O {{Άγιος| Όνομα = Φώτιος Κωνσταντινουπόλεως| Εικόνα = [[Image:Photios the Great.jpg|150px]]| Όνομα Εικόνας = Ο Μέγας Φώτιος| ΗμερομηνίαΓέννησης = περ. 820, γεννήθηκε το 810. Διετέλεσε ''Κωνσταντινούπολη''| ΗμερομηνίαΚοίμησης = 891-893, ''Κωνσταντινούπολη''| ΗμερομηνίαΕορτής = [[Πρότυπο:6 Φεβρουάριος|6 Φεβρουαρίου]]| Ημερομηνίες = 858:Πρώτη ενθρόνιση<br>878:Δεύτερη ενθρόνιση| Τίτλος = [[Πατέρας της Εκκλησίας]], [[Πατριάρχης]], [[Άγιος]]}}O [[Πατριάρχης ]] [[Κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινουπόλεως από το ]] '''Φώτιος''' (πρώτη πατριαρχία: 858 έως το -867 , δεύτερη πατριαρχία: 878-886<ref>Στεφανίδης Βασ. (Αρχιμ.), ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Απ' αρχής μέχρι σήμερον'', 6η έκδ. (ανατύπωση της β' έκδοσης του 1959), Παπαδημητρίου, Αθήνα 1998, σελ. 797.</ref>), ο επονομαζόμενος και '''Μέγας''', ήταν η σημαντικότερη εκκλησιαστική και από το 877 έως το 886πνευματική προσωπικότητα των μεσο-βυζαντινών χρόνων<ref>Φειδάς Βλ., «''Φώτιος ο Α΄ ο Μέγας''», εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 60, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.</ref> (''γέν''. Κωνσταντινούπολη 820; – ''κοίμ''. Μονή Αρμ(ε)ινιανών<ref>''"Άγνωστον που κειμένην"'' αναφέρεται στη ΘΗΕ, τ. 12, στ. 27. Ο Προσπάθεια προσδιορισμού της περιοχής όπου βρισκόταν η Μονή κάνει ο ''Πέτρος Ζάνος'', στο ''Φώτιος θεωρείται ως μία από τις σημαντικότερες μορφές ο Οικουμενικός Πατριάρχης'', εν Κωνσταντινουπόλει 1864, σελ. 55-58 και γράφει ότι δεν βρισκόταν στην Αρμενία, ούτε ''"εν ταις εσχατιαίς του Πατριαρχείου Κράτους, αλλ'...εγγυτάτω της Κωνσταντινουπόλεως μετά τον Ιωάννη "''.</ref> 6η Φεβρουαρίου 891/2/3<ref>Για το Χρυσόστομοέτος θανάτου του Φωτίου δεν υπάρχει ομοφωνία.<br>Το '''891''' αναφέρουν: '''1.''' «Φώτιος Α΄», e-δομή (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ), εκδόσεις Δομή Α.Ε.Η διαμάχη ανάμεσα στον Πατριάρχη Ιγνάτιο , Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM], '''2.''' ''Θρησκευτική και τον Καίσαρα ΒάρδαΗθική Εγκυκλοπαίδεια'', τόμ. 12, στ. 27., '''3.''' Τρεμπέλας Ν. Παν., ''Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', τόμ. Α', 3η έκδ., Ο Σωτήρ, Αθήνα 1997, σελ. 23, θείο του νεαρού αυτοκράτορα Μιχαήλ '''4.''' Παπαδόπουλος Γ. Στυλιανός, ''Πατρολογία'', τόμ. Α', έφερε το Φώτιο έκδ. 4η, Αθήνα 2000, σελ. 45 κ.ά.<br>Το '''892''' αναφέρει κυρίως ο Φειδάς Βλάσιος στο ανώτατο εκκλησιαστικό αξίωμα''Εκκλησιαστική Ιστορία - Από την Εικονομαχία μέχρι τη Μεταρρύθμιση'', τόμ. Β', 3η έκδ., Αθήνα 2002, σελ. 138.<br>Το '''893''' αναφέρουν: '''1.''' Lemerle Paul, ''Ο Ιγνάτιος συνελήφθηπρώτος βυζαντινός ουμανισμός, φυλακίστηκε εκπαίδευση και καθαιρέθηκε το 858παιδεία στο Βυζάντιο από τις αρχές ως τον 10ο αιώνα'', 3η έκδ., ΜΙΕΤ, Αθήνα 2001, σελ. 392, '''2.''' Κοντοστεργίου Δέσποινα, ''Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 281, '''3.''' Nicol M. Donald, Βιογραφικό Λεξικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Ελληνική Ευρωεκδοτική, Αθήνα 1993, σελ. 310, '''4.''' Τσάμης Γ. Δημητρίος, ''Εκκλησιαστική Γραμματολογία'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 212 κ.ά.</ref>), αλλά και μεγάλη ιστορική μορφή της Πολιτείας και των Γραμμάτων, και [[άγιος]] της [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Ορθόδοξης Εκκλησίας]]<ref>Τωμαδάκης Ν.Β., ενώ «''Φώτιος ο Α΄''», ''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'' (ΘΗΕ), τόμ. 12, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1968, στ. 21.</ref>. Ο ''Μέγας Φώτιος ανήλθε από λαϊκός όλους τους βαθμούς '', εξέχων λόγιος, διδάσκαλος, κρατικός λειτουργός, Ιεράρχης, πρεσβευτής, διπλωμάτης, ιεραπόστολος, συγγραφέας εκκλησιαστικός αλλά και της ιεροσύνης μέσα σε έξι μέρες "θύραθεν" γραμματείας του 9ου αιώνα<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 21.</ref>, συνέδεσε το όνομά του με το πρώτο ρήγμα μεταξύ των Εκκλησιών Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως<ref>Ware Κάλλιστος (επίσκ. Διοκλείας), ''Η Ορθόδοξη Εκκλησία'' (μτφρ. Ροηλίδης Ι.), 4η έκδ., Ακρίτας, Αθήνα 2007, σελ. 93.</ref> (''Φώτειο σχίσμα'', 863-867), αλλά και εξελέγη Πατριάρχης στη θέση με την ''"αξιοποίηση τουανεξάντλητου πλούτου της κλασικής ελληνικής σοφίας"''<ref>Φειδάς Ιω. Βλάσιος, ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Από την Εικονομαχία μέχρι τη Μεταρρύθμιση'', τόμ. Β', 3η έκδ., Αθήνα 2002, σελ. 272.</ref> που οδήγησε σε άνθηση των ελληνικών γραμμάτων<ref>ΘΗΕ, ό.π.</ref>.

Η αντιπαλότητα του Φώτιου ==Βίος==Ο ''Μέγας Φώτιος'' γεννήθηκε περί το 820 στην [[Κωνσταντινούπολη]], από πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια η οποία διατηρούσε δεσμούς τόσο με το παλάτι όσο και με τους Στουδίτες μοναχούς οδήγησε τους υποστηρικτές τον πατριαρχικό θρόνο. Ο πατέρας του Ιγνατίου στη Ρώμηονομαζόταν ''Σέργιος'', για να ζητήσουν τη βοήθεια άνδρας γνήσια Ορθόδοξος όπως λέει ο ίδιος ο ''Φώτιος'' και η μητέρα του πάπα Νικόλαου Α΄''Ειρήνη'', μια γυναίκα ''"φιλόθεος τε και φιλάρετος"''<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 22.</ref>. Ο Νικόλαος αρνήθηκε να απαντήσει θετικά στις επιστολές που αδελφός της μητέρας του είχε λάβει από τον αυτοκράτορα και τον ίδιο το Φώτιο και να επικυρώσει παντρευτεί την εκλογή αδελφή της εικονόφιλης αυτοκράτειρας Θεοδώρας († 867), ενώ ο πατέρας του, ήταν αδελφός του[[Ταράσιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως|Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, αν Ταρασίου]] († 806)<ref>ΘΗΕ, ό.π.</ref>. Ο ίδιος ο ''Φώτιος'' έλαβε αξιόλογη μόρφωση και οι απεσταλμένοι του αφιερώθηκε στην Κωνσταντινούπολη είχαν συναινέσει στην εκλογήμελέτη της κλασικής ελληνικής και της πατερικής γραμματείας των οκτώ πρώτων αιώνων. Το 863 αναθεμάτισε Υπερείχε όλων των συγχρόνων του σε ευρύτητα παιδείας και καθαίρεσε ήταν γενικός ο θαυμασμός προς το Φώτιο, ο οποίος επίσης ανταπάντησε με αναθεματισμόπρόσωπο του. Ο Φώτιος επικαλέστηκε την προσθήκη Είναι πολύ χαρακτηριστικοί οι λόγοι του Filioque στη λατινική εκδοχή σφοδρού πολεμίου του Συμβόλου της ΠίστεωςΦωτίου, για να κατηγορήσει τον Πάπα για αίρεση[[Νικήτας Παφλαγόνας|Νικήτα Παφλαγόνα]], στα αίτια όμως του σχίσματος πρέπει να προσθέσουμε ο οποίος ήταν και την αξίωση βιογράφος του Πάπα για το πρωτείο καθώς επίσης και την επιδίωξη της Ρώμης να ελέγξει τα εκκλησιαστικά πράγματα της νεοσύστατης Βουλγαρικής Εκκλησίας[[Ιγνάτιος Α' Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως|Πατριάρχη Ιγνατίου]]<ref>εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', ό.π.</ref>:

Στην πρώτη αυτή φάση της Πατριαρχίας του Φώτιου συντελέστηκε :''"Ην δε ούτος ο Φώτιος ου των αγενών τε και ανωνύμων, αλλά και η αποστολή στη Μοραβία των αδελφών Κύριλλου ευγενών κατά σάρκα και Μεθόδιου καθώς περιφανών σοφία τε κοσμική, συνέσει των εν τη Πολιτεία στρεφομένων ευδοκιμώτατος πάντων ενομίζετο. Γραμματικής γε μεν γαρ και η βάπτιση του Βούλγαρου βασιλιά Boris με ανάδοχο τον αυτοκράτορα Μιχαήλποιήσεως, συνεπώς ρητορικής τε και η ίδρυση της πρώτης βουλγαρικής εκκλησίας.Ο προστάτης του Φώτιου Καίσαρας Βάρδας δολοφονήθηκε το 866 όπως φιλοσοφίας και ο αυτοκράτορας Μιχαήλ το 867 από το στενό συνεργάτη του Βασίλειο ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο δη ιατρικής και υπήρξε ο ιδρυτής της Μακεδονικής Δυναστείας.Ο Φώτιος καθαιρέθηκε από πάσης ολίγου δειν επιστήμης των θύραθεν τοιούτον εαυτώ το θρόνο και εξορίστηκεπεριόν'' [= η υπεροχή], ''ως μη μόνον σχεδόν φάναι των κατά την αυτού γενεάν διενεγκείν, επειδή ο Βασίλειος αναζητούσε τη συμμαχία του Πάπα ήδη δε και του Δυτικού Αυτοκράτοραπρος τους παλαιούς αυτόν διαμιλλάσθαι. Ο Ιγνάτιος επανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο στις 23 Νοεμβρίου 867 αλλά οι σχέσεις του με τον εξόριστο Φώτιο φαίνεται ότι βελτιώθηκαν και έτσι γύρω στο 876 Πάντα γαρ συνέτρεχεν επ αυτώ, η επιτηδειότης της φύσεως, η σπουδή, ο Φώτιος ανακλήθηκε από την εξορία πλούτος, δι' ον και του ανατέθηκε η εκπαίδευση των παιδιών του αυτοκράτοραβίβλος επ' αυτόν έρρει πάσα"''<ref>PG 105,509ΑΒ. Μετά το θάνατο του Ιγνάτιου τον Οκτώβριο του 877 ο Φώτιος επανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο</ref>.

Αυτή τη φορά Κατά την δεύτερη περίοδο της [[Εικονομαχία|Εικονομαχίας]] (''815-843''), η οικογένεια του ''Φωτίου'' υπέστη διώξεις για τα εικονοφιλικά της φρονήματα, ενώ ο ίδιος ο ''Φώτιος απέκτησε και '' αφορίστηκε για την τυπική αποδοχή της Δύσης. Στη σύνοδο που συγκλήθηκε το Νοέμβριο προσήλωσή του 879 στην Κωνσταντινούπολη τιμή των εικόνων. Μετά όμως τον θρίαμβο τής Ορθοδοξίας (843) και επικύρωσε την τοποθέτησή οριστική αναστήλωση των εικόνων, αποκαταστάθηκε στην εκκλησιαστική κοινωνία και στα χρόνια του συμμετείχαν αυτοκράτορα ''Μιχαήλ Γ΄'' (''842-867'') πήρε διάφορα αυλικά αξιώματα, φέροντας εις πέρας δύσκολες και οι λεγάτοι του Πάπα Ιωάννη Η΄υπεύθυνες αποστολές<ref>εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', ό.π. Οι δογματικές διαφωνίες δεν αντιμετωπίστηκαν, απλώς μπήκαν στο περιθώριο</ref>.

Όταν Παρά όμως τα αυξημένα του καθήκοντα ως ανώτερος δημόσιος λειτουργός, αγαπούσε ιδιαίτερα τη μελέτη και τις πνευματικές αναζητήσεις. Η φήμη της λογιότητάς του φαίνεται ότι προσέλκυε πολλούς φιλομαθείς νέους και ο Βασίλειος Α' πέθανε 'Φώτιος'' διατηρούσε εκλεκτό κύκλο μαθητών τους οποίους δίδασκε κατ' οίκον<ref>''e-δομή'' (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ''ΔΟΜΗ''), ό.π.</ref>. Θεωρείται μάλιστα ''πιθανό'' να δίδαξε και στο ''"πανεπιστήμιον της Βασιλευούσης"''<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 23</ref> αν και ο ''Paul Lemerle'' πιστεύει, ότι δεν είναι καθόλου βέβαιο κάτι τέτοιο: ''"όσα κι αν λέγονται και επαναλαμβάνονται για το 886αντίθετο δεν στηρίζονται πουθενά, και μου φαίνεται ότι αν ο Φώτιος είχε, έστω και για ένα διάστημα, διδάξει επαγγελματικά, θα σωζόταν τουλάχιστον κάποια μαρτυρία"''<ref>Lemerle Paul, ''Ο πρώτος βυζαντινός ουμανισμός, εκπαίδευση και παιδεία στο Βυζάντιο από τις αρχές ως τον διαδέχτηκε 10ο αιώνα'', 3η έκδ., ΜΙΕΤ, Αθήνα 2001, σελ. 160.</ref>. Εκτός από τη διδασκαλία και την απασχόλησή του στο παλάτι, ο γιός του Λέων ΣΤ''Φώτιος'' εύρισκε πάντα χρόνο για έρευνα και συγγραφή. Ένα Η ''Λέξεων Συναγωγή'' είναι ένα από τα μέτρα πρώτα του νέου αυτοκράτορα για να εδραιωθεί πολιτικά περιστοιχιζόμενος από πρόσωπα της εμπιστοσύνης έργα με το οποίο απέβλεπε στην αναπλήρωση δυσεύρετων ή απολεσθέντων λεξικών. ''"Η δε Βιβλιοθήκη του ήταν και , η εκ νέου απομάκρυνση "[[Μυριόβιβλος]]", είναι καθρέπτης των αναλυομένων μετά των μαθητών του δασκάλου του Φωτίου από τον πατριαρχικό θρόνοκαι αξιολογουμένων συγγραμμάτων της κλασσικής και μεσαιωνικής περιόδου"''<ref>ΘΗΕ, ό.π. Στη θέση του τοποθετήθηκε ο ανήλικος αδελφός του αυτοκράτορα Στέφανος</ref>. Ο Φώτιος εξορίστηκεΗ ''Μυριόβιβλος'' ή αλλιώς ''Βιβλιοθήκη'', πιθανόν σε μονή παρέχει πληροφορίες για 280 συγγράμματα της Αρμενίαςχριστιανικής και της θύραθεν λογοτεχνίας, στα οποία πολύ συχνά παραθέτει σύντομες ή εκτεταμένες περιλήψεις, κριτικές παρατηρήσεις και τα ίχνη βιογραφικές σημειώσεις για τους συγγραφείς<ref>Στεφανίδης Βασ. (Αρχιμ.), ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Απ' αρχής μέχρι σήμερον'', 6η έκδ. (ανατύπωση της β' έκδοσης του χάνονται1959), Παπαδημητρίου, Αθήνα 1998, σελ. 468.</ref>. Πιθανολογείται ως ημερομηνία θανάτου Καθώς μάλιστα πολλά των μνημονευομένων συγγραμμάτων χάθηκαν, η 6 Φεβρουαρίου αξία του έργου του αναδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική και είναι ο λόγος για τον οποίο το όνομα του 893''Φωτίου'' έγινε γνωστό στον διεθνή φιλολογικό κόσμο<ref>Στεφανίδης, ό.π. Ανακηρύχθηκε Άγιος </ref>. Την συνέχεια, πάντως, της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και ''Βιβλιοθήκης'', ανέκοψε η μνήμη άνοδος του τιμάται στις 6 Φεβρουαρίου''Φωτίου'' στον πατριαρχικό θρόνο.

== Βιβλιογραφιά =Η Εκλογή του Φωτίου στον Πατριαρχικό θρόνο===Από το έτος 847, στον πατριαρχικό θρόνο είχε αναβιβασθεί ο [[Ιγνάτιος Α΄ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως|Ιγνάτιος]] (γιος του ''Μιχαήλ Ραγκαβέ'', πρώην αυτοκράτορα στο διάστημα 811-813), ο οποίος μετά την ανατροπή του πατέρα του είχε ευνουχιστεί και στη συνέχεια υποχρεώθηκε να δεχθεί το μοναχικό σχήμα σε μικρή ηλικία<ref>Ζαχαρόπουλος Νίκος, ''Επίτομο Ιστορικό-Θεολογικό Λεξικό'', University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 448.</ref>. Η εκλογή του ''Ιγνατίου'' η οποία έγινε επί αυτοκράτειρας [[Θεοδώρα|Θεοδώρας]] († 867), ικανοποίησε τους ισχυρούς [[Mονή Στουδίου|Στουδίτες]] μοναχούς, γιατί ο Ιγνάτιος, ως μοναχός κι εκείνος, είχε παρόμοιες απόψεις<ref>Ζαχαρόπουλος, ''Επίτομο...Λεξικό'', ό.π.</ref>. Όταν όμως αργότερα άλλαξε το πολιτικό καθεστώς με την προώθηση του στρατηγού ''Βάρδα'' (αδελφός της ''Θεοδώρας'') στο αξίωμα του καίσαρα και την ανάληψη πρωτοβουλιών από τον ''Μιχαήλ Γ΄'' που είχε ενηλικιωθεί (γιος της Θεοδώρας και ανεψιός του ''Βάρδα''), τότε η συνεργασία της πολιτικής ηγεσίας με τον πατριάρχη έγινε δύσκολη, ιδιαίτερα επειδή ο ''Βάρδας'' υποστήριζε την αντίπαλη του ''Ιγνατίου'' παράταξη, η οποία θεωρούσε ότι η εκλογή του, αν και αποδεκτή, έγινε με την ισχυρή επιρροή της ''Θεοδώρας''<ref>"Ιγνάτιος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως", εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 29, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.</ref>. Η οριστική ρίξη ήλθε όταν ο [[Ιγνάτιος Α΄ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως|πατριάρχης Ιγνάτιος]] κινήθηκε βεβιασμένα και δέχθηκε τις συκοφαντίες εναντίον του ''Βάρδα'' (για ανήθικες σχέσεις με τη χήρα του γιου του), με συνέπεια να του απαγορεύσει τη [[Θεία Κοινωνία]]<ref>εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', ό.π.</ref>. Η ανοιχτή αυτή σύγκρουση ήρθε σε μια στιγμή που η ενηλικίωση του νεαρού αυτοκράτορα ''Μιχαήλ Γ΄'' είχε ισχυροποιήσει τον ''Βάρδα'' ο οποίος σε μια κατάλληλη ευκαιρία, κατηγόρησε τον ''Ιγνάτιο'' για οργάνωση συνωμοσίας αναγκάζοντάς τον να παραιτηθεί από τον πατριαρχικό θρόνο<ref>εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', ό.π.</ref>. Μπροστά σε αυτά τα δεδομένα, αναζητήθηκε ο νέος πατριάρχης και ως καταλληλότερος θεωρήθηκε ο ''Φώτιος'', ο δυνατότερος νους της εποχής εκείνης, έξοχος πολιτικός και ικανότατος διπλωμάτης<ref>Ζαχαρόπουλος, ''Επίτομο...Λεξικό'', ό.π.</ref>, ο οποίος ύστερα από πολλούς δισταγμούς δέχθηκε, και από λαϊκός σε πέντε μέρες πέρασε απ' όλους τους ιερατικούς βαθμούς και αναγορεύθηκε πατριάρχης στις 25 Δεκεμβρίου του 858<ref>Τσάμης Γ. Δημητρίος, ''Εκκλησιαστική Γραμματολογία'', (ανατύπωση Α' έκδ. 1983), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 211.</ref>. Στην πραγματικότητα, τέτοιες ''"αθρόον"'', όπως λέγονται, χειροτονίες ''"είχαν γίνει πολλές φορές στην Ανατολή, αφού ο αντίθετος [[Σύνοδος Σαρδικής (κανόνες)|κανόνας 10 της συνόδου της Σαρδικής (343)]], όπως και οι άλλοι κανόνες της δυτικής αυτής συνόδου, μολονότι επικυρώθηκαν από την Πενθέκτη σύνοδο του Τρούλλου (691), δεν εφαρμόσθηκαν στην Ανατολή, ως αναφερόμενοι σαφώς μόνο στις ιδιόμορφες συνθήκες των αρειανικών ερίδων του Δ΄ αι."''<ref>Φειδάς Ιω. Βλάσιος, ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Από την Εικονομαχία μέχρι τη Μεταρρύθμιση'', τόμ. Β', 3η έκδ., Αθήνα 2002, σελ. 101.</ref>. Πάντως, οι διαμαρτυρίες των οπαδών του ''Ιγνατίου'' ήταν έντονες και συνολικά, οι πολιτικές και εκκλησιαστικές διαστάσεις της εκθρόνισης του ''Ιγνατίου'' ήταν μεγάλες. Όσο ο φανατισμός των Ιγνατιανών αύξανε, τόσο αύξανε και η σκληρότητα των εναντίον τους διωγμών, παρά τις επίμονες παραινέσεις του ''Φωτίου'' προς τον ''Βάρδα'' για φιλάνθρωπη μετριοπάθεια. Η κατάσταση ήταν εύθραυστη εξαιτίας των συνεχών προκλήσεων προς το πρόσωπο του ''Φωτίου'' από την πλευρά των Ιγνατιανών. Μέσα στη γενικότερη διαμάχη, κατέστη επίκεντρο η κανονικότητα της εκλογής του ''Φωτίου''<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Β', ό.π., σελ. 102.</ref>. Τότε, οι οπαδοί του πρώην πατριάρχη, με επικεφαλής τους μοναχούς της ''μονής Στουδίου'', ζήτησαν την παρέμβαση του ''πάπα Νικολάου'', ο οποίος με τη σειρά του εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία αυτή για να λύσει οριστικά υπέρ της Δυτικής Εκκλησίας ζητήματα εκκλησιαστικής επιρροής<ref>"Φώτιος Α΄", ''e-δομή'' (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ''ΔΟΜΗ''), εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM].</ref>. ===Σύγκρουση Ρώμης-Κων/πόλεως και Φώτειο σχίσμα===Όταν στο θρόνο της Κων/πόλεως ανερχόταν ο ''Φώτιος'', στον [[Πάπας|παπικό]] θρόνο είχε μόλις ανέλθει ο πάπας ''Νικόλαος Α΄'' (858-867) άνθρωπος φιλόδοξος<ref>Θεοδώρου Ανδρέας, ''Η Ουσία της Ορθοδοξίας'', 2η έκδ. βελτιωμένη, εκδ. Παρουσία, Αθήνα 1998, σελ. 298.</ref> ο οποίος φρόντιζε να προβάλλει το [[Παπικό πρωτείο]] ακόμη και με χρήση χαλκευμένων κειμένων (''βλ. άρθρο [[Παπικό πρωτείο]]''). Καθώς η άνοδος του ''Φωτίου'' πραγματοποιήθηκε, όταν ο προηγούμενος Πατριάρχης, ''Ιγνάτιος'', είχε εξοριστεί από τον αυτοκράτορα και οντάς στην εξορία αναγκάστηκε να παραιτηθεί υπό πίεση, οι υποστηρικτές του ''Ιγνατίου'', αρνούμενοι να δεχτούν ως νόμιμη αυτή την παραίτηση, θεωρούσαν τον Φώτιο ως σφετεριστή. Ο ''Νικόλαος'' θεώρησε την ευκαιρία μοναδική για να καταστεί ρυθμιστής των εσωτερικών αντιθέσεων της Ανατολής, και να επιβάλει τα απορρέοντα από το διεκδικούμενο [[παπικό πρωτείο]] δικαιώματα στους πατριάρχες της Ανατολής<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Β', ό.π., σελ. 103.104.</ref>. Επιπλέον, θα μπορούσε να λύσει το ζήτημα της εκκλησιαστικής (και έμμεσα της πολιτικής) εξάρτησης της Καλαβρίας, της Σικελίας και του Ιλλυρικού (δυτικής Βαλκανικής), που πριν ενάμιση σχεδόν αιώνα είχαν αποσπαστεί από τη σφαίρα επιρροής της Ρώμης<ref>''e-δομή'' (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ''ΔΟΜΗ''), ό.π.</ref>. Όταν ο Φώτιος έστειλε μια επιστολή στον Πάπα για να του γνωστοποιήσει την ανάρρηση του, ο ''Νικόλαος'' αποφάσισε πως πριν αναγνωρίσει τον Φώτιο θα ήθελε να παρακολουθήσει καλύτερα τη διαμάχη μεταξύ του νέου Πατριάρχη και του κύκλου του Ιγνατίου<ref>Εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, για όλα τα επόμενα γεγονότα που οδήγησαν στο πρώτο ''Φώτειο Σχίσμα'' βλ. Ware Κάλλιστος (επίσκ. Διοκλείας), ''Η Ορθόδοξη Εκκλησία'' (μτφρ. Ροηλίδης Ι.), 4η έκδ., Ακρίτας, Αθήνα 2007, σελ. 92-98.</ref>. Γι' αυτό το 861 έστειλε αντιπροσώπους του στην Κωνσταντινούπολη. Ο Φώτιος που δεν ήθελε νέες διαμάχες, υποδέχτηκε με σεβασμό τους αντιπροσώπους (''λεγάτους''), προσκαλώντας τους μάλιστα να προεδρεύσουν στη Σύνοδο που συνεκλήθη στην Κωνσταντινούπολη για να ρυθμίσει το θέμα που ανέκυψε μεταξύ αυτού και του Ιγνατίου. Οι [[Λεγάτος|λεγάτοι]] συμφώνησαν και τελικά, μαζί με την υπόλοιπη Σύνοδο αποφάσισαν πως ο Φώτιος ήταν ο νόμιμος Πατριάρχης. Οταν όμως οι λεγάτοι επέστρεψαν στη Ρώμη, ο Νικόλαος διακήρυξε πως είχαν υπερβεί την εξουσία που διέθεταν και γι' αυτό αποκήρυξε την απόφαση τους.  Ήταν προφανές πως ο ''Νικόλαος'' υπολόγιζε ότι το καθεστώς του ''Ιγνατίου'' θα ήταν ευνοϊκότερο και ασθενέστερο σε σχέση με του ''Φωτίου'' και θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα σχέδιά του. Έτσι, δύο χρόνια μετά (863) μία σύνοδος που συνήλθε στη Ρώμη αθώωσε τον ''Ιγνάτιο'' και κατεδίκασε τον ''Φώτιο'', σε μία ανήκουστη επέμβαση της Δυτικής στα διοικητικά της Ανατολικής Εκκλησίας<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 24.</ref>. Το πλήγμα αυτό, μαζί με την όξυνση των διεκδικήσεων του Πάπα στη Βουλγαρία, ανάγκασε τον ''Φώτιο'' ν' ανταποδώσει: δεν μπορούσε βεβαίως να αμφισβήτηση την εκλογή του ''Νικολάου'' ως μή αρμόδιος, οπότε έπρεπε να μετακίνησει το όλο θέμα στον δογματικό τομέα, και κυρίως, στο μέγα ζήτημα του [[Filioque]] (Φιλιόκβε)<ref>ΘΗΕ, στο ίδιο.</ref>. Το έτος 867 ο ''Φώτιος'' ανέλαβε δράση. Έγραψε μια Εγκύκλιο Επιστολή στους άλλους Πατριάρχες της Ανατολής, καταγγέλλοντας το Filioque και αυτούς που το χρησιμοποιούν. Αν και κάποιοι ιστορικοί θεωρούν ατυχή την επίθεση προς τον Πάπα, στην πραγματικότητα, ο ''Φώτιος'' εξωτερίκευε τις σκέψεις του επάνω σε ένα ζήτημα που ο [[Καρλομάγνος]] και οι σύμβουλοι του πριν από εβδομήντα χρόνια είχαν αναδείξει σε αντικείμενο διαμάχης, και τώρα ερχόταν στο προσκήνιο με την επικείμενη εισαγωγή του ''Filioque'' στη Βουλγαρία μαζί με άλλες λατινικές καινοτομίες που κατήγγειλαν οι βυζαντινοί ιεραπόστολοι<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Β', ό.π., σελ. 111.</ref>. Μετά την αποστολή της επιστολής, ο ''Φώτιος'' συνεκάλεσε Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη, η οποία αφόρισε τον ''Πάπα Νικόλαο'', χαρακτηρίζοντας τον ως αιρετικό. ===Η εκθρόνιση του Φωτίου επί Βασιλείου Α΄===Στο κρίσιμο αυτό σημείο, ανέβηκε στο βυζαντινό θρόνο ο ''Βασίλειος Α΄'' (867-886). Άνθρωπος χωρίς ηθικούς φραγμούς και υπέρμετρα φιλόδοξος, δολοφόνησε τον ''Βάρδα'' και τον ίδιο τον πατριό του, τον αυτοκράτορα ''Μιχαήλ Γ΄'' για να πετύχει το στόχο του<ref>"Βασίλειος Α’ ο Μακεδών", ''e-δομή'' (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ''ΔΟΜΗ''), ό.π.</ref>. Η άνοδος του ''Βασιλείου Α΄'' στο θρόνο έφερε σοβαρές μεταβολές. Αν και ο ''Μιχαήλ Γ΄'' είχε κρατήσει έναντι του πάπα μια διαλλακτική πολιτική, που ευνοούσε όμως τις απόψεις της Ανατολής, ο ''Βασίλειος Α΄'', προσανατολισμένος στην ανάγκη συνεργασίας με τη Δύση ώστε να σταματήσει η προέλαση των Αράβων, ακολούθησε διαφορετική πολιτική. Θέλοντας να εξευμενίσει τον πάπα και να αποκτήσει στήριγμα στους οπαδούς του ''Ιγνάτιου'' που είχαν ερείσματα στην Ανατολή, εκθρόνισε τον ''Φώτιο'' ο οποίος περιορίστηκε στη μονή της ''Σκέπης'' του Βοσπόρου, ενώ ο ''Ιγνάτιος'' επανεγκαταστάθηκε στον θρόνο (23 Νοεμβ. 867). Οι αποφάσεις και οι μεταβολές αυτές έγιναν δεκτές με ιδιαίτερη ικανοποίηση από τον πάπα, που τότε τύχαινε να είναι ο ''Αδριανός Β΄'' ο οποίος είχε διαδεχτεί το 867 τον αποθανόντα ''Νικόλαο''<ref>Ζαχαρόπουλος, ''Επίτομο...Λεξικό'', ό.π., σελ. 447.</ref>. Παρ' όλ αυτά, ο ''Αδριανός'' ζήτησε την πραγματοποίηση νέας συνόδου στην Κων/πολη η οποία θα επικύρωνε την καταδίκη του ''Φωτίου''. Όντως, η σύνοδος αυτή πραγματοποιήθηκε το 869-870 (η γνωστή ως ''"αντι-Φωτιανή"'' σύνοδος, η οποία θεωρήθηκε ως 8η Οικουμενική για τους δυτικούς) και αντέστρεψε τις αποφάσεις του 867: αναθεμάτισε τον ''Φώτιο'' και όσοι επίσκοποι χειροτονήθηκαν από αυτόν ή παρέμειναν πιστοί σε αυτόν καθαιρέθηκαν και όσοι από τους μοναχούς ή λαϊκούς παρέμειναν πιστοί οπαδοί του αφορίσθηκαν.<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Β', ό.π., σελ. 115.117.120.122.</ref>.  Υπήρξαν όμως και άλλες αλλαγές. Η ίδια Σύνοδος του 869-70 ζήτησε από τον Αυτοκράτορα να αποφασίσει για την κατάσταση της Βουλγαρικής Εκκλησίας, και αυτός φυσικά αποφάσισε πως αυτή θα πρέπει να προσκολληθεί στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως επιφέροντας πλήγμα στην επιβολή του [[Παπικό πρωτείο|Παπικού πρωτείου]]. Ο Βούλγαρος ηγεμόνας, διαβλέποντας πως η Ρώμη θα του παρείχε ακόμη λιγότερη ανεξαρτησία απ' ο,τι το Βυζάντιο, δέχτηκε την απόφαση, οι Γερμανοί ιεραπόστολοι απελάθηκαν και ''"δεν ξανακούστηκε πλέον στα ορια της Βουλγαρίας το Filioque"''<ref>Ware Κάλλιστος, ''Ορθόδοξη Εκκλησία'', ό.π., σελ. 96-97.</ref>.  Ο ''Φώτιος'' πάντως πήρε το δρόμο της εξορίας και της απομόνωσης, στερούμενος και τα βιβλία του ακόμη ενώ οι ομόφρονές του αρχιερείς επίσης εξορίστηκαν ή παραγκωνίστηκαν, χωρίς όμως η εκκλησιαστική ένταση να καταλαγιάσει. Γρήγορα ο αυτοκράτορας συνειδητοποίησε το λάθος του, και αναγνωρίζοντας ότι τα προσκείμενα στον ''Φώτιο'' στελέχη ήταν περισσότερα και ικανότερα να βοηθήσουν την αυτοκρατορία<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Β', ό.π., σελ. 124.</ref>, τον ανακάλεσε από την εξορία και του ανέθεσε και την εκπαίδευση των παιδιών του<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 26.</ref>. Μετά την επιστροφή στην Κων/πολη, οι ''Φώτιος'' και ''Ιγνάτιος'' συμφιλιώθηκαν, και πλέον, όταν ο ''Ιγνάτιος'' πέθανε το 877, η άνοδος και πάλι του ''Φωτίου'' στον πατριαρχικό θρόνο ήταν δεδομένη. ===Η αποκατάσταση του Φωτίου και η σύνοδος της Κων/πόλεως του 879-880===Ο ''Φώτιος'' ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο τρεις μόλις ημέρες μετά το θάνατο του ''Ιγνατίου'', χωρίς άλλη κανονική διαδικασία<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Β', ό.π.</ref>. Επιθυμία του ήταν φυσικά να αποκαταστήσει το πρόσωπό του από τις εναντίον του διατυπωθείσες συκοφαντίες κατά τη σύνοδο του 869-870<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Β', σελ. 125.</ref>. Για το λόγο αυτό, συγκάλεσε μεγάλη σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη και προσκάλεσε τους άλλους πατριαρχικούς θρόνους να στείλουν αντιπροσώπους. Στο μεταξύ, ο πάπας της διαιρέσεως ''Αδριανός Β΄'' είχε πεθάνει (872) και διάδοχός του ήταν ο ''Ιωάννης Η΄'' (872-882) ο οποίος δέχθηκε την ακύρωση των εναντίον του ''Φωτίου'' αποφάσεων της παπόφιλης συνόδου και απέστειλε αντιπροσώπους<ref>"Φώτιος ο Α΄ ο Μέγας", εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 60, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.</ref>. Πράγματι, η καλούμενη και ως [[Σύνοδος Κωνσταντινουπόλεως του 879|όγδοη Οικουμενική Σύνοδος]]<ref>Bλ. και σχετικές πληροφορίες για τον [http://el.orthodoxwiki.org/%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%A3%CF%8D%CE%BD%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%B9#.CE.9F_.CE.B1.CF.81.CE.B9.CE.B8.CE.BC.CF.8C.CF.82_.CF.84.CF.89.CE.BD_.CE.9F.CE.B9.CE.BA.CE.BF.CF.85.CE.BC.CE.B5.CE.BD.CE.B9.CE.BA.CF.8E.CE.BD_.CE.A3.CF.85.CE.BD.CF.8C.CE.B4.CF.89.CE.BD αριθμό των Οικ. Συνόδων στην Ορθόδoξη Εκκλησία].</ref> του 879-880 που συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη (υπό την προεδρία του ''Φωτίου'' και όχι των παρισταμένων τριών παπικών αντιπροσώπων) ''"ανεγνώρισεν ως κανονική την πρώτη εκλογήν του Φωτίου"''<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 26.</ref>. Αν και η [[Ορθόδοξη Εκκλησία]], θεωρώντας ότι θεμέλιο της πίστεώς της αποτελούν οι επτά [[Οικουμενικές Σύνοδοι]], δεν αναγνώρισε επίσημα ως όγδοη τη σύνοδο του 879, εν τούτοις αυτή φέρει όλα τα γνωρίσματα μίας Οικ. Συνόδου<ref>Κοντοστεργίου Δέσποινα, ''Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 279.</ref>. Η Σύνοδος αυτή, ασχολήθηκε με την έκδοση δογματικής αποφάσεως, Όρου Πίστεως, με τον οποίο καθόρισε ότι το [[Σύμβολο της Πίστης (Νίκαια-Κωνσταντινούπολη)|Σύμβολο της Πίστεως Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως]] πρέπει να μείνει αμετάβλητο εναντίον κάθε αλλοιώσεως και παραχαράξεως και ειδικά εναντίον της λατινικής προσθήκης της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού, γνωστής πλέον ως ''Φιλιόκβε''. Ο Όρος Πίστεως ''"συνετάχθη και ανεγνώσθη εις την στ΄ συνεδρίαν της Συνόδου, η οποία έγινεν εις το αυτοκρατορικόν ανάκτορον...υπεγράφη από όλους τους συμμετασχόντας Πατέρας αυτής, σύνολον 383, από τον αυτοκράτορα και από τους αντιπροσώπους του Πάπα"''<ref>Κοντοστεργίου, ό.π.</ref>. Όμως, παρά την λαμπρή, πορεία του ''Φωτίου'', κατά τη διάρκεια της οποίας συνεχίστηκε το ιεραποστολικό έργο του [[Οικουμενικό Πατριαρχείο|Οικουμενικού Πατριαρχείου]] σε ολόκληρη σχεδόν την Ανατολική Ευρώπη, ενώ αποκαταστάθηκε η κανονική τάξη τόσο στην Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως όσο και στις σχέσεις της με τον παπικό θρόνο<ref>"Φώτιος...", εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', ό.π.</ref>, το τέλος της δεύτερης πατριαρχίας του έμελε να είναι άδοξο. ===Η δεύτερη εκθρόνιση (παραίτηση) του Φωτίου===Το έτος 886 ο ''ο Βασίλειος Α΄'' πέθανε σε ηλικία 74 ετών και ως διάδοχος ανήλθε στο θρόνο ο ''Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός'', μαθητής του ''Φωτίου''. Με τρόπο πράγματι ανάρμοστο για ένα τόσο αξιόλογο πατριάρχη, επαναλήφθηκε η εκθρόνιση του ''Φωτίου'' η οποία ήταν πλέον οριστική. Παρουσιάστηκαν στην [[Αγία Σοφία]], κατά τη [[θεία λειτουργία]], δυο ανώτατοι υπάλληλοι, οι οποίοι ενώπιον του λαού ανέγνωσαν το κείμενο της παραίτησης, στην οποία είχε εξαναγκαστεί ο ''Φώτιος'' για λόγους που δεν είναι ακόμη εξακριβωμένοι<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Β', σελ. 125.</ref>.  Είναι ασφαλώς άξιο απορίας πώς ο μαθητής του ''Φώτιου'', ''Λέων'', διαφύλαξε μια τέτοια μοίρα στον δάσκαλο του. Κάποιοι μιλούν για απωθημένα της μαθητείας του ''Λέοντα'', άλλοι για καθαρά πολιτικά αίτια και άλλοι για το γεγονός ότι ο ''Φώτιος'' είχε ταχθεί με το μέρος του πατέρα του ''Λέοντα'', ''Βασίλειου Α΄'', προς τον οποίο ο ''Λέων'' βρισκόταν σε σοβαρή αντίθεση. ''"Ασφαλώς και το γεγονός ότι ο Λέων ήθελε να προωθήσει τον αδελφό του, Στέφανο, που είχε χειροτονηθεί διάκονος από τον Φώτιο στον πατριαρχικό θρόνο, έπαιξε οπωσδήποτε κάποιο ρόλο. Ακόμη σημαντικότερος λόγος πρέπει να θεωρηθεί ότι ο Λέων ΣΤ΄, έχοντας θέσει ως σκοπό του να επιβληθεί απόλυτα στην Εκκλησία, έπρεπε να τηρήσει ανοιχτό τον δρόμο του, αποπέμποντας τον ισχυρό και λόγιο ιεράρχη, Φώτιο"''<ref>Ζαχαρόπουλος, Επίτομο...Λεξικό, ό.π., σελ. 447.</ref>. Τελικά, ο ''Φώτιος'' αποσύρθηκε στην μονή των ''Αρμενιανών'' της Κωνσταντινουπόλεως και συνέχισε την προσφιλή του συγγραφική δραστηριότητα μέχρι τον θάνατο του<ref>"Φώτιος...", εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', ό.π.</ref> στις 6 Φεβρουαρίου του 891 ή 893. Η μνήμη του εορτάζεται στις 6 Φεβρουαρίου καθώς η Εκκλησία τον κατέταξε μεταξύ των Αγίων για τις υπηρεσίες του στην ανατολική Εκκλησία, τη διάδοση της Ορθοδοξίας και την υπεράσπιση της υγιούς δογματικής και εθιμικής παραδόσεως<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 30.</ref>. ==Η προσωπικότητα και το έργο του Φωτίου==Ο ''Φώτιος'' θα ήταν εξέχουσα προσωπικότητα και μόνο ως εκκλησιαστικός άνδρας, εάν δεν ήταν συγγραφέας, αλλά και μόνο ως συγγραφέας, εάν δεν ήταν εκκλησιαστική προσωπικότητα. Αναδείχθηκε σημαντικός λόγιος και δάσκαλος, συντελεστής της αναβίωσης των ελληνικών γραμμάτων κατά τον 9ο αιώνα. Άνθρωπος που συνδύαζε την ελληνική παιδεία και τη χριστιανική ευσέβεια και γνώση, μαχητικός και διορατικός, αντάξιος των αναγκών και των κινδύνων της εποχής του. Ο σημαντικός Ρωμαιοκαθολικός ιστορικός ''Francis Dvornik'', παραδέχεται: ''"Αν τα συμπεράσματα μου είναι σωστά, είμαστε έτοιμοι ακόμη μια φορά να αναγνωρίσουμε στο πρόσωπο του Φωτίου ένα μεγάλο εκκλησιαστικό άνδρα, ένα μορφωμένο ανθρωπιστή και ένα γνήσιο χριστιανό, που με πολλή γενναιοδωρία συγχωρεί τους εχθρούς του και κάνει πάντοτε το πρώτο βήμα στη συμφιλίωση"''<ref>Από το κλασικό έργο του Francis Dvornik, ''The Photian Schism: History and Legend'' (Cambridge 1948), παρατίθεται στο Κάλλιστος Ware (επίσκ. Διοκλείας), ''Η Ορθόδοξη Εκκλησία'' (μτφρ. Ροηλίδης Ι.), 4η έκδ., Ακρίτας, Αθήνα 2007, σελ. 98.</ref>. Οποιαδήποτε θέση και αν λάβει η πολιτική ιστορία απέναντι στον ''Φώτιο'' για τα όσα ορθά ή εσφαλμένα έπραξε, στο [[Συνοδικό της Ορθοδοξίας]] από καιρό απαλείφθηκαν οι μεταξύ αυτού και του ''Ιγνατίου'' διαφορές: ''"Ιγνατίου και Φωτίου των ορθοδόξων και αοιδίμων πατριαρχών αιωνία η μνήμη. Άπαντα τα κατά των αγίων πατριαρχών (από Γερμανού μέχρι Νικολάου του Μυστικού) γραφέντα ή λαληθέντα (και επομένως τα κατά Φωτίου) ανάθεμα, ανάθεμα, ανάθεμα"''. Η Εκκλησία ''"έστησεν μπροστά του Θεού (και της Ιστορίας) αδιακρίτως ίσα τα πρόσωπα του δράματος της ταραχώδους εκείνης περιώδου"''<ref>ΘΗΕ, ό.π.</ref>. Ο ''Μέγας Φώτιος'' άφησε ένα πλούσιο συγγραφικό έργο. Τά σπουδαιότερα έργα του<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 27-30.</ref> είναι τα εξής: * '''Α΄ Ποιητικά έργα''':''I. Λειτουργική ποίηση'':# Οκτώ ιαμβικοί ειρμοί κανόνα, ήχος πλάγιος Β΄:# Δέκα τουλάχιστον [[Κανόνας (υμνογραφία)|κανόνες]] στη [[Θεοτόκος|Θεοτόκο]].:# [[Κοντάκιο]] στην αγία Ειρήνη την παρθένο.:# Πιθανότατα όλη η ακολουθία του αγίου πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ''Μεθοδίου''.:# Στιχηρά στον άγιο Μάρκελλο (''Απαμείας'';).  :''ΙΙ. "Θύραθεν" ποίηση'':# Διάφοροι ύμνοι.:# Επιγράμματα. * '''Β΄ Πεζογραφία''':# Δεκαεννέα ομιλίες αναφερόμενες σε εορτές, κατηχήσεις κ.λπ.:# Επιστολές, περίπου 260. * Πατήρ Γεώργιος Σελλής'''Γ΄ Φιλολογικά έργα''':# ''"Λέξεων Συναγωγή"'', έργο με το οποίο απέβλεπε στην αναπλήρωση δυσεύρετων ή απολεσθέντων λεξικών.:# ''Βιβλιοθήκη'' ή ''Μυριόβιβλος'', «Άγιος Πέτρος Επίσκοπος Άργους Σημειοφόρος συλλογή έργων χριστιανικής και Θαυματουργός»θύραθεν λογοτεχνίας με δικά του σχόλια, το οποίο μάλλον οργανώθηκε πριν το 858, με πλήρη τίτλο: ''"Απογραφή και συναρίθμηση των ανεγνωσμένων ημίν βιβλίων, ων εις κεφαλαιώδη διάγνωσιν ο ηγαπημένος ημών αδελφός Ταράσιος εζητήσατο· είναι δε αυτά είκοσι δεόντων εφ΄ ενί τριακόσια (281)"''.:# Επιτομή εκ των εκκλησιαστικών Ιστοριών του [[Φιλοστόργιος|Φιλοστοργίου]]. * '''Δ΄ Θεολογικά έργα''':''I. Δογματικά'':# Γύρω από της των Μανιχαίων αναβλαστήσεως (PG 102, Έκδοσις Καθεδρικού Ιερού Ναού 15-264).:# Γύρω από της του Αγίου Πνεύματος Μυσταγωγίας (PG 102, 263-391).  :''II. Ερμηνευτικά'':# Περί των συγγραμμάτων του [[Αθανάσιος Αλεξανδρείας|αγίου Αθανασίου]].:# Υπομνήματα στις επιστολές του [[Απόστολος Παύλος|Αποστόλου Παύλου]].:# Σχόλια στο [[κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον]]. :''IΙI. Παραινετικά'':# Εις το Γενέσιον της Υπεραγίας [[Θεοτόκος|Θεοτόκου]].:# Εις Συμεώνα ([[Υπαπαντή]]).:# Έκφρασις της νέας Εκκλησίας της Υπεραγίας Θεοτόκου.:# [[Αθανάσιος Αλεξανδρείας|Αγίου ΠέτρουΑθανασίου]] εγκώμιον.:# Αμφιλόχια ή λόγων ιερών συλλογή (επίλυση διαφόρων αποριών, Άργος 2008θεολογικών και φιλολογικών). * ALPHA LINE '''Ε΄ Νομοκανονικά έργα''':# Αμφιβαλόμενα έργα ο Νομοκάνονας και το Σύνταγμα Κανόνων που δημοσιεύτηκαν με το όνομα του ''Φωτίου''. :# Ερωτήματα δέκα συν ίσαις ταις αποκρίσεσιν. :# Κρίσεις και επιλύσεις πέντε κεφαλαίων.  Τα έργα του ''Φωτίου'' έχουν εκδοθεί στην ''Patrologia Graeca'' του ''Migne'', τόμοι 101- Βιβλιοθήκη Ιστορικών Αργειακών Μελετών104. ==Υποσημειώσεις==<div style="font-size:85%; -moz-column-count:2; column-count:2;"><references /></div> ==Βιβλιογραφία==*Ζαχαρόπουλος Νίκος, ''Επίτομο Ιστορικό-Θεολογικό Λεξικό'', University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 446-448.*Τσάμης Γ. Δημητρίος, ''Εκκλησιαστική Γραμματολογία'', (ανατύπωση Α' έκδ. 1983), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 211-212.*Τωμαδάκης Ν.Β., «''Φώτιος ο Α΄''», ''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'', τόμ. 12, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1968, στ. 21-31.*Φειδάς Βλ., «''Φώτιος ο Α΄ ο Μέγας''», εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 60, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.*Φειδάς Ιω. Βλάσιος, ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Από την Εικονομαχία μέχρι τη Μεταρρύθμιση'', τόμ. Β', 3η έκδ., Αθήνα 2002.*«''Φώτιος Α΄''», ''e-δομή'' (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ''ΔΟΜΗ''), εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM].*Lemerle Paul, ''Ο πρώτος Bυζαντινός Oυμανισμός'', 3η έκδ., ΜΙΕΤ, Αθήνα 2001.*Ware Κάλλιστος (επίσκ. Διοκλείας), ''Η Ορθόδοξη Εκκλησία'' (μτφρ. Ροηλίδης Ι.), 4η έκδ., Ακρίτας, Αθήνα 2007, σελ. 91-98.  [[Κατηγορία:Άγιοι|Φ]][[Κατηγορία:Επίσκοποι|Φ]][[κατηγορία:Εκκλησιαστικοί Συγγραφείς|Φ]][[Κατηγορία:Εκκλησιαστικοί Πατέρες|Φ]][[Κατηγορία:Οικουμενικοί Πατριάρχες|Φ]][[Κατηγορία:Ζωτικά Άρθρα|Φ]][[Κατηγορία:9ος αιώνας|Φ]] {{Αξιόλογο Άρθρο}} [[en:Photius the Great]][[ro:Fotie cel Mare]]