Αλλαγές

Ο '''Χρυσόστομος Καλαφάτης''' (1867-1922), αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, που είναι [[Άγιος]] της [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Ορθοδόξου Εκκλησίας]] και ''εθνομάρτυρας''. Αποτέλεσε ''Μητροπολίτης Δράμας και Σμύρνης'' και θανατώθηκε με μαρτυρικό τρόπο κατά την ''Καταστροφή της Σμύρνης''. Γεννήθηκε στην ''Τρίγλια''<ref>Οι περίοδοι που βρέθηκε στη πόλη που γεννήθηκε, είναι συνοπτικά τα χρόνια των δύο εξοριών που υπέστη ως Μητροπολίτης Δράμας. Δηλαδή είναι τα διαστήματα από τον Αύγουστο του 1907 ως τον Αύγουστο του 1908 και από τον Ιανουάριο του 1909 ως τον Μάιο του 1910. Αυτές τις πληροφορίες αντλούμε από τα πρακτικά της Δημογεροντίας της Τρίγλιας ή των Γενικών Συνελεύσεων των κατοίκων{{πηγή}}. Στη Τρίγλια, και κατά τη διάρκεια της δεύτερης εξορίας μαθαίνει και την εκλογή του από το Πατριαρχείο ως Μητροπολίτης Σμύρνης και θα αναχωρήσει για τη μεγάλη Ιωνική πόλη στις 10 Μαΐου 1910.</ref> της (''Βιθυνίας"Χρυσόστομος ο Καλαφάτης"'', στην ''ΠροποντίδαΘρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'', τόμ. Ήταν γιος του ''Νικολάου Καλαφάτη'' και της ''Καλλιόπης Λεμωνίδου'' και παιδί 8μελούς οικογένειας12, εκδ. Ο πατέρας του ήταν νομομαθής και αντιπροσώπευε συμπολίτες του ενώπιον των τουρκικών δικαστηρίων και φρόντισε για την καλή μόρφωσή του από μικρή ηλικίαΜαρτίνος Αθ. Σπούδασε στη [[Θεολογική σχολή της Χάλκης]], από την οποία αποφοίτησε το 1901Αθήνα 1968, ενώ παράλληλα είχε χειροτονηθεί [[διάκονος]] στο [[Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως]]στ. 413-414). Το 1897 κατέλαβε το αξίωμα του </ref> της ''Μεγάλου ΠρωτοσύγκελουΒιθυνίας'', προσφέροντας σημαντική υπηρεσία από τη θέση αυτή και το 1902 χειροτονήθηκε ''Μητροπολίτης Δράμας'', ξεκινώντας ευρύ ποιμαντικό και φιλανθρωπικό έργο. Η ποιμαντορία του στην πόλη αυτή συνέπεσε με τον ''Μακεδονικό αγώναΠροποντίδα'' (1904-1908) και αγωνίστηκε κατά της βουλγαρικής βίας και προπαγάνδας, για την παλινόρθωση και στήριξη του Ελληνικού στοιχείου. Ο ίδιος ανέλαβε προσωπικό αγώνα στην περιοχή κατά των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Στη Δράμα, εκτός των άλλων, ανέπτυξε αξιόλογη κοινωνική και φιλανθρωπική δράση και ίδρυσε ορφανοτροφείο και γηροκομείο, ανήγειρε μεγάλο ναό, έκτισε εργατικές κατοικίες για τους καπνεργάτες, μέγαρο για τη Μητρόπολη, Σχολή αρρένων και θηλέων, νοσοκομείο και γυμναστήριο. Οι δραστηριότητές του όμως προκάλεσαν ανησυχία στην τουρκική διοίκηση και γι’ αυτό απομακρύνθηκε δυο φορές από τη θέση του.

Το 1910 έγινε μητροπολίτης Σμύρνης<ref>Η Σμύρνη ήταν ένα μεγάλο εμπορικό λιμάνι Ήταν γιος του ''Νικολάου Καλαφάτη'' και είχε ιδιαίτερη σημασία για καθένα από τους διεκδικητές της''Καλλιόπης Λεμωνίδου'' και παιδί 8μελούς οικογένειας. Για τους Συμμάχους η Εγγύς Ανατολή, και ειδικότερα η Σμύρνη, Ο πατέρας του ήταν το Μήλον της Έριδος. Οι Σύμμαχοι νίκησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο νομομαθής και το φυσικό επακόλουθο ήταν ο διαμελισμός αντιπροσώπευε συμπολίτες του ενώπιον των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για τους Τούρκους η Σμύρνη ήταν η «Γκιαούρ Ισμίρ» δηλαδή η άπιστη Σμύρνη. Λίγο πριν τουρκικών δικαστηρίων και φρόντισε για την μικρασιατική καταστροφή σημειώθηκε κορύφωση καλή μόρφωσή του τουρκικού εθνικισμούαπό μικρή ηλικία. Σπούδασε στη [[Θεολογική σχολή της Χάλκης]], η από την οποία κορύφωση εκφράστηκε με αποφοίτησε το κίνημα των Νεότουρκων1901, ενώ παράλληλα είχε χειροτονηθεί [[διάκονος]] στο [[Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως]]. Βασικό σημείο της εθνικιστικής ιδεολογίας των Νεότουρκων ήταν Το 1897 κατέλαβε το εξής: στην Τουρκία στόχος καταστάθηκε η απομάκρυνση αξίωμα του μη Ισλαμικού στοιχείου''Μεγάλου Πρωτοσύγκελου'', ενώ η Μικρά Ασία θεωρήθηκε πατρίδα του τουρκικού έθνους προσφέροντας σημαντική υπηρεσία από τη θέση αυτή και συνδέθηκε το μέλλον της με τη ζωτικότητα της Τουρκίας. Τέλος1902 χειροτονήθηκε ''Μητροπολίτης Δράμας'', για τους Έλληνες η Σμύρνη ήταν η γη της Ιωνίας, γη ελληνικήξεκινώντας ευρύ ποιμαντικό και φιλανθρωπικό έργο. Σε αντίθεση με τους Συμμάχους τα κίνητρα της Ελλάδας δεν ήταν οικονομικά, άλλα εθνικά. Το ενδιαφέρον Η ποιμαντορία του ελληνικού κράτους περιοριζόταν αρχικά στην τύχη του μικρασιατικού ελληνισμού και δε συνδυαζόταν πόλη αυτή συνέπεσε με εδαφικές διεκδικήσεις. Αυτές διατυπώθηκαν αρκετά χρόνια αργότερα τον ''Μακεδονικό αγώνα'' (1904-1908) και αφού προηγήθηκαν σχετικές προσφορές από τους Συμμάχους ως δέλεαρ για τη συμμετοχή αγωνίστηκε κατά της Ελλάδας στον πόλεμο εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων.{{πηγή}}</ref> βουλγαρικής βίας και άμεσα κάλεσε τους ομοεθνείς χριστιανούς να εργαστούν με ομόνοια και αγάπη προπαγάνδας, για την επίτευξη παλινόρθωση και στήριξη του Ελληνικού στοιχείου. Ο ίδιος ανέλαβε προσωπικό αγώνα στην περιοχή κατά των κοινών τους στόχωνΒουλγάρων κομιτατζήδων. Η Στη Δράμα, εκτός των άλλων, ανέπτυξε αξιόλογη κοινωνική και φιλανθρωπική δράση του και εδώ υπήρξε ανάλογη με εκείνη στη Δράμα. Έκτισε ίδρυσε ορφανοτροφείο και γηροκομείο, ανήγειρε μεγάλο ναό, έκτισε εργατικές κατοικίες για τους καπνεργάτες, μέγαρο για τη Μητρόπολη , Σχολή αρρένων και το κτίριο του «''Ομηρείου Παρθεναγωγείου''»θηλέων, ίδρυσε νοσοκομείο και γυμναστήριο, οργάνωσε συσσίτια για τους πτωχούς . Οι δραστηριότητές του όμως προκάλεσαν ανησυχία στην τουρκική διοίκηση και άσυλα για τους αστέγους και βοήθησε στην ανοικοδόμηση της Ευαγγελικής Σχολής. Επίσης, εξέδιδε το περιοδικό «Ιερός Πολύκαρπος»γι’ αυτό απομακρύνθηκε δυο φορές από τη θέση του.

Από την άλλη πλευρά, οι Τούρκοι είχαν ως στόχο τους τη Σμύρνη και τον διωγμό των Ελλήνων της Μ. Ασίας, καθώς όνειρο τους ήταν να διακόψουν την ελληνική εθνική συνέχεια στα εδάφη αυτά (βλ. αφιέρωμα ''"Μικρασιατική Τραγωδία"'' στο ''Ιστορία Εικονογραφημένη'', εκδ. Πάπυρος, τεύχ. 447 (2005), σελ. 52).</ref> και άμεσα κάλεσε τους ομοεθνείς χριστιανούς να εργαστούν με ομόνοια και αγάπη για την επίτευξη των κοινών τους στόχων. Η δράση του και εδώ υπήρξε ανάλογη με εκείνη στη Δράμα. Έκτισε μέγαρο για τη Μητρόπολη και το κτίριο του «''Ομηρείου Παρθεναγωγείου''», ίδρυσε γυμναστήριο, οργάνωσε συσσίτια για τους πτωχούς και άσυλα για τους αστέγους και βοήθησε στην ανοικοδόμηση της Ευαγγελικής Σχολής. Επίσης, εξέδιδε το περιοδικό «Ιερός Πολύκαρπος». ==Εθνική δράση==Η εθνική του δράση αρχίζει το 1914, όταν διωκόμενοι Έλληνες από τις γύρω περιοχές συνέρρεαν στη Σμύρνη αναζητώντας καταφύγιο. Με πρωτοβουλία του περιθάλπονταν χιλιάδες πρόσφυγες, με αποτέλεσμα ο ευρωπαϊκός Τύπος να τον αποκαλέσει «''ομηρικό ήρωα''»{{πηγή}}. <ref>Οδυσσέας Κουμαδωράκης, «''Άργος τo πολυδίψιον''», σελ. 520</ref> Κατά τη διάρκεια του ''Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου'' απομακρύνθηκε από τη θέση του (1914-1918) και μετέβη στην ''Κωνσταντινούπολη'', όπου έγινε συνοδικός στο ''Πατριαρχείο''. Τότε έγραψε το βιβλίο «''Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας και η Νέα Τουρκία''», όπου και κατέγραψε με λεπτομέρειες τους διωγμούς των Ελλήνων της ''Μικράς Ασίας'' από τους Νεότουρκους (1908 κ.ε.).  Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι αυτή την εποχή με υπόμνημά του παρακινούσε τον τότε βασιλιά γερμανόφιλο ''Κωνσταντίνο Α΄'' να ταχθεί με το μέρος των συμμάχων, εγκαταλείποντας την πολιτική της ουδετερότητας και τασσόμενος υπέρ της πολιτικής του Βενιζέλου<ref>Γράφει σχετικά ο Σαράντος Ι. Καργάκος:'''''Επιστολή προς "Συγκλονιστική είναι η επιστολή που ο Εθνάρχης έστειλε στις 25 Αυγούστου (δύο ημέρες προ του θανάτου του) στο Βενιζέλο με τον Ελευθέριο Βενιζέλο'κυβερνήτη του αντιτορπυλικού «Λήμνος». Αντιγράφουμε μερικές ενδεικτικές φράσεις που μοιάζουν με έκρηξη ήφαιστείου'': «Αγαπητέ φίλε και αδελφέ κ. Ελευθέριε Βενιζέλε.<br>«'' Επέστη η μεγάλη στιγμή της μεγάλης εκ μέρους Σας χειρονομίας. Ο Ελληνισμός της Μικράς Μ. Ασίας, το Ελληνικόν Κράτοςκράτος, αλλά και σύμπαν το Ελληνικόν Έθνος καταβαίνει πλέον εις τον Άδην, από του οποίου καμμία πλέον δύναμις δεν θα δυνηθή να το αναβιβάση και το σώση. Της αφαντάστου ταύτης καταστροφής, βεβαίως αίτιοι είναι οι πολιτικοί και προσωπικοί Σας εχθροί, πλην και Υμείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος, δια διά δύο πράξεις σας. Πρώτον, διότι απεστείλατε εις Μικράν Μ. Ασίαν ως Ύπατον Αρμοστήν ένα τούτ’ τουτ' αυτό παράφρονα και εγωιστήν, φλύαρον, απερροφημένον εν τω αυτοθαυμασμώ του και καταφρονούντα και υβρίζοντα και δέροντα και εξορίζοντα και φυλακίζοντα όλα τα υγιή και σώφρονα στοιχεία του τόπου, διότι εν τω φρενοκομείω του βεβαίως δεν είχον τόπον, και εις το τέλος αποδώσαντα αυτούς τους αγλαούς καρπούς της τελείας του Μικρασιατικού Μικρασιαστικού λαού καταστροφής, τους οποίους νυν θερίζομεν. Και δεύτερον, διότι πριν αποπερατώσητε το έργον Σας και θέσητε την κορωνίδα και το επιστέγασμα επί του ανεγερθέντος αναγερθέντος αφαντάστως ωραίου και μεγαλοπρεπούς δημιουργήματός Σας, της καταθέσεως των θεμελίων της περικλεεστάτης ποτέ Βυζαντινής Βυζαντινης μας Αυτοκρατορίας, είχατε την ατυχή και ένοχον έμπευσιν έμπνευσιν να διατάξητε εκλογάς κατ’ κατ' αυτάς ακριβώς τας παραμονάς της εισόδου σας Σας εις Κωνσταντινούπολιν και της καταλήψεως αυτής υπό του Ελληνικού Στρατού προς εκτέλεσιν των όρων της -οίμοι- δια παντός καταστραφείσης Συνθήκης συνθήκης των Σεβρών»Σεβρών''».Σμύρνη, 21 Αυγούστου 1922 (<br>''Ο Χρυσόστομος με λόγους συγκινητικούς καλεί τον Βενιζέλο ν'Διαδικτυακός τόπος Σύγχρονη Ευρωπαϊκή αναδραστηριοποιηθεί και Ελληνική Ιστορία)να σώσει ό,τι είναι δυνατόν νά σωθεί. Όσο για τον εαυτό του προβλέπει'':<br>«''Ζήτημα είναι εάν, όταν το παρόν γράμμα αναγιγνώσκεται υφ'Αριστείδης Υμών, ημείς πλέον υπάρχωμεν εν ζωή, προοριζόμενοι -τις οίδε- εις θυσίαν και μαρτύριον''Στεργιάδης»." (στο διαδίκτυο: [http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/kargakos_chrysostom/9thchapter.htm Σαράντος Ι. Καργάκος, «''Ο Εθνομάρτυς Χρυσόστομος Μητροπολίτης Σμύρνης, ο "Περίβλεπτος"»'' - ''Οι εκλογές του 1920'']). Ο Ύπατος Αρμοστής της Σμύρνης από το 1919 ως το 1922στον οποίο αναφέρεται η επιστολή είναι ο ''Αριστείδης Στεργιάδης'', η “αινιγματική προσωπικότητα”, νομομαθής και πολιτικός (1861 – 1950) στον οποίο ο άνθρωπος που επιλέχτηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο Ελ. Βενιζέλος ανέθεσε τη σύνταξη βασικών νομοσχεδίων για τη θέση αυτή, στην οποία παρέμεινε μυστηριωδώς και από τους αντιπάλους του μετά τις εκλογές την αναδιάρθρωση του 1920κράτους.Προσηλωμένος στην εντολή του πρωθυπουργού για επίτευξη κλίματος ειρηνικής συνύπαρξης Ελλήνων Διορίστηκε ύπατος αρμοστής της περιοχής με μεγάλες αρμοδιότητες και Τούρκωνπαρέμεινε στο αξίωμα αυτό έως τη Μικρασιατική καταστροφή (1922), οι οποίοι εξέλαβαν οπότε εγκατάλειψε τη στάση του ως μεροληπτική εναντίον τους Σμύρνη και υπέρ των Τούρκωνεγκαταστάθηκε στη Γαλλία. Κατηγορήθηκε ότι απέκρυψε Ο ''Στεργιάδης'' συχνά κατηγορήθηκε για την πραγματικότητα από τους κατοίκους και δεν τους επέτρεψε έτσι να λάβουν μέτρα για τη μεταφορά και τη σωτηρία τους. Μέρες μόλις πριν από πολιτική του ως ύπατος αρμοστής, ιδιαίτερα την Καταστροφή έστελνε μάλιστα μήνυμα στους αντιπροσώπους τελευταία περίοδο της Αρμοστείας σε άλλες πόλεις να μην ενθαρρύνουν τους ελληνικούς πληθυσμούς να αποχωρήσουν μετά την κατάρρευση θητείας του μετώπου, η οποία θεωρήθηκε τελείως αντίθετη προς τα εθνικά ελληνικά συμφέροντα. Ο ίδιος αναχώρησε από τη Σμύρνη με αγγλικό πλοίο για Για το λόγο αυτό απέφυγε να γυρίσει στην Ελλάδα και προτίμησε να εγκατασταθεί τελικά στη Νίκαια της Γαλλίας μέχρι το τέλος της ζωής τουστο εξωτερικό («''Στεργιάδης, Αριστείδης''», χωρίς να ξαναβρεθεί ποτέ ούτε σε ελληνικό ούτε σε τουρκικό έδαφος.''{{πηγή}}e-δομή'' (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ''ΔΟΜΗ''), εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM]).</ref>.  Κατόπιν επανήλθε στη Σμύρνη, όπου έγινε δεκτός από το λαό με ενθουσιασμό. Κατόρθωσε τότε να απομακρύνει από τη θέση του τον ''Τούρκο στρατηγό Νουρεδίν''{{πηγή}}( ''Nuredin Paşa'') <ref>Οδυσσέας Κουμαδωράκης, «''Άργος τo πολυδίψιον''», σελ. 520.</ref>, κύριο υπεύθυνο των διωγμών. Στις 2 Μαΐου 1919 ο Ελληνισμός της ''Μικράς Ασίας'' και ο Χρυσόστομος υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό τον ελληνικό απελευθερωτικό στρατό. Αργότερα, ύστερα από τις πολιτικές ενέργειες των κυβερνώντων, υποχρεώθηκε εκ νέου να περιθάλψει χιλιάδες πρόσφυγες, που συνέρρεαν στη ''Σμύρνη'' τον Αύγουστο 1922. Το τέλος για το Χρυσόστομο πλησίαζε. Παρά το γεγονός ότι του δόθηκε η δυνατότητα να εγκαταλείψει τη Σμύρνη και να σωθεί, δεν το έπραξε. Στις 27 Αυγούστου συνελήφθη και οδηγήθηκε ενώπιον του στρατηγού ''Νουρεδίν'', ο οποίος τον ράπισε και τον παρέδωσε στο πλήθος. Ο φανατισμένος όχλος των Τούρκων, αφού τον κακοποίησε στους δρόμους της Σμύρνης, τον κατακρεούργησε.

Το απόγευμα της ''27ης Αυγούστου του 1922'', ενώ ο Τουρκικός Στρατός ήλεγχε πλήρως την Σμύρνη, ένας Ιταλός καθολικός ιερέας ενημέρωσε τους Γάλλους σχετικά με τον θανάσιμο κίνδυνο που διέτρεχε ο ''Χρυσόστομος''. Πολύ σύντομα μια γαλλική περίπολος, αποτελούμενη από 20 ναύτες, κατέφθασε στην Μητρόπολη, την ''Αγία Φωτεινή'', με σκοπό να φυγαδεύσει τον Χρυσόστομο. Οι Γάλλοι ζήτησαν από τον Μητροπολίτη να τους ακολουθήσει, είτε στο προξενείο τους, είτε στην καθολική εκκλησία της ''Sacre Coeur'' (Καρδιά του Ιησού). Εκείνος όμως αρνήθηκε τονίζοντάς τους ότι το καθήκον του υπαγόρευε να παραμείνει με το ποίμνιό του, «''ως καλός ποιμένας''», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε. Λίγο αργότερα, κατά τις 19.30, κατέφθασε ένας Τούρκος αξιωματικός, ο οποίος συνοδευόταν από δύο στρατιώτες. Οδήγησαν τον Χρυσόστομο στην ''πλατεία Διοικητηρίου'', μαζί με δύο από τα πλέον εξέχοντα πρόσωπα της Σμύρνης: , τον δημογέροντα ''Γεώργιο Κλιμάνογλου'' και τον νομικό ''Νικόλαο Τσουρουκτσόγλου'', εκδότης εκδότη της γαλλόφωνης εφημερίδας «''La Reforme''». Η γαλλική περίπολος ακολούθησε τον μητροπολίτη, ο οποίος βρισκόταν ήδη ενώπιον του ''Νουρεντίν πασά''. Ο τελευταίος έδωσε εντολή να εκτελεστούν οι δύο δημογέροντες. Ακολούθως απευθύνθηκε στον Χρυσόστομο λέγοντάς του: «''Εμείς, θα τα βρούμε μαζί''»,<ref>Αφιέρωμα ''"Χαμένες Πατρίδες" στο ''Ιστορία Εικονογραφημένη'', εκδ. Πάπυρος, τεύχ. 338 (1996), σελ. 68. Και </ref> και συνέχισε, εξυβρίζοντάς τον χυδαία και κατηγορώντας τον για την φιλελληνική του στάση και τις ενέργειές του εναντίον του Τουρκικού έθνους. Κατόπιν του ανακοίνωσε ότι το ''"Επαναστατικό Δικαστήριο της Ανεξαρτησίας"'', στην ΑγκυραΆγκυρα, είχε ήδη αποφασίσει την καταδίκη του σε θάνατο.Ο Τούρκος αξιωματούχος κατευθύνθηκε προς το μπαλκόνι του κτηρίου, από όπου αντίκρισε στην πλατεία Διοικητηρίου, τη θέα μαινόμενου πλήθους Τούρκων, στους οποίους απηύθυνε τα παρακάτω λόγια:

Ο Τούρκος αξιωματούχος κατευθύνθηκε προς το μπαλκόνι του κτηρίου, από όπου αντίκρισε στην πλατεία Διοικητηρίου, τη θέα μαινόμενου πλήθους, 1.500 περίπου Τούρκων, στους οποίους απηύθυνε τα παρακάτω λόγια, δείχνοντας συγχρόνως τον Χρυσόστομο: «''"Αν καλό σας έκανε τούτος καλό, να του το ανταποδώσετε. Αν κακό , αν σας έκανεκακό, κάντε να του κάνετε και εσείς σεις κακό! Εγώ σας παραδίδω τον ''"χιρσίζ ντομούζ"'' (κλεφτογούρουνο). Το μαρτύριο του ιεράρχη είχε μόλις αρχίσει.

Ο Τουρκικός όχλος παρέλαβε άρπαξε χωρίς χρονοτριβή το μητροπολίτη και τον Χρυσόστομο. Επιτέθηκε εναντίον οδήγησε λίγο πιο πέρα, μπροστά στο κομμωτήριο του κτυπώντας Ismail ενός Ιταλού προστατευόμενου, εκεί σταμάτησαν και τον έντυσαν με μια άσπρη μπλούζα που πήραν από τον κομμωτή, άρχισαν αμέσως να τον χτυπούν λυσσασμένα με γροθιές, λοστούς και με ξύλα , και να τον οδήγησαν σε ένα κουρείοφτύνουν στο πρόσωπο, όπου τον ανάγκασαν να φορέσει μια λευκή μπλούζα. Στην συνέχειατου τρύπησαν με μαχαιριές το σώμα, του ξερίζωσαν τη γενειάδα και τον έσυραν στην τουρκική συνοικία, προπηλακίζοντας και πτύνοντάς τον. Εκεί του επεφύλαξαν έναν αργό και βασανιστικό θάνατο: τον μαχαίρωσαν σε πολλά σημεία του σώματος τουέβγαλαν τα μάτια, εξόρυξαν τους οφθαλμούς του έκοψαν τη μύτη και του έκοψαν τα αυτιά και την μύτη. <ref>Στο μαρτύριο του μητροπολίτη παρευρέθηκαν και οι 20 Γάλλοι ναύτες, την αντίδραση των οποίων περιέγραψε ο Γάλλος συγγραφέας ''Ρενέ Πουώ''διαδίκτυο: [http: ''"Η γαλλική περίπολος παρακολουθούσε//www.myriobiblos.gr/texts/greek/kargakos_chrysostom/9thchapter. Οι Γάλλοι ναύτες «είχαν βγει από τα ρούχα τους»{{πηγή}}htm Σαράντος Ι. Χωρίς υπερβολήΚαργάκος, έτρεμαν από αγανάκτηση και αποφάσισαν να επέμβουν. «''Ο επικεφαλής αξιωματικός τουςΕθνομάρτυς Χρυσόστομος Μητροπολίτης Σμύρνης, όμως, ακολουθώντας τις διαταγές που είχε, με το περίστροφο στο χέρι, τους εμπόδισε να κάνουν οποιαδήποτε κίνηση.... Δεν ξαναείδαμε τον Χρυσόστομο, που τον αποτελείωσαν σε μικρή απόστασηο "Περίβλεπτος"»'' - ''Η μαρτυρiα του Rene Ρuaux''].</ref>. Σύμφωνα με μια εκδοχή, ένας Τούρκος πυροβόλησε τον μητροπολίτη δύο φορές στο κεφάλι, δίνοντας τέλος στο μαρτύριό του.  Ο ''Ρενέ Πυώ'' στο βιβλίο του ''Ο Θάνατος της Σμύρνης'', αναφέρει μια σειρά από αυτόπτες μάρτυρες που είδαν με τα μάτια τους αυτό αλλά και όλα τα υπόλοιπα εγκλήματα: ''"Γυναίκες ατιμάζονταν μπροστά στα μάτια των γονιών και των συζύγων τους. Ένας Έλληνας είδε τη σφαγή τού πατέρα του και τον βιασμό της κόρης του. Ένας Λεβαντίνος που είδε παρόμοια σκηνή αυτοκτόνησε. Και ακόμη, ντοπαρισμένοι Τούρκοι στρατιώτες αρπάζουν από τις αγκαλιές μητέρων τα παιδιά τους, τα ξεκοιλιάζουν και τα πετάνε μισοπεθαμένα στα πόδια τους."''<ref>Αφιέρωμα ''"Μικρασιατική Τραγωδία"'' στο ''Ιστορία Εικονογραφημένη'', εκδ. Πάπυρος, τεύχ. 447 (2005), σελ. 45.</ref>. Τραγικό υπήρξε και το τέλος των δυο δημογερόντων που τον συνόδευαν. Ο ''Γεώργιος Κλιμάνογλου'' απαγχονίσθηκε, ενώ ο ''Νικόλαος Τσουρούκτσογλου'', αφού τον έδεσαν από τα πόδια σε ένα αυτοκίνητο, τον περιέφεραν στο κέντρο της Σμύρνης, ενώ το κεφάλι του συρόταν στα λιθόστρωτα καλντερίμια{{πηγή}}<ref>Σαράντος Ι. Καργάκος, στο διαδίκτυο ό.π.</ref>.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ανακηρύξει το Χρυσόστομο, Άγιο και εθνομάρτυρα. Η μνήμη του "Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης"και των συν αυτώ αγίων αρχιερέων<ref>''"Οπως γράφει σχετικώς ο Χρ. Σολομωνίδης στο βιβλίο του ''"Ο Σμύρνης Χρυσόστομος"'', από τους 459 ιερείς της Επαρχίας Σμύρνης, οι 347 βρήκαν τραγικό θάνατο.  Από τους Ιεράρχες, εκτός από τον Άγιο Χρυσόστομο, μαρτύρησαν ο ''Μοσχονησίων Αμβρόσιος Πλειανθείδης'', που πεταλώθη, ο ''Κυδωνιών Γρηγόριος'', που ετάφη ζών και ο ''Ικονίου Ζήλων'', που εσφάγη. Τον Αρχιερατικό Επίτροπο του ''Μουτζά Αρχαντζικάκη'', εσούβλισαν, τον διάκονο ''Γρηγόριο'' του Ιερού Ναού της Αγίας Αννης του Κορδελιού στραγγάλισαν, τον ιερέα της Αγίας Μαρίνης του Κοκαρκιαλί περιέλουσαν με ζεματιστό λάδι και τον διάκονο Μελέτιο του Ιερού Ναού της Ευαγγελιστρίας, τον εκάρφωσαν σε ένα πεύκο. Επίσης, όλοι οι Αρμένιοι κληρικοί θανατώθηκαν, αφού προηγουμένως, υπεβλήθησαν σε φρικτά βασανιστήρια.  Ο ίδιος συγγραφέας, σε άλλο σημείο του ανωτέρω βιβλίου του, αναφέρει ότι: ''"Από τις 46 Εκκλησίες της Σμύρνης και των προαστείων της, τρείς μόνον διασώθηκαν εντός της Σμύρνης: Του Αγίου Βουκόλου, του Αγίου Κωνσταντίνου και του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου"''([http://www.serrelib.gr/serraioi.php?id=89 Κωνσταντίνος Β. Χιώλος], «''Ο μαρτυρικός θάνατος του Μητροπολίτου Σμύρνης''», στο διαδίκτυο, [http://www.serrelib.gr/arthra.php?id=25 Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών]).</ref> και των συν αυτώ αγίων αρχιερέων ''Γρηγορίου Κυδωνιών'', ''Αμβροσίου Μοσχονησίων'', ''Προκοπίου Ικονίου'', ''Ευθυμίου Ζήλων'' καθώς και των κληρικών και λαϊκών που σφαγιάσθηκαν κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή» εορτάζεται την Κυριακή προ της ''Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού'', στις 27 Αυγούστου.<ref>Εγκύκλιος 2556 της 5ης Ιουλίου 1993 της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος</ref>.  Σύμφωνα με Απολυτίκιο, που συνέθεσε ο ιδιαίτερος Γραμματεύς του Αγίου Χρυσοστόμου και μετέπειτα Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ''Λεωνίδας Φιλιππίδης'', <ref>Ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ἀθηνών Λεωνίδας Φιλιππίδης, υπήρξε ἰδιαίτερος γραμματεύς του Μητροπολίτου Σμύρνης Χρυσοστόμου και καθηγητής του “Κεντρικού Παρθεναγωγείου” και του Ομηρείου Παρθεναγωγείου” Σμύρνης.</ref> ο Άγιος Χρυσόστομος, περιεβλήθη τον φωτοστέφανον του Εθνομάρτυρος και Ιερομάρτυρος, αφού ''"γενναίως αθλήσας υπέμεινε υπέρ Πίστεως και Πατρίδος θάνατον"''.

*[http://www.serrelib.gr/serraioi.php?id=89 Κωνσταντίνος Β. Χιώλος], «''Ο μαρτυρικός θάνατος του Μητροπολίτου Σμύρνης''», στο διαδίκτυο, [http://www.serrelib.gr/arthra.php?id=25 Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών] [Επίσκεψη: 11/10/2008].*Σαράντος Ι. Καργάκος, ''«''Ο Εθνομάρτυς Χρυσόστομος Μητροπολίτης Σμύρνης'' , ο "Περίβλεπτος"»'', στο διαδίκτυο, [http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/kargakos_chrysostom/index.htm Μυριόβιβλος, ψηφιακή βιβλιοθήκη της Εκκλησίας της Ελλάδας] [Επίσκεψη: 11/10/2008].*Οδυσσέας Κουμαδωράκης. , «''Άργος τό τo πολυδίψιον''», εκδ. Εκδόσεις "Εκ Προοιμίου". «Εκ Προοιμίου», Άργος 2007.*Καψής Ι. «''Χαμένες Πατρίδες»'', Αθήνα, Εκδόσεις Λιβάνη 1989.*Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΕ, Εκδοτική Αθηνών.

[[elen:Chrysostomos (Kalafatis) of Smyrna]]