12.398
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
==Η προσωπικότητα και το έργο του Φωτίου==Ο ''Μέγας Φώτιος'' θα ήταν εξέχουσα προσωπικότητα και μόνο ως εκκλησιαστικός άνδρας (εάν δεν ήταν συγγραφέας) αλλά και μόνο ως συγγραφέας (εάν δεν ήταν εκκλησιαστική προσωπικότητα). Αναδείχθηκε σημαντικός λόγιος και δάσκαλος, συντελεστής της αναβίωσης των ελληνικών γραμμάτων κατά τον 9ο αιώνα. Άνθρωπος που συνδύαζε την ελληνική παιδεία και τη χριστιανική ευσέβειαν και γνώση, μαχητικός και διορατικός, αντάξιος των αναγκών και των κινδύνων της εποχής του. Ο σημαντικός Ρωμαιοκαθολικός ιστορικός ''Francis Dvornik'', παραδέχεται: ''"Αν τα συμπεράσματα μου είναι σωστά, είμαστε έτοιμοι ακόμη μια φορά να αναγνωρίσουμε στο πρόσωπο του Φωτίου ένα μεγάλο εκκλησιαστικό άνδρα, ένα μορφωμένο ανθρωπιστή και ένα γνήσιο χριστιανό, που με πολλή γενναιοδωρία συγχωρεί τους εχθρούς του και κάνει πάντοτε το πρώτο βήμα στη συμφιλίωση"''<ref>Από το κλασικό έργο του Francis Dvornik, ''The Photian Schism: History and Legend'' (Cambridge 1948), παρατίθεται στο Κάλλιστος Ware (επίσκ. Διοκλείας), ''Η Ορθόδοξη Εκκλησία'' (μτφρ. Ροηλίδης Ι.), 4η έκδ., Ακρίτας, Αθήνα 2007, σελ. 98.</ref>. Άφησε άφησε ένα πλούσιο συγγραφικό έργο. Τά σπουδαιότερα έργα του<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 27-30.</ref> είναι τα εξής:
→Βίος
{{Άγιος| Όνομα = Φώτιος Κωνσταντινουπόλεως| Εικόνα = [[Image:Photios the Great.jpg|right|frame150px]]|Όνομα Εικόνας = Ο Μέγας Φώτιος| ΗμερομηνίαΓέννησης = περ. 820, ''Κωνσταντινούπολη''| ΗμερομηνίαΚοίμησης = 891-893, ''Κωνσταντινούπολη''| ΗμερομηνίαΕορτής = [[Πρότυπο:6 Φεβρουάριος|6 Φεβρουαρίου]]| Ημερομηνίες = 858:Πρώτη ενθρόνιση<br>878:Δεύτερη ενθρόνιση| Τίτλος = [[Πατέρας της Εκκλησίας]], [[Πατριάρχης]], [[Άγιος]]}}
O [[Πατριάρχης]] [[Κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινουπόλεως]] '''Φώτιος''' (πρώτη πατριαρχία: 858-867, δεύτερη πατριαρχία: 878-886<ref>Στεφανίδης Βασ. (Αρχιμ.), ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Απ' αρχής μέχρι σήμερον'', 6η έκδ. (ανατύπωση της β' έκδοσης του 1959), Παπαδημητρίου, Αθήνα 1998, σελ. 797.</ref>), ο επονομαζόμενος και '''Μέγας''', ήταν η σημαντικότερη εκκλησιαστική και πνευματική προσωπικότητα των μεσο-βυζαντινών χρόνων<ref>Φειδάς Βλ., «''Φώτιος ο Α΄ ο Μέγας''», εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 60, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.</ref> (''γέν''. Κωνσταντινούπολη 820; – ''κοίμ''. Μονή Αρμ(ε)ινιανών<ref>''"Άγνωστον που κειμένην"'' αναφέρεται στη ΘΗΕ, τ. 12, στ. 27. Προσπάθεια προσδιορισμού της περιοχής όπου βρισκόταν η Μονή κάνει ο ''Πέτρος Ζάνος'', στο ''Φώτιος ο Οικουμενικός Πατριάρχης'', εν Κωνσταντινουπόλει 1864, σελ. 55-58 και γράφει ότι δεν βρισκόταν στην Αρμενία, ούτε ''"εν ταις εσχατιαίς του Κράτους, αλλ'...εγγυτάτω της Κωνσταντινουπόλεως"''.</ref> 6η Φεβρουαρίου 891/2/3<ref>Για το έτος θανάτου του Φωτίου δεν υπάρχει ομοφωνία.<br>Το '''891''' αναφέρουν: '''1.''' «Φώτιος Α΄», e-δομή (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ), εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM], '''2.''' ''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'', τόμ. 12, στ. 27., '''3.''' Τρεμπέλας Ν. Παν., ''Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', τόμ. Α', 3η έκδ., Ο Σωτήρ, Αθήνα 1997, σελ. 23, '''4.''' Παπαδόπουλος Γ. Στυλιανός, ''Πατρολογία'', τόμ. Α', έκδ. 4η, Αθήνα 2000, σελ. 45 κ.ά.<br>Το '''892''' αναφέρει κυρίως ο Φειδάς Βλάσιος στο ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Από την Εικονομαχία μέχρι τη Μεταρρύθμιση'', τόμ. Β', 3η έκδ., Αθήνα 2002, σελ. 138.<br>Το '''893''' αναφέρουν: '''1.''' Lemerle Paul, ''Ο πρώτος βυζαντινός ουμανισμός, εκπαίδευση και παιδεία στο Βυζάντιο από τις αρχές ως τον 10ο αιώνα'', 3η έκδ., ΜΙΕΤ, Αθήνα 2001, σελ. 392, '''2.''' Κοντοστεργίου Δέσποινα, ''Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 281, '''3.''' Nicol M. Donald, Βιογραφικό Λεξικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Ελληνική Ευρωεκδοτική, Αθήνα 1993, σελ. 310, '''4.''' Τσάμης Γ. Δημητρίος, ''Εκκλησιαστική Γραμματολογία'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 212 κ.ά.</ref>), αλλά και μεγάλη ιστορική μορφή της Πολιτείας και των Γραμμάτων, και [[άγιος]] της [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Ορθόδοξης Εκκλησίας]]<ref>Τωμαδάκης Ν.Β., «''Φώτιος ο Α΄''», ''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'' (ΘΗΕ), τόμ. 12, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1968, στ. 21.</ref>. Ο ''Μέγας Φώτιος'', εξέχων λόγιος, διδάσκαλος, κρατικός λειτουργός, Ιεράρχης, πρεσβευτής, διπλωμάτης, ιεραπόστολος, συγγραφέας εκκλησιαστικός αλλά και της "θύραθεν" γραμματείας του 9ου αιώνα<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 21.</ref>, συνέδεσε το όνομά του με το πρώτο ρήγμα μεταξύ των Εκκλησιών Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως<ref>Ware Κάλλιστος (επίσκ. Διοκλείας), ''Η Ορθόδοξη Εκκλησία'' (μτφρ. Ροηλίδης Ι.), 4η έκδ., Ακρίτας, Αθήνα 2007, σελ. 93.</ref> (''Φώτειο σχίσμα'', 863-867), αλλά και με την ''"αξιοποίηση του ανεξάντλητου πλούτου της κλασικής ελληνικής σοφίας"''<ref>Φειδάς Ιω. Βλάσιος, ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Από την Εικονομαχία μέχρι τη Μεταρρύθμιση'', τόμ. Β', 3η έκδ., Αθήνα 2002, σελ. 272.</ref> που οδήγησε σε άνθηση των ελληνικών γραμμάτων<ref>ΘΗΕ, ό.π.</ref>.
Κατά την δεύτερη περίοδο της [[Εικονομαχία|Εικονομαχίας]] (''815-843''), η οικογένεια του ''Φωτίου'' υπέστη διώξεις για τα εικονοφιλικά της φρονήματα, ενώ ο ίδιος ο ''Φώτιος'' αφορίστηκε για την προσήλωσή του στην τιμή των εικόνων. Μετά όμως τον θρίαμβο τής Ορθοδοξίας (843) και την οριστική αναστήλωση των εικόνων, αποκαταστάθηκε στην εκκλησιαστική κοινωνία και στα χρόνια του αυτοκράτορα ''Μιχαήλ Γ΄'' (''842-867'') πήρε διάφορα αυλικά αξιώματα, φέροντας εις πέρας δύσκολες και υπεύθυνες αποστολές<ref>εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', ό.π.</ref>.
Παρά όμως τα αυξημένα του καθήκοντα ως ανώτερος δημόσιος λειτουργός, αγαπούσε ιδιαίτερα τη μελέτη και τις πνευματικές αναζητήσεις. Η φήμη της λογιότητάς του φαίνεται ότι προσέλκυε πολλούς φιλομαθείς νέους και ο ''Φώτιος'' διατηρούσε εκλεκτό κύκλο μαθητών τους οποίους δίδασκε κατ' οίκον<ref>''e-δομή'' (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ''ΔΟΜΗ''), ό.π.</ref>. Θεωρείται μάλιστα ''πιθανό'' να δίδαξε και στο ''"πανεπιστήμιον της Βασιλευούσης"''<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 23</ref> αν και ο ''Paul Lemerle'' πιστεύει, ότι δεν είναι καθόλου βέβαιο κάτι τέτοιο: ''"όσα κι αν λέγονται και επαναλαμβάνονται για το αντίθετο δεν στηρίζονται πουθενά, και μου φαίνεται ότι αν ο Φώτιος είχε, έστω και για ένα διάστημα, διδάξει επαγγελματικά, θα σωζόταν τουλάχιστον κάποια μαρτυρία"''<ref>Lemerle Paul, ''Ο πρώτος βυζαντινός ουμανισμός, εκπαίδευση και παιδεία στο Βυζάντιο από τις αρχές ως τον 10ο αιώνα'', 3η έκδ., ΜΙΕΤ, Αθήνα 2001, σελ. 160.</ref>. Εκτός από τη διδασκαλία και την απασχόλησή του στο παλάτι, ο ''Φώτιος'' εύρισκε πάντα χρόνο για έρευνα και συγγραφή. Η ''Λέξεων Συναγωγή'' είναι ένα από τα πρώτα του έργα με το οποίο απέβλεπε στην αναπλήρωση δυσεύρετων ή απολεσθέντων λεξικών. ''"Η δε Βιβλιοθήκη του, η "[[Μυριόβιβλος]]", είναι καθρέπτης των αναλυομένων μετά των μαθητών του και αξιολογουμένων συγγραμμάτων της κλασσικής και μεσαιωνικής περιόδου"''<ref>ΘΗΕ, ό.π.</ref>. Η ''Μυριόβιβλος'' ή αλλιώς ''Βιβλιοθήκη'', παρέχει πληροφορίες για 280 συγγράμματα της χριστιανικής και της θύραθεν λογοτεχνίας, στα οποία πολύ συχνά παραθέτει σύντομες ή εκτεταμένες περιλήψεις, κριτικές παρατηρήσεις και βιογραφικές σημειώσεις για τους συγγραφείς<ref>Στεφανίδης Βασ. (Αρχιμ.), ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Απ' αρχής μέχρι σήμερον'', 6η έκδ. (ανατύπωση της β' έκδοσης του 1959), Παπαδημητρίου, Αθήνα 1998, σελ. 468.</ref>. Καθώς μάλιστα πολλά των μνημονευομένων συγγραμμάτων χάθηκαν, η αξία του έργου του αναδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική και είναι ο λόγος για τον οποίο το όνομα του ''Φωτίου'' έγινε γνωστό στον διεθνή φιλολογικό κόσμο<ref>Στεφανίδης, ό.π.</ref>. Την συνέχεια, πάντως, της ''Βιβλιοθήκης'', ανέκοψε η άνοδος του ''Φωτίου'' στον πατριαρχικό θρόνο.
===Η Εκλογή του Φωτίου στον Πατριαρχικό θρόνο===
Όταν στο θρόνο της Κων/πόλεως ανερχόταν ο ''Φώτιος'', στον [[Πάπας|παπικό]] θρόνο είχε μόλις ανέλθει ο πάπας ''Νικόλαος Α΄'' (858-867) άνθρωπος φιλόδοξος<ref>Θεοδώρου Ανδρέας, ''Η Ουσία της Ορθοδοξίας'', 2η έκδ. βελτιωμένη, εκδ. Παρουσία, Αθήνα 1998, σελ. 298.</ref> ο οποίος φρόντιζε να προβάλλει το [[Παπικό πρωτείο]] ακόμη και με χρήση χαλκευμένων κειμένων (''βλ. άρθρο [[Παπικό πρωτείο]]''). Καθώς η άνοδος του ''Φωτίου'' πραγματοποιήθηκε, όταν ο προηγούμενος Πατριάρχης, ''Ιγνάτιος'', είχε εξοριστεί από τον αυτοκράτορα και οντάς στην εξορία αναγκάστηκε να παραιτηθεί υπό πίεση, οι υποστηρικτές του ''Ιγνατίου'', αρνούμενοι να δεχτούν ως νόμιμη αυτή την παραίτηση, θεωρούσαν τον Φώτιο ως σφετεριστή. Ο ''Νικόλαος'' θεώρησε την ευκαιρία μοναδική για να καταστεί ρυθμιστής των εσωτερικών αντιθέσεων της Ανατολής, και να επιβάλει τα απορρέοντα από το διεκδικούμενο [[παπικό πρωτείο]] δικαιώματα στους πατριάρχες της Ανατολής<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Β', ό.π., σελ. 103.104.</ref>. Επιπλέον, θα μπορούσε να λύσει το ζήτημα της εκκλησιαστικής (και έμμεσα της πολιτικής) εξάρτησης της Καλαβρίας, της Σικελίας και του Ιλλυρικού (δυτικής Βαλκανικής), που πριν ενάμιση σχεδόν αιώνα είχαν αποσπαστεί από τη σφαίρα επιρροής της Ρώμης<ref>''e-δομή'' (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ''ΔΟΜΗ''), ό.π.</ref>.
Όταν ο Φώτιος έστειλε μια επιστολή στον Πάπα για να του γνωστοποιήσει την ανάρρηση του, ο ''Νικόλαος'' αποφάσισε πως πριν αναγνωρίσει τον Φώτιο θα ήθελε να παρακολουθήσει καλύτερα τη διαμάχη μεταξύ του νέου Πατριάρχη και του κύκλου του Ιγνατίου<ref>Εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, για όλα τα επόμενα γεγονότα που οδήγησαν στο πρώτο ''Φώτειο Σχίσμα'' βλ. Ware Κάλλιστος (επίσκ. Διοκλείας), ''Η Ορθόδοξη Εκκλησία'' (μτφρ. Ροηλίδης Ι.), 4η έκδ., Ακρίτας, Αθήνα 2007, σελ. 92-98.</ref>. Γι' αυτό το 861 έστειλε αντιπροσώπους του στην Κωνσταντινούπολη. Ο Φώτιος που δεν ήθελε νέες διαμάχες, υποδέχτηκε με σεβασμό τους αντιπροσώπους (''λεγάτους''), προσκαλώντας τους μάλιστα να προεδρεύσουν στη Σύνοδο που συνεκλήθη στην Κωνσταντινούπολη για να ρυθμίσει το θέμα που ανέκυψε μεταξύ αυτού και του Ιγνατίου. Οι [[Λεγάτος|λεγάτοι]] συμφώνησαν και τελικά, μαζί με την υπόλοιπη Σύνοδο αποφάσισαν πως ο Φώτιος ήταν ο νόμιμος Πατριάρχης. Οταν όμως οι λεγάτοι επέστρεψαν στη Ρώμη, ο Νικόλαος διακήρυξε πως είχαν υπερβεί την εξουσία που διέθεταν και γι' αυτό αποκήρυξε την απόφαση τους.
Ήταν προφανές πως ο ''Νικόλαος'' υπολόγιζε ότι το καθεστώς του ''Ιγνατίου'' θα ήταν ευνοϊκότερο και ασθενέστερο σε σχέση με του ''Φωτίου'' και θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα σχέδιά του. Έτσι, δύο χρόνια μετά (863) μία σύνοδος που συνήλθε στη Ρώμη αθώωσε τον ''Ιγνάτιο'' και κατεδίκασε τον ''Φώτιο'', σε μία ανήκουστη επέμβαση της Δυτικής στα διοικητικά της Ανατολικής Εκκλησίας<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 24.</ref>. Το πλήγμα αυτό, μαζί με την όξυνση των διεκδικήσεων του Πάπα στη Βουλγαρία, ανάγκασε τον ''Φώτιο'' ν' ανταποδώσει: δεν μπορούσε βεβαίως να αμφισβήτηση την εκλογή του ''Νικολάου'' ως μή αρμόδιος, οπότε έπρεπε να μετακίνησει το όλο θέμα στον δογματικό τομέα, και κυρίως, στο μέγα ζήτημα του [[Filioque]] (Φιλιόκβε)<ref>ΘΗΕ, στο ίδιο.</ref>.
===Η εκθρόνιση του Φωτίου επί Βασιλείου Α΄===
Στο κρίσιμο αυτό σημείο, ανέβηκε στο βυζαντινό θρόνο ο ''Βασίλειος Α΄'' (867-886). Άνθρωπος χωρίς ηθικούς φραγμούς και υπέρμετρα φιλόδοξος, δολοφόνησε τον ''Βάρδα'' και τον ίδιο τον πατριό του, τον αυτοκράτορα ''Μιχαήλ Γ΄'' για να πετύχει το στόχο του<ref>"Βασίλειος Α’ ο Μακεδών", ''e-δομή'' (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ''ΔΟΜΗ''), ό.π.</ref>. Η άνοδος του ''Βασιλείου Α΄'' στο θρόνο έφερε σοβαρές μεταβολές. Αν και ο ''Μιχαήλ Γ΄'' είχε κρατήσει έναντι του πάπα μια διαλλακτική πολιτική, που ευνοούσε όμως τις απόψεις της Ανατολής, ο ''Βασίλειος Α΄'', προσανατολισμένος στην ανάγκη συνεργασίας με τη Δύση ώστε να σταματήσει η προέλαση των Αράβων, ακολούθησε διαφορετική πολιτική. Θέλοντας να εξευμενίσει τον πάπα και να αποκτήσει στήριγμα στους οπαδούς του ''Ιγνάτιου'' που είχαν ερείσματα στην Ανατολή, εκθρόνισε τον ''Φώτιο'' ο οποίος περιορίστηκε στη μονή της ''Σκέπης'' του Βοσπόρου, ενώ ο ''Ιγνάτιος'' επανεγκαταστάθηκε στον θρόνο (23 Νοεμβ. 867). Οι αποφάσεις και οι μεταβολές αυτές έγιναν δεκτές με ιδιαίτερη ικανοποίηση από τον πάπα, που τότε τύχαινε να είναι ο ''Αδριανός Β΄'' ο οποίος είχε διαδεχτεί το 867 τον αποθανόντα ''Νικόλαο''<ref>Ζαχαρόπουλος, ''Επίτομο...Λεξικό'', ό.π., σελ. 447.</ref>. Παρ' όλ αυτά, ο ''Αδριανός'' ζήτησε την πραγματοποίηση νέας συνόδου στην Κων/πολη η οποία θα επικύρωνε την καταδίκη του ''Φωτίου''. Όντως, η σύνοδος αυτή πραγματοποιήθηκε το 869-870 (η γνωστή ως ''"αντι-Φωτιανή"'' σύνοδος, η οποία θεωρήθηκε ως 8η Οικουμενική για τους δυτικούς) και αντέστρεψε τις αποφάσεις του 867: αναθεμάτισε τον ''Φώτιο'' και όσοι επίσκοποι χειροτονήθηκαν από αυτόν ή παρέμειναν πιστοί σε αυτόν καθαιρέθηκαν και όσοι από τους μοναχούς ή λαϊκούς παρέμειναν πιστοί οπαδοί του αφορίσθηκαν.<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Β', ό.π., σελ. 115.117.120.122.</ref>.
Υπήρξαν όμως και άλλες αλλαγές. Η ίδια Σύνοδος του 869-70 ζήτησε από τον Αυτοκράτορα να αποφασίσει για την κατάσταση της Βουλγαρικής Εκκλησίας, και αυτός φυσικά αποφάσισε πως αυτή θα πρέπει να προσκολληθεί στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως επιφέροντας πλήγμα στην επιβολή του [[Παπικό πρωτείο|Παπικού πρωτείου]]. Ο Βούλγαρος ηγεμόνας, διαβλέποντας πως η Ρώμη θα του παρείχε ακόμη λιγότερη ανεξαρτησία απ' ο,τι το Βυζάντιο, δέχτηκε την απόφαση, οι Γερμανοί ιεραπόστολοι απελάθηκαν και ''"δεν ξανακούστηκε πλέον στα ορια της Βουλγαρίας το Filioque"''<ref>Ware Κάλλιστος, ''Ορθόδοξη Εκκλησία'', ό.π., σελ. 96-97.</ref>.
Είναι ασφαλώς άξιο απορίας πώς ο μαθητής του ''Φώτιου'', ''Λέων'', διαφύλαξε μια τέτοια μοίρα στον δάσκαλο του. Κάποιοι μιλούν για απωθημένα της μαθητείας του ''Λέοντα'', άλλοι για καθαρά πολιτικά αίτια και άλλοι για το γεγονός ότι ο ''Φώτιος'' είχε ταχθεί με το μέρος του πατέρα του ''Λέοντα'', ''Βασίλειου Α΄'', προς τον οποίο ο ''Λέων'' βρισκόταν σε σοβαρή αντίθεση. ''"Ασφαλώς και το γεγονός ότι ο Λέων ήθελε να προωθήσει τον αδελφό του, Στέφανο, που είχε χειροτονηθεί διάκονος από τον Φώτιο στον πατριαρχικό θρόνο, έπαιξε οπωσδήποτε κάποιο ρόλο. Ακόμη σημαντικότερος λόγος πρέπει να θεωρηθεί ότι ο Λέων ΣΤ΄, έχοντας θέσει ως σκοπό του να επιβληθεί απόλυτα στην Εκκλησία, έπρεπε να τηρήσει ανοιχτό τον δρόμο του, αποπέμποντας τον ισχυρό και λόγιο ιεράρχη, Φώτιο"''<ref>Ζαχαρόπουλος, Επίτομο...Λεξικό, ό.π., σελ. 447.</ref>.
Τελικά, ο ''Φώτιος'' αποσύρθηκε στην μονή των ''Αρμενιανών'' της Κωνσταντινουπόλεως και συνέχισε την προσφιλή του συγγραφική δραστηριότητα μέχρι τον θάνατο του<ref>"Φώτιος...", εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', ό.π.</ref> στις 6 Φεβρουαρίου του 891 ή 893. Η μνήμη του εορτάζεται στις 6 Φεβρουαρίου καθώς η Εκκλησία τον κατέταξε αυτόν μεταξύ των Αγίων για τις υπηρεσίες του στην ανατολική Εκκλησία, τη διάδοση της Ορθοδοξίας και την υπεράσπιση της υγιούς δογματικής και εθιμικής παραδόσεως<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 30.</ref>. ==Η προσωπικότητα και το έργο του Φωτίου==Ο ''Φώτιος'' θα ήταν εξέχουσα προσωπικότητα και μόνο ως εκκλησιαστικός άνδρας, εάν δεν ήταν συγγραφέας, αλλά και μόνο ως συγγραφέας, εάν δεν ήταν εκκλησιαστική προσωπικότητα. Αναδείχθηκε σημαντικός λόγιος και δάσκαλος, συντελεστής της αναβίωσης των ελληνικών γραμμάτων κατά τον 9ο αιώνα. Άνθρωπος που συνδύαζε την ελληνική παιδεία και τη χριστιανική ευσέβεια και γνώση, μαχητικός και διορατικός, αντάξιος των αναγκών και των κινδύνων της εποχής του. Ο σημαντικός Ρωμαιοκαθολικός ιστορικός ''Francis Dvornik'', παραδέχεται: ''"Αν τα συμπεράσματα μου είναι σωστά, είμαστε έτοιμοι ακόμη μια φορά να αναγνωρίσουμε στο πρόσωπο του Φωτίου ένα μεγάλο εκκλησιαστικό άνδρα, ένα μορφωμένο ανθρωπιστή και ένα γνήσιο χριστιανό, που με πολλή γενναιοδωρία συγχωρεί τους εχθρούς του και κάνει πάντοτε το πρώτο βήμα στη συμφιλίωση"''<ref>Από το κλασικό έργο του Francis Dvornik, ''The Photian Schism: History and Legend'' (Cambridge 1948), παρατίθεται στο Κάλλιστος Ware (επίσκ. Διοκλείας), ''Η Ορθόδοξη Εκκλησία'' (μτφρ. Ροηλίδης Ι.), 4η έκδ., Ακρίτας, Αθήνα 2007, σελ. 98.</ref>.
Οποιαδήποτε θέση και αν λάβει η πολιτική ιστορία απέναντι στον ''Φώτιο'' για τα όσα ορθά ή εσφαλμένα έπραξε, στο [[Συνοδικό της Ορθοδοξίας]] από καιρό απαλείφθηκαν οι μεταξύ αυτού και του ''Ιγνατίου'' διαφορές: ''"Ιγνατίου και Φωτίου των ορθοδόξων και αοιδίμων πατριαρχών αιωνία η μνήμη. Άπαντα τα κατά των αγίων πατριαρχών (από Γερμανού μέχρι Νικολάου του Μυστικού) γραφέντα ή λαληθέντα (και επομένως τα κατά Φωτίου) ανάθεμα, ανάθεμα, ανάθεμα"''. Η Εκκλησία ''"έστησεν μπροστά του Θεού (και της Ιστορίας) αδιακρίτως ίσα τα πρόσωπα του δράματος της ταραχώδους εκείνης περιώδου"''<ref>ΘΗΕ, ό.π.</ref>.
* '''Α΄ Ποιητικά έργα'''
:# Έκφρασις της νέας Εκκλησίας της Υπεραγίας Θεοτόκου.
:# [[Αθανάσιος Αλεξανδρείας|Αγίου Αθανασίου]] εγκώμιον.
:# Αμφιλόχια ή λόγων ιερών συλλογή (αναφέρεται επίλυση διαφόρων αποριών, θεολογικών και λύνει διάφορες απορίες, θεολογικές καί φιλολογικέςφιλολογικών).
* '''Ε΄ Νομοκανονικά έργα'''
*Τωμαδάκης Ν.Β., «''Φώτιος ο Α΄''», ''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'', τόμ. 12, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1968, στ. 21-31.
*Φειδάς Βλ., «''Φώτιος ο Α΄ ο Μέγας''», εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 60, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.
*Φειδάς Ιω. Βλάσιος, ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Από την Εικονομαχία μέχρι τη Μεταρρύθμιση'', τόμ. Β', 3η έκδ., Αθήνα 2002.
*«''Φώτιος Α΄''», ''e-δομή'' (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια ''ΔΟΜΗ''), εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM].
*Lemerle Paul, ''Ο πρώτος Bυζαντινός Oυμανισμός'', 3η έκδ., ΜΙΕΤ, Αθήνα 2001.
*Ware Κάλλιστος (επίσκ. Διοκλείας), ''Η Ορθόδοξη Εκκλησία'' (μτφρ. Ροηλίδης Ι.), 4η έκδ., Ακρίτας, Αθήνα 2007, σελ. 91-98.
[[Κατηγορία:Άγιοι|Φ]]
[[Κατηγορία:Οικουμενικοί Πατριάρχες|Φ]]
[[Κατηγορία:Ζωτικά Άρθρα|Φ]]
[[Κατηγορία:9ος αιώνας|Φ]]
{{Αξιόλογο Άρθρο}}
[[en:Photius the Great]]
[[ro:Fotie cel Mare]]
