Αλλαγές

'''Βάπτισμα''' ονομάζεται η ιερή τελετή των [[Χριστιανισμός|Χριστιανικών]] εκκλησιών με χρήση [[Νερό|νερού]] ως συμβόλου εξαγνισμού, η οποία σηματοδοτεί την εισαγωγή του πιστού στο σώμα της [[Εκκλησία|εκκλησίας]]. Η λέξη ''βάπτισμα'' προέρχεται από το ρήμα ''βάπτω''/''βαπτίζω'' που σημαίνει «βυθίζω συχνά ή έντονα, βουτάω, καταδύω».

Στην [[Καινή Διαθήκη]] η βάπτιση πρώτη φορά εμφανίζεται από τον ''Ιωάννη τον ΠροδρόμοΠρόδρομο''. Αυτή τη βάπτιση την είχαν λάβει οι μαθητές και Απόστολοι του Χριστού αλλά και ο ίδιος ο [[Ιησούς Χριστός]]. Το τελετουργικό ήταν ιδιαίτερα απλό, αφού σε τρεχούμενο ύδωρ, ο [[Ιωάννης ο Πρόδρομος]] βάπτιζε τους πιστούς και τους καλούσε σε μετάνοια. Το βάπτισμα αυτό υπήρξε πρόδρομος του βαπτίσματος της εκκλησίας, αλλά είχε διαφορετικό περιεχόμενο και έννοια σε σχέση με το θεσμοθετημένο βάπτισμα της νεοσύστατης εκκλησίας. Ο σκοπός ήταν η προετοιμασία για τον ερχομό του Μεσσία και η μετάνοια των πιστών ''Ιουδαίων''.

Το βάπτισμα αρχικά γινόταν σε ανοιχτούς φυσικούς χώρους με τρεχούμενο νερό όπως οι λίμνες και τα ποτάμια ή άλλους ειδικούς χώρους, τα λεγόμενα ''βαπτιστήρια''. Με το πέρασμα του χρόνου η τελετή λάβαινε χώρα στους ναούς. Ο [[Ιουστίνος ο Μάρτυρας|Ιουστίνος]] αναφέρει στο βάπτισμα ευχές για καθαγιασμό του νερού και εξορκιστικές ευχές, ενώ προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να ερμηνευτεί και η [[Νηστεία|νηστεία]] προ του βαπτίσματος. Η προοδευτική ανάπτυξη της διδασκαλίας της εκκλησίας επέφερε αλλαγές και στη κατήχηση των βαπτιζομένων. Η κατήχηση αυξήθηκε ενώ στην ανατολή δημιουργήθηκαν δύο σώματα. Το σώμα των «ακροώμενων» «''ακροώμενων''» και των «φωτιζομένων»«''φωτιζομένων''». Επίσης επετράπη η παρακολούθηση του διδακτικού μέρους της λειτουργίας, όχι όμως και του μυστηριακού. Η αρχική ομολογία των πρώτων αιώνων ήταν απλή, εν συνεχεία έγινε πιο σύνθετη λόγω των αιρετικών ομάδων. Ένα τέτοιο βαπτιστήριο σύμβολο ομολογίας διατηρήθηκε από ένα απόκρυφο κείμενο που χαρακτηριζόταν ως Επιστολή Αποστόλων και συντάχθηκε κατά το [[160]] με [[170]] σε αιθιοπική γραφή<ref>'''EΡ Πρεσ''':Πιστεύεις εις Θεόν Παντοδύναμον;<br>'''ΑΠ Κατ''': Πιστεύω.<br>'''ΕΡ Πρεσβ''': Πιστεύεις εις Χριστόν Ιησούν, Yιόν Θεού, γεννηθέντα εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου και σταυρωθέντα επι Ποντίου Πιλάτου και θανόντα και ταφέντα, και άνέστη την τρίτη ημέρα ζώντα εκ νεκρών και ανέβη εις τους ουρανούς και εκάθισεν εκ δεξια του Πατρός, ελθόντα κρίναι ζώντας και νεκρούς.<br>'''ΑΠ Κατ''':Πιστεύω.<br>'''ΕΡ Πρεσβ''': Πιστεύεις εις το Άγιο Πνεύμα και αγίαν εκκλησίαν και σαρκός ανάστασιν.<br>'''ΑΠ Κατ''':Πιστέυω</ref>.

Ως χρόνος τελέσεως του βαπτίσματος καθορίστηκε στη Δύση την προηγούμενη νύχτα των εορτών του [[Πάσχα]] και της [[Πεντηκοστή|Πεντηκοστής]], ενώ στην Ανατολή με τις ίδιες εορτές και αργότερα με την προσθήκη της εορτής των ''Επιφανείων''. Στη Δύση οι βαπτισθέντες επί 8 ημέρες έφεραν λευκό χιτώνιο και για αυτό το λόγο το Σάββατο του Θωμά αποκλήθηκε «Sabbatum «''Sabbatum in albis»albis''», ενώ στην ανατολή «Διακαινίσιμος»«''Διακαινίσιμος''». Οι [[Μοντανισμός|μοντανιστές]] μάλιστα έδιναν κατά τη βάπτιση [[μέλι]] και [[γάλα]]. Με το βάπτισμα συνδέθηκε τόσο η [[Θεία Ευχαριστία]] όσο και το [[Χρίσμα|χρίσμα]].

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που προκάλεσε διχογνωμία κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες ήταν ο νηπιοβαπτισμός. Ο [[Ειρηναίος]] περί το 185 αναφέρεται<ref>Kατα Αιρέσεων 2,22,4</ref> ασαφώς για πρώτη φορά στο ζήτημα αυτό. Ο [[Τερτυλλιανός]] αποδοκίμαζε την πρακτική του βαπτίσματος νηπίων και προάσπισε την άποψη ότι θα έπρεπε να ενηλικιωθούν πρώτα: «Fiant Christiani cum Christum nosse potuerint», δηλαδή «''ας γίνονται Χριστιανοί [δηλ. να βαφτίζονται] τα παιδιά όταν είναι πλέον σε θέση να γνωρίσουν τον Χριστό''»<ref>''De Baptismo'' 18, βλέπε [http://www.tertullian.org/articles/evans_bapt/evans_bapt_text_trans.htm])</ref>. Αντιθέτως ο [[Κυπριανός]], ο οποίος είχε την άποψη ότι «''όλες οι αμαρτίες εξαλείφονται με το βάπτισμα''»<ref>«Omnia delicta in baptismo deponi». (''Testimoniorum Libri Tres Adversus Judaeos'' 3:65, διαθέσιμο [http://www.ccel.org/ccel/schaff/anf05.iv.v.xii.iv.lxvii.html εδώ], υπό Philip Schaff, ''Fathers of the Third Century: Hippolytus, Cyprian, Caius, Novatian'', στον ιστότοπο [http://www.ccel.org/ Christian Classics Ethereal Library]).</ref>, θεωρούσε και τα νήπια ανεξαιρέτως θα έπρεπε να βαφτίζονται<ref>«Όλοι εμείς κρίνουμε μάλλον ότι το έλεος και τη χάρη του Θεού δεν πρέπει να την αρνιόμαστε σε κανέναν γεννημένο από άνθρωπο. [...] Επιπλέον, η πίστη στη θεία Γραφή διακηρύττει σε εμάς, ότι για όλους, είτε νήπια είτε μεγαλύτεροι, υπάρχει η ίδια ισότητα θεϊκής δωρεάς. [...] Διότι σε σύγκριση με την τήρηση της όγδοης ημέρας στην Ιουδαϊκή παράδοση της περιτομής της σάρκας, ένα μυστήριο δόθηκε προηγουμένως ως σκιά και ως πρακτική· αλλά όταν ήρθε ο Χριστός, εκπληρώθηκε με αλήθεια. Διότι καθώς η όγδοη ημέρα, δηλαδή την πρώτη ημέρα μετά το Σάββατο, επρόκειτο να είναι εκείνη κατά την οποία ο Κύριος θα ανασταινόταν, και θα μας αναζωογονούσε, και θα μας έδινε την περιτομή του πνεύματος, η όγδοη ημέρα, δηλαδή η πρώτη ημέρα μετά το Σάββατο, και η ημέρα του Κυρίου, προήλθε αντιτυπικά· ο δε τύπος έπαψε όταν ήρθε η αλήθεια, και η πνευματική περιτομή δόθηκε σε εμάς. Για αυτό το λόγο νομίζουμε ότι κανείς δεν πρέπει να παρεμποδίζεται από το να λαβαίνει τη χάρη μέσω αυτού του νόμου που έχει ήδη τεθεί σε ισχύ, και ότι η πνευματική περιτομή δεν θα πρέπει να παρεμποδίζεται από την σαρκική περιτομή, αλλά ότι ο κάθε άνθρωπος ανεξαιρέτως πρέπει να γίνεται δεκτός στη χάρη του Χριστού». (Επιστολή ''Προς Φίδο, Περί Νηπιοβαπτισμού'' 64[63]:2-5, διαθέσιμη στο ίντερνετ [http://www.ccel.org/ccel/schaff/anf05.iv.iv.lviii.html εδώ] (Philip Schaff, ''Fathers of the Third Century: Hippolytus, Cyprian, Caius, Novatian''), στον ιστότοπο [http://www.ccel.org/ Christian Classics Ethereal Library])</ref> ενώ ο [[Ωριγένης]] θεωρούσε το νηπιοβαπτισμό αποστολική παράδοση<ref>Υπομ. Εις Ρωμαίους 5</ref>. Από τον [[3ος αιώνας|3ο αιώνα]] η εκκλησία άρχισε να καθιερώνει το νηπιοβαπτισμό<ref>Τερτυλλιανός, ''De Baptismo'' 18· Κυπριανός, Επιστολή ''Προς Φίδο, Περί Νηπιοβαπτισμού'' 64[63]:2-4</ref>. Εντούτοις, δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία υπέρ του νηπιοβαπτισμού πριν από τον [[3ος αιώνας|3ο αιώνα]] ενώ είναι παρά μόνο αναφορές σχετικά με βαπτιστήριες λειτουργίες που αφορούσαν το βάπτισμα ενηλίκων<ref>«There is no certain evidence of [the baptism of infants] earlier than the 3rd century, and the ancient baptismal liturgies are all intended for adults. The liturgy and the instructions clearly understand the acceptance of baptism as an independent adult decision; without this decision the sacrament cannot be received. The Roman Catholic Church accepts this principle by introducing adults (sponsors, godparents), who make the decision for the infant at the commission of the parents. In Roman law as in modern law, adults are empowered to make decisions for minors. It is expected that the children will accept the decision made for them and will thus supply the adult decision that was presumed». (''Encyclopædia Britannica 2006'', Ultimate Reference Suite, λήμμα «Roman Catholicism: Baptism»)</ref>. Ως τον [[6ος αιώνας|6ο αιώνα]] το αργότερο καθιερώθηκε ευρύτερα το βάπτισμα νηπίων, καθώς και η υποχρέωση ότι το νήπιο θα ακολουθούσε την πίστη, καθώς ένας ενήλικος Χριστιανός, ο λεγόμενος «ανάδοχος», αναλάμβανε εν ονόματι του νηπίου την υποχρέωση να ακολουθήσει ως ενήλικος την χριστιανική πίστη<ref>Κατά τον Τερτυλλιανό, είχε ήδη από τον 3ο αιώνα εισαχθεί στις χριστιανικές πρακτικές. (''De Baptismo'' 18)</ref> και προσωποποιούσε την ευθύνη του όλου σώματος της τοπικής εκκλησίας για την ορθή κατήχηση του νέου μέλους της. Το έθιμο λοιπον λοιπόν του νηπιοβαπτισμού σύντομα μετά τη γέννηση του νηπίου διαδόθηκε ευρύτερα κατά τον [[10ος αιώνας|10ο]] και [[11ος αιώνας|11ο αιώνα]] και έγινε γενικότερα αποδεκτό κατά τον [[13ος αιώνας|13ο αιώνα]]<ref>«From the sixth century on at the latest, the Catholic church permitted the baptism of children, the engagement to follow the faith being taken in their name by adult Christians. The custom of baptizing infants soon after birth became popular in the tenth or eleventh century and was generally accepted by the thirteenth». (''Encyclopedia of Religion'' (Second ed.), 2004, Publ. Macmillan Reference, Τόμ. 2, σελ. 782) «The Christian education of children who were not aristocrats or future clergymen or monks was irregular. Whereas in antiquity catechetical instruction was organized especially for the adult laity, after the 5th century more and more children and then infants received baptism, and, once baptized, a child was not required to receive any particular religious education. His parents and godparents assisted him in learning the minimum, if anything at all. Only by attending church services and listening to sermons did the child acquire his religious culture». (''Encyclopædia Britannica 2006'', Ultimate Reference Suite, λήμμα «Education, history of: From the 5th to the 8th century»)</ref>.