Αλλαγές

Η '''Θεία Ευχαριστία''', '''Θεία Κοινωνία'θεία κοινωνία'', '''Αγία Κοινωνία''' ή ''θεία μετάληψη'Θεία Μετάληψη''' αποτελεί μυστήριο πολλών Χριστιανικών εκκλησιών. Κατά την παράδοση αποτελεί αποκαλείται το θεοσύστατο μυστήριο διότι ο ιδρυτής της εκκλησίας [[ΧριστόςΕκκλησία|εκκλησίας]], στο μυστικό δείπνο προεικόνισε το μυστήριο<ref>Ματθαίον ΚΣΤ΄ 26-28</ref>οποίο εις ανάμνηση του σωτήριου πάθους του Κυρίου και προς άφεσιν αμαρτιών και ζωήν αιώνιον τελείται κατά τη [[Θεία Λειτουργία]]. Η Θεία Κοινωνία μεταλαμβάνεται συνήθως μετα άρτου Ευχαριστία είναι το μυστήριο το οποίο ικανώνει τα μέλη της εκκλησίας να παραμένουν ενωμένα και οίνουνα υπερνικούν τις αλλοιωτικές δαιμονικές δυνάμεις. Ο Κύριος σε αυτό το μυστήριο εν αντιθέσει με τα υπόλοιπα, τα οποία μεταβάλλονται κατά την ορθοδοξία ή μετουσιώνονται κατά τον Δυτικό τρόπο σκέψης σε σώμα παρίσταται υποστατικώς και ουσιωδώς και αίμα Κυρίουόχι απλώς ενεργητικώς. Ο μεταλαμβάνων τη Γι αυτό η Θεία Ευχαριστία συμμετέχοντας στο μυστήριο, συμμετέχει στο κοινό σώμα τελικά ''"αποτελεί συνέχεια και επέκταση του μυστηρίου της ενανθρωπήσεως και αποτελεί μαζί με το δόγμα της εκάστοτε εκκλησίας.[[Image:Covered Vessels 2.jpg|right|thumbΑγία Τριάδα|250pxΑγίας Τριάδας]]και της ενσαρκώσεως, το ύψιστο μυστήριο της χριστιανικής θρησκείας"''<ref>Αθανάσιος Δεληκωστόπουλος, Η Πίστης των Ορθοδόξων, σελ. 177</ref>.

Το μυστήριο αυτό αποκαλείται ευχαριστία αφενός διότι κατά τους Κυριακούς λόγους ''"λαβών ο Ιησούς τον άρτον και ευχαριστήσας έκλασε...λαβών το ποτήριον και ευχαριστήσας έδωκε"''<ref>Ματθαίος κστ΄, 26-27</ref>, αφετέρου για την προσφερόμενη από εμάς ευχαριστία, για την εκδήλωση της αγάπης και του ελέους Του προς την ανθρωπότητα<ref>Παναγιώτης Τρεμπέλας, Δογματική Γ΄, σελ. 144</ref>.[[Image:Covered Vessels 2.jpg|right|thumb|250px|Το Άγιο Ποτήριο]]==Ιστορική ΑναδρομήΘεολογία==

===Εμφάνιση Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας είναι μυστήριο κατά το οποίο μέσω της αναίμακτης παράστασης της σταυρικής θυσίας του Ιησού Χριστού συντελείται η ενότητα και ρόλος στη Χριστιανική κοινότητα===η κοινωνία των μελών της εκκλησιαστικής σύναξης. Στο μυστήριο αυτό, υπάρχει πραγματική παρουσία του Ιησού Χριστού, ο οποίος ως θύμα και θύτης προσφέρει τω [[Θεός Πατήρ|Πατρί]] το σώμα και το αίμα αυτού, υπό τα είδη του άρτου και του οίνου<ref>Χρήστος Ανδρούτσος, Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, σελ. 367</ref> ως ανάμνηση του σταυρικού θανάτου, για την απολύτρωση του ανθρωπίνου γένους<ref>ο.π., σελ. 370-371</ref> και εις άφεσιν αμαρτιών και ζωήν αιώνιον<ref>Ιωάννης στ΄, 54: ''"ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον, καὶ ἐγὼ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ. "''</ref>.

Στη χριστιανική εκκλησία του [[1ος αιώνας|1ου αιώνα]] ο όρος εὐχαριστίαΤο μυστήριο της ''"Θείας Ευχαριστίας"'' δεν είχε είναι το μυστήριο το οποίο διενεργεί την ειδική έννοια που ενότητα του αποδόθηκε αργότερα αλλά σήμαινε «απόδοση ευχαριστιών, ευγνωμοσύνη» αλλά εκκλησιαστικού σώματος και ευχαριστήρια συγχρόνως τρέφει διαρκώς τα μέλη μέχρι την [[προσευχήανάσταση]] προς τον Θεό<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική θεολογία Β΄, σελ. 484</ref>. Έτσι η ''"Θεία Ευχαριστία"'', που αποτελεί τον τύπο της θυσίας του [[s:Κατά Ματθαίον#ιε'Ιησούς Χριστός|Ματθ. 15:36Ιησού Χριστού]]· , συντελεί την ίδια τη διάσταση του ζωντανού σώματος της εκκλησίας, σε μία [[s:Πράξεις των Αποστόλων#24Εσχατολογία|Πράξ. 24:3εσχατολογική]]</ref> Στην [[Καινή Διαθήκη]] χρησιμοποιούνται οι όροι «κυριακόν δείπνον» προοπτική. Λειτουργεί ως μέσο αθανασίας και φάρμακο που συμβάλλει στην ενοποίηση και «κλάση ζωοποίηση των μελών του άρτου» για να περιγράψουν σώματος καθαιρώντας τις διαβρωτικές επιρροές. Τελικά μέσω της Θείας Κοινωνίας το τελετουργικό γεύμα που σώμα της σύναξης γίνεται ο Ιησούς Χριστός έδωσε εντολή στους μαθητές λαός του να τηρούν λέγοντας: «Τούτο ποιείτε είς τήνν εμήν ανάμνησιν». Θεού<ref>[[s:Ιγνατίου, Προς Κορινθίους Α'#11|Εφεσίους 13, 1 Κορ. 11:20]]· [[s:Κατά Λουκάν#κβ'|Λουκ. 22:19]]· [[s:Κατά Λουκάν#κδ'|24:35]]· [[s:Πράξεις των Αποστόλων#2|Πράξ. 2:46]]PG 5, 656Α</ref> Από τα τέλη . Η χαρακτηριστική σημασία μάλιστα του 1ου αιώνα, σύμφωνα ευχαριστιακού γεγονότος διαφαίνεται με τη εμφατικό τρόπο στα λόγια του Κυρίου ([[Διδαχή των Δώδεκα ΑποστόλωνΚατά Ιωάννην Ευαγγέλιον]]), φαίνεται ότι άρχισε να καθιερώνεται η ονομασία «ευχαριστία» με την τεχνική αυτή σημασία. όπου ο Κύριος αναφέρει πως όποιος συμμετέχει στο ευχαριστιακό Δείπνο του Κυρίου θα έχει ζωή αιώνιο<ref>[[sΙωάννης στ΄, 54:Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων#9|Διδαχή 9:1''"ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον, 5]]καὶ ἐγὼ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ."''</ref> Προφανώς . Γι αυτό παρατηρείται η διαρκής υπόμνηση του γεγονότος αυτού προς το γεγονός της αναστάσεως. Γι αυτό συνέβη καθώς οι προσευχές πριν από και το αναμνηστικό δείπνο άρχιζαν συνήθως με μυστήριο νοείται λειτουργικά, σε διαστάσεις κοινωνικές, αφού πέραν την ενοποιητικής και αγαπητικής δύναμης που παρέχει, τρέφει, οικοδομεί και δίνει κινητήριο δύναμη προς τα λόγια: «Ευχαριστούμέν σοι, πάτερ ημών». έσχατα<ref>[[s:Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων#9|Διδαχή 9:2Ν. Ματσούκας, Δογματική..., 3]]σελ. 486</ref>.

Κατά τα πρώτα αποστολικά χρόνια η Η ''"Θεία Ευχαριστία αποτελούσε το κέντρο "'' δεν αποτελεί μία απλή ανάμνηση, ούτε μία φανταστική αναπαράσταση της λατρευτικής ζωής των Χριστιανών. Με αυτή συνδέονταν όλες οι άλλες λατρευτικές και πνευματικές εκδηλώσεις της εκκλησίας. Στη Θεία Ευχαριστία συμμετείχαν όσοι ήσαν [[Βάπτισμα (Χριστιανισμός)|βαπτισμένοι]]θυσίας του Χριστού, αλλά μια πραγματική θυσία<ref>Κάλλιστος Ware, ενώ συνδυαζόταν με κοινή εστίαση των πιστώνΗ Ορθόδοξη Εκκλησία, τις λεγόμενες «αγάπες»σελ. Με βάση την [[Καινή Διαθήκη]]453</ref>Πράξεις 12. Ταυτόγχρονα όμως δεν αποτελεί και μία νέα θυσία,12αφού η θυσία του Κυρίου συντελέστηκε ''"άπαξ δια παντός"''. Έτσι δεν έχουμε επανάληψη των γεγονότων του Δείπνου,17-21του πάθους,18-Προς Ρωμαίους 16της ανάστασης,5,23-Α΄Κορινθίους 16,19 καλλά αυτά καθίστανται παρόντα<ref>ο.απ., 453</ref> η Θεία Ευχαριστία τελείτο συνήθως σε ιδιωτικές κατοικίες. Το εκκλησιαστικό γεγονός τελούνταν με συμμετοχή όλων των πιστών Όπως ο ''P. Evdokimov'' υπομνηματίζει ''"Όλα τα Άγια Δείπνα της εκάστοτε τοπικής εκκλησίαςδεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα αιώνιο και μοναδικό δείπνο, με εξαίρεση ορισμένων ιουδιαοχριστιανικών ομάδων τις Μικράς Ασίαςτο Δείπνο του Χριστού στο Υπερώο. Η Θεία Ευχαριστία περιείχε «κλάση» του άρτουίδια θεία πράξη λαμβάνει χώρα ταυτόχρονα σε μία συγκεκριμένη στιγμή της ιστορίας, την «ευλογία» του ποτηρίου αλλά και κατήχηση προσφέρεται πάντοτε με ανάγνωση γραφώντο μυστήριο"''<ref>Paul Evdokimov, προφητείεςL'Orthodoxie, προσευχές και ύμνουςσελ. 241</ref>. Οι αγάπες κατά το β΄ αιώνα διαχωρίστηκαν απο την Θεία Ευχαριστία λόγω καταχρήσεων που παρουσιάστηκανπιστοί τελικά μεταλαμβάνοντας των αχράντων μυστηρίων, ''"ενώνονται με αυτόν μυστικώς καθιστάμενοι κοινωνοί της θείας φύσεως"''<ref>Αθανάσιος Δεληκωστόπουλος, Η Πίστη των Ορθοδόξων, σελ. 176</ref>.

Αρχικά τελείτο καθημερινώς τις απογευματινές ώρες. Ήδη όμως κατά τον 1ο αιώνα ξεχώριζε η τελούμενη Η Θεία Ευχαριστία της Κυριακήςκατά την ορθόδοξη πατερική παράδοση διατηρεί τρισσό χαρακτήρα. Μάλιστα κατα Την ιλαστήριο φύση, η οποία εξιλεώνει τις ανθρώπινες αμαρτίες, τον ευχαριστιακό χαρακτήρα, δηλαδή την Κυριακή τελούνταν δύο συνάξεις μια «εωθινή» και μια «εσπερινή» κατά απόδοση ευγνωμοσύνης προς το ζωοδότη, την οποία ικετήριο μορφή, για παροχή ζωής και τελείτο η Θεία Ευχαριστίαπνευματικών αγαθών<ref>Χρ. Ανδρούτσος, ενθ.αν., σελ. 374-375</ref>. Ο λόγος για τον οποίο όμως μεταφέρθηκε πρωί Η θυσία αυτή προσφέρεται και υπέρ τεθνεώτων, ενώ η σύναξη, σήμερα ενέργειά της ποτέ δε βρίσκει πειστικές εξηγήσειςμπορεί να νοηθεί με μηχανικούς ή μαγικούς τρόπους. Επικράτησε Η συνέργεια του ανθρώπου, η άποψη πως η κατηγορία θέληση δηλαδή και βούλησή του [[Πλίνιος|Πλινίου]] κατά των Χριστιανών ως «μυστική εταιρία» , συνάμα με την καθαρότητα και ο διωγμός που εξαπέλυσε οδήγησε την εκκλησία να μεταθέσει στην «εωθινή» σύναξη της Κυριακής τη Θεία Ευχαριστία και εν συνεχεία να καθιερωθεί. Αυτό όμως τελικά δε φαίνεται αρκετά πειστικόπροετοιμασία του, αφού είναι αυτή η μεταφορά τελικά δεν απάλλασε απο τις όποιες υποψίες τους χριστιανούς, που συνέχισαν την τέλεσή τηςαποδίδει καρπούς από το ''"φρικτό"'' αυτό μυστήριο.

===Συνάμα όμως αποδίδει σε κάθε πιστό ιδιότητες που συγκεφαλαιώθηκαν στο Χριστό, δηλαδή το βασιλικό και το ιερατικό ήθος. Το λειτουργικό πλαίσιο βασιλικό ήθος αποδίδεται στον άνθρωπο έτσι ώστε ο άνθρωπος να αποκαταστήσει την κυριαρχία του ανθρώπινου προσώπου πάνω στη [[φύση]], να υπερνικήσει το θέλημα της Θείας Ευχαριστίας===φύσης και να την αναδείξει σε δυνατότητα προσωπικής ζωής, έτσι ώστε ο άνθρωπος να μην είναι πια δούλος των απαιτήσεων και των αναγκών της, αλλά κύριος και άρχοντας πάνω στα πράγματα της φυσικής και προσωπικής δημιουργίας, πρώτιστα δε στην προσωπική του υπόσταση, με αποτέλεσμα να ανακλά τη δόξα της εικόνας του τριαδικού Θεού<ref>Χ. Γιανναράς, Η ελευθερία του Ήθους, σελ. 136</ref>. Το ιερατικό ήθος αναφέρεται στο γεφύρωμα της κτιστής πραγματικότητας με τη θεία. Είναι δηλαδή ο φυσικός δεσμός που ενοποιεί την κτιστή φύση με τις θείες ενέργειες, που βοηθά τον άνθρωπο να υπερβεί την προσκόληση από τα γήινα ώστε αυτά να γίνουν μέσο συνάντησης του ανθρώπου με το Θεό, των ενεργειών του ανθρωπίνου προσώπου και τελικά με τις θείες ενέργειες της υποστατικής ένωσης κτιστού και άκτιστου που οδηγούν στην αγιότητα<ref>Χ. Γιανναράς, Η ελευθερία του Ήθους, σελ. 140</ref>.

Ο τρόπος τελέσεως της Θείας Ευχαριστίας κατά τον πρώτο αιώνα παραμένει σήμερα σχεδόν άγνωστος λόγω κυρίως «απόρρητης πειθαρχίας» (disciplina arcani) που επικρατούσε στους εκκλησιαστικούς κύκλους της εποχής, που είχαν μάλιστα οδηγήσει τους αντιπάλους ==Σύσταση και πολέμιους του χριστιανισμού σε δαιμονοποίηση του Ευχαριστιακού γεγονότος. Οι μόνες πληροφορίες που διαθέτουμε έχουν έμμεσο χαρακτήρα αναφορών, όπως οτι η λειτουργία που τελείτο είχε μέρη διδακτικό και μυστηριακό, εξού και οι κατηχούμενοι απαγορευόταν να παρακολουθήσουν. Σε μια προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση μάλιστα ο H.Lietzmann<ref>Messe und Herrenmahl,Bohn</ref> θεωρεί πως πρέπει να γίνει μια διάκριση του Κυριακού δείπνου σε δύο τύπους, εκ των οποίων ο ένας ήταν δείπνος συναδελφώσεως και ενότητας των χριστιανών μεταξύ τους και προς τον Κύριο, ο δε άλλος ήταν μυστηριακός δείπνος σε ανάμνηση της θυσίας του Κυρίου. Έτσι ο πρωτος ταυτιζόταν προς τη συνεστίαση του Χριστού με του μαθητές του, που τελείτο απο την πρώτη χριστιανική κοινότητα της Παλαιστίνης, ενώ ο δεύτερος με το μυστικό δείπνο και τελείτο απο τις Ελληνικές κοινότητες των χριστιανών. αγιογραφική θεμελίωση==

Κατά Πως το 2ο αιώνα υπάρχει σχετική γραμματεία η οποία συνδυασμένα μας δίνει κάποιες πληροφορίες. Κατά το πρώτο μέρος απαγέλλονταν αναγνώσματα απο προφητικά βιβλία μυστήριο της Ευχαριστίας έχει σταθερή [[Παλαιά ΔιαθήκηΑγία Γραφή|Παλαιάς Διαθήκης]] ή τους [[Ψαλμός|ψαλμούςαγιογραφική]]βάση και σύσταση, πραγμοτοποιείτο κύρηγμα του προεστώτος αλλά και η ανάγνωση ευχών. Ο [[Τερτυλλιανός]]δε χωρά αμφισβητήσεως<ref>De anima 9Π. Τρεμπέλας, ενθ.αν., σελ. 151</ref> υπαινίσσεται . Εν αρχή και απαγγελία ψαλμών και ύμνων. Στο μυστηριακό μέρος κατά τον [[Ιουστίνος ο Μάρτυρας|Ιουστίνο]]προ του Μυστικού Δείπνου, έχουμε ασπασμό ειρήνης, προσφορά τιμίων δώρων και ολοκληρονώταν με την Θεία Ευχαριστία. Το «σώμα» το προσέφερε είναι χαρακτηριστικό πως ο [[Επίσκοπος|επίσκοπος]]ίδιος είχε προειδοποιήσει τους μαθητές του, ενώ το «αίμα» με το Άγιο ποτήριο ο πως θα παρέδιδε ένα νέο [[Διάκονος|διάκονοςΠάσχα]]<ref>Π. Το «σώμα» Κυρίου δύνατο να ληφθεί και μετά το πέρας της συνάξεωςΤρεμπέλας, όπως δύνατο να το λάβουν και όσοι δεν παρεβρίσκονταν στην ευχαριστιακή σύναξηενθ. Επίσης ο Ιουστίνος αναφέρει «κράση» δηλαδή ανάμιξη ύδατος και οίνουαν. Οι πιστοί όταν λάμβαναν τον άρτο ήσαν ιδιαίτερα προσεκτικοί ώστε να μην πέσουν ψυχία, ενώ τηρείτο συγκεκριμένη στάση σελ. 151</ref>. Η προαναγγελία μάλιστα του γεγονότος αυτού έγινε μετά το θαύμα της διατροφής των χειρών κατά τη παράδοση, ήτοις το αριστερό χέρι σφιχτά κάτω απο το δεξίπεντάκις χιλίων.

Η Θεία Ευχαριστία αποτελεί το σπουδαιότερο μυστήριο της Εκκλησίας. Θεωρείται ότι αποτελεί πρόγευση των εσχάτων, της Βασιλείας του Θεού. Στο παρελθόν όλα τα υπόλοιπα μυστήρια τελούνταν μέσα στη Θεία Ευχαριστία, από τον 12ο αιώνα και μετά όμως άρχισαν να τελούνται χωριστά<ref>[httpΟ άρτος αυτός επίσης θα παρέχει ζωή αιώνιο://www.oodegr.com/oode/dogmat1/ST2d.htm#11 Σεβ. Μητροπολίτου Περγάμου Ιω. Ζηζιούλα, Εκκλησιολογία]</ref>.

Στη Θεία Ευχαριστία ο άρτος και ο οίνος:''"οὗτός ἐστιν ὁ ἄρτος ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς, με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος μετατρέπονται-μεταβάλλονται σε «σώμα» και «αίμα» Κυρίου. Κατά τον [[Ιγνάτιος Φιλαδελφείας|Ιγνάτιο Φιλαδελεφείας]] αποτελεί «φάρμακον αθανασίας, αντίδοτον του μη αποθανείν αλλά ζην εν Χριστώ Ιησού δια παντός». Επίσης αναφέρει «την ευχαριστίαν σάρκα είναι του σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, την υπερ ημών των αμαρτιών παθούσαν, εν τη χρηστότητι ο Πατήρ έγειρε». Ο μεταλαμβάνων την θεία Ευχαριστία ενώνεται μυστικώς με τον ίδιο τον Ιησού Χριστό<ref>Κύριλλος Ιεροσολύμων, Κατήχησις Δ, 3</ref>. Ο λόγος που καλείται Θεία Ευχαριστία προκύπτει απο δύο λόγους, αφενώς διότι ο Ιησούς Χριστός πρωτού τα παραδόσει Ευχαρίστησε τον Πατέρα και αφετέρου διότι είναι Ευχαριστία και εκ μέρους των πιστών <ref>Ιωάννης Χρυσόστομος. Ευχή αναφοράς της Θείας Λειτουργίας</ref>. Η Θεία Ευχαριστία κατά το ρηθέν του Ευαγγελιστή Ιωάννη αποτελεί για ένα ορθόδοξο το κέντρον της ζωής του<ref>Iωάννου ΣΤ΄, 53οὐ καθὼς ἔφαγον οἱ πατέρες ὑμῶν τὸ μάννα καὶ ἀπέθανον· ὁ τρώγων τοῦτον τὸν ἄρτον ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα"''</ref>. Αυτή η λεγόμενη και «αναίμακτη» θυσία, προσφέρεται ως ιλαστήριος, ικετήριος, ευχαρίστήριος θυσία προς την πραγματική αναίμακτον σταυρική θυσία του Χριστού, υπέρ πάντων των Αγίων, εξαιρέτως υπέρ της Υπεραγίας Θεοτόκου, των κεκοιμημένων και ζώντων και εν ασθενείες, των οδοιπορούντων, υπέρ πάντων και πασών. Ο [[Ιωάννης ο Δαμασκηνός]] δε, χαρακτηρίζει τη μεταβολή ως ανερμήνευτον και ανεξερεύνητον<ref>Έκδοσις Ορθοδόξου Πίστεως Δ΄,13στ΄ 58</ref>. Ο κάθε ορθόδοξος δε δύναται να μετέχει κατά βούληση αν δεν έχει προηγηθεί κάθαρση. Ο [[Ιωάννης ο Χρυσόστομος|ιερός Χρυσόστομος]] αναφέρει «...ο μεν γαρ εναγείς και ακάθαρτος ουδέ εν εορτή δίκαιος...ο δε καθαρός και δια μετανοίας ακριβούς αποσμηξάμενος και πλημελλήματα και εν εορτή και αεί δίκαιος...». Έτσι προ του «φοβερού βήματος του Χριστού» απαιτείται εξομολόγηση, μετάνοια και νηστεία.

[[Image:Chalice.jpg|right|150px|thumb|Το Άγιο Ποτήριον]]Η συχνότητα της Θείας Ευχαριστίας στη χριστιανική πίστη αποτέλεσε ένα πολύ σημαντικό αίτιο θεολογικής διαμάχης κατά το 17ο αιώνα. Μέχρι τότε η ολοένα αυξανόμενη επιρροή των [[Προστεσταντισμός|Προτεσταντικών]] και δυτικών χριστιανικών θεολογικών τάσεων, είχε σαν αποτέλεσμα μια διαφορετική θεολογική προσέγγιση στο θέμα της συχνότητας της Θείας Ευχαριστίας. Σε αυτή τη δύσκολη και ταραγμένη περίοδο οπού η ελλαδική εκκλησία και έθνος βρισκόταν σε υποδούλωση και Χαρακτηριστικό εδώ είναι μάλιστα πως οι προσυλητιστικές τάσεις και προσμίξεις διαφόρων αιρετικών αποχρώσεων εισέρχονταν και επηρέαζαν ολοένα και περισσότερο την ορθόδοξη θεολογική παράδοση, η μορφή των κολυβάδων πατέρων, προσηλωμένη στην [[Πατέρες της Εκκλησίας|πατερική]] [[Φιλοκαλία|φιλοκαλική]] παράδοση της ανατολής και τη θεολογία των μεγάλων πατέρων της, έδωσε μεγάλη μάχη στον επίμαχο τομέα. Το αποτέλεσμα αυτής της μάχης, μέσα από την απόδειξη της αδιάκοπης και αυθεντικής έκφρασης της αποστολικής παραδόσεως της ορθοδόξου πίστεως, τελικά επικράτησε μέσα από την τεκμηρίωση τόσο των ευαγγελικών και αποστολικών λόγων, όσο και των πατερικών κειμένων, παρά τις διώξεις, τις στερήσεις και τη διαρκή διαπόμπευση των υποστηρικτών της. Οι [[Κολυβάδες]] πατέρες προέταξαν την αναγκαιότητα της διαρκούς πνευματικής ετοιμασίας και της ανάγκης συχνής μεταλήψεως μαθητές του σωτήριου μυστηρίου που παρέδωσε ο Ιησούς Χριστός εις ανάμνησην της θυσίας Του και τελικά επικράτησε στον ορθόδοξο βίο και πράξη, ως Κυρίου θεώρησαν το απαραίτητο σωτηριώδες βήμα.λόγο αυτό πολύ σκληρό:

== Η Αγιογραφική ορολογία της Θείας Ευχαριστίας ως «:''Κλάση του Άρτου"Πολλοὶ οὖν ἀκούσαντες ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ εἶπον· σκληρός ἐστιν οὗτος ὁ λόγος· τίς δύναται αὐτοῦ ἀκούειν;"''» ==<ref>Ιωάννης στ΄, 60</ref>.

Σε τέσερα χωρία της [[Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]], έχουμε αναφορά, για την «:''κλάση του άρτου"Καὶ ἐσθιόντων αὐτῶν λαβὼν ὁ ᾿Ιησοῦς ἄρτον εὐλογήσας ἔκλασε καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς καὶ εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου. καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς, καὶ ἔπιον ἐξ αὐτοῦ πάντες. καὶ εἶπεν αὐτοῖς· τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον"''», αυτά είναι:<ref>Μάρκος 22-24</ref>.

: «''Εσθιόντων δε αυτών λαβών ο Ιησούς άρτον και ευλογήσας έκλασε και δους τοις μαθηταίς είπε: «Λάβετε, φάγετε, τούτο εστί Κατά το σώμα μου». Και λαβών ποτήριον και ευχαριστήσας έδωκεν αυτοίς λέγων[[Απόστολος Ματθαίος|Ματθαίο]]: «Πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο γαρ εστι το αίμα μου της διαθήκης το περί πολλών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών. Λέγω δε υμίν, ου μη πίω απ’ άρτι εκ τούτου του γενήματος της αμπέλου έως της ημέρας εκείνης, όταν αυτό πίνω μεθ’ υμών καινόν εν τη βασιλεία του Πατρός μου''»<ref>Ματθαίος 26/κς΄ 26-29</ref>.

: «''Και εσθιόντων αυτών λαβών άρτον ευλογήσας έκλασε και έδωκεν αυτοίς και είπε: «Λάβετε, τούτο εστι το σώμα μου». Και λαβών "᾿Εσθιόντων δὲ αὐτῶν λαβὼν ὁ ᾿Ιησοῦς τὸν ἄρτον καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς καὶ εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου· καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον ευχαριστήσας έδωκεν αυτοίς και έπιον εξ αυτού πάντες. Και είπεν αυτοίς, «τούτο εστι το αίμα καὶ εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς λέγων· πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αἷμά μου της τὸ τῆς καινῆς διαθήκης, το εκχυνόμενον υπέρ πολλώντὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. Αμήν λέγω υμίν: ουκέτι ου μη πίω εκ του γεννήματος της αμπέλου έως της ημέρας εκείνης, όταν αυτό πίνω καινόν εν τη βασιλεία του Θεού"''»<ref>Μάρκος 14/ιδ΄ 21Κατά Ματθαίον κστ΄, 26-2528</ref>.

: «''Και δεξάμενος ποτήριο ευχαριστήσας είπε: «Λάβετε τούτο και διαμερίσατε εις εαυτούς. Λέγω γαρ υμίν, ου μη πίω από του γεννήματος της αμπέλου έως ου η βασιλεία του Θεού έλθη». Και λαβών άρτον ευχαριστήσας έκλασεν και έδωκεν αυτοίς λέγων: «Τούτο εστι Σύμφωνα με το σώμα μου [το υπέρ υμών διδόμενον. Τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν». Και το ποτήριον ωσαύτως μετά το δειπνήσαι λέγων[Ευαγγελιστής Λουκάς|Λουκά]]: «Τούτο το ποτήριον η καινή διαθήκη εν τω αίματί μου το υπέρ υμών εκχυνόμενον»].<ref>Λουκάς 21/κα΄ 17-20</ref>.

: «''Εγώ γαρ παρέλαβον από του Κυρίου, ό και παρέδωκα υμίν. Ότι ο Κύριος Ιησούς εν τη νυκτί ή παρεδίδετο έλαβεν άρτον και ευχαριστήσας έκλασε και είπε: «Τούτο "καὶ λαβὼν ἄρτον εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς λέγων· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου εστι το σώμα το υπέρ υμών. Τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν»τὸ ὑπὲρ ὑμῶν διδόμενον· τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν. Ωσαύτως και το ὡσαύτως καὶ τὸ ποτήριον μετά το διεπνήσαι λέγον: «Τούτο το μετὰ τὸ δειπνῆσαι λέγων· τοῦτο τὸ ποτήριον η καινή ἡ καινὴ διαθήκη εστίν εν τω εμώ αίματιἐν τῷ αἵματί μου, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν ἐκχυνόμενον. Τούτο ποιείτε, οσάκις εάν πίνητε εις την εμήν ανάμνησιν"''»<ref>Α΄ Κορινθίους 11/ια΄ 23Λουκάς κβ΄, 19-2520</ref>.

Μέσα από Ο [[Απόστολος Παύλος]], όχι απλώς τονίζει τα κείμενα αυτά, παρατηρούμε πως το μυστήριο το παραδόθηκε από τον Κύριο, κατά τη διάρκεια τεκταινόμενα του «''μυστικού''» δείπνου, ζητώντας παραληφθέντος [[Ιερά Μυστήρια|μυστηρίου]] από τους μαθητές της συστάσεώς του να συνεχίσουν να το επαναλαμβάνουν στην ανάμνησή Του. Σύμφωνα με τα λόγια του αποστόλου Παύλου, ήταν κάτι που «''παρέλαβε''», και που το «''παρέδωσε''» και στους Κορινθίους να κατά το τελούν. Πρόκειται λοιπόν για υποχρέωση των ΧριστιανώνΜυστικό Δείπνο, που συμπεριλαμβάνεται στις παραδόσεις αλλά θέτει προ των αποστόλων<ref>Β΄ Θεσσαλονικείς 2/β΄ 15</ref>. Τέλος ο άρτος αυτός, ο οποίος τεμαχίστηκε και διαμοιράσθηκε στους μαθητές, διαβεβαιούτε πως είναι ευθυνών το '''σώμα''' του Κυρίου.ποίμνιο σε περίπτωση που μεταλαμβάνει αναξίως:

=== Η «:''κλάση τού άρτου"ἐγὼ γὰρ παρέλαβον ἀπὸ τοῦ Κυρίου ὃ καὶ παρέδωκα ὑμῖν, ὅτι ὁ Κύριος ᾿Ιησοῦς ἐν τῇ νυκτί ᾗ παρεδίδοτο ἔλαβεν ἄρτον καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό μού ἐστι τὸ σῶμα τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον· τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν. ὡσαύτως καὶ τὸ ποτήριον μετὰ τὸ δειπνῆσαι λέγων· τοῦτο τὸ ποτήριον ἡ καινὴ διαθήκη ἐστὶν ἐν τῷ ἐμῷ αἵματι· τοῦτο ποιεῖτε, ὁσάκις ἂν πίνητε, εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν. ὁσάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε τὸν ἄρτον τοῦτον καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλλετε, ἄχρις οὗ ἂν ἔλθῃ. ὥστε ὃς ἂν ἐσθίῃ τὸν ἄρτον τοῦτον ἢ πίνῃ τὸ ποτήριον τοῦ Κυρίου ἀναξίως, ἔνοχος ἔσται τοῦ σώματος καὶ αἵματος τοῦ Κυρίου. δοκιμαζέτω δὲ ἄνθρωπος ἑαυτόν, καὶ οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω καὶ ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω· ὁ γὰρ ἐσθίων καὶ πίνων ἀναξίως κρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καὶ πίνει, μὴ διακρίνων τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου."''» από τους Αποστόλους ===<ref>Προς Κορινθίους Α΄, ια΄, 23-29</ref>.

Από τις Πράξεις των αποστόλων, γίνεται σαφές, ότι Τέλος χαρακτηριστική είναι η πρώτη Χριστιανική κοινότητα, ακολούθησε προφητική ρήση του μυστηρίου ήδη από την εντολή [[Παλαιά Διαθήκη]]. Μάλιστα είναι γεγονός πως αρκετοί πατέρες της εκκλησίας υπομνηματίζουν το χωρίο αυτό. Έτσι στο βιβλίο του Κυρίου κατά παράδοσιν των αποστόλων[[Μαλαχίας|Μαλαχία]] (1, για την τήρηση του μυστηρίου αυτού11) αναφέρεται:

Στις Πράξεις<ref>2/β΄ 42</ref>:''"διότι ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου ἕως δυσμῶν τὸ ὄνομά μου δεδόξασται ἐν τοῖς ἔθνεσι, μαθαίνουμε ότι οι πρώτοι Χριστιανοί'''καὶ ἐν παντὶ τόπῳ θυμίαμα προσάγεται τῷ ὀνόματί μου καὶ θυσία καθαρά''', «ήσαν προσκαρτερούντες τη διδαχή των αποστόλων και τη κοινωνία και τη κλάσει του άρτου και ταις προσευχαίς». Και λίγο πιο κάτωδιότι μέγα τὸ ὄνομά μου ἐν τοῖς ἔθνεσι, στο εδάφιο 46 προσθέτει ότι «καθ’ ημέραν τε προσκαρτερούντες ομοθυμαδόν εν τω ιερώ, κλώντες τε κατ’ οίκον άρτον μετελέμβανον τροφής εν αγαλλιάσει και αφελότητι καρδίας»λέγει Κύριος παντοκράτωρ"''.

ΕπίσηςΚατά τα πρώτα αποστολικά χρόνια η Θεία Ευχαριστία αποτελούσε το κέντρο της λατρευτικής ζωής των Χριστιανών. Με αυτή συνδέονταν όλες οι άλλες λατρευτικές και πνευματικές εκδηλώσεις της εκκλησίας. Η ευχαριστιακή σύναξη προς ''"κλάση του άρτου"'', υπεμφαίνεται στις [[Πράξεις των Αποστόλων]] πως τελείτο καθημερινά (Πράξεις 2,46)<ref>Πράξεις 2, 46: ''"καθ᾿ ἡμέραν τε προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδὸν ἐν τῷ ἱερῷ, κλῶντές τε κατ᾿ οἶκον ἄρτον, μετελάμβανον τροφῆς ἐν ἀγαλλιάσει καὶ ἀφελότητι καρδίας,"''</ref>, ενώ θεωρείται βέβαιο πως τελείτο κάθε Σάββατο βράδυ προς Κυριακή (Πράξεις 20,7)<ref>Πράξεις 20,7 :''"7 ᾿Εν δὲ τῇ μιᾷ τῶν σαββάτων συνηγμένων τῶν μαθητῶν κλάσαι ἄρτον, ὁ Παῦλος διελέγετο αὐτοῖς, μέλλων ἐξιέναι τῇ ἐπαύριον, παρέτεινέ τε τὸν λόγον μέχρι μεσονυκτίου."''</ref>, ως ανάμνηση του μεσσιανικού δείπνου του Χριστού. Ταυτιζόταν δε με το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και περιείχε σαφή λειτουργική έννοια περιλαμβάνοντας διδαχή, προσευχή, κοινωνία, ευλογία και δείπνο<ref>Βλάσιος Φειδάς, Εκκλησιαστική ιστορία, σελ. 36</ref>. Κατά τον ''H. Lietzmann'' μάλιστα πρέπει να γίνει σαφής διαχωρισμός μεταξύ του δείπνου που τελείτο και του μυστηρίου<ref>H. Lietzmann, Messe und Herrenmahl, Bonn 1926, 238-263</ref>. Έτσι είναι σημαντικό ότι γενικά αποδεκτό πως ''"δεν είναι δυνατόν να ταυτίσουμε την απλή συνεστίαση προς την ''"κλάσιν του άρτου"'' των μαρτυριών των Πράξεων"''<ref>Βλάσιος Φειδάς, ενθ.αν., σελ. 37</ref>. Το πότε λάμβανε χώρα το ευχαριστιακό δείπνο, δηλ. πριν ή μετά το μυστήριο, δεν υπάρχει εκεί κάποια σαφής ένδειξη, αλλά το βέβαιο είναι πως επικράτησε η πρόταξη του μυστηρίου από το Δείπνο. Από την άλλη μεριά το Δείπνο αυτό στην πρωτοχριστιανική εκκλησία δεν πρέπει να ταυτίζεται με τις [[αγάπες]], οι οποίες κατά βάση μαρτυρούνται το β΄ αιώνα. Εν πάση περιπτώσει περί το 150 σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ιουστίνου, το δείπνο είχε αποχωριστεί από το μυστήριο, διατήρησε όμως μερικά εξωτερικά χαρακτηριστικά, όπως την κλάση του άρτου και το οριστικό άρθροτην ευλογία του ποτηρίου, δίχως να εννοούνται όμως ως ευχαριστία<ref>Βασ. Στεφανίδης, Εκκλησιαστική Ιστορία, σελ. 102</ref>. Κατά τον 7ο πλέον αιώνα, κάτι που σημαίνει ότι μιλάει για κάτι συγκεκριμένοη κλάσις του άρτου απέκτησε άλλη μορφή, για έναν όρο που δηλώνει κάτι λατρευτικόσε ιδιαίτερο τελετουργικό και διατηρώντας το όνομά της (η λεγόμενη αρτοκλασία)<ref>ο.π.</ref>.

Ένα ακόμα σημείοΚατά την αρχαία συνήθεια της πρώτης εκκλησίας η Θεία ευχαριστία τελείτο σε ιδιωτικές κατοικίες, όπως μαρτυρείται μέσα από την [[Καινή Διαθήκη]] (Πράξεις 12,12,17. 21,18 κ.α.)<ref>Βλ. Φειδάς, ενθ.αν., σελ. 54</ref>. Στο μυστήριο συμμετείχαν κατά βάση τα μέλη της τοπικής εκκλησίας, είναι ενώ σε μερικές περιπτώσεις κυρίως στη Μ. Ασία επιτρεπόταν και η φράση: «μετελάμβανον τροφής εν αγαλλιάσει…»συμμετοχή εξ εθνών χριστιανών. Εδώ φαίνεται ότι πρόκειται περί κλάσεως Ο χρόνος τέλεσής του άρτου ήταν Σάββατο εσπέρα, αλλά εδώ θα πρέπει να τονιστεί πως με βάση τον τρόπο αλλαγής της ημέρας, θεωρείτο ήδη Κυριακή, αφού η αλλαγή της ημέρας για την εποχή γινόταν τις εσπερινές ώρες, της προηγούμενης ημέρας. Το Κυριακό Δείπνο αργότερα αποχωρίστηκε από το μυστήριο και καθιερώθηκαν οι αγάπες, λόγω καταχρήσεων που παρατηρήθηκαν<ref>Βλ. Φειδάς, ενθ.αν., σελ. 264</ref>. Παράλληλα με την εσπερινή σύναξη, τελείτο και την Κυριακή το πρωί μία εωθινή, η οποία όμως δεν περιείχε τέλεση του Μυστηρίου. Αργότερα όμως μεταφέρθηκε η τέλεση κατά την πρωινή σύναξη, χωρίς να μπορούμε να εξακριβώσουμε την αφορμή. Πιθανότερη εκδοχή θεωρείται ο διωγμός του Πλινίου του νεωτέρου, που είχε θρησκευτικό χαρακτήραόμως τοπική ισχύ, γι αυτό ισχυρά ερείσματα βρίσκει και που τελείτο η πιθανότητα να ήταν θέλημα των χριστιανών, ώστε να μην παρατείνεται η ολοτελής νηστεία για μεγάλο χρονικό διάστημα<ref>ο.π.</ref>. Υπεύθυνος για τη τέλεση του μυστηρίου ήταν συνήθως ο επίσκοπος, ενώ κάθε μέρα, σε συνδυασμό ένα μέλος έφερε δικό του ποτήριο με κάποιο δείπνοοίνο, στον το οποίο συμμετείχαν οι Χριστιανοί με πνευματική αγαλλίαση και ειρήνηκαθαγιαζόταν για το σκοπό του μυστηρίου<ref>Βασ. Στεφανίδης, ενθ.αν., σελ. 102</ref>.

Ένα τελευταίο χωρίο που Εδώ θα παρουσιάσουμε πρέπει να επισημανθεί και μία ακόμα αρχαία συνήθεια της εκκλησίας. Τα Τίμια Δώρα τηρούμενα στην εκκλησία, αποστέλλονταν από τους διακόνους στα σπίτια των ασθενών και των αιχμαλώτων ή παραλαμβάνονταν από ασκητές ή πιστούς προς ιδιαίτερη μετάληψη και οδοιπορία<ref>Κυπριανός Καρθαγένης, de laps, 26. Τερτυλλιανός ad uxor II, 5</ref>. Το έθος αυτό μάλιστα διατηρήθηκε μέχρι και το 12ο αιώνα. Επίσης τα Τίμια Δώρα προσκυνούνταν υπό τον πιστών, μετά από γονυκλισία, στη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας και κατά την Αγία Γραφήείσοδο των προηγιασμένων δώρων. Μια τέτοια προσκύνηση φυσικά ανήκει στον αληθινά παρόντα σωματικώς Ιησού Χριστό, όσον αφορά που ευρίσκεται στα [[Τίμια Δώρα]] και όχι στην ύλη ή τη φράση αυτήνοητή παρουσία του<ref>Χρ. Ανδρούτσος, Δογματική..., ενθ.αν., βρίσκεται στις Πράξεις 20σελ. 356</κ΄ 7-11:ref>.

«Εν δε τη μια Ο μυστηριακός χαρακτήρας της Θείας Ευχαριστίας είναι σαφής και μέσα από τους πρώτους εκκλησιαστικούς συγγραφείς. Ο [[Ιγνάτιος ο Θεοφόρος]] (περ. + 120) είναι χαρακτηριστικό πως αναφέρει ότι η Θεία Κοινωνία είναι ''"φάρμακον αθανασίας, αντίδοτον του μη αποθανείν, αλλά ζην εν Χριστώ Ιησού διαπαντός"''<ref>Ιγνάτιος ο Θεοφόρος, Προς Φιλαδελφείς, ΙV, 1 κεξ</ref>, ενώ ομολογεί πως ''"ευχαριστίαν σάρκαν είναι του σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, την υπέρ των Σαββάτων συνηγμένων ημών κλάσαι άρτοναμαρτιών παθούσαν, ην τη χρηστότητι ο Παύλος διελέγετο αυτοίςΠατηρ έγειρε"''<ref>Ιγνατίου, μέλλων εξιέναι τη επαύριονΠρος Σμυρνείς, VII, παρέτεινέν τε τον λόγον μέχρι μεσονυκτίου1</ref>. Ήσαν Ο δε λαμπάδες ικαναί εν τω υπερώω [[Ιουστίνος ο Μάρτυς|Ιουστίνος]] (περ. + 150) αναφέρει ''"Και τροφήν αύτη καλείται παρ ημίν ευχριστία...ου ήμεν συνηγμένοι… αναβάς δε και κλάσας τον γαρ ως κοινόν άρτον , ουδέ κοινόν πόμα ταύτα λαμβάνομεν...αλλ' ον τρόπον δια λόγου θεού σαρκοποιηθείς Ιησούς Χριστός...εξής αίμα και γευσάμενοςσάρκες κατά μεταβολήν τρέφονται ημών..."''<ref>Ιουστίνος, Α΄ Απολογία, 66</ref>. Ο [[Ειρηναίος Λουγδούνου]] αναφέρει συμπληρώνοντας συνάμα: ''"ως γαρ από της γης άρτος, προσλαβόμενος την επίκλησιν του θεού, ουκέτι κοινός άρτος εστίν, εφ’ ικανόν αλλ ευχαρίστία δύο πραγμάτων συνεστηκυία, επιγείου τε ομιλήσας άχρι αυγής και ουρανίου, ούτως εξήλθεν»και σώματα ημών, μεταλαμβάνοντα της ευχαριστίας, μηκέτι είναι φθαρτά, την ελπίδα της εις αιώνα αναστάσεως έχοντα"''<ref>Ειρηναίος, Κατά Αιρέσεων, IV, 18</ref>.

Το σημαντικότατο αυτό χωρίοΕίναι λοιπόν φανερό πως η Θεία Ευχαριστία ήδη στα αποστολικά, δείχνει ότι οι Χριστιανοί την Κυριακή εκείνη (την μίαναλλά και από τα άμεσα μεταποστολικά έτη ήταν κέντρο της λατρευτικής, δηλαδή την πρώτη αλλά και της πνευματικής ζωής των Σαββάτων)πιστών<ref>Βλ. Φειδάς, ενθ.αν., είχαν μαζευτεί '''ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΑΣΗ ΤΟΥ ΑΡΤΟΥ'''σελ. 266</ref>. Το ότι ο σκοπός Παρόλα αυτά λίγες πληροφορίες διασώθηκαν για την αναπαράσταση της τέλεσή της σύναξης ήταν η «κλάση του άρτου», φανερώνει ότι . Προφανώς όμως δεν είναι δυνατόν πρέπει να μαζεύτηκαν επήλθαν ουσιώδεις διαφορές για την τέλεση του μυστηρίου<ref>ο.π.</ref>. Κύριος λόγος του γεγονότος πρέπει να φάνε απλώς ψωμί, αλλά ότι ήταν η συνάντησή τους αυτή ''"απόρρητη πειθαρχία"'' (disciplina arcani) που είχε λατρευτική χροιά. Πολύ περισσότεροεπιβληθεί στους χριστιανούς, επειδή επρόκειτο λόγω του μυστηριακού χαρακτήρα του γεγονότος (σε σημείο οι κατηχούμενοι να φύγει ο Παύλοςαποχωρούν), αλλά και λόγω των διαφόρων διαβολών και θα τον αποχαιρετούσαν. Αν λοιπόν υπήρχε κάποιο τόσο σημαντικό γεγονός, δεν θα έλεγε ότι μαζεύτηκαν για να φάνε ψωμίψευδών κατηγοριών από την πλευρά των εθνικών, αλλά για να αποχαιρετήσουν τον Παύλοπερί θυεστείων δείπνων, που ήταν σπουδαιότερο από το φαγοπότικανιβαλισμού κ.α.. Εκτός και αν η «κλάση του άρτου», ήταν κάτι πολύ σπουδαιότερο από το να φάνε απλώς, ακόμα και από το να αποχαιρετήσουν τον Παύλο!

=== Η «ορθόδοξη παράδοση ουδέποτε προσπάθησε επιστημονικά να προσδιορίσει τη μεταβολή ή τη μεταποίηση του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα<ref>Ν. Ματσούκας, Δογματική..., σελ. 486</ref>. Άλλωστε κατά την ορθόδοξη πατερική διδασκαλία η επιστήμη ασχολείτο με το [[Κτιστό]], ενώ η χαρισματική θεολογία περί του [[Άκτιστο|ακτίστου]]. Αυτό διότι το έργο της άκτιστης ενέργειας δεν μπορεί να εξεταστεί ως προς τον τρόπο τέλεσής της επιστημονικά. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί μόνο ως μετοχή, που τελικά οδηγεί στη γνώση<ref>ο.π.</ref>. Σε αντίθεση τελικά με αυτή τη μέθοδο, η σχολαστική θεολογία χρησιμοποιώντας τη διαλεκτική μέθοδο (η αποδεικτική είναι η οδός της πατερικής θεολογίας) επιχείρησε την έρευνα περί του τρόπου μεταβολής, επινοώντας τη λεγόμενη ''"μετουσίωση"'' (''κλάση τού άρτουtransubstantiatio''» ). Κατ αυτή τη θεώρηση η οποία είναι επηρεασμένη από την αριστοτελική φιλοσοφία, τα πράγματα έχουν ύλη και είδος, ήτοι ορατό και αόρατο. Κατά τη μεταβολή λοιπόν σύμφωνα με την [[Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία]] μεταποιείται το είδος, δηλ. το αόρατο μέρος, ενώ η ουσία (ορατό) μένει η ίδια. Κατά την ορθόδοξη όμως πατερική παράδοση, και σύμφωνα με τον [[Ιωάννης ο Δαμασκηνός|Ιωάννη Δαμασκηνό]], αρκεί μονάχα η πληροφορία ότι γίνεται διαμέσου των ενεργειών του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]] και τίποτε περισσότερο<ref>Ιωάννου Δαμασκηνού, Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως 4, 13</ref>. Σε κάθε περίπτωση όμως, τα σύμβολα του οίνου και του άρτου, μεταβάλλονται πραγματικά σε σώμα και αίμα Χριστού<ref>Κάλλιστος Ware, Η Ορθόδοξη Εκκλησία, σελ. 448</ref>. Μέσα λοιπόν στην μετα-Αποστολική εποχή ===ορθόδοξη θεολογία παραμένει η οδός του αποφατισμού σε ότι αφορά την λειτουργία των ακτίστων ενεργειών.

Από Εδώ πρέπει να τονιστεί πως οι Προτεστάντες θέλοντας να ανατρέψουν την πρώιμη αυτή εποχή στα τέλη του 1ου και τις αρχές του 2ου αιώνα μέννοια της μετουσίωσης υιοθέτησαν κάποιες άλλες απόψεις.Χ., υπάρχουν δύο σημαντικές αρχαίες μαρτυρίες, Έτσι ο Λούθηρος μίλησε για το πώς τελούσαν οι πρώτοι Χριστιανοί την «πανταχού παρουσία του σώματος του Κυρίου (''κλάση του άρτουubiquitas''»), ο Καλβίνος δέχτηκε την επενέργεια της δυνάμεως του Χριστού απορρίπτοντας την αληθινή παρουσία του, ενώ τέλος ο Ζβίγγλιος δέχτηκε τη Θεία Ευχαριστία ως απλό και γυμνό σύμβολο. Έτσι λοιπόν πρέπει να γίνει κατανοητό πως η Ορθόδοξη Εκκλησία δε δέχεται κάποια επιστημονική εξήγηση περί μεταβολής και πώς χρησιμοποιούσαν τον όρο αυτόμετουσίωσης, αφού αυτή γίνεται με υπερφυή άκτιστο τρόπο<ref>Ν. Ματσούκας, Δογματική...Αυτές είναι οι επιστολές του αγίου [[Ιγνάτιος ο Θεοφόρος|Ιγνατίου]], που μαρτύρησε επί Τραϊανού (100 – 117 μενθ.Χαν.), και η [[ιδαχή των Δώδεκα Αποστόλων]] που συνεγράφη μεταξύ 70 και 100 μσελ.Χ488</ref>.

: «''οι κατ’ άνδρα κοινή πάντες εν χάριτι εξ ονόματος συνέρχεσθε… ένα άρτον κλώντεςΗ Ρωμαιοκαθολική εκκλησία κατά της διαδικασία της Θείας Μεταλήψεως, ός εστι φάρμακον αθανασίας αντίδοτος του μη αποθανείναντικατέστησε τον άρτο από άζυμο άρτο, αλλά ζην εν Χριστώ διαπαντό''»<ref>Ιγνατίου επιστολή προς Εφεσίους κεφαποκαλούμενο Όστια, συνάμα καταργώντας τη μετάληψη οίνου στους πιστούς. 20Με αυτές τις πράξεις η [[Ορθόδοξη Εκκλησία]] διαφώνησε μένοντας πιστή στην αρχαία τάξη της εκκλησίας.</ref>

Η αραδο΄χη αυτή δύο σημαντικά σκέλη. Αφενώς τα λεγόμεναΕίναι χαρακτηριστικό εξ αρχής να ειπωθεί πως ιστορικώς αποδεικνύεται, τα οποία φυσικώς δε σύναται λεχούν για ένα απλό γεύμα ενότηταςπως η χρήση αζύμων γινόταν κατά το Ιουδαϊκό Πάσχα όχι κατά την Παρασκευή ή το Σάββατο, αλλά κατά τη 15η του μήνα Νισσάν, εξού και από ποιόν αναφέρονταιεκ της Γραφής μαθαίνουμε ότι δεν εισήλθαν οι Ιουδαίοι στο Πραιτόριο την Παρασκευή, ώστε να φάνε το Πάσχα (Ιωάννης 18, 28)<ref>Ιωάννης 18, 28: ''"28 ῎Αγουσιν οὖν τὸν ᾿Ιησοῦν ἀπὸ τοῦ Καϊάφα εἰς τὸ πραιτώριον· ἦν δὲ πρωΐ· καὶ αὐτοὶ οὐκ εἰσῆλθον εἰς τὸ πραιτώριον, ἵνα μὴ μιανθῶσιν, ἀλλ' ἵνα φάγωσι τὸ πάσχα."''</ref><ref>Χρ. Ανδρούτσος, Δογματική... Αναφέρονται από ένα εξέχοντα επίσκοπο της εποχής, ο οποίος μάλιστα είχε γνωρίσει και Αποστόλους σελ. 363</ref>. Ακόμα και αν, κατά τους Προφήτες, από την Τάξη ισχυρισμούς των ΠροφητώνΡωμαιοκαθολικών, καθώς και έτρωγαν κατά την αποστολική διδασκαλία εσπέρα της Παρασκευής άζυμο άρτο και παράδοση αυτών. Έτσι ο Ιγνάτιος πάλι αυτό δεν αρκεί αφού ο οποίος ήταν άνδρας Κύριος συνέφαγε με μεγάλο εκκλησιαστικό κύρος στην εποχή τους Μαθητές του Πέμπτη. Όμως κάθε τέτοιου είδους ισχυρισμός καταρρίπτεται ενώπιον της [[Ιερά Παράδοση|παράδοσης]] της εκκλησίας και της ιστορικής πραγματικότητος<ref>Χρ. Ανδρούτσος, Δογματική..., σελ. 363</ref>, αφού ουδείς εκ των αρχαίων εκκλησιαστικών συγγραφέων δεν αναφέρεται σε κάτι τέτοιο<ref>Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., σελ. 154</ref>, ενώ η χρήση του δε δύναται να αποδειχθεί πριν του8ου αιώνα<ref>Π. Τρεμπέλας, επιβεβαιώνει με σαφή μαρτυρίαενθ.αν., πως αυτός ο άρτος και ο οίνος αποτελεί φάρμακο αθανασίας και εν Χριστώ ζωήςσελ. 156</ref>.

: «Σε ότι αφορά την απαγόρευση του οίνου στους πιστούς θα λέγαμε πως αυτό έχει μία αντιβιβλική θεώρηση. Κατά τον Κυριακό λόγο, ''"Πίετε εξ αυτού πάντες"'', ο Κύριος ζήτησε χωρίς εξαιρέσεις τη συμμετοχή στην πόση οίνου. Είναι χαρακτηριστικό δε πως μέχρι το 12ο αιώνα, ουδέποτε είχε θεσμοθετηθεί μία τέτοια πρακτική ούτε από τη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία<ref>Ανδρέας Θεοδώρου, Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά, σελ. 260</ref>. Μάλιστα παρότι κατά το παρελθόν υπήρξαν αιρετικές αποκλίσεις, όπως των Εβιωνιτών ή των υδροπαραστατών, ουδέποτε αποκλειόταν το υγρό στοιχείο κατά θεία μετάληψη, αλλά απλώς αντικαθίστατο από άλλο υγρό στοιχείο, κατά κανόνα ύδωρ. Κατά Κυριακήν τη μαρτυρία δε Κυρίου συναχθέντες κλάσατε άρτον των πατέρων όπως του Ιουστίνου και ευχαριστήσατε προεξομολογησάμενοι τα παραπτώματα υμώντου Ειρηναίου, όπως καθαρά η θυσία υμών''»εκκλησία από αρχαιοτάτων χρόνων χρησιμοποιεί τον οίνο στη θεία ευχαριστία<ref>Διδαχή κεφΠ. Τρεμπέλας, ενθ.αν., σελ. 157</ref>, ενώ ο Πάπας Λέων ο Μέγας κατέκρινε όσους μεταλάμβαναν τον άρτο, αλλά όχι τον οίνο, χαρακτηρίζοντας την πράξη ιερόσυλο υποκρισία<ref>Ομιλία 14, De Quadrag. 5</ref>. Κατά την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία όμως, όπου είναι το σώμα εκεί θα βρίσκεται και το αίμα του Κυρίου<ref>Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., σελ. 173</ref>. Πάντως κατά μερικούς θεολόγους κάτι τέτοιο είναι απλή πρόφαση. Η κίνηση αυτή είχε σα στόχο της έξαρση και την εξύψωση του κλήρου σε σχέση με το λαό<ref>ο.π.</ref>.

:«''Ευχαριστούμεν σοι Πάτερ ημώνΚατά τη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία τα βαπτισμένα νήπια αποκλείονται από τη Θεία Ευχαριστία. Μια τέτοια πρακτική είναι ενάντια τόσο στη διδασκαλία της εκκλησίας, υπέρ όσο και την ιστορική πραγματικότητα<ref>Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., σελ. 171</ref>. Σύμφωνα λοιπόν με τη διδασκαλία της εκκλησίας, κάθε μέλος της ζωής που δεν κωλύεται από σοβαρά αμαρτήματα, δύναται να προσέρχεται στο μυστήριο, δηλαδή σε κοινωνία με το ζωοδότη Θεάνθρωπο και γνώσεως ης εγνώρισας ημίν δια Ιησού την εκκλησια του παιδός σου. Σοι Εξ αυτού του λόγου ούτε τα νήπια κωλύονται από αυτή τη διαδικασία και γι αυτό η δόξα εις τους αιώνας''»κίνηση της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας χαρακτηρίζεται με βάση και την παράδοση της εκκλησίας αδικαιολόγητη<ref>Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., σελ. 171</ref>. Είναι χαρακτηριστικό πως ήδη υπό του Κυπριανού<ref>Κυπριανού, De lapsis 25</ref> μαρτυρείται η συμμετοχή νηπίων στη θεία ευχαριστία, αλλά και στις [[Αποστολικές Διαταγές]]<ref>Αποστολικαί Διαταγαί 8, 13, 14</ref>.

Η πρακτική αυτή υιοθετήθηκε από τους Ρωμαιοκαθολικούς το 12ο αιώνα<ref>Π. Τρεμπέλας παρ. Bartmann, ενθ.αν., σελ. 171</ref>, με τη λογική ότι ο πιστός πρέπει να βρίσκεται σε ηλικία ικανής κρίσεως περί της συμμετοχής του στο μυστήριο. Κατά τα παλαιότερα έτη, σύμφωνα με την Δυτική εκκλησία πρέπει ο πιστός να βρίσκεται τουλάχιστον μεταξύ 10ου και 12ου έτος της ηλικίας του, ενώ από το 1910 και την απόφαση του Πάπα Πίου Χ, στο 7ο. ==Η Θεία Μετάληψη== ===Προετοιμασία=== Προ της Θείας μεταλήψεως απαιτείται κατάλληλη προετοιμασία, ενώ η συμμετοχή στο μυστήριο επιτρέπεται μόνο στα βαπτισμένα μέλη της εκκλησίας<ref>Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., σελ. 169</ref>. Ο πιστός λοιπόν πρέπει να προπαρασκευάσει τον εαυτό του, μετανοώντας για τις αμαρτίες του και [[Μυστήριο της Μετανοίας|εξομολογούμενος]], αφού ο αναξίως μετέχοντας ''"κρίμα εν εαυτώ εσθίει και πίνει μη διακρίνων το σώμα και το αίμα του Κυρίου"''<ref>Αθ. Δεληκωστόπουλος, ενθ.αν., σελ. 180</ref>. Ο [[Απόστολος Παύλος]] είναι επίσης σαφής αναφέροντας (Α΄ Κορινθίους ια΄, 7) πως: «''Ώσπερ ην τούτο "Δοκιμαζέτω δε άνθρωπος εαυτόν, και ούτως εκ του άρτου εσθιέτω, και εκ του ποτηρίου πινέτω"''. Πέραν τούτου απαιτείται πολλές φορές και νηστεία, αλλά αυτό είναι κάτι που αποφασίζει ο πιστός σε συνεργία με τον πνευματικό του. Χαρακτηριστικό είναι πως πριν τη Θεία Κοινωνία απαγορεύεται οι πιστοί να φάνε ή να πιουν κάτι. Σε μεγάλο μέρος του πληρώματος της εκκλησίας, παρατηρείται επίσης αραιή προσέλευση στο Μυστήριο. Χαρακτηριστικές έμειναν στη σύγχρονη εκκλησιαστική ιστορία οι μάχες των [[Κολυβάδες|Κολυβάδων]] περί της συχνής Θείας Μεταλήψεως, μία παράδοση που φαίνεται πως αρχίζει και πάλι να επιστρέφει στην αρχαία συνήθεια της εκκλησίας<ref>Κάλλιστος Ware, ενθ.αν., σελ. 454</ref>. ===Λειτουργικό και μετάληψη=== Θα πρέπει αρχικώς να τονιστεί πως η [[Θεία Λειτουργία]] ουσιαστικά είναι το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, με το λειτουργικό που καθιέρωσε η εκκλησία. Έτσι γίνεται εύκολα αντιληπτό πως το σημαντικότερο γεγονός της εκκλησιαστικής ζωής, η σύναξη του σώματος της Εκκλησίας όπου συντελείται η ενότητα του πληρώματος και η βίωση της αλήθειας, εκφράζεται μέσα από το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Κατά την προετοιμασία της Θείας Ευχαριστίας, καθαγιάζονται τα προσφερόμενα δώρα. Οι πιστοί προσφέρουν πρόσφορο, δηλαδή ψωμί με ειδική σφραγίδα, το οποίο καθαγιάζεται. Εν συνεχεία θερμαίνεται ύδωρ, το λεγόμενο ''"ζέον ύδωρ"'', το οποίο ρίχνεται μέσα στο ποτήριο της Θείας Κοινωνίας. Το ύδωρ αυτό συμβολίζει το ύδωρ το κλάσμα διεσκορπισμένον επάνω οποίο εξέτρεξε τη κεντημένη πλευρά του Κυρίου, ενώ είναι ζεστό για να δώσει την αίσθηση πως κοινωνούμε από τη ζωοποιό πλευρά του Χριστού<ref>Ευθυμίου Στυλίου, παρ. Συμεών Θεσσαλονίκης, Μικρό Χριστιανικό Λεξικό, Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1998, σελ. 84</ref>. Η μεταβολή των ορέων Τιμίων Δώρων σε σώμα και συναχθέν εγένετο έναίμα γίνεται κατά την προσφώνηση του ιερέως ''"Τα σα εκ των σων..."''<ref>Ανδρέας Θεοδώρου, ούτω συναχθήτω σου Απαντήσεις σε Ερωτήματα Συμβολικά, σελ. 262</ref>, ενώ κατά το κλείσιμο της Ωραίας Πύλης γίνεται η απαραίτητη προετοιμασία της ''"Θείας Μεταλήψεως"''. Στην [[Ορθόδοξη Εκκλησία]], κλήρος και λαός μεταλαμβάνουν σώμα και αίμα Κυρίου, εν αντιθέσει με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία η οποία στους πιστούς δίδει μόνο τη λεγόμενη Όστια, ένα άζυμο άρτο που συμβολίζει το σώμα του Κυρίου. Η Θεία Κοινωνία παρέχεται στους πιστούς με ένα κοχλιάριο (λαβίδα), το οποίο περιέχει το σώμα (άρτο) και το αίμα (οίνο), ενώπιον της Ωραίας Πύλης. Οι ιερείς μεταλαμβάνουν μέσα στο [[Ιερό Βήμα]] (κοινώς ιερό), αρχικώς μεταλαμβάνοντας σώμα και εν συνεχεία πίνοντας από το ποτήριο κατά την αρχαία συνήθεια. Κατά τη μετάληψη των αχράντων μυστηρίων, ο Θεάνθρωπος ''"του μερισμού είνε παρών εν εκάστω τμήματι των περάτων τιμίων δώρων"''<ref>Χρήστος Ανδρούτσος, Δογματική..., σελ. 357</ref>, αφού όπως υπομνηματίζει και ο [[Ιωάννης ο Χρυσόστομος|ιερός Χρυσόστομος]], [[ψυχή]] και σώματι παρευρίσκεται ο Κύριος στα Τίμια Δώρα<ref>Ιω. Χρυσόστομος, Ομιλία 3. Εις την Εφεσίους επιστολή</ref>. Οι πιστοί μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας προσέρχονται και πάλι ενώπιον της Ωραίας Πύλης για να λάβουν το [[αντίδωρο]], δηλαδή ένα μικρό καθαγιασμένο κομμάτι άρτου, το οποίο αποτελεί έκφραση αγάπης και αλληλεγγύης μεταξύ των πιστών του εκκλησιαστικού σώματος<ref>Κάλλιστος Ware, ενθ.αν., σελ. 455</ref>. Στους ναούς το Μυστήριο φυλάσσεται συνήθως στο Αρτοφόριο, πάνω στη [[Αγία Τράπεζα]], χωρίς όμως να υπάρχει ένας σαφής κανονισμός περί φύλαξής του. Τα έτοιμα δώρα, φυλάσσονται για τη μετάληψη βαριά ασθενών. Εν αντιθέσει με τη Λουθηρανική προτεσταντική ομολογία, τα Τίμια Δώρα ουδέποτε χάνουν την αξία τους, κάτι που αποδεικνύεται και από την ιστορική χρήση αυτών και εκτός εκκλησίας<ref>Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., σελ. 200</ref>, όπως προαναφέρθηκε. Επιπρόσθετα το μυστήριο της γης Θείας Ευχαριστίας μπορεί να τελεστεί μόνο μία φορά στο ίδιο θυσιαστήριο (Αγία Τράπεζα) και μόνο αν υπάρχει παρουσία λαού, εν αντιθέσει με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία<ref>Ανδρέας Θεοδώρου, Απαντήσεις σε Ερωτήματα Συμβολικά, σελ. 251</ref>. Οι ιερείς επίσης δύναται να τελέσουν το μυστήριο μόνο μία φορά την ημέρα<ref>ο.π.</ref>. ===Η Θεία Μετάληψη στα νήπια=== Στην [[Ορθόδοξη Εκκλησία]], των αχράντων μυστηρίων κοινωνούν ανεξαίρετα όλοι οι πιστοί, συμπεριλαμβανομένων και των μικρών παιδιών<ref>Θεοδώρου Ανδρέας, ''Βασική Δογματική Διδασκαλία - Πιστεύω εις ένα Θεόν'', 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2007, σελ. 189.</ref>, και αυτή ''"είναι πράξη...της αρχαίας Εκκλησίας...αναγόμενη στους αποστολικούς χρόνους"''<ref>Θεοδώρου Ανδρέας, ''Βασική Δογματική Διδασκαλία - Απαντήσεις σε ερωτήματα Συμβολικά'', 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2006, σελ. 261.</ref>. Τα βαπτισμένα νήπια, ως κανονικά μέλη της Εκκλησίας, έχουν ανάγκη, όπως και οι ενήλικες, της θείας ευχαριστίας για να έχουν μέσα τους ζωή, σύμφωνα με τους λόγους του [[Χριστός|Χριστού]]: ''"εάν μη φάγητε την βασιλείανσάρκα του υιού του ανθρώπου, και πίητε αυτού το αίμα, ουκ έχετε ζωήν εν εαυτοίς"'' (''Ιω. 6,53'')<ref>Θεοδώρου, ''...Απαντήσεις σε ερωτήματα Συμβολικά'', ό.π.</ref>.  Απομακρυνόμενη από την αρχαία παράδοση, ''"στο θέμα αυτό καινοτόμησε...η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ότι σου εστίν η δόξα οποία δεν παρέχει στα βαπτισθέντα νήπια το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας"''<ref>Θεοδώρου Ανδρέας, 'Βασική Δογματική Διδασκαλία - Απαντήσεις σε ερωτήματα Δογματικά', 3η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2006, σελ. 169.</ref>, στην Ορθόδοξη Εκκλησία όμως, ''"στα βαπτισμένα νήπια δίνεται το χρίσμα και η δύναμις δια Ιησού Χριστού εις αιώνας…μετάληψη της Θείας Κοινωνίας, επειδή έτσι κι αλλιώς τα μυστήρια θεραπεύουν τη φύση του ανθρώπου, και τα δώρα αυτά παρέχονται ως προίκα για τη μελλοντική ενεργοποίηση της χαρισματικής ζωής"''<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, 'Δογματική και Συμβολική θεολογία', τόμ. Γ΄, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 271, υποσημ. #39.</ref>. Την αρχαιοτάτη συνήθεια<ref>Βλ. Χρυσόστομος Παπαθανασίου (αρχιμ.), "Θ. Ευχαριστία. Ερωτήσεις και αποκρίσεις διά των Ι. Κανόνων", στο ''Εφημέριος'', τεύχ. 10 (2003), Αθήνα, Λιβάνης, σελ. 7-9.</ref> της συμμετοχής των νηπίων στη θεία Κοινωνία, βρίσκουμε διατυπωμένη με σαφήνεια στις [[Αποστολικές Διαταγές]], οι οποίες ''"απηχούν πρωτοχριστιανικάς παραδόσεις"''<ref>''ΘΗΕ'', τόμ. 8 (1966), στ. 1040.</ref>: :''"...μεταλαμβανέτω ο επίσκοπος, έπειτα οι πρεσβύτεροι και οι διάκονοι και οι υποδιάκονοι και οι αναγνώσται και οι ψάλται και οι ασκηταί, και εν ταις γυναιξίν αι διάκονοι και αι παρθένοι και αι χήραι, είτα τα παιδία, και τότε πας ο λαός κατά τάξιν μετά αιδούς και εύλαβείας άνευ θορύβου"''<ref> ''PG'' 1,1109A.</ref>. Μεταγενέστερα, αρκετοί θεολόγοι της Εκκλησίας αναφέρθηκαν στο θέμα, ειδικά όταν η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία διαφοροποιήθηκε, όπως ο [[Ιωσήφ Βρυέννιος]] (14ος αι.<ref>Ιωαννίδης Νικόλαος (αρχιμ.), ''Θεολογία και Γραμματεία από τον Θ΄ αιώνα και εξής'', εκδ. Π. Κυριακίδη Α.Ε., Αθήνα 2007, σελ. 177-178.</ref>), ο οποίος σημειώνει: ''"διά του βαπτίσματος ελυτρώθη της πλάνης το βαπτισθέν ούτω και τη αγία μεταλήψει αυτώ ενωθή τω Θεώ..."''<ref>Το απόσπασμα από το: Μιλόσεβιτς Νενάντς, ''Η Θεία Ευχαριστία ως κέντρον της Θείας Λατρείας. Η Σύνδεσις των Μυστηρίων μετά της Θείας Ευχαριστίας'' (διδακτ. διατριβή), Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 75.</ref>. Ο Άγιος [[Συμεών Θεσσαλονίκης]] († 1429<ref>''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια''», τόμ. 11, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1967, στ. 545.</ref>Διδαχή ), στο έργο του ''"Περί των ιερών τελετών"'', αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο (κεφ. 969 (ΞΘ΄), ''PG'' 155,236C: ''"Κατά λατίνων, ότι ου δει αφιστάν τα βρέφη της κοινωνίας"'') όπου ''"αναφέρεται στον εκ μέρους των Λατίνων χωρισμό της θείας Ευχαριστίας από το Βάπτισμα και τη χορήγηση της αργότερα, μετά την ενηλικίωση των βαπτισθέντων βρεφών"''<ref>Διονύσιος Μητρ. Δράμας, ''Ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης και η Δύση'' (διδακτ. διατριβή), Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 21.</ref>. Ομοίως, σύμφωνα με την ''Ομολογία Πίστεως'' του Πατριάρχη Αλεξανδρείας [[Μητροφάνης Κριτόπουλος|Μητροφάνη Κριτοπούλου]] (1625), ένα κείμενο που ''"κατέχει πρωτεύουσαν θέσιν μεταξύ των ορθοδόξων δογματικοσυμβολικών μνημείων"''<ref>Καρμίρης Ιωάννης, ''Τα δογματικά και συμβολικά μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', τόμ. Β΄, Αθήνα 1953, σελ. 489.</ref>: ''"Και αυτά τά βρέφη, αρξάμενα ευθύς από του αγίου βαπτίσματος, μετέχει του λοιπού, οσάκις οι γονείς βούλονται. Ει δε τις ημίν μέμφεται μεταδιδούσι τοις βρέφεσι του κυριακού δείπνου, ραδίως αυτόν επιστομίζομεν (σ.σ. αποστομώνουμε)..."''<ref>Καρμίρης, ''Τα δογματικά...'', ό.π., τόμ. Β΄, σελ. 536.</ref> και συνεχίζει δίνοντας τις απαραίτητες θεολογικές και αγιογραφικές απαντήσεις. Επίσης, ο άγιος [[Νικόδημος ο Αγιορείτης|Νικόδημος Αγιορείτης]] αναφέρει: ''"Ο ιερεύς...να βαπτίζη το παιδίον και μετά το βάπτισμα να αρχινά την θείαν λειτουργίαν και εν τω τέλει αυτής να μεταλαμβάνη το βαπτισθέν βρέφος"'' ώστε αυτό να λαμβάνει ''"τροφήν πνευματικήν"''<ref>Νικοδήμου Αγιορείτου, ''Πηδάλιον'' (ακριβής ανατύπωσις της γ' εκδόσεως του 1864), εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 247 (Σημείωση στον ΛΑ΄ Κανόνα της ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου).</ref>.

==BιβλιογραφίαΒιβλιογραφία==

* Βλάσιος ΦειδάςΝικόλαος Ματσούκας, ''Εκκλησιαστική Ιστορία"Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄"'', Εκδόσεις Διήγηση, ΑθήναΠουρναράς, 2002Θεσσαλονίκη 2007.* Ηλία ΜηνιάτηΧρήστος Ανδρούτσος, ''Οι Τρεις περι Πίστεως Λόγοι'' ("Δογματική της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας)"'', Εκδόσεις ΕπτάλοφοςΑστήρ, Αθήνα1956.* Κάλλιστος Ware, ''The Anchor Bible Dictionary"Η Ορθόδοξη Εκκλησία"'', Τόμος 4Ακρίτας, Νέα Σμύρνη 2007.* Ανδρέας Θεοδώρου, ''"Βασική Δογματική Διδασκαλία - Απαντήσεις σε Ερωτήματα Συμβολικά"'', 1992Αποστολική Διακονία, DoubledayΑθήνα 2006.* Γ. ΚωνσταντίνουΑθανάσιος Δεληκωστόπουλος, ''Λεξικόν "Η πίστη των Αγίων ΓραφώνΟρθοδόξων"'', Εν ΑθήναιςΑποστολική Διακονία, 1973/Αθήνα 1999.* Β. ΣτεφανίδηΒλάσιος Φειδάς, ''"Εκκλησιαστική Ιστορία"'', 6η έκδΤόμος Α΄, Διήγηση, Αθήνα 2002.* Βασίλειος Στεφανίδης, 1959/1998''"Εκκλησιαστική Ιστορία"'', Εκδ. Παπαδημητρίου, Θεσσαλονίκη 1959.* E.W. BullingerΠαναγιώτης Τρεμπέλας, ''A Critical Lexicon and Concordance to the English and Greek New Testament"Δογματική"'', 1999Τόμος Γ΄, Σωτήρ, Kregel PublicationsΑθήνα 2003.* [http://www.oodegr.com/oode/orthod/klasis2.htm Ιωάννης Ζηζιούλας, ''"Η συχνότητα τής ενότης της Εκκλησίας εν τη Θεία Ευχαριστία και τω επισκόπω, κατά τους τρεις πρώτους αιώνας"κλάσεως τού άρτου" στην Καινή Διαθήκη]'', Γρηγόρης, Αθήνα 1990 (Έκδοση Β΄).