντίον των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Στη Δράμα, εκτός των άλλων, ανέπτυξε αξιόλογη κοινωνική και φιλανθρωπική δράση και ίδρυσε ορφανοτροφείο και γηροκομείο, ανήγειρε μεγάλο ναό, έκτισε εργατικές κατοικίες για τους καπνεργάτες, μέγαρο για τη Μητρόπολη, Σχολή αρρένων και θηλέων, νοσοκομείο και γυμναστήριο. Οι λαμπρές δραστηριότητές του προκάλεσαν ανησυχία και φθόνο στην τουρκική διοίκηση και γι’ αυτό απομακρύνθηκε δυο φορές από τη θέση του.

Το 1910 έγινε μητροπολίτης Σμύρνης. Αμέσως κάλεσε τους ομοεθνείς χριστιανούς να εργαστούν με ομόνοια και αγάπη για την εθνική τους προκοπή. Η δράση του και εδώ υπήρξε ανάλογη με εκείνη στη Δράμα. Έκτισε μέγαρο για τη Μητρόπολη και το κτίριο του «Ομηρείου Παρθεναγωγείου», ίδρυσε γυμναστήριο, οργάνωσε συσσίτια για τους πτωχούς και άσυλα για τους αστέγους και βοήθησε στην ανοικοδόμηση της Ευαγγελικής Σχολής. Επίσης, εξέδιδε το περιοδικό «Ιερός Πολύκαρπος».

Εθνική δράση

Η εθνική του δράση εδώ αρχίζει κυρίως το 1914, όταν διωκόμενοι Έλληνες από τις γύρω περιοχές συνέρρεαν στη Σμύρνη αναζητώντας καταφύγιο. Περιέθαλψε τότε χιλιάδες πρόσφυγες και ο ευρωπαϊκός Τύπος από θαυμασμό τον αποκάλεσε «ομηρικό ήρωα». Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου απομακρύνθηκε από τη θέση του (1914-1918) και μετέβη στην Κων/πολη, όπου έγινε συνοδικός στο Πατριαρχείο. Τότε έγραψε το βιβλίο «Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας και η Νέα Τουρκία», όπου και κατέγραψε με λεπτομέρειες τους διωγμούς των Ελλήνων της Μ. Ασίας από τους Νεότουρκους (1908 κ.ε.). Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι αυτή την εποχή με υπόμνημά του παρακινούσε τον τότε βασιλιά γερμανόφιλο Κωνσταντίνο Α΄ να ταχθεί με το μέρος των συμμάχων, εγκαταλείποντας την πολιτική της ουδετερότητας και τασσόμενος υπέρ της πολιτικής του Βενιζέλου. Κατόπιν επανήλθε στη Σμύρνη, όπου έγινε δεκτός από το λαό με ενθουσιασμό. Κατόρθωσε τότε να απομακρύνει από τη θέση του τον Τούρκο στρατηγό Νουρεδίν, τον υπεύθυνο των διωγμών. Στις 2 Μαΐου 1919 ο Ελληνισμός της Μ. Ασίας και ο Χρυσόστομος υποδέχτηκαν με δάκρυα και απερίγραπτο ενθουσιασμό τον ελληνικό απελευθερωτικό στρατό. Ο Χρυσόστομος αγωνίστηκε για τη μεγάλη εθνική ιδέα. Αργότερα, ύστερα από τα τραγικά σφάλματα των αντιβενιζελικών, περιέθαλψε χιλιάδες πρόσφυγες, που συνέρρεαν στη Σμύρνη τον Αύγουστο 1922. Αλλά το τέλος του πλησίαζε. Παρά το γεγονός ότι του δόθηκε η δυνατότητα να εγκαταλείψει τη Σμύρνη και να σωθεί, δεν το έκανε. Στις 27 Αυγούστου συνελήφθη και οδηγήθηκε ενώπιον του στρατηγού Νουρεδίν, ο οποίος τον ράπισε και τον παρέδωσε στο πλήθος. Ο φανατισμένος όχλος των Τούρκων,αφού τον κακοποίησε στους δρόμους της Σμύρνης, τον κατακρεούργησε. Για το φιλανθρωπικό και το κοινωνικό του έργο αλλά κυρίως για την θυσία του στον εθνικό του αγώνα ο εθνομάρτυρας Χρυσόστομος κέρδισε ζηλευτή θέση στη συνείδηση του Ελληνισμού.

Ανακήρυξη Αγίου

Η Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και εθνομάρτυρα. H μνήμη του «Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης και των συν αυτώ αγίων αρχιερέων Γρηγορίου Κυδωνιών, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ικονίου, Ευθυμίου Ζήλων καθώς και των κληρικών και λαϊκών που σφαγιάσθηκαν κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή» εορτάζεται την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.