Αλλαγές

Η ''Λειτουργική'' πραγματεύεται με επιστημονικές μεθόδους όσα αφορούν στις ιεροτελεστικές πράξεις που τελούνται στην Εκκλησία, ερευνά την ιστορία Καθώς η έξοδος της Εκκλησίας από τις [[Θεία Λειτουργία|Θείας Λειτουργίαςκατακόμβες]] και ''"των στενώς μετ' αυτής συνδεομένων ακολουθιών"'' η επικράτηση του χριστιανισμού στο πολιτικο-κοινωνικό πλαίσιο του ελληνορωμαϊκού κόσμου έγινε πραγματικότητα, εμφανίστηκαν νέες προοπτικές, εκτός άλλων, στον τρόπο βιώσεως του περιεχομένου της αποστολικής παραδόσεως. Οι αρχές της ανεξιθρησκείας και μελετά της θρησκευτικής ελευθερίας εμπεριείχαν την ερμηνεία ελευθερία της λατρείας, η οποία αποκλειόταν κατά τουςτρείς πρώτους αιώνες, και οι νέες αυτές συνθήκες ευνόησαν τόσο την πυκνότητα των εβδομαδιαίων ευχαριστιακών συνάξεων, όσο και τον εμπλουτισμό του σταθερού πυρήνα της θείας λειτουργίας με νέα στοιχεία<ref>ΔημΦειδάς Ιω. Μωραΐτης, "Λειτουργική"Βλάσιος, '' Θρησκευτική και Ηθική ΕγκυκλοπαίδειαΕκκλησιαστική Ιστορία - Απ' αρχής μέχρι την Εικονομαχία'' (ΘΗΕ), τόμ. 8Α', εκδ. Μαρτίνος Αθ3η έκδ., Αθήνα 19662002, στσελ. 196900.</ref>.

Ασχολείται Η μακραίωνη ιστορία και η ποικιλία των λατρευτικών πράξεων, δημιούργησε την ανάγκη εμφάνισης της ''Λειτουργικής'', η οποία πραγματεύεται μεεπιστημονικές μεθόδους, όσα αφορούν στις ιεροτελεστικές πράξεις που τελούνται στην Εκκλησία, ερευνά την ιστορία της [[Θεία Λειτουργία|Θείας Λειτουργίας]] και ''"των στενώς μετ' αυτής συνδεομένων ακολουθιών"'' και μελετά την ερμηνεία τους<ref>Δημ. Μωραΐτης, "Λειτουργική", ''ΘΗΕΘρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια''(ΘΗΕ), ότόμ.π8, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1966, στ. 196-197.</ref>:.

:*Την ιστορική έκθεση Συνοπτικά, αντικείμενο της γένεσης και ανάπτυξης της λειτουργίας και των υπόλοιπων μυστηρίων και ιεροτελεστικών πράξεων''Λειτουργικής'' είναι<ref>''ΘΗΕ'', ό.π., στ. 196-197.</ref>:

:*Την έρευνα Η ιστορική έκθεση της γένεσης και ανάπτυξης της λειτουργίας και των εκκλησιαστικών κανόνων υπόλοιπων μυστηρίων και διατάξεων που αναφέρονται στη λατρείαιεροτελεστικών πράξεων.

:*Την εξέταση Η έρευνα των γενικών άρχων εκκλησιαστικών κανόνων και ιδεών, διατάξεων που διέπουν τη χριστιανική αναφέρονται στη λατρεία.

:*Η εξέταση των γενικών άρχων και ιδεών, που διέπουν τη χριστιανική λατρεία. Για όλα αυτά, η ''Λειτουργική'' πρέπει να μελετήσει τη μορφή και το περιεχόμενο των λειτουργικών κειμένων με φιλολογικές και κριτικές επιστημονικές μεθόδους. Μέσα στα αντικείμενα της ''Λειτουργικής'', πέρα από την Ορθόδοξη λατρεία, είναι και η μελέτη της λειτουργικής παράδοσης των ετεροδόξων ([[Κόπτες|Κοπτών]], [[Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία|Λατίνων]], [[Παλαιοκαθολικοί|Παλαιοκαθολικών]], [[Αγγλικανική Εκκλησία|Αγγλικανών]], [[Προτεσταντισμός|Προτεσταντών]]), με σκοπό τη διαπίστωση τυχόν αλληλεπιδράσεων και της συμβολής της στη δημιουργία της σημερινής λειτουργικής πρακτικής<ref>"Λειτουργική", ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', ό.π..</ref>.

Το αντικείμενο της Λειτουργικής , ευνόητο είναι ευνόητο , ότι σχετίζεται ως ένα βαθμό και με τη μελέτη των ευρημάτων της Βυζαντινής και γενικά Χριστιανικής αρχαιολογίας. Τα ευρήματα, είτε πρόκειται για ναούς και κατακόμβες, είτε για [[Άμφια]], εκκλησιαστικά σκεύη και εικόνες, ως μνημεία λατρείας, συνδέονται στενά με τον κλάδο της Λειτουργικής ο οποίος τα μελετά ώστε να εξάγει χρήσιμα συμπεράσματα<ref>''ΘΗΕ'', ό.π., στ. 197.</ref>.

Ο κορμός της συστηματικής Λειτουργικής (''Λειτουργιολογίας''), είναι δυνατόν να διαιρεθεί σε τέσσερις κλάδους:

:''β)''Την ιστορία και αρχαιολογία της λειτουργίας και των εκκλησιαστικών ακολουθιών, όπως και των αντικειμένων, βιβλίων ή εικόνων που χρησιμοποιούνται σε αυτές. :''γ)''Την Θεολογία και θεωρία της χριστιανικής λατρείας με στοιχεία της Ψυχολογίας και Φιλοσοφίας της λατρείας. :''δ)''Τον Πρακτικό κλάδο: Τελετουργική και ποιμαίνουσα Λειτουργική, που αποβλέπει στην πνευματική οικοδομή των πιστών. ==Πηγές==  ==Λειτουργικά βιβλία<ref>Δημ. Μωραΐτης, "Λειτουργικά βιβλία", ''ΘΗΕ''), τόμ. 8, ό.π., στ. 195 / "Λειτουργικά βιβλία", Στύλιος Κ. Ευθύμιος, ''Μικρό Χριστιανικό Λεξικό'' (Α' ανατύπωση της 2ης έκδ.), Αποστολική Διακονία, 1998, σελ. 122 / "Λειτουργικά βιβλία", εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 38, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 / "Λειτουργικά βιβλία", Ζαχαρόπουλος Νίκος, 'Επίτομο Ιστορικό-Θεολογικό Λεξικό', University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 249.</ref>==''Λειτουργικά'' ονομάζονται τα βιβλία που χρησιμοποιούνται για την τέλεση των διαφόρων ιερών ακολουθιών της Εκκλησίας και τα οποία περιέχουν βιβλικά, υμνολογικά και προσευχητικά κείμενα (αναγνώσματα, τροπάρια και ευχές.

Ιστορικά, η αρχή των :''Λειτουργικών βιβλίωνγ) '' βρίσκεται ήδη στους πρώτους αιώνες της Εκκλησίας, οπότε έγινε αισθητή η ανάγκη (Την Θεολογία και για χρήση των ίδιων των λειτουργών) θεωρία της καταγραφής των ευχών, όπως παρατηρούμε στη [[Διδαχή των Αποστόλων]], κεφ. 9-10 (τέλη του 1ου ή αρχές του 2ου αιώνα), στην επιστολή του [[Κλήμης Ρώμης|Κλήμεντα Ρώμης]] ''προς Κορινθίους'', κεφ. 59-61 (τέλη 1ου αιώνα μ.Χ.) και σε μεγαλύτερη έκταση στο ''ευχολόγιο του Σεραπίωνα'' (3ος αιώνας) και κυρίως στις [[Αποστολικές διαταγές]], βιβλία Ζ΄ και Η΄ (αρχές 5ου αιώνα). Κατά το Μεσαίωνα ο αριθμός των ευχολογίων αυξήθηκε και προέκυψαν επιπλέον λειτουργικά βιβλία σε συνάρτηση χριστιανικής λατρείας με την άνθηση στοιχεία της [[Υμνολογία|υμνολογίας]] και προς την κατεύθυνση ενός σταθερότερου καθορισμού των διαφόρων λειτουργικών πράξεων Ψυχολογίας και ακολουθιών, οι οποίες απέκτησαν καθολική ισχύ μετά την ανακάλυψη Φιλοσοφίας της τυπογραφίαςλατρείας.

Τα λειτουργικά βιβλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας :''δ) ''Τον Πρακτικό κλάδο: Τελετουργική και ποιμαίνουσα Λειτουργική, που βρίσκονται σήμερα σε χρήση είναι:αποβλέπει στην πνευματική οικοδομή των πιστών.

:*Το ''Ευαγγέλιο'' (==Πηγές-Ιστορία<ref>ΘΗΕ, 8, στ. 198-199.</ref>==Για το οποίο περιέχει περικοπές από τους τέσσερεις ευαγγελιστές [[Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον|Ματθαίο]]διάστημα που οι τελετουργικές πράξεις ήταν λιγότερες και απλούστερες, [[Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον|Μάρκο]]και λόγω της απαγόρευσής της χριστιανικής λατρείας, [[Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον|Λουκά]] δεν υπήρχε ανάγκη ώστε να μελετηθούν και να εξηγηθούν και αυτό να οδηγήσει στην ανάπτυξη λειτουργικής βιβλιογραφίας. Σε αυτό βοήθησε και ο εμπαιγμός της λατρείας εκ μέρους των ειδωλολατρών. Ο [[Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον|ΙωάννηΙουστίνος]]), κατά τον 2ο αι. περιγράφει λειτουργικές πράξεις, αλλά μόνο με απολογητικό σκοπό.

:*Ο ''Απόστολος'' (που περιέχει περικοπές Από τον 4ο αιώνα όμως, εμφανίζονται οι πρώτες συστηματικές περιγραφές και ερμηνείες επάνω στη [[Θεία Λειτουργία]], την τελετή του [[Βάπτισμα|Βαπτίσματος]] και του [[Χρίσμα|Χρίσματος]], από τις τον [[Αμβρόσιος|Αμβρόσιο]] και τον [[Πράξεις των ΑποστόλωνΚύριλλος Ιεροσολύμων|Κύριλλο Ιεροσολύμων]] . Σε αυτές προστίθενται και από τις Επιστολές τους)οι ερμηνευτικές ομιλίες του [[Ιωάννης ο Χρυσόστομος|Χρυσοστόμου]] σχετικά με την Θεία Λειτουργία.

:*Το Στις αρχές του 6ου αιώνα, το σύγγραμμα ''Αρχιερατικό"Περί εκκλησιαστικής Ιεραρχίας"'' (του ψευδο-Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, αποτελεί μια πραγματεία περί μυστηρίων και μια συστηματική έκθεση και περιγραφή του συνόλου της λειτουργίας. Εκτός άλλων, ο συγγραφέας περιγράφει το οποίο περιέχει τα μυστήρια και τις τελετές που τελούνται από [[Αρχιερές|Αρχιερέα]])βάπτισμα, την ευχαριστία, το μύρο, τη χειροτονία, τη μοναστική ομολογία, την κηδεία.

:*Το ''Ιερατικό'' (που περιέχει τις ακολουθίες που επιτελούνται από Στην Ανατολή, κατά τους [[Ιερέας|Ιερείς]] μέσους και τους [[Διάκονος|Διακόνους]]νεώτερους χρόνους, μερικές ακόμη ερμηνείες της Θείας Λειτουργίας προστέθηκαν στις υπάρχουσες, οι σημαντικότερες από τις οποίες είναι<ref>Κορακίδης Σ. Αλεξάνδρος, ''ΘΗΕΗ Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας'', 6, στΑθήνα 2005 σελ. 772237-238.</ref>).:

:*Το μικρό ''Ευχολόγιο'' (που περιέχει τη διάταξη και τις ευχές του [[ΕσπερινόςΜάξιμος Ομολογητής|ΕσπερινούΜαξίμου Ομολογητού]], του [[Όρθρος|Όρθρου]](+ 662), του [[Απόδειπνο|Αποδείπνου]]''"Μυσταγωγία"'', του μεγάλου και μικρού [[Αγιασμός|Αγιασμού]]PG 91, τις Ακολουθίες των άλλων μυστηρίων και άλλες ευχές για διάφορες περιστάσεις)657.

:*Το μέγα ''ΕυχολόγιοΓερμανού Κων/λεως'' (που περιέχει τις θείες λειτουργίες+ 733), ''"Ιστορία εκκλησιαστική και μυστική θεωρία"'', PG 98,384-453.

:*Το ''ΤριώδιοΘεοδώρου επισκόπου Ανδίδων'' (που περιέχει τις ακολουθίες από την ΙΑ΄ αιώνας), ''Κυριακή του Τελώνου "Προθεωρία κεφαλαιώδης περί των εν τη θεία λειτουργία γινομένων συμβόλων και Φαρισαίουμυστηρίων"'' μέχρι το [[Μεγάλη Εβδομάδα|Μεγάλο Σάββατο]]. Ονομάζεται έτσι επειδή οι [[Κανόνας|κανόνες]] του αποτελούνται συνήθως από τρεις [[Ωδή|ωδές]] και όχι από εννέα όπως επικράτησε μεταγενέστερα), PG 140,417-468.

:*Το ''ΠεντηκοστάριοΣωφρονίου Ιεροσολύμων'' (το οποίο περιέχει τις ακολουθίες των κινητών εορτών από την Κυριακή του [[Πάσχα]] μέχρι ΙΒ΄ αιώνας), ''"Λόγος περιέχων την [[Πεντηκοστή]] εκκλησιαστικήν ιστορίαν και λεπτομερή αφήγησιν πάντων των εν τη μετά από αυτήν [[Κυριακή των Αγίων Πάντων]])θ. ιερουργία τελουμένων", PG 87,3981-4001.

:*Τα ''Μηναία'' (δώδεκα, ένα για κάθε μήνα, τα οποία περιέχουν όλα όσα ψάλλονται στις εορτές των αγίων που γιορτάζουν κάθε ημέρα, καθώς και το τυπικό και το [[ΣυναξάριΝικόλαος Καβάσιλας|ΣυναξάριαΝικολάου Καβάσιλα]] των ακίνητων εορτών όλου του έτους, (+ 1395). *Το , ''Ωρολόγιο"Ερμηνεία της θ. λειτουργίας"'' (το οποίο περιέχει την [[ακολουθία των Ωρών]], του Εσπερινού, του Όρθρου, του Αποδείπνου, τους Χαιρετισμούς της [[Θεοτόκος|Θεοτόκου]]PG 150, [[Απολυτίκιο|απολυτίκια]] και [[Κοντάκιο|κοντάκια]] των [[Άγιος|αγίων]] κ.ά.)368-492.

:*Το [[Συμεών Θεσσαλονίκης]] (+ 1429), ''Τυπικό"Άπαντα"'' (που περιέχει την τάξη η οποία πρέπει να ακολουθείται κάθε ημέρα και εορτή καθ' όλο το έτος), PG 155,33-749.

:*Η Στον ελλαδικό χώρο, οι λειτουργικές μελέτες αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα από τον 19ο αιώνα και εξής, από θεολόγους επιστήμονες. Ανάμεσα στα σημαντικότερα λειτουργικά έργα βρίσκονται αυτά του ''Π. Ρομπότη'' (1869), η ''"Λειτουργική"'' του ''Φ. Παπαδόπουλου'' (1894), το ογκώδες σύγγραμμα του ''Κ. Καλλινίκου'' ''"Ο χριστιανικός ναός και τα τελούμενα εν αυτώ"'' (1921) το οποίο ανατυπώνεται μέχρι και σήμερα, του μητροπολίτη ''Αμβροσίου Σταυρινού'' ''"Αρχαιόταται και σύγχρονοι λειτουργίαι"'' (1921), του ''ΣύνοψηΠ. Τρεμπέλα'' (μικρού σχήματος βιβλίο που απευθύνεται κυρίως στους πιστούς''"Αι τρεις λειτουργίαι"'' - 1935, ''"Μικρόν Ευχολόγιον"'' - 1950, ''"Λειτουργικοί τύποι της Αιγύπτου και της Ανατολής"'' - 1961, οι οποίοι μπορούν να παρακολουθούν ''"Αρχαί και να κατανοούν καλύτερα τις ακολουθίες<ref>χαρακτήρ της χριστιανικής λατρείας"'' - 1962), του μητροπολίτη Κερκύρας ''ΘΗΕΜεθοδίου Κοντοστάνου'', 11''"Τελετουργική"'' (1958), σττου ''Μ. 585Σιώτου'' ''"Θεία Ευχαριστία"'' (1957), του ''Ε. Θεοδώρου'', ''"Η μορφωτική αξία του Ισχύοντος Τριωδίου"'' (1958), του ''Δημ.</ref>Μωραΐτη'' (''"Εισαγωγή εις τη Λειτουργικήν και τας λειτουργικάς σπουδάς"'' - 1930, ''"Η λειτουργία των προηγιασμένων"'' - 1955, ''"Είσαγωγή εις την επιστήμην της χριστιανικής λατρείας"'' - 1960, ''"Ιστορία της χριστιανικής λατρείας"'' - 1964).

:*Ο Νεότερα έργα είναι αυτά των ''ΣυνέκδημοςΜιχ. Παπαδόπουλου'' (μοιάζει με τη ''Σύνοψη"Λειτουργική της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας τα τελούμενα εντός ναού"'' αλλά είναι πληρέστερος σε περιεχόμενο<ref>(1992), του ''ΘΗΕΑλ. Κορακίδη'', 11, στ. 586.</ref>). :*Το ''Ψαλτήριο"Η Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας"'' (που περιλαμβάνει όλους τους [[Ψαλμοί|Ψαλμούς]] της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]] καθώς και τις λεγόμενες εννέα [[Ωδή|ωδές]]2005), του ''Γ. :*Η Φίλια''Παρακλητική('' ή "Μελέτες ιστορίας και θεολογίας της ορθοδόξου λατρείας"''Οκτώηχος-2002, '' (η οποία είναι έργο του [[Ιωάννης ο Δαμασκηνός|αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού]] "Παράδοση και περιέχει τα τροπάρια εξέλιξη στη λατρεία της κάθε εβδομάδαςεκκλησίας"'' - 2006, που ψάλλονται σύμφωνα με τους οκτώ ήχους της [[Βυζαντινή μουσική|βυζαντινής μουσικής]]), :*Το ''Ειρμολόγιο"Λειτουργική"''Α' (που περιέχει τους [[Ειρμός|Ειρμούς]] του έτους οι οποίοι ψάλλονται κάθε ημέρα και εορτή, σύμφωνα με τους οκτώ ήχους της [[Βυζαντινή μουσική|βυζαντινής μουσικής]]- 2006)κ.ά.