Ελεγκτές, renameuser, Διαχειριστές
4.720
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
:Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, στις βιβλικές διηγήσεις δεν παρατηρείται αποφυγή χρήσης των εικόνων του μυθολογικού περιβάλλοντος. Δεν χρειάζεται να επιδιώξουμε να ανακαλύψουμε κάτι που είναι "κρυμμένο" αφού οι ιεροί συγγραφείς δεν διστάζουν καθόλου να φανερώσουν τις επιρροές τους και να χρησιμοποιήσουν εικόνες όπως αυτή του τέρατος ''Λεβιάθαν'' προκειμένου να αποδώσουν τη δύναμη του θεού επάνω στο κακό, όπως επίσης δεν διστάζουν να φανερώσουν και να περιγράψουν τις περιόδους απιστίας των εβραίων.
→Μύθος και Παλαιά Διαθήκη
==Η γραμματεία της Ουγκαρίτ==
[[Εικόνα:Ugarit_01.jpg|thumb|530px|right|Αρχαία Ουγκαρίτ]]
Ανάμεσα στα ευρήματα της περιοχής Ρας Σάμρα, τα πλίνθινα ενεπίγραφα που βρέθηκαν στα ερείπια βιβλιοθήκης της [[Ουγκαρίτ]], κατέχουν την σημαντικότερη θέση αν και βρίσκονται μάλλον σε κακή κατάσταση με αποτέλεσμα να διασώζουν αποσπασματικά πολλά από τα κείμενα.<br>
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, μέσα στο χώρο της βιβλιοθήκης λειτουργούσε σχολή γραφέων όπου παράλληλα με την συλλογή και αντιγραφή των κειμένων γινόταν και διδασκαλία των σπουδαιοτέρων, σύμφωνα με τις πολιτιστικές επαφές της [[Ουγκαρίτ]], γλωσσών. Αυτό μαρτυρείται από τα διασωθέντα δίγλωσσα (σουμερικά - ακκαδικά) ή τρίγλωσσα (σουμερικά - ακκαδικά - χουρριτικά) λεξιλόγια. Τρεις ακόμα γλώσσες μαρτυρούνται στα ευρήματα αυτά: η [[Κύπρος|κυπριακή]], η [[Χετταίοι|χεττιτική]] και η [[Αίγυπτος|αιγυπτιακή]] [[Ιερογλυφικά|ιερογλυφική]]. Η πολυγλωσσία αυτή εξηγείται από την εξακριβωμένη θέση της [[Ουγκαρίτ]] ως ένα σημαντικό πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο του αρχαίου κόσμου, το οποίο γινόταν τόπος συνάντησης στρατιωτικών, εμπόρων, ιερέων, σοφών και αρχόντων.
===Εισαγωγικά===
Είναι γεγονός ότι, η επίδραση του [[Ιουδαϊσμός|ιουδαϊκού]] [[Μονοθεϊσμός|μονοθεϊσμού]] στον [[Δυτικός πολιτισμός|δυτικό πολιτισμό]], ειδικά με την μορφή του [[Χριστιανισμός|χριστιανισμού]], οδηγεί όλες τις πλευρές, και αυτές που αποδέχονται και αυτές που δεν αποδέχονται το θρησκευτικό του πλαίσιο, να αντιμετωπίζουν με μεγάλο ενδιαφέρον κάθε ανακάλυψη που σχετίζεται με την απαρχή αυτού του μονοθεϊσμού.
[[Εικόνα:Puerta Ugarit.jpg|thumb|360px|right|Είσοδος της πόλης της Ουγκαρίτ]]
Αυτό που πάντα προκαλούσε στον ιουδαϊκό μονοθεϊσμό και στον [[Χριστιανισμός|Χριστιανισμό]] ήταν η ιστορική βάση της πίστης. Ο [[Ισραήλ]] καλείται να λατρέψει το [[Θεός|Θεό]] όχι για ενέργειες του σε κάποιο αρχέγονο [[Μύθος|μυθικό]] παρελθόν (δημιουργία, κατακλυσμός, συντριβή των δυνάμεων του χάους, κ.λπ.) αλλά για τη συγκεκριμένη επέμβαση του στην έξοδο από την [[Αίγυπτος|Αίγυπτο]], μια επέμβασή μέσα στην [[ιστορία]].
===Ομοιότητες ανάμεσα στα ουγκαριτικά κείμενα και την Παλαιά Διαθήκη===
Είναι αλήθεια ότι τα κενά και η κακή κατάσταση που συχνά παρουσιάζεται στα ουγκαριτικά κείμενα, αρχικά, οδήγησε τους ερευνητές στο να πιθανολογούν και να εικάζουν. Όσο όμως η μελέτη των κειμένων αυτών προχωρά, όλο και περισσότεροι αποφεύγουν τα βιαστικά συμπεράσματα που προκύπτουν από τους συσχετισμούς προσώπων και πραγμάτων ανάμεσα στη [[Αγία Γραφή|Βίβλο]] και τα κείμενα αυτά. Σε κάθε περίπτωση όμως, η αντικειμενική μελέτη της θρησκευτικότητας των χαναναίων συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην κατανόηση κάποιων δυσερμήνευτων, μέχρι πρότινος, χωρίων της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]], ιδιαίτερα με την προβολή του ισραηλιτικού βίου προ της εγκαταστάσεως του στη [[Χαναάν]].
[[Εικόνα:Baal thunderbolt Louvre AO15775.jpg|thumb|250px|left|Ο Θεός Βάαλ]]
Παρά τις αντιρρήσεις μερίδας θεολόγων στις μέρες μας, οι περισσότεροι ερευνητές αποδέχονται μικρότερη ή μεγαλύτερη σχέση ανάμεσα στα ουγκαριτικά κείμενα και την [[Παλαιά Διαθήκη]]. Οι σημαντικότεροι συσχετισμοί που παρατηρούνται είναι οι εξής:
===Μύθος και Παλαιά Διαθήκη===
[[Εικόνα:Destruction of Leviathan.png|thumb|250px|left|Το θαλάσσιο τέρας Λεβιάθαν]]Σήμερα, εκτός από τα [[Χριστιανισμός|χριστιανικά]] [[Δόγμα|δόγματα]] που αποδέχονται την κατά λέξη ιστορική πραγματικότητα των κειμένων της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]] ([[δημιουργία]] του κόσμου, του ανθρώπου κ.λπ.), οι πλειοψηφία των χριστιανών [[Θεολογία|θεολόγων]] αποδέχεται ότι οι ιεροί συγγραφείς δεν αγνόησαν τις ευρύτατα διαδεδομένες στην περιοχή τους [[Μυθολογία|μυθολογικές]] αφηγήσεις<ref>Κωνσταντίνου Μιλτιάδης, ''Η Παλαιά Διαθήκη Μυθολογία των Εβραίων ή Βίβλος της Εκκλησίας;'', Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2003, σελ. 11.</ref>. Ισχυρίζονται όμως ότι η διαφοροποίηση έγκειται, στο ότι η χρήση κοινών εικόνων που σαφώς προκύπτει, δεν σημαίνει και πρόσληψη της μυθολογικής σκέψης αλλά εξυπηρετεί μόνο τη διατύπωση των [[αγία Γραφή|βιβλικών]] νοημάτων. Κατά την άποψη των θεολόγων, πρόβλημα θα προέκυπτε στην περίπτωση που κάποια [[Μυθολογία|μυθολογικά]] στοιχεία προσλαμβάνονταν αυτούσια. Όμως, κάτι τέτοιο δεν παρατηρείται στα [[αγία Γραφή|βιβλικά]] κείμενα, εφόσον σε καμία περίπτωση ο [[μύθος]] δε διατηρεί την αυτοτέλεια του και δε γίνεται σκοπός της αφήγησης<ref>Κωνσταντίνου, ό.π., σελ. 12.</ref>.
Για παράδειγμα, η αναφορά στον απογευματινό περίπατο του [[Θεός|Θεού]] στον κήπο της [[Εδέμ]] (Γεν. 3:8), είναι μια εικόνα που θυμίζει μυθικές παραστάσεις. Στόχος της αφήγησης όμως δεν είναι να κάνει λόγο για τον περίπατο του Θεού, αλλά για τη διάσπαση των σχέσεων του ανθρώπου με το Θεό. Η εικόνα εδώ, εξυπηρετεί μόνον το σκηνικό και δεν αποτελεί την ουσία της αφήγησης.<br>
Ακόμα κι όταν ο Θεός διατάζει: ''"Ας βλαστήσει η γη... Και έγινε όπως είπε"'' (Γεν. 1:11-13), το κείμενο ίσως φέρνει στο νου τη θεά [[Μητέρα Γη]] που στη [[Χαναάν]] ταυτίζονταν με τη θεά της [[γονιμότητα]]ς καθώς αυτή μεσολαβεί για την παραγωγή της χλωρίδας. Όμως εδώ, ο Θεός της βιβλικής διήγησης είναι αυτός που προστάζει τη "Μητέρα Γη" τι να κάνει και "εκείνη" είναι τελείως υποταγμένη στο έναν Θεό, αποκλείοντας την πολυθεΐα ή την δυαρχία και εμμένοντας στην μονοθεϊστική παράδοση<ref>Βλ. Αγουρίδης Σάββας, ''Βιβλικές Θεολογικές Μελέτες'', Άρτος Ζωής, Αθήνα 1993, σελ. 161.</ref>.
Με τον ίδιο τρόπο, η βιβλική διήγηση παρουσιάζει τη δημιουργία του ήλιου την 4η ημέρα της δημιουργίας, ώστε να μην υπάρξει θέση για τον ''θεό ήλιο'' των αιγυπτίων<ref>''"Ο Μ. Βασίλειος κάνει μια εύστοχη από κάθε άποψη παρατήρηση. Ο ήλιος δημιουργείται την τέταρτη ήμερα (δηλαδή σ' αυτή τη σειρά τον βάζει ο Ιερός συγγραφέας), για να μη νομιστεί ότι είναι θεός· έτσι καταπολεμείται η ήλιολατρεία και κατά βάση η ειδωλολατρία (Βλ. Εις την Εξαήμερον PG 29.120C)"'' (Ματσούκας Α. Νίκος, ''Δογματική και Συμβολική θεολογία'', τόμ. Β', 2η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1988, σελ. 170, υποσημ. #143.</ref>, συσχέτιση που γίνεται και με τον θεό των χαναναίων [[Ελ]] που στα ευρήματα της ουγκαρίτ προυσιάζεται με τον φτερωτό ήλιο να στέκει επάνω του<ref>Χαστούπης Π. Αθανάσιος, ''Τα εν Ras Shamra (Αρχ. Ugarit) Αρχαιολογικά Ευρήματα'', Αθήνα 1951, σελ. 39.</ref>.
Αλλά και η διήγηση στο βαβυλωνιακό "[[Έπος Γκιλγκαμές]]" όπου γίνεται λόγος για μια [[Κιβωτός|κιβωτό]], αποτελεί μόνον το πλαίσιο στο οποίο κινείται η ιστορία του [[Νώε]] που έχει ως θέμα της την ύπαρξη του κακού και τη δικαιοσύνη του Θεού. Το αποκορύφωμα της αφήγησης βρίσκεται στον τονισμό της αγάπης του Θεού, ενώ αντίθετα, το θέμα του έπους του Γκιλγκαμές είναι απλώς η διαμάχη των θεών όπου και απουσιάζει οποιαδήποτε ηθική εκτίμηση του κατακλυσμού.
Όπως σημειώνει ο καθηγητής ''Σταύρος Καλαντζάκης'':
:''"Συνεπώς, η Γένεσις, αν και μοιράζεται με τις μυθολογικές κοσμολογικές αφηγήσεις των ανατολικών λαών ένα κοινό πρότυπο κοσμοειδώλου, ωστόσο διαφοροποιείται απ' αυτές ως προς τη θεολογική του θεώρηση. Οι τυχόν εξωτερικές ομοιότητες της διήγησης της με αυτές δεν πρέπει να ξενίζουν τον πιστό αναγνώστη τους. Διότι γι' αυτόν εγγύηση της αλήθειας είναι ο αποκεκαλυμμένος λόγος του Θεού'' [...] ''ο ιερός συγγραφέας της'' [Π.Δ.] ''γνώριζε και εξωβιβλικές κοσμολογίες και έγραψε με πρόθεση όχι να τις αντιγράψει, αλλά να τις ανασκευάσει, ασκώντας πολεμική εναντίον τους, και να τις απορρίψει. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της ανασκευής είναι ο εντελώς διαφορετικός τρόπος με τον όποιο κατανοεί στη Δημιουργία το ρόλο του χάους, της αβύσσου και των αστέρων. Έτσι το χάος αποδυναμώνεται από τις καταστροφικές για τον κόσμο και τις απειλητικές για τη ζωή δυνάμεις-θεότητές του, αφού εκλαμβάνεται ως κατάσταση πριν από τη Δημιουργία, η οποία υπόκειται στον έλεγχο του Θεού και υπακούει στην απόφαση του να το μορφοποιήσει. Η άβυσσος από μυθικό ον, που προσωποποιεί τις δυνάμεις του χάους, υποβιβάζεται σε απλό φυσικό φαινόμενο, δηλωτικό του αχανούς βάθους των υδάτων. Οι αστέρες από αντικείμενα λατρείας, που διαθέτουν μαγικές δυνάμεις, περιορίζονται στο ρόλο τους ως φωτεινών σωμάτων, που φωτίζουν τη γη και κοσμούν τον ουρανό"''<ref>Καλαντζάκης Ε. Σταύρος, ''Εν αρχή εποίησεν ο Θεός. Ερμηνευτική ανάλυση των περί δημιουργίας διηγήσεων της Γενέσεως'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 675-676.</ref>.
====Η θέση του Χριστιανισμού====
Ο [[Χριστιανισμός]] εξ αρχής συνδέθηκε με τις σωτηριώδεις ενέργειες του Θεού στις αφηγήσεις της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]], ενέργειες [[ιστορία|ιστορικές]] που έχουν ως συνέπεια το να υπόκειται πάντοτε στην ιδιαίτερη ιστορία του [[Θεός|Θεού]] με το λαό του, η παγκόσμια προοπτική. Δεν αποδέχεται την στενή τοπική ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης, ακόμα κι αν παρουσιάζεται ανεκτικός στην παρουσία της μυθικής /συμβολικής γλώσσας ως κατάλληλης για να μεταδώσει τέτοιου είδους νοήματα.
Στην αρχή της πατριαρχικής ιστορίας η προοπτική αυτή καθίσταται εμφανής με την υπόσχεση ''"και ενευλογηθήσονται εν σοι πάσαι αι φυλαί της γης"'' (Γέν. 12:3) που δίνεται από το Θεό στον [[Αβραάμ]]. Στην ιστορία των [[Προφήτης|προφητών]] τα όσα συμβαίνουν στον [[Ισραήλ]] τίθενται στο υπόβαθρο της ιστορίας των λαών και της παγκόσμιας ιστορίας. Ο ''"δούλος του Κυρίου"'', αποστέλλεται ''"εις φως εθνών...εις σωτηρίαν έως εσχάτου της γης"'' (Ησαΐας 49:6) και αργότερα στις εσχατολογικές προφητείες η [[σωτηρία (θεολογία)|σωτηρία]] ανοίγεται σε όλους τους λαούς. Για τους χριστιανούς, η αποδοχή του ενός θεού δεν έρχεται κατευθείαν από την [[Παλαιά Διαθήκη]], αλλά επιβεβαιώνεται για άλλη μία φορά από τον [[Ιησούς Χριστός|Ιησού]] και την πρωτοχριστιανική κοινότητα δημιουργώντας ένα επιπλέον έρεισμα για την πίστη τους.
:* Η δεύτερη περίπτωση, σχετίζεται με την άποψη περί αρχικής υπάρξεως πολυθεϊσμού στο [[Ισραήλ]] που εξελίχθηκε σε μονοθεϊσμό, με βάση μια επιγραφή χαραγμένη σε κομμάτι από πηλό, του 7ου π.Χ. αιώνα, που βρέθηκε κοντά στη Χεβρώνα, η οποία κατά την γνώμη κάποιων ερευνητών, αναφέρει πως η χαναανιτική θεότητα [[Ασερά]] ήταν αρχικά η σύζυγος του [[Τετραγράμματο|Γιαχβέ]] στην επίσημη θρησκεία του [[Ισραήλ]]. Η τοποθέτηση αυτή, στα πλαίσια του θρησκευτικού συγκριτισμού, προσπαθεί να αναδείξει ότι δεν μπορούν να προβάλλονται ισχυρισμοί θρησκευτικής ιδιαιτερότητας και αυτοτέλειας, μια που η ισραηλιτική θρησκεία δεν αποτελεί παρά μία δανεισμένη χαναανιτική πολυθεϊστική θρησκεία, από την οποία απλώς αφαιρέθηκαν οι θυληκές θεότητες.<br>
Σε αυτό λοιπόν το εύρημα, ο άγνωστος συγγραφέας του γράφει τα εξής (από το ''The Anchor Bible Dictionary'', Doubleday, έκδ. 1992):
<div style="font-size:95%; -moz-column-count:2; column-count:2;">
'''Aγγλικό κείμενο<ref>"Asherah (Deity)", David Noel Freedman, ''The Anchor Bible Dictionary'', New York: Doubleday 1996, (c1992), 1:484.</ref>:'''
''Uriyahu the rich wrote it.''<br>
Δεν μπορούμε εύκολα να αναφερθούμε σε "αφαίρεση" θυληκών θεοτήτων αφού ο θεός της Παλαιάς Διαθήκης δεν έχει φύλο. Επίσης, δεν υπάρχουν αναφορές για θεές και δεν ανιχνεύονται φυσιοκρατικές αντιλήψεις, σε αντίθεση με την Χαναανιτική μυθολογία από την οποία απουσιάζουν οι ιστορικής φύσης τοποθετήσεις και συσχετισμοί θεού και ανθρώπου, που γίνονται στην Παλαιά Διαθήκη.
Είναι βέβαιο ότι τα αγαλματίδια της θεάς της γονιμότητας βρέθηκαν συχνά στα χέρια των ισραηλιτών <ref>''"In Canaanite religion Asherah was viewed as the wife of Baal. Sometimes the Israelites were tempted to conceive of her as the wife of Yahweh; therefore she was specially targeted for destruction"'' (Juan I. Alfaro, ''Justice and Loyalty : A Commentary on the Book of Micah'', Edinburgh: Wm. B. Eerdmans, Handsel Press 1989, 61).</ref> στα πλαίσια της διαρκούς πάλης ανάμεσα στη λατρεία του Γιαχβέ και των "ειδώλων". Σε μια παρόμοια περίπτωση, ο συγγραφέας του πλακιδίου που ανήκε προφανώς σε κάποια από τις ομάδες ή τις περιοχές που διατηρούσαν ένα παγανιστικό Γιαχβισμό, με την αναφορά στον ''Γιαχβέ και την Ασερά του'', ίσως να θεωρούσε αναγκαίο ο Γιαχβέ να έχει μία σύζυγο όπως ο θεός Ελ των χαναναίων<ref>''"in a drawing and inscription found at Kuntillet Ajrud in southern Israel. A bull and cow are pictured, with the inscription, “For Yahweh … and his Asherah,” suggesting that some of those worshiping there felt he needed a “wife,” just as El had had one"'' (David M. Howard, Jr, ''An Introduction to the Old Testament Historical Books'', Chicago: Moody Press, 1993, 107).</ref>. Είναι γεγονός ότι ''"πολλοί ερευνητές θεωρούν ως θαυμαστό στην περίπτωση αυτή πως ο Γιαχβέ προσέλαβε ξένα στοιχεία και τα αφομοίωσε, χωρίς όμως να χάσει κανένα από τα δικά του"'', χωρίς να υποστεί απώλεια των βασικών χαρακτηριστικών που είχε ''"μέσα στη μωσαϊκή θρησκεία"''<ref>Αγουρίδης Σάββας, ''Ιστορία της Θρησκείας του Ισραήλ'', Ελληνικά Γράμματα,Αθηνα 1995, σελ. 82.</ref>. Ο Βάαλ είχε σύζυγο, όμως ο [[Γιαχβέ]] ονομάστηκε σύζυγος της γης Ισραήλ. Ως αντίπαλος του ''Βάαλ'', αν και ήταν Θεός της ερήμου και της στέπας, είναι αυτός που επίσης δίδαξε στους ανθρώπους τη γεωργία και αύξανε τον καρπό της γης μοιράζοντάς τον (βλ. ''Αμώς 2,7''· ''Ωσηέ 2,4'' κ.ε.· ''Ησ. 5,2''). Παρά τη σύγκρουση, ο [[Γιαχβέ]] δεν χάνεται μέσα στη φύση και την ουσία του Βάαλ διατηρώντας πάντα τα μοναδικά του χαρακτηριστικά<ref>Αγουρίδης, ό.π..</ref>.
===Διαφοροποίηση ουγκαριτικών κειμένων και Παλαιάς Διαθήκης===
Στα σημαντικά συμπεράσματα που θα μπορούσε κάποιος να εξάγει από την μελέτη των ουγκαριτικών κειμένων για την [[Παλαιά Διαθήκη]], θα πρέπει να προστεθούν και τα εξής:
[[Εικόνα:Baal Ugarit Louvre AO17330.jpg|thumb|250px|right|Ο Θεός Βάαλ]]
* Η απουσία της λατρείας του [[Βάαλ]] από τις [[Πατριαρχικές διηγήσεις]] της Παλαιάς Διαθήκης, εκτός από το ότι βεβαιώνει ότι η λατρεία αυτή ήταν μεταγενέστερη, δίνει σημαντική μαρτυρία για την αρχαιότητα των [[Πατριάρχες|Πατριαρχικών]] διηγήσεων, καθώς αν τα πράγματα ήταν διαφορετικά, ήταν βέβαιο ότι θα εμφανίζονταν οι σχετικές αναφορές.
Είναι βέβαιο ότι ο ουγκαριτικός πολιτισμός φέρει τη σφραγίδα της εγχώριας, χαναανιτικής του προέλευσης. Ότι ανάμεσα στην Παλαιά Διαθήκη και τα ουγκαριτικά κείμενα βρίσκονται αρκετές εκφραστικές-εξωτερικές ομοιότητες, είναι γεγονός, που οφείλεται κυρίως στη στενή γειτνίαση των δύο λαών, στη σημιτική τους καταγωγή και στη γλωσσική συγγένεια Φοινίκων και Εβραίων. Η ίδια η Παλαιά Διαθήκη δεν αποσιωπά ότι από την εγκατάσταση των ισραηλιτών στη γη Χαναάν και κατόπιν, υπήρξαν επιδράσεις στη θρησκευτική τους ζωή, είναι όμως δύσκολο να υποδειχθεί ως πηγή των ισραηλιτικών παραδόσεων ο χαναανιτικός πολιτισμός. Ο ιστορικός και ηθικός θρησκευτικός πολιτισμός των ισραηλιτών θεμελιώνεται επάνω στο ''"Εγώ ειμί Κύριος (ο Γιαχβέ) ο θεός σου, ο εξαγαγών σε εκ της Αιγύπτου"'' κάτι που δεν μπορεί ακόμη να συσχετισθεί με την αποσπασματική γνώση που μέχρι τώρα υπάρχει για τον ουγκαριτικό πολιτισμό μέσα από τα ομώνυμα κείμενα.
==Υποσημειώσεις==
*Χαστούπης Π. Αθανάσιος, ''Θρησκευτικά Ουγαριτικά Κείμενα'', ΟΕΔΒ, Αθήνα 1986
*Χαστούπης Π. Αθανάσιος, ''Τα εν Ras Shamra (Αρχ. Ugarit) Αρχαιολογικά Ευρήματα'', Αθήνα 1951
{{Αξιόλογο Άρθρο}}
[[Κατηγορία:Γραπτά μνημεία|Ο]]
