Αλλαγές

Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ουγκαριτικά θρησκευτικά κείμενα

6.372 bytes προστέθηκαν, 20:35, 23 Απριλίου 2010
μ
Μύθος και Παλαιά Διαθήκη
===Μύθος και Παλαιά Διαθήκη===
[[Εικόνα:Destruction of Leviathan.png|thumb|250px|left|Το θαλάσσιο τέρας Λεβιάθαν]]
Σήμερα, εκτός από τα [[Χριστιανισμός|χριστιανικά]] [[Δόγμα|δόγματα]] που αποδέχονται την κατά λέξη ιστορική πραγματικότητα των κειμένων της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]] ([[δημιουργία]] του κόσμου, του ανθρώπου κ.λπ.), οι πλειοψηφία των χριστιανών [[Θεολογία|θεολόγων]] αποδέχεται ότι οι ιεροί συγγραφείς δεν αγνόησαν τις ευρύτατα διαδεδομένες στην περιοχή τους [[Μυθολογία|μυθολογικές]] αφηγήσεις<ref>Κωνσταντίνου Μιλτιάδης, ''Η Παλαιά Διαθήκη Μυθολογία των Εβραίων ή Βίβλος της Εκκλησίας;'', Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2003, σελ. 11.</ref>. Ισχυρίζονται όμως ότι η διαφοροποίηση έγκειται, στο ότι η χρήση κοινών εικόνων που σαφώς προκύπτει, δεν σημαίνει και πρόσληψη της μυθολογικής σκέψης αλλά εξυπηρετεί μόνο τη διατύπωση των [[αγία Γραφή|βιβλικών]] νοημάτων. Κατά την άποψη των θεολόγων, πρόβλημα θα προέκυπτε στην περίπτωση που κάποια [[Μυθολογία|μυθολογικά]] στοιχεία προσλαμβάνονταν αυτούσια. Όμως, κάτι τέτοιο δεν παρατηρείται στα [[αγία Γραφή|βιβλικά]] κείμενα, εφόσον σε καμία περίπτωση ο [[μύθος]] δε διατηρεί την αυτοτέλεια του και δε γίνεται σκοπός της αφήγησης<ref>Κωνσταντίνου, ό.π., σελ. 12.</ref>.
Για παράδειγμα, η αναφορά στον απογευματινό περίπατο του [[Θεός|Θεού]] στον κήπο της [[Εδέμ]] (Γεν. 3:8), είναι μια εικόνα που θυμίζει μυθικές παραστάσεις. Στόχος της αφήγησης όμως δεν είναι να κάνει λόγο για τον περίπατο του Θεού, αλλά για τη διάσπαση των σχέσεων του ανθρώπου με το Θεό. Η εικόνα εδώ, εξυπηρετεί μόνον το σκηνικό και δεν αποτελεί την ουσία της αφήγησης.<br>
Ακόμα κι όταν ο Θεός διατάζει: ''"Ας βλαστήσει η γη... Και έγινε όπως είπε"'' (Γεν. 1:11-13), το κείμενο ίσως φέρνει στο νου τη θεά [[Μητέρα Γη]] που στη [[Χαναάν]] ταυτίζονταν με τη θεά της [[γονιμότητα]]ς καθώς αυτή μεσολαβεί για την παραγωγή της χλωρίδας. Όμως εδώ, ο Θεός της βιβλικής διήγησης είναι αυτός που προστάζει τη "Μητέρα Γη" τι να κάνει και "εκείνη" είναι τελείως υποταγμένη στο έναν Θεό, αποκλείοντας την πολυθεΐα ή την δυαρχία και εμμένοντας στην μονοθεϊστική παράδοση<ref>Βλ. Αγουρίδης Σάββας, ''Βιβλικές Θεολογικές Μελέτες'', Άρτος Ζωής, Αθήνα 1993, σελ. 161.</ref>.
Με τον ίδιο τρόπο, η βιβλική διήγηση παρουσιάζει τη δημιουργία του ήλιου την 4η ημέρα της δημιουργίας, ώστε να μην υπάρξει θέση για τον ''θεό ήλιο'' των αιγυπτίων<ref>''"Ο Μ. Βασίλειος κάνει μια εύστοχη από κάθε άποψη παρατήρηση. Ο ήλιος δημιουργείται την τέταρτη ήμερα (δηλαδή σ' αυτή τη σειρά τον βάζει ο Ιερός συγγραφέας), για να μη νομιστεί ότι είναι θεός· έτσι καταπολεμείται η ήλιολατρεία και κατά βάση η ειδωλολατρία (Βλ. Εις την Εξαήμερον PG 29.120C)"'' (Ματσούκας Α. Νίκος, ''Δογματική και Συμβολική θεολογία'', τόμ. Β', 2η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1988, σελ. 170, υποσημ. #143.</ref>, συσχέτιση που γίνεται και με τον θεό των χαναναίων [[Ελ]] που στα ευρήματα της ουγκαρίτ προυσιάζεται με τον φτερωτό ήλιο να στέκει επάνω του<ref>Χαστούπης Π. Αθανάσιος, ''Τα εν Ras Shamra (Αρχ. Ugarit) Αρχαιολογικά Ευρήματα'', Αθήνα 1951, σελ. 39.</ref>.
Αλλά και η διήγηση στο βαβυλωνιακό "[[Έπος Γκιλγκαμές]]" όπου γίνεται λόγος για μια [[Κιβωτός|κιβωτό]], αποτελεί μόνον το πλαίσιο στο οποίο κινείται η ιστορία του [[Νώε]] που έχει ως θέμα της την ύπαρξη του κακού και τη δικαιοσύνη του Θεού. Το αποκορύφωμα της αφήγησης βρίσκεται στον τονισμό της αγάπης του Θεού, ενώ αντίθετα, το θέμα του έπους του Γκιλγκαμές είναι απλώς η διαμάχη των θεών όπου και απουσιάζει οποιαδήποτε ηθική εκτίμηση του κατακλυσμού.
 
Όπως σημειώνει ο καθηγητής ''Σταύρος Καλαντζάκης'':
:''"Συνεπώς, η Γένεσις, αν και μοιράζεται με τις μυθολογικές κοσμολογικές αφηγήσεις των ανατολικών λαών ένα κοινό πρότυπο κοσμοειδώλου, ωστόσο διαφοροποιείται απ' αυτές ως προς τη θεολογική του θεώρηση. Οι τυχόν εξωτερικές ομοιότητες της διήγησης της με αυτές δεν πρέπει να ξενίζουν τον πιστό αναγνώστη τους. Διότι γι' αυτόν εγγύηση της αλήθειας είναι ο αποκεκαλυμμένος λόγος του Θεού'' [...] ''ο ιερός συγγραφέας της'' [Π.Δ.] ''γνώριζε και εξωβιβλικές κοσμολογίες και έγραψε με πρόθεση όχι να τις αντιγράψει, αλλά να τις ανασκευάσει, ασκώντας πολεμική εναντίον τους, και να τις απορρίψει. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της ανασκευής είναι ο εντελώς διαφορετικός τρόπος με τον όποιο κατανοεί στη Δημιουργία το ρόλο του χάους, της αβύσσου και των αστέρων. Έτσι το χάος αποδυναμώνεται από τις καταστροφικές για τον κόσμο και τις απειλητικές για τη ζωή δυνάμεις-θεότητές του, αφού εκλαμβάνεται ως κατάσταση πριν από τη Δημιουργία, η οποία υπόκειται στον έλεγχο του Θεού και υπακούει στην απόφαση του να το μορφοποιήσει. Η άβυσσος από μυθικό ον, που προσωποποιεί τις δυνάμεις του χάους, υποβιβάζεται σε απλό φυσικό φαινόμενο, δηλωτικό του αχανούς βάθους των υδάτων. Οι αστέρες από αντικείμενα λατρείας, που διαθέτουν μαγικές δυνάμεις, περιορίζονται στο ρόλο τους ως φωτεινών σωμάτων, που φωτίζουν τη γη και κοσμούν τον ουρανό"''<ref>Καλαντζάκης Ε. Σταύρος, ''Εν αρχή εποίησεν ο Θεός. Ερμηνευτική ανάλυση των περί δημιουργίας διηγήσεων της Γενέσεως'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 675-676.</ref>.
====Η θέση του Χριστιανισμού====
Ο [[Χριστιανισμός]] εξ αρχής συνδέθηκε με τις σωτηριώδεις ενέργειες του Θεού στις αφηγήσεις της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]], ενέργειες [[ιστορία|ιστορικές]] που έχουν ως συνέπεια το να υπόκειται πάντοτε στην ιδιαίτερη ιστορία του [[Θεός|Θεού]] με το λαό του, η παγκόσμια προοπτική. Δεν αποδέχεται την στενή τοπική ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης, ακόμα κι αν παρουσιάζεται ανεκτικός στην παρουσία της μυθικής /συμβολικής γλώσσας ως κατάλληλης για να μεταδώσει τέτοιου είδους νοήματα.
Στην αρχή της πατριαρχικής ιστορίας η προοπτική αυτή καθίσταται εμφανής με την υπόσχεση ''"και ενευλογηθήσονται εν σοι πάσαι αι φυλαί της γης"'' (Γέν. 12:3) που δίνεται από το Θεό στον [[Αβραάμ]]. Στην ιστορία των [[Προφήτης|προφητών]] τα όσα συμβαίνουν στον [[Ισραήλ]] τίθενται στο υπόβαθρο της ιστορίας των λαών και της παγκόσμιας ιστορίας. Ο ''"δούλος του Κυρίου"'', αποστέλλεται ''"εις φως εθνών...εις σωτηρίαν έως εσχάτου της γης"'' (Ησαΐας 49:6) και αργότερα στις εσχατολογικές προφητείες η [[σωτηρία (θεολογία)|σωτηρία]] ανοίγεται σε όλους τους λαούς. Για τους χριστιανούς, η αποδοχή του ενός θεού δεν έρχεται κατευθείαν από την [[Παλαιά Διαθήκη]], αλλά επιβεβαιώνεται για άλλη μία φορά από τον [[Ιησούς Χριστός|Ιησού]] και την πρωτοχριστιανική κοινότητα δημιουργώντας ένα επιπλέον έρεισμα για την πίστη τους.
Δεν μπορούμε εύκολα να αναφερθούμε σε "αφαίρεση" θυληκών θεοτήτων αφού ο θεός της Παλαιάς Διαθήκης δεν έχει φύλο. Επίσης, δεν υπάρχουν αναφορές για θεές και δεν ανιχνεύονται φυσιοκρατικές αντιλήψεις, σε αντίθεση με την Χαναανιτική μυθολογία από την οποία απουσιάζουν οι ιστορικής φύσης τοποθετήσεις και συσχετισμοί θεού και ανθρώπου, που γίνονται στην Παλαιά Διαθήκη.
:Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, στις βιβλικές διηγήσεις δεν παρατηρείται αποφυγή χρήσης των εικόνων του μυθολογικού περιβάλλοντος. Δεν χρειάζεται να επιδιώξουμε να ανακαλύψουμε κάτι που είναι "κρυμμένο" αφού οι ιεροί συγγραφείς δεν διστάζουν καθόλου να φανερώσουν τις επιρροές τους και να χρησιμοποιήσουν εικόνες όπως αυτή του τέρατος ''Λεβιάθαν'' προκειμένου να αποδώσουν τη δύναμη του θεού επάνω στο κακό, όπως επίσης δεν διστάζουν να φανερώσουν και να περιγράψουν τις περιόδους απιστίας των εβραίων. Είναι βέβαιο ότι τα αγαλματίδια της θεάς της γονιμότητας βρέθηκαν συχνά στα χέρια των ισραηλιτών<ref>''"In Canaanite religion Asherah was viewed as the wife of Baal. Sometimes the Israelites were tempted to conceive of her as the wife of Yahweh; therefore she was specially targeted for destruction"'' (Juan I. Alfaro, ''Justice and Loyalty : A Commentary on the Book of Micah'', Edinburgh: Wm. B. Eerdmans, Handsel Press 1989, 61).</ref> στα πλαίσια της διαρκούς πάλης ανάμεσα στη λατρεία του Γιαχβέ και των "ειδώλων". Σε μια παρόμοια περίπτωση, ο συγγραφέας του πλακιδίου που ανήκε προφανώς σε κάποια από τις ομάδες ή τις περιοχές που διατηρούσαν ένα παγανιστικό Γιαχβισμό, με την αναφορά στον ''Γιαχβέ και την Ασερά του'', ίσως να θεωρούσε αναγκαίο ο Γιαχβέ να έχει μία σύζυγο όπως ο θεός Ελ των χαναναίων<ref>''"in a drawing and inscription found at Kuntillet Ajrud in southern Israel. A bull and cow are pictured, with the inscription, “For Yahweh … and his Asherah,” suggesting that some of those worshiping there felt he needed a “wife,” just as El had had one"'' (David M. Howard, Jr, ''An Introduction to the Old Testament Historical Books'', Chicago: Moody Press, 1993, 107).</ref>.
Είναι βέβαιο γεγονός ότι ''"πολλοί ερευνητές θεωρούν ως θαυμαστό στην περίπτωση αυτή πως ο Γιαχβέ προσέλαβε ξένα στοιχεία και τα αφομοίωσε, χωρίς όμως να χάσει κανένα από τα αγαλματίδια της θεάς της γονιμότητας βρέθηκαν συχνά στα χέρια των ισραηλιτών στα πλαίσια της διαρκούς πάλης ανάμεσα στη λατρεία δικά του Γιαχβέ και "'', χωρίς να υποστεί απώλεια των βασικών χαρακτηριστικών που είχε ''"ειδώλωνμέσα στη μωσαϊκή θρησκεία"''<ref>Αγουρίδης Σάββας, ''Ιστορία της Θρησκείας του Ισραήλ'', Ελληνικά Γράμματα,Αθηνα 1995, σελ. 82. Σε μια παρόμοια περίπτωση</ref>. Ο Βάαλ είχε σύζυγο, όμως ο συγγραφέας [[Γιαχβέ]] ονομάστηκε σύζυγος της γης Ισραήλ. Ως αντίπαλος του πλακιδίου ''Βάαλ'', αν και ήταν Θεός της ερήμου και της στέπας, είναι αυτός που ανήκε προφανώς σε κάποια από τις ομάδες ή τις περιοχές που διατηρούσαν ένα παγανιστικό Γιαχβισμόεπίσης δίδαξε στους ανθρώπους τη γεωργία και αύξανε τον καρπό της γης μοιράζοντάς τον (βλ. ''Αμώς 2,7''· ''Ωσηέ 2,4'' κ.ε.· ''Ησ. 5, με την αναφορά στον 2''). Παρά τη σύγκρουση, ο [[Γιαχβέ ]] δεν χάνεται μέσα στη φύση και την Ασερά ουσία του Βάαλ διατηρώντας πάντα τα μοναδικά του''χαρακτηριστικά<ref>Αγουρίδης, ίσως να θεωρούσε αναγκαίο ο Γιαχβέ να έχει μία σύζυγο όπως ο θεός Ελ των χαναναίωνό.π..</ref>.
===Διαφοροποίηση ουγκαριτικών κειμένων και Παλαιάς Διαθήκης===
*Χαστούπης Π. Αθανάσιος, ''Θρησκευτικά Ουγαριτικά Κείμενα'', ΟΕΔΒ, Αθήνα 1986
*Χαστούπης Π. Αθανάσιος, ''Τα εν Ras Shamra (Αρχ. Ugarit) Αρχαιολογικά Ευρήματα'', Αθήνα 1951
 
 
{{Αξιόλογο Άρθρο}}
[[Κατηγορία:Γραπτά μνημεία|Ο]]
4.720
επεξεργασίες

Μενού πλοήγησης